20.09.2013 Views

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

febSi wyoba pirdapiria: is aqebs, man aqo _ mas uqia, eqo, eqos. magram pirveli da meore<br />

jgufi wyobis mixedviT ar aris gamoyofili, iq warmoebaa amosavali, mesame jgufi<br />

sxva princips daemyara. amosavali principis cvla klasifikaciis elementaruli<br />

wesis darRvevad iTvleba mecnierebis yvela dargSi; enis movlenaTa aRwerac aq gamonakliss<br />

ver Seqmnis. mere da: wyobis cvla _ sintaqsuri konstruqciis cvla _ axasiaTebs<br />

gardamaval zmnebs; gardauval zmnebSi aseTi cvla ara gvaqvs. marTalia, gardauval<br />

zmnebSi TurmeobiTSi meSvelzmniani warmoeba iCens Tavs, magram es exeba erTpir<br />

i a n gardauval zmnebs (vSobilvar, vSobilviyav, vSobilviyo...). o r p i r i a n gardauval<br />

zmnebSi ki meSvel zmnas iyenebs TurmeobiTi pirveli (SevhkiTxebivar, SehkiTxebixar,<br />

SehkiTxebia); TurmeobiTs II-sa da kavSirebiTs III-Si aseTi warmoeba (SevhkiTxebiyav,<br />

SevhkiTxebiyve) fakultaturad-Ra gvxvdeba, ZiriTadi varianti organul formebs<br />

iZleva (SevhkiTxebodi, SevhkiTxebode). rac Seexeba konstruqcias, arc erTpiriani da<br />

arc orpiriani gardauvali zmna konstruqcias ar icvlis: uRvlilebis procesSi awmyos<br />

konstruqcia ucvlelad rCeba. amrigad, w a r m o e b i s wesi da s i n t a q s u r i<br />

konstruqcia TurmeobiTi jgufis gamosayofad mxolod gardamaval zmnebSi SeuZliaT<br />

ixmaron, da aqac igi klasifikaciis ZiriTadi wesis darRvevas niSnavs.<br />

iqneb, TurmeobiTis jgufi f u n q c i i s erTianobam gamogvayofinos: TurmeobiToba<br />

(unaxaoba) procesisa, rogorc niSandoblivi Tviseba jgufisa. a. SaniZe, romelsac<br />

ekuTvnis termini TurmeobiTi, wers: `pirvel TurmeobiTSi sami elementia: dro<br />

(wars.), kilo (Txr.) da aqti unaxavi. magaliTebi: miswavlia, micxovria; miweria (damiweria),<br />

miSenebia (amiSenebia)~ 10 ... `unaxavi aqtis mwkrivebi (kerZod I TurmeobiTi) `Turme~-s<br />

gagebas Seicavs: yofila=iyo Turme, wasula=wavida Turme. radganac unaxaobis<br />

kategoria marto warsulSi SegviZlia sagangebo formiT gamovxatoT, amitom iq, sadac<br />

forma gvaklia, `Turmes~ viSveliebT xolme. `sawyal gogos Tavisis TiTebiT<br />

mogrovilis fuliT erTi CiTmerdini u y i d n i a , imas (elisabeds) unaxavs da w a u r -<br />

T m e v i a . exla T u r m e Tavzed ikravs (Wav., `kac-ad~). aq `ikravs~ awymos formiT aris<br />

gadmocemuli, romelsac unaxaobis gamoxatva ar SeuZlia da aucilebelia Turmes<br />

darTva. TurmeobiTis formas ki `Turmes~ darTva aras hmatebs, _ is isedac aris Sig<br />

gamoxatuli da aqedan warmodga misi saxeli~ 11 .<br />

TurmeobiTi meoris Sesaxeb ak. SaniZe wers: `Sedgenilobis TvalsazrisiT II TurmeobiTi<br />

I-isagan erTi elementiT gansxvavdeba. es elementia Tanamdevroba (uwinaresi).<br />

[es] mwkrivi gadmogvcems iseT unaxav moqmedebas, romelic sxvas uswrebda: eswavla,<br />

ecxovra; ewera (daewera), eSenebina (aeSenebina). am mwkrivis kilo Cveulebriv Txrobi-<br />

Tia, magram SeiZleba misi gamoyeneba iseTi moqmedebis gadmosacemadac, romelic faqti<br />

ar iyo, magram romelic ivaraudeboda, rogorc piroba sxva moqmedebis SesrulebisaTvis.<br />

am SemTxvevaSi misi kiloa ara TxrobiTi, aramed pirobiTi ($ 257) da aqtis<br />

elementi (unaxaoba) formaSi aRar aris. miuxedavad amisa _ wers avtori _ mwkrivis<br />

saxeli mainc II TurmeobiTia~ 12 . amasTan dakavSirebiT, saWiroa iTqvas: 1. Tanamimdevroba<br />

(`Tanamdevroba~) TurmeobiT pirvelTanac xelSesaxebad igrZnoba: Sdr. `sawyal<br />

gogos... erTi CiTmerdini uyidnia~ _ `sawyal gogos... erTi CiTmerdini Turme eyid[n]a~:<br />

`uyidnia~ awymosTan aris mimarTebaSi, `eyidna~ _ namyosTan, fardoba oriveSi igrZnoba;<br />

am mxriv TurmeobiTi meore TurmeobiTs pirvels ver daupirispirdeba. 2. roca<br />

TurmeobiTi meore pirobiTis Sinaarss gadmogvcems (modaloba pirobiTi kilosi<br />

aqvs), maSin, marTlac, TurmeobiToba zmnaSi ara gvaqvs, `aqtis elementi (unaxaoba)<br />

formaSi aRar aris~; amitom gaugebaria, ratom aris misi saxeli `mainc meore TurmeobiTi~.<br />

pirobis aRniSvna TurmeobiTi meorisaTvis iSviaTi rom iyos, kidev _ ho, magram<br />

ase ar aris: pirobis aRniSvna am nakvTisaTvis Cveulebrivia. 3. TurmeobiTi pirveli,<br />

rogorc samarTlianad SeniSnavs a. SaniZe, ar saWiroebs `Turmes~ darTvas. mis-<br />

10 a. S a n i Z e, qarTuli gramatikis safuZvlebi, I, morfologia, Tb., 1953, $ 281, gv. 226.<br />

11 iqve, $ 281, gv. 227.<br />

12 iqve, $ 282, gv. 227.<br />

64

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!