You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
vnebiTis formaTa marTlwerasTan dakavSirebuli sakiTxebi 1<br />
52<br />
TinaTin RvinaZe<br />
Tanamedrove qarTul saliteraturo enaSi vnebiTi gvaris zmnebis formaTa warmoebasa<br />
da gamoyenebasTan dakavSirebulia mravali sakiTxi. amaTgan saliteraturo<br />
enis normaTa TvalsazrisiT zogi mogvarebulia da zogic mosagvarebeli rCeba. ker-<br />
Zod, amasTan dakavSirebuli araerTi orTografiuli da morfologiuri sakiTxi gadawyvetilia,<br />
rac asaxulia `qarTuli enis orTografiul leqsikonsa~ (1968 w.) da<br />
`Tanamedrove qarTuli saliteraturo enis normebSi~ (1970 w.). gadawyvetas elis sintaqsur-stilistikuri<br />
zogi sakiTxi vnebiTi gvaris zmnebis gamoyenebisa.<br />
Tanamedrove qarTulSi vnebiTi gvarisaa yvela gardauvali zmna, romelsac awmyo-<br />
Si mesame subieqturi piris niSnad aqvs -a (mxolobiTSi), -an (mravlobiTSi). zmniT gamoxatuli<br />
Sinaarsis miuxedavad, mesame subieqturi piris niSans win uswrebs Temis<br />
niSani, umetesad -eb an -ev, iSviaTad -ob, -of, -em.<br />
yovelgvar sufiqsiani zmna vnebiTad qcevisas -eb sufiqsiani xdeba umetesad, mxolod<br />
-ev, zogjer -ob, -of, -em, SerCeba ucvlelad.<br />
Tu moqmedebiTia a-Sen-eb-s, vnebiTi iqneba Sen-d-eb-a,<br />
xat-av-s _ i-xat-eb-a<br />
dg-am-s _ i-dg-m-eb-a<br />
a-ngr-ev-s _ i-ngr-ev-a<br />
a-p-ob-s _ i-p-ob-a<br />
warmo-S-ob-s _ warmo-i-S-ob-a<br />
y-of-s _ i-y-of-a<br />
gamo-s-c-em-s _ gamo-i-c-em-a da a. S.<br />
vnebiTadve ganixileba uZvelesi gardauvali dinamikuri zmnebi Tb-eb-a tipisa maTi<br />
formisa da funqciis gamo Sinaarsis miuxedavad. amaTganaa nawarmoebi moqmedebiTis<br />
formebi: a-Tb-ob-s, a-dn-ob-s, a-Wkn-ob-s da misT.<br />
amgvarad, vnebiTi gvaris zmnaTa umetesoba dRes -eb-a an -ev-a, -ob-a, -of-a, -em-a daboloebiania<br />
awmyos III pirSi, xolo I-sa da II pirSi _ -eb-i, -ev-i, -ob-i, -of-i, -em-i<br />
daboloebiani. maSasadame, vnebiTebia zmnaTa aseTi formebi:<br />
v-Sen-d-eb-i v-i-far-eb-i v-e-far-eb-i v-Tb-eb-i<br />
Sen-d-eb-i i-far-eb-i e-far-eb-i Tb-eb-i<br />
Sen-d-eb-a i-far-eb-a e-far-eb-a Tb-eb-a<br />
v-Sen-d-eb-i-T v-i-far-eb-i-T v-e-far-eb-i-T v-Tb-eb-i-T<br />
Sen-d-eb-i-T i-far-eb-i-T e-far-eb-i-T Tb-eb-i-T<br />
Sen-d-eb-i-an i-far-eb-i-an e-far-eb-i-an Tb-eb-i-an<br />
agreTve aseTebi: ingreva (engreva), irRveva (erRveva), irkveva (erkveva), iqceva (eqceva),<br />
ireva (ereva), imRvreva (emRvreva), eteva, eweva da sxvebi, aseve: i-xrC-ob-a (exrCoba)<br />
da misT.<br />
Zvel qarTulSi yvela aseT SemTxvevaSi subieqturi mesame piris niSnad, rogorc<br />
wesi, -s gamoiyeneboda. iyo: Tbebis, Sendebis, ifarebis, efarebis, ingrevis, iqcevis da<br />
a. S. axal saliteraturo qarTulSi awmyos mesame pirSi moekveca fuZis bolokiduri<br />
-i- da damkvidrda amgvar formebSi subieqturi mesame pirisaTvis -a niSani (Tbeba, Sendeba,<br />
ifareba, efareba, ingreva, engreva, iqceva...). es Tavisebureba Zveli da axali<br />
qarTulis movlenaTa erT-erT ganmasxvavebel niSnadac iqca.<br />
Tanamedrove qarTulSi arsebobs vnebiTi gvaris zmnaTa formebi Zveli qarTuli-<br />
1 qarTuli ena da literatura skolaSi, #3, 1981.