20.09.2013 Views

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

qarTuli zmnis nakvTeulTa dajgufebis principisaTvis 1<br />

60<br />

arnold Ciqobava<br />

moxsenebis sagania TurmeobiTis jgufis sakiTxi qarTulSi. am jgufis gamoyofa<br />

dro-kiloTa sistemaSi n. marma danerga. 1908 w. gamosul cnobil SromaSi: `ZiriTadi<br />

tabulebi Zveli qarTuli enis gramatikisa~, n. mari ganasxvavebs subieqtursa da obieqtur<br />

wyobas (absoluturi da mimarTebiTi formebiT), gamoyofs sam uRvlilebas (vaqe...<br />

v k a l ... v k r i b e ...), moqmedebiTsa da vnebiTs gvars, moqmedebiTSi _ xuT klassa<br />

da vnebiTSi _ oTx klass (saTanado jiSebiTa anu qcevebiT). zmna nauRvlebia cxra<br />

droSi, romelTac avtori sam jgufSi aerTianebs, pirvelSi Sedis awmyo (vaqeb), namyo<br />

usruli I (vaqebdi) da II (natvriTi _ v a q e b d e ) . meore jgufSi Setanilia: aoristi<br />

(vaqe) da kavSirebiTi (сослагат. vaqo). mesame jgufs qmnis: namyo sruli (wignuri m i -<br />

qies da xalxuri [вульгар.] m i q i a ) , winarewarsuli (meqo), namyo kavSirebiTi (прош.<br />

сослагат. meqos).<br />

raime ganmarteba am dajgufebas ar axlavs, magram isedac cxadia, rom pirveli<br />

ori jgufi gamoyofilia imis mixedviT, Tu ra gvaqvs amosavlad _ awmyo Tu aoristi,<br />

dajgufebis safuZvelia sawarmoebel fuZeTa sxvaoba. v a q e b da misgan nawarmoebi<br />

vaqebdi║ vaqebde, erTis mxriT, vaqe da vaqo, meore mxriT, imave wesiT aqvs n.<br />

mars gaerTianebuli, rogorc, vTqvaT, laTinuri laudo (vaqeb), laudabam (vaqebdi), laudabo<br />

(Sevaqeb) da laudavi (Sevaqe), laudaveram (ukve Sevaqe), laudavero (myof. II). aqac ori jgufi<br />

gvaqvs (awmyosi da namyosi) da n. maris sqemaSic, oRond erTi garemoeba iqcevs yuradRebas:<br />

laTinurSi Tavmoyrilia mxolod TxrobiTi kilos droebi, mariseul sqemaSi<br />

natvriTi (желат. vaqebde) da kavSirebiTi (сослагат. vaqo) Semoeria TxrobiTi<br />

kilos droebs: natvriTi da pirobiTi n. mars calke ara aqvs gamoyofili.<br />

qarTuli enis praqtikul gramatikebSi zmnis nakvTebs (droebs) axasiaTebdnen funqciis<br />

mixedviT (da ara warmoebisda kvalad!); funqciebi erTsa da imave erTeuls gansxvavebuli<br />

SeiZleba hqondes (Sdr. `mogewera~ frazebSi: Sen rom mogewera, daviTi<br />

ukve wasuli iyo _ Sen rom mogewera, daviTi dagxvdeboda...); qarTulsa da, saerTod,<br />

iberiul-kavkasiur enebSi sauRvlebel nakvTebSi drois garda sxvadasxva modaloba<br />

SeiZleba iyos aRniSnuli; amitom funqciaTa mixedviT nakvTebis kvalifikacia da<br />

dajgufeba rTuldeba; masTan funqciuri TvalsazrisiT natvriTi da pirobiTi calke<br />

unda gamoiyos.<br />

zemoxsenebul garemoebas arc Tu mcire wvlili udevs zmnis uRvlilebis sqemaTa<br />

im sirTuleSi, praqtikul gramatikebSi rom gvaqvs. oriode nimuSi:<br />

antonis `qarTuli Rrammatika~ sam kilos ganasxvavebs: TxrobiTs (sazRvrebiTi<br />

sqesi), brZanebiTsa da natvriTs (sawadisi sqesi). TxrobiTs kiloSi gvaqvs 6 dro:<br />

awmyo (Sevhkrav), namyo usruli (SevhkraÂdi), namyo sruli (Sevhkar), namyo usrulesi<br />

(Semikravs), namyo uusrulesi (Semekra), m y o o b a d i (Sevhkra). natvriTs kilo-<br />

Si garCeulia awmyo da myoobadi (vaSaTu SevkrÂde), namyo usruli (vaSaTu S e v -<br />

h k r  d i ) , namyo sruli da usrulesi (vaSaTu S e m i k r  e s ) , namyo uusrulesi (vaSa-<br />

Tu S e m e k r a ) ; erTi sityviT, natvriTi imave erTeulebs Seicavs, rasac TxrobiTi,<br />

oRond daerTvis `netavi~ (vaSaTu). garda amisa, saziaro erTeulebi aqvs awmyosa da<br />

myofads, namyo srulsa da usruless. terminebi: `namyo sruli~, `namyo usrulesi~,<br />

`namyo uusrulesi~ gvagrZnobineben, ramdenad nebismieri da xelovnuria saTanado<br />

nakvTebis (Sevhkar, Semikravs, Semekra) daxasiaTeba funqciis mixedviT, amasve mowmobs<br />

erTi da imave nakvTis Setana TxrobiTs kiloSic da natvriTSic.<br />

zogi avtori cdilobda ar gaemeorebina erTi da igive nakvTi TxrobiTsa da natvriTs<br />

kiloSi, nakvTebis wyeba erTi kilosTvis ganekuTvnebina, sxva kidev _ meori-<br />

1 iberiul-kavkasiuri enaTmecniereba, t. XIII, 1962.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!