Gramatiko de Esperanto

M. MALOVEC: Gramatiko de Esperanto
e) se temas pri io unika, sola de sia speco: la suno, la luno, la ĉielo, la tero, la mondo, la alteco
de domo (ĉiu domo havas nur unu altecon), la longeco de la ekvatoro, la tria etaĝo (ĉiu domo
havas nur unu trian etaĝon). Ankaŭ la adjektiva relativa superlativo montras unikaĵon: La
plej rapida aŭtomobilo de la mondo. Vi estas la plej bela knabino, kiun mi konas. Li estas la plej bona
studento de nia lernejo (tia studento estas nur unu en la tuta lernejo). La artikolo ne estas
uzata ĉe la superlativo absoluta. Komparu: Ŝi surhavis plej valorajn juvelojn (= treege
valorajn). Ŝi surhavis la plej valorajn juvelojn el ĉiuj ĉeestantaj damoj.
f) antaŭ adjektiva aŭ substantiva epiteto: la fama kapitano Cook, la malgranda Petro, la stulta
Johana, la granda Parizo, Karolo la Kvara, Amoro la Arkpafanto, la Sankta Virgulino la
Nemakulita, la instruisto Novotný, la urbo Praha, la rivero Vultavo, la frato Fabiano, la sinjoro
doktoro. - La artikolo ne estas uzata antaŭ titoloj kun nomoj (sen epiteto): sinjoro doktoro
Novák (la bona sinjoro doktoro Novák), profesorino Ondrová, fraŭlino C~erná, kapitano Smith,
kardinalo Richelieu.
g) antaŭ poseda pronomo, se ĝi anstataŭas substantivon: via libro kaj la mia (= libro). Tiu
libro estas (la) mia.
h) antaŭ la vorto TUTA: en la tuta domo, mi prenis la tutan panon
i) se la priparolata afero koncernas jam menciitan aferon: Vi veturas al Brno. Ĉu vi jam aĉetis
la bileton? (la bileton por Brno)
j) kutime antaŭ plurvortaj nomoj: la Unua de Majo, la Monto Blanka, la Ruĝa Maro, la
Renkontiĝo de Pacdefendantoj
k) antaŭ la verbaj substantivoj montrantaj ĵus faritan agon, reprezentanton de sia kategorio
aŭ se ilin sekvas DE: Ĉu vi aŭdis la krion? Mi ne komprenis la aludon. Fininte la skribadon, li
kaŝis la paperon. La kantado estas agrabla okupo. La hirundoj anoncis la alvenon de la printempo.
Min tre ĉagrenas la perdiĝo de tiu letero. La irado de la aferoj.
l) kutime antaŭ substantivo, al kiu rilatas predikativo: Li pentris la sinjorinon sidanta (en
sida pozo). La okulojn li havas bluaj. La knabinoj dancis nudpiedaj. Li trovis la vinon bona (ke ĝi
estas bona). - Sed kun epiteto: Li pentris sidantan sinjorinon (sur la bildo estas ia nekonata
sidanta sinjorino). Li pentris la sidantan sinjorinon (tiun sinjorinon, kiu ĉi tie antaŭ niaj
okuloj sidas, kvankam sur la bildo ŝi eble staras). Vi havas bluajn okulojn. Tie dancis
nudpiedaj knabinoj (nekonataj). Tie dancis la nudpiedaj knabinoj (pri kiuj ni jam parolis, aŭ
kiujn ni ĝuste nun rigardas, kvankam tiam ili povis danci piedvestitaj). Li trovis bonan
vinon (pri kiu li ne sciis). Li trovis la bonan vinon (kiun li tiom serĉis).
5.2.5.2. La artikolo ne estas uzata:
a) antaŭ propraj nomoj kaj iliaj titoloj, se ili ne havas epiteton: Petro, Novák, Vultavo, Parizo,
Bucefalo, kapitano Brown, sinjoro majoro Lee (Sed: la stulta Petro, la urbo Parizo, la ĉevalo
Bucefalo)
b) se la substantivo estas jam determinita per pronomo: mia frato, tiu domo, kiu urbo, iu
29