q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a
q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a
vaÁ weli daeyo sukaÁs lavrasa ganmgeblobasa da skÂTopoliss aReSÀna mo- nasteri: kim. II, 216,31. eseni iyvnes, romelTa SeeCuena Tqumuli krebulisa qalkidonisaÁ: kim. II, 180,6. da moemzada yoveli saÃmari: kim. II, 209,6. movides... Zeni da coli misi udabnod, sada-igi daebanaka mTasa mas sinas: ga moslvaTaÁ, 18,5. mefe giorgis sofeli eboZa TqvenTvis: saq. siZv. II, 332 (XVII s.). amis meti ambavi ar vicodi, rom momexsena: saq. siZv. III. 32, 1787 w. meore oqmi kidev amilaxvar mdivanbegzed ebrZana: dokum. I, 65. (1680 w.). sigeli vnaxeT, esreT ewera da gaeriga: saq. siZv. I1, (1611 w.). rus wyali marneulelT moendomaT: saq. siZv. I1, 1706 w. saydari gaekeTa da gaeaxlebina: T. Jordania, qarTl-kax. sabuT. 33. (1710 w.). batons Teimurazsac egreT daemtkica: saq. siZv. III, (511, 1710 w.). taZari Tqueni sulkurTxeulTa ÃelmwifeTa... aRemaRlnes da edidnes: dokum. I, 415, (1746 w.). jgufad momigrovda yoveliferi, rac ki dametova Cems... qveyanaSi; ilia, II, 11. daekvirva Tvali xatebisaTvis da tuCebs acmacunebda: ilia, II, 440. mraval saeWvo sulierebs SeeZloT SiSianobis dros aq Tavi SeefaraT: ilia, II, 130. kerasTan cecxlis Sori-axlo ZaRli iwva... Tavzed banjvliani kudi gadmoe- fara, cxviri kudis boloSi waeyo da eZina: ilia, II, 321. `vgdebuliyav CemTvis bakSi, erTi lazaTianad gamomeZina~: ilia, II, 235. sulels fiqradac ar mouvida, rom TiTon gaegebina yvelaferi: ilia, II, 209. ver moegona, sad enaxa: ilia, II, 231. aseve: s. SanS. 125; uiaraRo, 114. avtors... undoda... ganeziara mkiTxvelisaTvis Tavisi sagramatiko mosazrebani: i. gogeb. I, 159. rom mis sisxlisTvis mimeniWos mefis Rirseba: i. maCab. I, 38. rom Cems dReSi ar wameqezos Cemi xelmwife: i. maCab. I, 36. me valad medo morCileba gamomecxada: i. maCab. II, 16. gaige, rogor daemcira Tavi lord hastings im dedakacis winaSe: i. maCab. I, 8. cota rom gameqarva misi wuxili, baasi isev Seqspirze Camovagde: v. gunia, 161. ganieri... Sarvali windebSi Caetana: k. lorTq. 380. nanas ar undoda daejera: `lit. gaz.~ 1954, # 13, gv. 3. amgvarad, konteqstis gareSe g a d m o e f a r a , e k u r T x a , C a e t a n a . . . SeiZleba vnebiTis namyo wyvetilic iyos da gardamavali zmnis TurmeobiTi meorec. magram epoqaTa ganmavlobaSi enis gramatikuli wyoba icvleba, igi ufro daxvewili da srulyofili xdeba, ena Tavidan iSorebs omonimur formebs, scvlis mas unificirebuli formebiT. unifikaciis Sedegebi gamomJRavnda rogorc vnebiTi gvaris zmnaTa warmoebaSi, ise TurmeobiTi meoris gamoxatvaSi. Tu Zvel qarTulSi vnebiTis prefiqsiani warmoebis gverdiT sufiqsiani aqa-iq SeiniSneba (magaliTad: gan-e-mtkic-n-es ferÃni misni || gan-u-mtkic-n-es ferÃni misni: saqme mociq. 3,7 a, g), axal qarTulSi ukanaskneli sabolood damkvidrda an mkvidrdeba. Cveulebrivia: upirispirdeba, gaumklavda 16 ganumtkicda da sxva 17 , nacvlad epirispireba, gaemklava, ganemtkica... formebisa, TurmeobiTi meorisaTvis ki pirveli TurmeobiTis fuZe iqna gamoyenebuli. ase rom, pirvelsa da meore TurmeobiTs Soris fuZeTa warmoebis mxriv ZiriTadad iseTi mimarTeba damyarda, rogoric axal qarTulSi awmyosa da namyo uwyvetels Soris: g a a k e - Tebs _ gaukeTebia, xolo gaakeTa _ g a e k e T a wyvilebis nacvlad saliteraturo enaSi gvaqvs: gaakeTebs _ gaukeTebia _ gaekeTebina. amitomaa, rom 16 Sdr. gamogvemklaveba: ilia, II, 1941, gv. 171. 17 iv. q a v T a r a Z e , zmnis ZiriTadi kategoriebis istoriisaTvis Zvel qarTulSi, 1954, gv. 311. 94
meore TurmeobiTis zemoT moyvanilma formebma gadmonaSTis saxe miiRo da umetes SemTxvevaSi -eb-i-n-a daboloebiT Seicvala: d a e k v i r v a →daekvirvebina, daemcira→daemcirebina, gameqarva→gameqarvebina da a. S. magram meore TurmeobiTSi -eb aRmoCnda im SemTxvevebSi, roca igi pirvel TurmeobiTSic moipoveboda. sxva SemTxvevaSi amis adgilze -n sufiqsi SeiniSneba. amitom ise- Ti STabeWdilebaa, TiTqos meore TurmeobiTis formebi e k u r T x - n - a (i. javaxiSvili, saist. mwerl. I, 169) da e k u r T x - e b - i n - a erTdroulad, magram sxvadasxvagan Cndeba: maT gamoyenebaSi Tavdapirvelad dialeqturi sxvadasxvaoba SeimCneva (-eb ufro dasavluri fenis kuTvnileba Cans). asea Tu ise, am sufiqsebis gamoyenebas Sedegad mohyva gardauvali zmnis namyo wyvetilisa da gardamavalTa meore TurmeobiTis formaTa gansxvaveba. sagulisxmoa, rom -n sufiqsis gamoyeneba meore TurmeobiTSi, gansakuTrebiT iseT zmnebTan, romelTac awmyoSi -eb niSani ara aqvT, garkveviT avlens dapirispirebas namyo wyvetilsa da TurmeobiTs Soris gardamaval da gardauval zmnebSi: namyo wyvetili TurmeobiTi meore Seelaxa = Seilaxa misi rom... Tavmoyvareoba misi ar Semelaxna: i. gogeb. I, 311. `iqneb ar wasula da me damemala~: magidas dayrdnoboda da saxe mklavebSi a. yazb. 533. Caemalna: s. SanS. 58. gaZRa cxvari da daeyara: T. razik. aq moeyarnaT Tavi alvanel mwyemsebs: 210, 1. mix. mrevl. 7. magdeni fiqriT feri sul daekarga: Tundac Toki ar daekargna: s. SanS. 269. S. aragvispireli, II, 517. daexarja = daixarja misi imis dro xom mqonda, rom megobrebSi... dro damexarjna (pres.). aekida = ahkides mas SesaZlod racxda... skolisaTvis aekidna kiserzed es movaleoba: i. gogeb. I, 101. daebada = daibada misi am movlenas unda daebadna is ucnauri Secdoma: i. gogeb. I. 176. ebrZola = brZola gaumarTa yvela sawarmos rom... meti energiiT ebrZolna (pres.). moelaparaka = molaparakeba awarmoa `me mindoda daTikosTan momelaparakna~. ilia, II, 99. eTamaSa = iTamaSa masTan imis dro xom mqonda, rom amxanagebSi preferansi meTamaSna (pres.) amgvarivea warmoebiT gaexada da gaexadna, daekiTxa da daekiTxna, moeTxova da moeTxovna, Caikeca da Caekecna da rigi sxva, rac literaturaSi ixmareba. rac Seexeba pirvel TurmeobiTs, aq -n sufiqsi meore TurmeobiTSi gaCenis imavdroulad vlindeba. ase, rom Znelia Tqma _ igi aq meore TurmeobiTis analogiiT iyos gaCenili 18 . es imiT ufro nakleb sarwmunoa, rom pirveli TurmeobiTi zogjer sxvagvaradaa nawarmoebi, vidre meore (Sdr. daexarjna da dauxarjavs...). Tu analogiaze midga saqme, maSin -n orive TurmeobiTSi analogiiT SeiZleba iyos gavrcelebuli. da am analogiis safuZveli, rogorc es aRniSnulia, iseTi zmnebi iqneboda, romelTa fuZeSi -n moipoveba (Sov-n-a, pov-n-a, m o T x o v - n - a da misT.). damaxasiaTebelia, rom -n sufiqsi dinamikuri gardamavali zmnebis TurmeobiTSia, xolo statikuri gardauvali zmnebis awmyoSi igi ar SeiZleba. amitom gvaqvs, erTi mxriT: u x a r i a , u w e r i a , uTesia, uyenia (uremi ezoSi uyenia), da, meore mxriT: uxar-n-i-a, uwer-ni-a, uTes-n-i-a, [mo]uyen-eb-i-a. marTalia, ukanaskneli formebi uzmniswinod 18 Sdr. a. S a n i Z e , qarTuli gramatikis safuZvlebi, I, 1953, gv. 455, § 493. 95
- Page 43 and 44: war- zmniswinis zemoaRniSnuli mniSv
- Page 45 and 46: mimarTulebas gadmoscems; mag.: a R
- Page 47 and 48: 7. uku-, wiaR-. Zvel qarTulSi iSvia
- Page 49 and 50: Sinaarsobrivi an stiluric aris, ker
- Page 51 and 52: lian xSirad aris warmodgenili erTi
- Page 53 and 54: seburi daboloebiTac, magaliTad: ibm
- Page 55 and 56: tipis vnebiTebSic (gaTbnen, aSendne
- Page 57 and 58: g. orpiriani vnebiTi gvaris zmnebis
- Page 59 and 60: zog SemTxvevaSi gamoCndeba), magram
- Page 61 and 62: saTvis. asea sil. xundaZesTan, ias.
- Page 63 and 64: 1. awmyosagan iwarmoeba (`awmdgomis
- Page 65 and 66: gan gansxvavebiT, TurmeobiTi meore,
- Page 67 and 68: axsna mecnierebis mizans warmoadgen
- Page 69 and 70: TulSi gvaqvs (ubrZanebies, dauteveb
- Page 71 and 72: Zveli qarTulis ZeglebSi ar mogvepov
- Page 73 and 74: struqciis ganviTarebis meqanizmi? T
- Page 75 and 76: velSi SeiZleba warmodgenili iyos pi
- Page 77 and 78: viCnioT. sailustraciod SeiZleba pir
- Page 79 and 80: nareobs -en sufiqsisagan, romlic zm
- Page 81 and 82: neboda imis codna, -a enacvleba Cve
- Page 83 and 84: umTavresad e, ufro iSviaTad o/i rig
- Page 85 and 86: gvaqvs prefiqsiani dinamikuri vnebi
- Page 87 and 88: 87 ivane qavTaraZe dro-kiloTa mesam
- Page 89 and 90: Ruawli keTili mogiRuawebies: xanZT.
- Page 91 and 92: moTxr. 278. ukanaskneli valdebuli i
- Page 93: aq moeyarnaT Tavi alvanel mwyemsebs
- Page 97 and 98: sis gavrcelebisaken ufroa midrekile
- Page 99 and 100: yvela am tipis zmnaSi? -n marTlac,
- Page 101 and 102: mimReobis warmoeba qarTulSi 1 101 e
- Page 103 and 104: kÂrn-e _ m-i-kÂr-s, mo-cal-e _ i-
- Page 105 and 106: tyuv-an, m-tkiv-an, m-siv-an, m-civ
- Page 107 and 108: me gvqondes qarTuli enis ganviTareb
- Page 109 and 110: drois gamoxatvis sakiTxi mimReobaTa
- Page 111 and 112: adgan mimReobis formebSi istoriulad
- Page 113 and 114: `zogs oci kaci hyvanda, zogs ocdaaT
- Page 115 and 116: ev: sa-kum-ev-el, aR-r-e(v)-ul, rC-
- Page 117 and 118: niSnavda; subieqti _ moqmedebis Sem
- Page 119 and 120: fiqsi unda gvqonoda (sainteresoa, r
- Page 121 and 122: adamianTa saxelebs ganmeorebis maRa
- Page 123 and 124: dasaxelebuli zedsarTavi saxelebi aw
- Page 125 and 126: maT mravlobiTi ricxvi morfologiurad
- Page 127 and 128: cipia gatarebuli _ yvela brunvaSi w
- Page 129 and 130: verc imas vityviT, rom zemomoyvanil
- Page 131 and 132: siwiTle _ abstraqciaa (`wiTlis Tvis
- Page 133 and 134: dabali _ dabla neli _ nela Cqari _
- Page 135 and 136: Tandebuli qarTulSi 1 135 aram marti
- Page 137 and 138: * * * Tandebulia nawilaki, romelic
- Page 139 and 140: saSuali qarTulis zogierT ZeglSi ari
- Page 141 and 142: Ti qarTulSi odesRac garCeuli gramat
- Page 143 and 144: Sina Sedis Sinagan zmnisarTSi: Sina
meore TurmeobiTis zemoT moyvanilma formebma gadmonaSTis saxe miiRo da umetes<br />
SemTxvevaSi -eb-i-n-a daboloebiT Seicvala: d a e k v i r v a →daekvirvebina, daemcira→daemcirebina,<br />
gameqarva→gameqarvebina da a. S.<br />
magram meore TurmeobiTSi -eb aRmoCnda im SemTxvevebSi, roca igi pirvel TurmeobiTSic<br />
moipoveboda. sxva SemTxvevaSi amis adgilze -n sufiqsi SeiniSneba. amitom ise-<br />
Ti STabeWdilebaa, TiTqos meore TurmeobiTis formebi e k u r T x - n - a (i. javaxiSvili,<br />
saist. mwerl. I, 169) da e k u r T x - e b - i n - a erTdroulad, magram sxvadasxvagan<br />
Cndeba: maT gamoyenebaSi Tavdapirvelad dialeqturi sxvadasxvaoba SeimCneva (-eb ufro<br />
dasavluri fenis kuTvnileba Cans). asea Tu ise, am sufiqsebis gamoyenebas Sedegad<br />
mohyva gardauvali zmnis namyo wyvetilisa da gardamavalTa meore TurmeobiTis<br />
formaTa gansxvaveba. sagulisxmoa, rom -n sufiqsis gamoyeneba meore TurmeobiTSi,<br />
gansakuTrebiT iseT zmnebTan, romelTac awmyoSi -eb niSani ara aqvT, garkveviT avlens<br />
dapirispirebas namyo wyvetilsa da TurmeobiTs Soris gardamaval da gardauval<br />
zmnebSi:<br />
namyo wyvetili TurmeobiTi meore<br />
Seelaxa = Seilaxa misi rom... Tavmoyvareoba misi ar Semelaxna:<br />
i. gogeb. I, 311.<br />
`iqneb ar wasula da me damemala~: magidas dayrdnoboda da saxe mklavebSi<br />
a. yazb. 533. Caemalna: s. SanS. 58.<br />
gaZRa cxvari da daeyara: T. razik. aq moeyarnaT Tavi alvanel mwyemsebs:<br />
210, 1. mix. mrevl. 7.<br />
magdeni fiqriT feri sul daekarga: Tundac Toki ar daekargna: s. SanS. 269.<br />
S. aragvispireli, II, 517.<br />
daexarja = daixarja misi imis dro xom mqonda, rom megobrebSi...<br />
dro damexarjna (pres.).<br />
aekida = ahkides mas SesaZlod racxda... skolisaTvis aekidna<br />
kiserzed es movaleoba: i. gogeb. I, 101.<br />
daebada = daibada misi am movlenas unda daebadna is ucnauri<br />
Secdoma: i. gogeb. I. 176.<br />
ebrZola = brZola gaumarTa yvela sawarmos rom... meti energiiT<br />
ebrZolna (pres.).<br />
moelaparaka = molaparakeba awarmoa `me mindoda daTikosTan momelaparakna~.<br />
ilia, II, 99.<br />
eTamaSa = iTamaSa masTan imis dro xom mqonda, rom amxanagebSi<br />
preferansi meTamaSna (pres.)<br />
amgvarivea warmoebiT gaexada da gaexadna, daekiTxa da daekiTxna, moeTxova da moeTxovna,<br />
Caikeca da Caekecna da rigi sxva, rac literaturaSi ixmareba.<br />
rac Seexeba pirvel TurmeobiTs, aq -n sufiqsi meore TurmeobiTSi gaCenis imavdroulad<br />
vlindeba. ase, rom Znelia Tqma _ igi aq meore TurmeobiTis analogiiT<br />
iyos gaCenili 18 . es imiT ufro nakleb sarwmunoa, rom pirveli TurmeobiTi zogjer<br />
sxvagvaradaa nawarmoebi, vidre meore (Sdr. daexarjna da dauxarjavs...). Tu analogiaze<br />
midga saqme, maSin -n orive TurmeobiTSi analogiiT SeiZleba iyos gavrcelebuli.<br />
da am analogiis safuZveli, rogorc es aRniSnulia, iseTi zmnebi iqneboda, romelTa<br />
fuZeSi -n moipoveba (Sov-n-a, pov-n-a, m o T x o v - n - a da misT.). damaxasiaTebelia, rom -n<br />
sufiqsi dinamikuri gardamavali zmnebis TurmeobiTSia, xolo statikuri gardauvali<br />
zmnebis awmyoSi igi ar SeiZleba. amitom gvaqvs, erTi mxriT: u x a r i a , u w e r i a ,<br />
uTesia, uyenia (uremi ezoSi uyenia), da, meore mxriT: uxar-n-i-a, uwer-ni-a,<br />
uTes-n-i-a, [mo]uyen-eb-i-a. marTalia, ukanaskneli formebi uzmniswinod<br />
18 Sdr. a. S a n i Z e , qarTuli gramatikis safuZvlebi, I, 1953, gv. 455, § 493.<br />
95