You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
yvela am tipis zmnaSi? -n marTlac, ar gvxvdeba yvelgan. zogjer erTi winadadebac<br />
ki mis xmareba-uxmareblobas gvidasturebs 30 . es imiT unda aixsnebodes, rom -n saliteraturo<br />
enaSi gamoyenebiT jer kidev axalia da farTod gavrcelebuli araa. -n sufiqsis<br />
nakleb gavrcelebaSi garkveul SemTxvevebSi udavod wili uZevs fonetikur<br />
process: l, r, n narnara Tanxmovnebze damTavrebul fuZeebTan igi umetes SemTxveva-<br />
Si ikargeba. usargeblnia (i. javax. 88) da esargebla (i. javax. 73). gamoulaSqria<br />
|| gamoulaSqrnia (iqve, 247), ecxovra || e c x o v r n a (iqve, 185), g a -<br />
daufiqria || m o u f i q r n i a (iqve, 247; 67)... misi gauCinareba TanxmovanTa SejgufebiT<br />
unda aixsnas. amitomaa yovelTvis: g a u S l i a , C a u y r i a , m o u x d i a . . . magram<br />
Cveulebriv: gaeSalna, Caeyarna, moexadna...<br />
kiTxva ismis: ra progresul movlenas warmoadgens am sufiqsis gamoyeneba, aqvs<br />
Tu ara farTod gavrcelebis perspeqtiva, SeiZleba Tu ara damkvidrdes igi sayovel-<br />
Taod dRevandel qarTul saliteraturo enaSi?<br />
qarTuli saliteraturo enis normaTa damdgenma saxelmwifo komisiam am kiTxvas<br />
1936 wels uaryofiTad upasuxa da paralelur formaTagan _ d a u W e r i a || dauWernia,<br />
gautexia || g a u t e x n i a ... marTebulad CaTvala da miiRo pirveli 31 .<br />
marTlac, -n sufiqsi TurmeobiTebis formebSi arc ise Zveli movlenaa saliteraturo<br />
enaSi. marTalia, TiTqmis xuTi saukunis istoria aqvs mis xmarebas qarTlur-kaxur<br />
dialeqtebSi, magram igi upiratesad SeiniSneba iseT fuZeebSi, romlebSic sxva<br />
niSnebi iyo ukve gamoyenebuli (-av, -am, -eb...). sagulisxmoa isic, rom -n sufiqsi Tanabrad<br />
araa gavrcelebuli qarTuli enis dialeqtebSi dRes, zogma dialeqtma igi srulebiT<br />
ar icis (xevsuruli, TuSuri, fSauri, mesxur-javaxuri, raWuli, imeruli, guruli...).<br />
amdenad, dRevandel qarTul metyvelebaSi igi jer kidev araa sakmaod gavrcelebuli.<br />
-n sufiqsi Tavdapirvelad SeimCneva qarTlur-kaxurSi, rogorc zmnuri fuZis sawarmoebeli<br />
niSani. SemdegSi igi gamoyenebul iqna gardamavali da gardauvali zmnebis<br />
sxvadasxva nakvTebis sadiferenciaciodac, magram rig SemTxvevaSi misi gramatikuli<br />
daniSnuleba gauCinarebulia. amiTac aixsneba, rom -n sufiqsiani da usufiqso<br />
formebi an gverdigverd ixmareba (m i y i d i a || miyidnia; ametexa || a m e t e x n a 32 .<br />
`lit. gaz.~ 1954, 27.VIII, gv. 4), an srulebiTac ara gvaqvs igi... m i u c i a _ m i e c a , a u -<br />
R i a _ a e R o , d a u g d i a _ d a e g d o , S e u q i a _ S e e q o , g a u z r d i a _ g a e z a r -<br />
da, dauklia _ daeklo, ganucdia _ ganecada, gauSvia _ gaeSva, Sehxvedria,<br />
dastexia, Cahkecia, damalvia da a. S.<br />
SemTxveviT damsgavsebuli sxvadasxva nakvTis formaTa garCevisaTvis -n-s gamoyenebis<br />
aucilebloba srulebiTac ar igrZnoba, gansxvaveba umisodac gvaqvs konteqstSi<br />
rogorc morfologiurad, ise sintaqsurad. morfologiurad: erTi tipis zmnebis didi<br />
wili uzmniswinoa da uTemisniSno, meore tipisa ki zmniswiniani an TemisniSniani.<br />
Sdr. muSaobs da daamuSavebs: umuSavia 33 da d a u m u S a v - e b - i a ; v a r j i -<br />
Sobs da avarjiSebs: uvarjiSia da uvarjiS-eb-ia...<br />
rac Seexeba meore TurmeobiTs, igi axal saliteraturo qarTulSi -eb sufiqsian<br />
zmnebTan ufro da ufro farTod iyenebs pirveli TurmeobiTis fuZes, Zalian iSvia-<br />
Tad namyo wyvetilisas: awmyo: gaitacebs, datovebs, dabadebs, uRala-<br />
30 araa, Cveulebriv, i l i a s nawerebSi, Tanamedrove mweralTa nawerebis did umetesobaSi,<br />
presis enaSi.<br />
31 saliteraturo qarTulis normebi, I, 1936, gv. 34-39: sadavo sakiTxebi droTa mesame jgufis<br />
warmoebisas (arn. C i q o b a v a s moxsenebis mixedviT).<br />
32 aseTi faqtebi SeiniSneba i. gogebaSvilis (moTxr. gv. 48, Sdr. gv. 51), ilias (II, 264; 259),<br />
akakis (Tavgadas. 428; 447), i. ekalaZis, S. aragvispirelisa da sxvaTa nawerebSi.<br />
33 -n sufiqsian formebs (u m u S a v-n-i a , u m s a x u r-n-i a , u v a r j i S-n-i-a, u g e m-n-i a ...) vxvdebiT<br />
mxolod qarTlur-kaxurSi, romlis gavleniTa da mibaZviTac aixsneba maTi xmarebis SemTxvevebi<br />
mxatvrul literaturasa da presaSi.<br />
99