20.09.2013 Views

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

merme Camodga S e r T u l T a (*501, gv. 271-<br />

272) 15 .<br />

da merme Camovida S e r T u l T a (rv. k´e,<br />

gv. 5).<br />

am sityvis etimologia, dakavSirebuli soflis geografiul mdebareobasTan, jer<br />

kidev vaxuStis aqvs sworad ganmartebuli, romelic wers: `varians zeiT erTvis liaxvs<br />

aRmosavleTidam patara liaxvi, amis gamo ewoda dabasa amas S e r T u l i ~ - o 16 .<br />

maSasadame, xerTvisi sul sxvanairad nawarmoebi saxeli yofila, vidre mravali<br />

geografiuli saxeli, romelTac boloSi is sufiqsi aqvT: aranisi, birTvisi, bolnisi,<br />

daTvisi, egrisi, Tuxarisi, krwanisi, largvisi, manglisi, marilisi, niCbisi, olTisi,<br />

pankisi, ruisi, sacxenisi, tfilisi, urbnisi, farcxisi, qsovrisi, yinwvisi, yornisi,<br />

ceronisi, wavkisi da sxvani, imitom rom x e r T v i s S i –is daboloebaSi me-3 piris<br />

niSani Sedis (i-s), CamoTvlil saxelebSi ki is naTesaobiTi brunvis niSania. es naTes.<br />

brunva am SemTxvevaSi gamowveulia sazRvruli sityvis mier, romelic Semdeg dakargula<br />

17 , Tumca xSiria iseTi SemTxvevebic, roca msgavs warmoebaSi msazRvrelTan er-<br />

Tad Senaxulia agreTve sazRvrulic: axo [aÃo], (baris aÃo), gori (ifnis gori), Tavi<br />

(rusTavi, wyaros Tavi, xidis Tavi), kari (RarTis kari, xidis kari, taSis kari, lebais<br />

kari), piri (aragvis piri, ruis piri), ubani (vardis ubani), yana (dolis yana), yuri<br />

(lalis yuri), cixe (velis cixe, lastis cixe, mwyeris cixe, turis cixe, uflis cixe),<br />

Ziri (taxtis Ziri, cixis Ziri), wyaro (kodis wyaro), Wala (xevis Wala), xevi [Ãevi]<br />

(kavTis xevi, kisis xevi), xidi [Ãidi] (tinis xidi), juari (cixis juari) da sxv.<br />

egebis gvkiTxon: SeiZleba ki, rom zmnis forma gamoyenebul iqnes qarTulSi saxelad?<br />

_ ratom ara! iqneba Cveni pasuxi. Tavi rom davaneboT iseT zmnis formebs, romlebic<br />

sakuTar saxelad qceula qarTulSi, rogoricaa: RvTisa var, mindi (mindia),<br />

gamixardi, maxare, gamaxela, gindra (=gind ra), mewyina (qalis sax.), kmara (qalis sax.),<br />

minda (qalis sax.), qalunda (=qali unda) 18 , Cven SegviZlia moviyvanoT imisi magali-<br />

Tebic, rom saxelad awmyos TxrobiTis mesame piris forma iyos qceuli imgvaradve,<br />

rogorc xerTvisi; esenia: Rirs-i, ars-i da msgavs-i. am magaliTebSi Rirs-isa da arsis<br />

warmoeba naTelia [Rirs-i = Rirs + i: v-Rir, h-Rir 19 , Rir-s. ars-i = ar-s + i: v-ar,<br />

x-ar, ar-s]. SeiZleba mxolod msgavs’ma Cagvagdos sagonebelSi. am ukanaskneli sityvis<br />

warmoSoba rom gamovarkvioT, igi orad unda gavyoT: ms + gavsi. pirvel nawilSi<br />

TiTqo gvaqvs Sekvecili mas, meoreSi ki _ hgavs zmnis forma. maSasadame, msgavsi miRebuli<br />

unda iyos mas hgavs jgufisagan anisa da haes dakargviT da inis darTviT saxe-<br />

lobiTSi 20 .<br />

raki sakiTxi yovel mxriv aris ganxiluli, exla, maSasadame, SegviZlia davaskv-<br />

naT, rom xerTvisi, romelic Tavdapirvelad unda yofiliyo w y l e b i s S e s a r T a v -<br />

Tan mdebare adgili, Semdeg or wyals Sua mdebare adgili, aqedan mer-<br />

15 Teimuraz batoniSviliseuli xelnaweri mariam dedofliseul redaqcias uWers mxars: `da<br />

TჳT Tavadi sultani dadga karbs da merme Camodga SerTulTa~ (broses gamoc., 131, 10).<br />

16 Op. cit., gv., 250.<br />

17 amis analogiebi moipoveba agreTve megrulSica da svanurSic.<br />

18 qristesa-c amave jgufs unda ekuTvnodes, vinaidan qristesia miRebuli Cans aqedan:<br />

qristesi ars, Tumca SesaZlebeli kia, rom ani aq kninobiTis formisa iyos, rogorc<br />

saxelebSi: gogia, pet-ria, pavlia, Teklia, ninua da sxv.<br />

TiTqo aseTive warmoebisaa araSenda soflis saxeli.<br />

19 vRir, hRir _ es Zveli formebia, romelTa nacvlad axal qarTulSi vRirvar da hRirxar<br />

gvaqvs.<br />

20 saeWvoa, rom msgavs-is winare forma mis-i + hgavs-i iyos da ara mas + hgavs-i. kidev ufro<br />

saeWvoa, rom mani aq aqtiur mimReobaTa formebis analogiiT iyos ganviTarebuli, xolo sani<br />

haes bgerinacvlobas eweodes, e. i., sxvanairad rom gamovxatoT, TiTqo msgavi = m + hgavs-i →<br />

m + sgavs-i.<br />

unda aRniSnul iqnes gansakuTrebiT is garemoeba, rom Zvel qarTulSi ara gvaqvs Sem-<br />

Txveva sanis asimilaciisa ganTan: msgavsi, emsgavsa da sxv. (da ara mzgavsi, emzgavsa da sxva).<br />

9

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!