20.09.2013 Views

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

yvela am tipis zmnaSi? -n marTlac, ar gvxvdeba yvelgan. zogjer erTi winadadebac<br />

ki mis xmareba-uxmareblobas gvidasturebs 30 . es imiT unda aixsnebodes, rom -n saliteraturo<br />

enaSi gamoyenebiT jer kidev axalia da farTod gavrcelebuli araa. -n sufiqsis<br />

nakleb gavrcelebaSi garkveul SemTxvevebSi udavod wili uZevs fonetikur<br />

process: l, r, n narnara Tanxmovnebze damTavrebul fuZeebTan igi umetes SemTxveva-<br />

Si ikargeba. usargeblnia (i. javax. 88) da esargebla (i. javax. 73). gamoulaSqria<br />

|| gamoulaSqrnia (iqve, 247), ecxovra || e c x o v r n a (iqve, 185), g a -<br />

daufiqria || m o u f i q r n i a (iqve, 247; 67)... misi gauCinareba TanxmovanTa SejgufebiT<br />

unda aixsnas. amitomaa yovelTvis: g a u S l i a , C a u y r i a , m o u x d i a . . . magram<br />

Cveulebriv: gaeSalna, Caeyarna, moexadna...<br />

kiTxva ismis: ra progresul movlenas warmoadgens am sufiqsis gamoyeneba, aqvs<br />

Tu ara farTod gavrcelebis perspeqtiva, SeiZleba Tu ara damkvidrdes igi sayovel-<br />

Taod dRevandel qarTul saliteraturo enaSi?<br />

qarTuli saliteraturo enis normaTa damdgenma saxelmwifo komisiam am kiTxvas<br />

1936 wels uaryofiTad upasuxa da paralelur formaTagan _ d a u W e r i a || dauWernia,<br />

gautexia || g a u t e x n i a ... marTebulad CaTvala da miiRo pirveli 31 .<br />

marTlac, -n sufiqsi TurmeobiTebis formebSi arc ise Zveli movlenaa saliteraturo<br />

enaSi. marTalia, TiTqmis xuTi saukunis istoria aqvs mis xmarebas qarTlur-kaxur<br />

dialeqtebSi, magram igi upiratesad SeiniSneba iseT fuZeebSi, romlebSic sxva<br />

niSnebi iyo ukve gamoyenebuli (-av, -am, -eb...). sagulisxmoa isic, rom -n sufiqsi Tanabrad<br />

araa gavrcelebuli qarTuli enis dialeqtebSi dRes, zogma dialeqtma igi srulebiT<br />

ar icis (xevsuruli, TuSuri, fSauri, mesxur-javaxuri, raWuli, imeruli, guruli...).<br />

amdenad, dRevandel qarTul metyvelebaSi igi jer kidev araa sakmaod gavrcelebuli.<br />

-n sufiqsi Tavdapirvelad SeimCneva qarTlur-kaxurSi, rogorc zmnuri fuZis sawarmoebeli<br />

niSani. SemdegSi igi gamoyenebul iqna gardamavali da gardauvali zmnebis<br />

sxvadasxva nakvTebis sadiferenciaciodac, magram rig SemTxvevaSi misi gramatikuli<br />

daniSnuleba gauCinarebulia. amiTac aixsneba, rom -n sufiqsiani da usufiqso<br />

formebi an gverdigverd ixmareba (m i y i d i a || miyidnia; ametexa || a m e t e x n a 32 .<br />

`lit. gaz.~ 1954, 27.VIII, gv. 4), an srulebiTac ara gvaqvs igi... m i u c i a _ m i e c a , a u -<br />

R i a _ a e R o , d a u g d i a _ d a e g d o , S e u q i a _ S e e q o , g a u z r d i a _ g a e z a r -<br />

da, dauklia _ daeklo, ganucdia _ ganecada, gauSvia _ gaeSva, Sehxvedria,<br />

dastexia, Cahkecia, damalvia da a. S.<br />

SemTxveviT damsgavsebuli sxvadasxva nakvTis formaTa garCevisaTvis -n-s gamoyenebis<br />

aucilebloba srulebiTac ar igrZnoba, gansxvaveba umisodac gvaqvs konteqstSi<br />

rogorc morfologiurad, ise sintaqsurad. morfologiurad: erTi tipis zmnebis didi<br />

wili uzmniswinoa da uTemisniSno, meore tipisa ki zmniswiniani an TemisniSniani.<br />

Sdr. muSaobs da daamuSavebs: umuSavia 33 da d a u m u S a v - e b - i a ; v a r j i -<br />

Sobs da avarjiSebs: uvarjiSia da uvarjiS-eb-ia...<br />

rac Seexeba meore TurmeobiTs, igi axal saliteraturo qarTulSi -eb sufiqsian<br />

zmnebTan ufro da ufro farTod iyenebs pirveli TurmeobiTis fuZes, Zalian iSvia-<br />

Tad namyo wyvetilisas: awmyo: gaitacebs, datovebs, dabadebs, uRala-<br />

30 araa, Cveulebriv, i l i a s nawerebSi, Tanamedrove mweralTa nawerebis did umetesobaSi,<br />

presis enaSi.<br />

31 saliteraturo qarTulis normebi, I, 1936, gv. 34-39: sadavo sakiTxebi droTa mesame jgufis<br />

warmoebisas (arn. C i q o b a v a s moxsenebis mixedviT).<br />

32 aseTi faqtebi SeiniSneba i. gogebaSvilis (moTxr. gv. 48, Sdr. gv. 51), ilias (II, 264; 259),<br />

akakis (Tavgadas. 428; 447), i. ekalaZis, S. aragvispirelisa da sxvaTa nawerebSi.<br />

33 -n sufiqsian formebs (u m u S a v-n-i a , u m s a x u r-n-i a , u v a r j i S-n-i-a, u g e m-n-i a ...) vxvdebiT<br />

mxolod qarTlur-kaxurSi, romlis gavleniTa da mibaZviTac aixsneba maTi xmarebis SemTxvevebi<br />

mxatvrul literaturasa da presaSi.<br />

99

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!