dekemberi

msof lio eko no mi ku ri
re ce sia da sa qar T ve lo
pir ve li msof lio eko no mi ku ri
kri zi si, ro mel mac er T d ro u lad
iCi na Ta vi aSS-Si, ger ma ni a Si, in g lis-
Si da saf ran geT Si, mox da 1857 wels.
mi si mi ze zi iyo rki nig zis kom pa nie
bis ga kot re ba da aq ci e bis baz ris
moS la. amas moh y va ev ro pa Si da msofli
os sxva qvey neb Si re a lu ri seq toris
(Tu jis war mo e ba, bam bis moy va na,
gem T m Se neb lo ba, msu bu qi mrew ve loba
da a.S.) da ce ma. Sem d gom msof lio
kri ziss ad gi li hqon da 1873 wels.
igi xa si aT de bo da ro gorc msxvi li
sa er Ta So ri so fi nan su ri kri zi si,
ro mel sac sa fuZ ve li Ca e ya ra la Tinur
ame ri ka Si in g li si dan sak re dito
re sur se bis spe ku la ci u ri formiT
mi wo de bis ga mo. Sem deg kri zi si
gav r cel da aSS-Si da ev ro pis qveyneb
Si. 1914 wels mox da mo ri gi sa er-
Ta So ri so fi nan su ri kri zi si, rome
lic ga mo iw via pir vel ma msof lio
om ma. mi ze zi iyo sam xed ro moq me debe
bi saT vis aSS-s, di di bri ta ne Tis,
saf ran ge Tis da ger ma ni is mTav ro bebis
mi er ucxo u ri fa si a ni qa Ral debis
to ta lu ri ga yid va. is to ri u lad
yve la ze mniS v ne lo va ni iyo 1929-1933
wle bis di di dep re sia, ro me lic daiwyo
niu-ior kis sa fon do bir Ja ze aqci
e bis mkveT ri da ce miT (60-70%-iT),
ra sac moh y va saq mi a ni aq ti vo bis Semci
re ba, ga uq m da msof li os Zi ri Ta di
va lu te bis oq ros stan dar ti. aSS-Si
da ev ro pis qvey neb Si mkveT rad da eca
war mo e ba, ra sac moh y va ma sob ri vi
umu Sev ro ba. im dro i saT vis msof lios
32 qve ya na Si sa mu Sao ad gi li dakar
ga 30 mln kac ma, maT So ris aSS-Si
14 mi li on ma.
omis Sem d go mi pir ve li msof lio
`vaJ ka co baa si nam d vi les pi ris pir
Se xe dos kac ma~.
kon s tan ti ne gam sa xur di a
kri zi se bi sa zo ga do e bis gan vi Ta re bis is tori
is mud mi vi Ta nam g zav ria da ma Ti war mo So bisa
da gan vi Ta re bis is to ria eko no mi kur mec ni ere
ba Si siR r mi se u la daa Ses wav li li.
eko no mi ku ri kri zi si da iwyo 1957
wels da grZel de bo da 1959 wlis Sua
pe ri o dam de. man mo ic va gan vi Ta rebu
li ka pi ta lis tu ri qvey ne bi (aSS,
di di bri ta ne Ti, ka na da, bel gia da
a.S.), umu Se var Ta ricx vi ga i zar da 10
mi li o ni ka ciT.
sak ma od mZi me aR moC n da 1973
wels aSS-Si dawye bu li eko no mi kuri
kri zi si, ro me lic Ta vi si mas S tabu
ro biT, siR r miT da xan g r Z li vobiT
TiT q mis mi u ax lov da 1929-1933
wle bis did dep re si as. sam rew ve lo
war mo e ba mkveT rad da e ca aSS-Si,
iapo ni a Si, gfr-Si, did bri ta neT Si,
saf ran geT Si da a.S. kri zi si ga aR rma
va ima nac, rom `o pe kis~ qvey neb ma
Se am ci res nav To bis mo po ve ba. er Ti
ba re li nav To bis fas ma 1974 wels 12
do lars mi aR wia.
cno bi lia, ag reT ve re gi o nu li
da lo ka lu ri kri zi se bic. 1987 wels
ame ri kis sa fon do ba zar ze in deq sis
mkveT ri da ce ma, ro me lic gav r celda
av s t ra li a ze, ka na da ze, hon kong
ze. 1994-1995 wels ad gi li hqon da
kri ziss meq si ka Si, rom lis mi ze zi
iyo qvey ni dan ucxo u ri ka pi ta lis
(in ves ti ci e bis) gaq ce va, ris Se dega
dac mo i Sa la sa ban ko sis te ma. 1997
wels ana lo gi ur mdgo ma re o baSi iyo
sam x reT azi is qvey nebi (a zi u ri krizi
si). re gi o nis erov nu li va lu tebis
de val va ci am da sa ga dam x de lo
ba lan sis de fi ci tis zrdam ga mo iwvia
ucxo e li in ves to re bis was v la
am qvey ne bi dan. azi ur ma kri zis ma
msof lio mSp 2 pro cen tiT Se am cira.
ru se Tis is to ri a Si ki erT-erT
yve la ze mZi me kri ziss hqon da adgi
li 1998 wels, rom lis mi ze zi iyo
iakob mesxia
ekonomikis mecnierebaTa
doqtori, profesori,
saxelmwifo premiis laureati
uzar ma za ri sa xel m wi fo va lis dagro
ve ba, ned le ul ze da ba li msoflio
fa se bi da mok le va di a ni saxel
m wi fo ob li ga ci e bis pi ra mi da,
rom lis ga dax da ver uz run vel yo
sa xel m wi fom.
ra Tqma un da, eko no mi kur Te ori
a sa da praq ti ka Si ar se bu li berke
te bis ga mo yenebiT yve la kri zi si
daZ le va dia, mTa va ria, dro u lad
da go niv ru lad ga mo viyenoT isini.
ase ve kri zi sis mo ax lo e ba progno
zi re bas eq vem de ba re ba, Tum ca,
moq me di xe li suf le bi saT vis poli
ti ku ri di vi den de bis da kar g vis
miz niT, mas ze sam Tav ro bo moTxovni
le ba ar aris, rac Zvi rad ujde
ba sa zo ga do e bas. aR sa niS na via,
rom spe ci a lis te bi di di xniT adre
ap rog no zeb d nen, rom 2007-2008
wleb Si mo sa lod ne li iyo mZlav ri
eko no mi ku ri kri zi si, Tum ca igi
msof li os wam y va ni qvey ne bis xe lisuf
le bis yu radRe bi sa da sa Ta nado
re a gi re bis miR ma dar Ca.
prog no ze bi ax da. 2007 wli dan
nel-ne la da iwyo msof li os cal keu
li qvey ne bis eko no mi ku ri gan vi-
Ta re bis tem pe bis da ce ma da iyo molo
di ni imi sa, rom kri zi si ro me lime
gan vi Ta re bul qve ya na Si uec rad
iCen da Tavs. Zi ri Ta di yu radRe ba
aSS-sken iyo mi mar Tu li, rad gan TiTq
mis yve la eko no mi ku ri kri zi se bis
sam Sob lo es qve ya na iyo. aSS-ze xom
mTe li msof lio mSp-s 20 pro cen t ze
me ti mo dis. is to ria kvlav gan me orda.
2008 wlis da sawyis Si ame ri ka Si
Ta vi iCi na ipo Te kur ma kri zis ma,
ris Se de ga dac kra xi ga ni ca des super
ban keb ma Lehman Brothers-ma da
41
yofna-aryofna dekemberi - 2008