You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
qarTuli zmnis nakvTeulTa dajgufebis principisaTvis 1<br />
60<br />
arnold Ciqobava<br />
moxsenebis sagania TurmeobiTis jgufis sakiTxi qarTulSi. am jgufis gamoyofa<br />
dro-kiloTa sistemaSi n. marma danerga. 1908 w. gamosul cnobil SromaSi: `ZiriTadi<br />
tabulebi Zveli qarTuli enis gramatikisa~, n. mari ganasxvavebs subieqtursa da obieqtur<br />
wyobas (absoluturi da mimarTebiTi formebiT), gamoyofs sam uRvlilebas (vaqe...<br />
v k a l ... v k r i b e ...), moqmedebiTsa da vnebiTs gvars, moqmedebiTSi _ xuT klassa<br />
da vnebiTSi _ oTx klass (saTanado jiSebiTa anu qcevebiT). zmna nauRvlebia cxra<br />
droSi, romelTac avtori sam jgufSi aerTianebs, pirvelSi Sedis awmyo (vaqeb), namyo<br />
usruli I (vaqebdi) da II (natvriTi _ v a q e b d e ) . meore jgufSi Setanilia: aoristi<br />
(vaqe) da kavSirebiTi (сослагат. vaqo). mesame jgufs qmnis: namyo sruli (wignuri m i -<br />
qies da xalxuri [вульгар.] m i q i a ) , winarewarsuli (meqo), namyo kavSirebiTi (прош.<br />
сослагат. meqos).<br />
raime ganmarteba am dajgufebas ar axlavs, magram isedac cxadia, rom pirveli<br />
ori jgufi gamoyofilia imis mixedviT, Tu ra gvaqvs amosavlad _ awmyo Tu aoristi,<br />
dajgufebis safuZvelia sawarmoebel fuZeTa sxvaoba. v a q e b da misgan nawarmoebi<br />
vaqebdi║ vaqebde, erTis mxriT, vaqe da vaqo, meore mxriT, imave wesiT aqvs n.<br />
mars gaerTianebuli, rogorc, vTqvaT, laTinuri laudo (vaqeb), laudabam (vaqebdi), laudabo<br />
(Sevaqeb) da laudavi (Sevaqe), laudaveram (ukve Sevaqe), laudavero (myof. II). aqac ori jgufi<br />
gvaqvs (awmyosi da namyosi) da n. maris sqemaSic, oRond erTi garemoeba iqcevs yuradRebas:<br />
laTinurSi Tavmoyrilia mxolod TxrobiTi kilos droebi, mariseul sqemaSi<br />
natvriTi (желат. vaqebde) da kavSirebiTi (сослагат. vaqo) Semoeria TxrobiTi<br />
kilos droebs: natvriTi da pirobiTi n. mars calke ara aqvs gamoyofili.<br />
qarTuli enis praqtikul gramatikebSi zmnis nakvTebs (droebs) axasiaTebdnen funqciis<br />
mixedviT (da ara warmoebisda kvalad!); funqciebi erTsa da imave erTeuls gansxvavebuli<br />
SeiZleba hqondes (Sdr. `mogewera~ frazebSi: Sen rom mogewera, daviTi<br />
ukve wasuli iyo _ Sen rom mogewera, daviTi dagxvdeboda...); qarTulsa da, saerTod,<br />
iberiul-kavkasiur enebSi sauRvlebel nakvTebSi drois garda sxvadasxva modaloba<br />
SeiZleba iyos aRniSnuli; amitom funqciaTa mixedviT nakvTebis kvalifikacia da<br />
dajgufeba rTuldeba; masTan funqciuri TvalsazrisiT natvriTi da pirobiTi calke<br />
unda gamoiyos.<br />
zemoxsenebul garemoebas arc Tu mcire wvlili udevs zmnis uRvlilebis sqemaTa<br />
im sirTuleSi, praqtikul gramatikebSi rom gvaqvs. oriode nimuSi:<br />
antonis `qarTuli Rrammatika~ sam kilos ganasxvavebs: TxrobiTs (sazRvrebiTi<br />
sqesi), brZanebiTsa da natvriTs (sawadisi sqesi). TxrobiTs kiloSi gvaqvs 6 dro:<br />
awmyo (Sevhkrav), namyo usruli (SevhkraÂdi), namyo sruli (Sevhkar), namyo usrulesi<br />
(Semikravs), namyo uusrulesi (Semekra), m y o o b a d i (Sevhkra). natvriTs kilo-<br />
Si garCeulia awmyo da myoobadi (vaSaTu SevkrÂde), namyo usruli (vaSaTu S e v -<br />
h k r  d i ) , namyo sruli da usrulesi (vaSaTu S e m i k r  e s ) , namyo uusrulesi (vaSa-<br />
Tu S e m e k r a ) ; erTi sityviT, natvriTi imave erTeulebs Seicavs, rasac TxrobiTi,<br />
oRond daerTvis `netavi~ (vaSaTu). garda amisa, saziaro erTeulebi aqvs awmyosa da<br />
myofads, namyo srulsa da usruless. terminebi: `namyo sruli~, `namyo usrulesi~,<br />
`namyo uusrulesi~ gvagrZnobineben, ramdenad nebismieri da xelovnuria saTanado<br />
nakvTebis (Sevhkar, Semikravs, Semekra) daxasiaTeba funqciis mixedviT, amasve mowmobs<br />
erTi da imave nakvTis Setana TxrobiTs kiloSic da natvriTSic.<br />
zogi avtori cdilobda ar gaemeorebina erTi da igive nakvTi TxrobiTsa da natvriTs<br />
kiloSi, nakvTebis wyeba erTi kilosTvis ganekuTvnebina, sxva kidev _ meori-<br />
1 iberiul-kavkasiuri enaTmecniereba, t. XIII, 1962.