q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a
q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a
(Tekl. 92). am zmnisganaa warmoqmnili m i u T x r o b e l i : da iyo Jamsa mas mwuxarebaÁ m i u T x r o b e l i (saba asur. 14). Zvel qarTulSi miuTxra zmnas sapirispiro martivi zmniswiniani (mouTxra) forma ar hqonda, magram iyenebda rTul warmo- zmniswins; mag.: manca w a r m o u T x r a amisve pasuxisa msgavsad (xanZT. kg 26); w a r m o u T x r a y˜i saqmჱ Cemi (kim. I, 24). miuTxra-s msgavsad gvxvdeba mihrqua-c; mag.: netarman man ara ismina, aramed m i h - rqua (xanZT. nv62); SuSanik m i h r q u a esreT (SuS. XII3). z) uzmniswinoa amJamad zmna viyide (viyidi, viyido), Zvel qarTulSi ki es zmna wyvetilSi xSirad mo- zmniswins dairTavda xolme: mag.: ganyida yovelive, raÁca aqunda da m o i y i d a agaraki igi (DE mT 13, 44); m o i y i d e s miT agaraki igi mekecisaÁ... (C mT 27, 7). axal qarTulSi ga- zmniswins gayida zmnaSi sapirispiro an Se- aqvs (Seisyida), an kidev zmna upreverboa (iyida). esa da zeviT aRniSnuli msgavsi faqtebi miuTiTeben, rom axalTan SedarebiT Zvel qarTulSi ufro TvalsaCinod igrZnoboda zmniswinTa mier mimarTulebis aRniSvnis funqcia. axal qarTulSi zogierTma zmniswinianma zmnam Zveli sapirispiro formebi dakarga da amdenad zmniswinis mniSvnelobac erTgvarad daiCrdila; zogierT zmnas ki sruliad Camoscilda zmniswini da amJamad mimarTulebis aRniSvnas veRar axerxebs. T) rigi zmnebi an mxolod mi- zmniswins iyeneben, an kidev _ mo-s, orive erTad (sapirispiro formebi) maT ar gaaCniaT; magaliTad: m i i c v a l e amier iqi (mT 17, 20); mihrida da g˜neSora (saba asur. 8); sarecelsa z ˜a mieZina (xanZT. oe59); m i e r u - l a yovelTa da daiZines (mT 25, 5). aseTebia agreTve Semdegi zmnebi da mimReobebi: miiviwya, misustda... moCans, mosTxova, moagrova, moerida, moSorda, mowyvita, moismina, mokvda... miuvali, miuwdomeli, miwuruli, miucilebeli, miSvebuli, fermixdili da sxv. adre SesaZlebelia zogierT aseT zmnas sapirispiro formac gaaCnda, magram Semdeg Camoscilda. amas gvavaraudebinebs zeviT aRniSnuli zogierTi SemTxveva. i) mo- zmniswini moZraobis aRmniSvnel zmnebTan zogjer an garSemo moZraobas aRniSnavs, an kidev avlens imave mniSvnelobas, rasac sxva SemTxvevaSi mimo- zmniswini gadmoscems; mag.: m o v l n a yovelni wmidani adgilni (xanZT. ib 57); rameTu m o h v l i T zRuasa da Ãmelsa (C mT 23, 15 Sdr. rameTu mimoxualT zRuasa zeda da Ãmelsa DE); mohvlida dabnebsa mas garemoÁs da aswavebda (C mrk 6, 6; Sdr. m i m o i q c e o - d a garemo soflebsa mas... DE). somxur oTxTavSi am adgilas naxmaria zmna, romelic sityvasityviT garSemo svlas, garSemo trials aRniSnavs. arsebiTad aseTsave mniSvnelobas unda atarebdes mo- zmniswini aseT zmnebTan: warhÃocda mCuriTa miT, romel moertya (iov. 13, 5); Tualni moarna yovelgan (v. t. 92). k) mo- da mi- zmniswini zogjer miuTiTebs zmniT gamoxatuli moqmedebis mimdinareobaze moZraobis procesSi, siarulisas; mag.: moegeba, m o t i r o d a , cremlman misman kldeni Rarnes (v. t. 916)... miT amas m o i t y o d i a n (iqve, 1647); m i h x o c e s da m i - i s r o d e s , mindors sisxlTa moasxmides (iqve, 76). aseTi zmnebi zmniswinis gareSe gadaadgilebas ar gamoxataven, magram saTanado zmniswinebis darTvisas damatebiT Sinaarss iZenen. l) qarTulSi CvenebiTi nacvalsaxelebisa da zmnisarTebis saSualebiT sagnis siaxlove-siSore samive piris mixedviT ganirCeva: es (pirvel pirTan axlos), eg (meore pirTan axlos), is an igi (mesame pirTan axlos), aseve: aq, mand, iq da sxv. `saerTo mosazrebis Tanaxmad mosalodneli iyo, rom II pirisaken miqceuli moqmedebac aSkarad gamoCndeboda, magram qarTul enas amisi saSualeba ar moepoveba, radganac II piri is piria, romelsac eubnebian, xolo aseTi piri Cveulebriv iqve aris, sadac moubaria, 40
amitom is I piris myofobis areSi igulisxmeba...~ 10 . amis mixedviT mo- zmniswini Cveulebriv Tanabrad gadmoscems mimarTulebas rogorc pirveli, ise meore pirisaken; mag.: movidodian T q ˜n d a (x. t. 378); S e n s a moivltin (xanZT. oჱ 37); raÁTa moiwios Tquen zeda (DE mT 23, 35); mogivlino T q u e n (C iov. 15, 20) da sxv. iSviaTi araa agreTve iseTi SemTxvevebi, roca mo- zmniswini mesame pirTanac gxvdeba; mag.: mouÃdes da hmsaxurebdes m a s (C mT 4, 11); morbiodes m i s a (saba asur. 18); moarTues m a s daÃsnili erTi (C mT 9, 2); mohguares m a s (DE mT 8, 16) da sxv. erT-erTi aseTi zmna, romelic Zvel qarTulSi mesame pirTan mi- zmniswinis paralelurad mo-sac iyenebda, aris mosca; mag.: romelsa m o s c e m d a mas kacT-moyuare (SuS. XI3_4); mamaman Tq˜nmn.. m o s c e s keTili (x. t. 378); m o s c e m d a mas (kim. I. 32) da sxva mravali. es zmna am saxiT gvxvdeba momdevno periodSic. mas xmarobs rusTaveli, n. baraTaSvili, a. yazbegi, vaJa-fSavela da sxva, amJamad ki daculia mTis kiloebsa da qarTlurSi; mag.: ena m o e c a sityvisa gamomgebare (v. t. 1032)... m o e c mas sadguri myudroebisa (n. baraT. 19)... da roca m o s c e m s sicxesa-utydeba texa wylulisa (vaJa, 303); imas xma m o s c e s sxvebma (yazb. 192) da sxv. m) Zvel qarTulSi Tu micema zmnasTan mesame pirSi mi- zmniswinis nacvlad mo- ixmareboda, piriqiT, amave zmnasTan da zogierT sxvasTanac meore pirSi xSirad mo-s magier mi- zmniswini iyo gamoyenebuli; mag.: mTxove me, raÁca gnebavs, da m i g c e Sen (mrk 6, 22); ve˜mdis migesmodes locvaÁ (xanmeti mravalT. 1b22); raÁsaTჳs ese m i v - were Tquenda (SuS. II10); arca maman Tquenman m i g i t e v n e s Secodebani Tquenni (C mT 6, 15); m i g e t e v n e d S e n codvani Senni (C l 5, 20). amJamad aseTi formebi arsad ar dasturdeba. n) mi- zmniswins zogjer mo- daerTvis da vRebulobT mimo-s, romelic zogierT zmnasTan ormxriv _ aqeTa da iqiTa _ mimarTulebas aRniSnavs. mimo- Cveulebriv xolmeobiTsa da uwyvetelSi ixmareba; mag.: m i m o v a l n urwyulTa adgilTa (DE mT 12, 43); da mimorbiodes yovelsa mas soflebsa (iqve, mrk 6, 55); da ufroÁsad mimoedeboda sityuaÁ igi misi (C lk 5, 15); TmiTa m i m o i T r e v d a (SuS. VI17). axal qarTulSi aseTi mniSvneloba zmnis gaorkecebiTac gadmoicema, mag.: miavlmoavlo; midi-modis da sxv. 2. war-. am zmniswinSi gamoiyofa wa da r. r narCenia re nawilakisa, romelic zmnisarTebSi dasturdeba: ga-re, ze-re, ga-re-Se, ga-re-mo, ga-r-Se-mo (←ga-re-Se-mo), ga-rda (←ga-re-da), ga-r-na (←ga-re-na). wa-re megrul wa-le zmnisarTs ukavSirdeba, romelic Tavis mxriv iseTive Semadgenlobisaa, rogorc Ji-le, ga-le 11 . war- zmniswinis w igive unda iyos, rac w-in, w-inaSe zmnisarTebSi gvaqvs, SesaZlebelia mas ukavSirdebides agreTve a-w zmnisarTis Tanxmovani elementi. war- zmniswinis kavSiri win zmnisarTTan, rogorc amas qveviT davinaxavT, mtkicdeba msgavsi funqciiTac. war- || wa- gvxvdeba zmnisarTsa da saxelSic; mag.: winaÁswar, winaÁswar-metyueli, war-marT _ wa-marT, aqedan saxeli war-marTi. egeve war unda gvqondes wara-mara-Si. arn. Ciqobavas specialur SromaSi `war- prebervis mniSvnelobisaTvis qar- TulSi~ megrul-Wanurisa da qarTuli enis masalebis mixedviT dadasturebuli aqvs, rom war- zmniswins iseTive mniSvneloba unda hqonoda, rogoric aqvs wa-s WanurSi. mas qveviT, Zirs mimarTuleba unda gadmoeca. am mosazrebis sasargeblod isic aris aRniSnuli, rom qarTuli wa-s adgils megrulSi zogjer mi-da- zmniswini iWers, rom- lis meore komponenti swored Zirs, qveviT mimarTulebas aRniSnavs 12 . 10 a . S a n i Z e , qarTuli gramatikis safuZvlebi, I, gv. 239. 11 a r n . C i q o b a v a , war- preverbis mniSvnelobisaTvis qarTulSi, enimkis moambe, I, 1937, gv. 43. 12 i q v e , gv. 42. 41
- Page 1 and 2: g a m o c d e b i s e r o v n u l i
- Page 3 and 4: S e s a v a l i `maswavleblis bibli
- Page 5 and 6: lopis kunZuls niSnavs: Πελοπό
- Page 7 and 8: da, roca qaragmas gavxsniT da Zvel
- Page 9 and 10: merme Camodga S e r T u l T a (*501
- Page 11 and 12: 3. Sexewie bolnisis sionis sakurTxe
- Page 13 and 14: gramatikuli subieqti zogierT gardau
- Page 15 and 16: gansakuTrebiT naTlad Cans subieqti
- Page 17 and 18: luri mxare, aramed am zmnebis mniSv
- Page 19 and 20: da, yvarebia, eyvareba; uyvardes, y
- Page 21 and 22: fologiurad gagebuli da dafasebulia
- Page 23 and 24: Tqmulis Semdeg advili gadasawyvetia
- Page 25 and 26: vTqvaT, rom `moaqvs~ da `mohyavs~ i
- Page 27 and 28: gardauvalma zmnebma ki sazogadod in
- Page 29 and 30: dinamikurs, kerZod, gamoxatavs dina
- Page 31 and 32: gramatikulma subieqtma sabolood dak
- Page 33 and 34: Tavis adgils. es procesi enis ganvi
- Page 35 and 36: ⎡ i⎤ sga / ska da qa zmniswineb
- Page 37 and 38: gamoekueTa kldisagan (DE mT 27, 60)
- Page 39: ma- zmniswini yovelgvari asimilacii
- Page 43 and 44: war- zmniswinis zemoaRniSnuli mniSv
- Page 45 and 46: mimarTulebas gadmoscems; mag.: a R
- Page 47 and 48: 7. uku-, wiaR-. Zvel qarTulSi iSvia
- Page 49 and 50: Sinaarsobrivi an stiluric aris, ker
- Page 51 and 52: lian xSirad aris warmodgenili erTi
- Page 53 and 54: seburi daboloebiTac, magaliTad: ibm
- Page 55 and 56: tipis vnebiTebSic (gaTbnen, aSendne
- Page 57 and 58: g. orpiriani vnebiTi gvaris zmnebis
- Page 59 and 60: zog SemTxvevaSi gamoCndeba), magram
- Page 61 and 62: saTvis. asea sil. xundaZesTan, ias.
- Page 63 and 64: 1. awmyosagan iwarmoeba (`awmdgomis
- Page 65 and 66: gan gansxvavebiT, TurmeobiTi meore,
- Page 67 and 68: axsna mecnierebis mizans warmoadgen
- Page 69 and 70: TulSi gvaqvs (ubrZanebies, dauteveb
- Page 71 and 72: Zveli qarTulis ZeglebSi ar mogvepov
- Page 73 and 74: struqciis ganviTarebis meqanizmi? T
- Page 75 and 76: velSi SeiZleba warmodgenili iyos pi
- Page 77 and 78: viCnioT. sailustraciod SeiZleba pir
- Page 79 and 80: nareobs -en sufiqsisagan, romlic zm
- Page 81 and 82: neboda imis codna, -a enacvleba Cve
- Page 83 and 84: umTavresad e, ufro iSviaTad o/i rig
- Page 85 and 86: gvaqvs prefiqsiani dinamikuri vnebi
- Page 87 and 88: 87 ivane qavTaraZe dro-kiloTa mesam
- Page 89 and 90: Ruawli keTili mogiRuawebies: xanZT.
(Tekl. 92). am zmnisganaa warmoqmnili m i u T x r o b e l i : da iyo Jamsa mas mwuxarebaÁ<br />
m i u T x r o b e l i (saba asur. 14).<br />
Zvel qarTulSi miuTxra zmnas sapirispiro martivi zmniswiniani (mouTxra) forma<br />
ar hqonda, magram iyenebda rTul warmo- zmniswins; mag.: manca w a r m o u T x r a amisve<br />
pasuxisa msgavsad (xanZT. kg 26); w a r m o u T x r a y˜i saqmჱ Cemi (kim. I, 24).<br />
miuTxra-s msgavsad gvxvdeba mihrqua-c; mag.: netarman man ara ismina, aramed m i h -<br />
rqua (xanZT. nv62); SuSanik m i h r q u a esreT (SuS. XII3).<br />
z) uzmniswinoa amJamad zmna viyide (viyidi, viyido), Zvel qarTulSi ki es zmna<br />
wyvetilSi xSirad mo- zmniswins dairTavda xolme: mag.: ganyida yovelive, raÁca aqunda<br />
da m o i y i d a agaraki igi (DE mT 13, 44); m o i y i d e s miT agaraki igi mekecisaÁ... (C<br />
mT 27, 7).<br />
axal qarTulSi ga- zmniswins gayida zmnaSi sapirispiro an Se- aqvs (Seisyida), an<br />
kidev zmna upreverboa (iyida).<br />
esa da zeviT aRniSnuli msgavsi faqtebi miuTiTeben, rom axalTan SedarebiT Zvel<br />
qarTulSi ufro TvalsaCinod igrZnoboda zmniswinTa mier mimarTulebis aRniSvnis<br />
funqcia. axal qarTulSi zogierTma zmniswinianma zmnam Zveli sapirispiro formebi dakarga<br />
da amdenad zmniswinis mniSvnelobac erTgvarad daiCrdila; zogierT zmnas ki<br />
sruliad Camoscilda zmniswini da amJamad mimarTulebis aRniSvnas veRar axerxebs.<br />
T) rigi zmnebi an mxolod mi- zmniswins iyeneben, an kidev _ mo-s, orive erTad (sapirispiro<br />
formebi) maT ar gaaCniaT; magaliTad: m i i c v a l e amier iqi (mT 17, 20);<br />
mihrida da g˜neSora (saba asur. 8); sarecelsa z ˜a mieZina (xanZT. oe59); m i e r u -<br />
l a yovelTa da daiZines (mT 25, 5). aseTebia agreTve Semdegi zmnebi da mimReobebi:<br />
miiviwya, misustda... moCans, mosTxova, moagrova, moerida, moSorda, mowyvita, moismina,<br />
mokvda... miuvali, miuwdomeli, miwuruli, miucilebeli, miSvebuli, fermixdili da<br />
sxv. adre SesaZlebelia zogierT aseT zmnas sapirispiro formac gaaCnda, magram Semdeg<br />
Camoscilda. amas gvavaraudebinebs zeviT aRniSnuli zogierTi SemTxveva.<br />
i) mo- zmniswini moZraobis aRmniSvnel zmnebTan zogjer an garSemo moZraobas aRniSnavs,<br />
an kidev avlens imave mniSvnelobas, rasac sxva SemTxvevaSi mimo- zmniswini<br />
gadmoscems; mag.: m o v l n a yovelni wmidani adgilni (xanZT. ib 57); rameTu m o h v l i T<br />
zRuasa da Ãmelsa (C mT 23, 15 Sdr. rameTu mimoxualT zRuasa zeda da Ãmelsa<br />
DE); mohvlida dabnebsa mas garemoÁs da aswavebda (C mrk 6, 6; Sdr. m i m o i q c e o -<br />
d a garemo soflebsa mas... DE). somxur oTxTavSi am adgilas naxmaria zmna, romelic<br />
sityvasityviT garSemo svlas, garSemo trials aRniSnavs. arsebiTad aseTsave mniSvnelobas<br />
unda atarebdes mo- zmniswini aseT zmnebTan: warhÃocda mCuriTa miT, romel<br />
moertya (iov. 13, 5); Tualni moarna yovelgan (v. t. 92).<br />
k) mo- da mi- zmniswini zogjer miuTiTebs zmniT gamoxatuli moqmedebis mimdinareobaze<br />
moZraobis procesSi, siarulisas; mag.: moegeba, m o t i r o d a , cremlman misman<br />
kldeni Rarnes (v. t. 916)... miT amas m o i t y o d i a n (iqve, 1647); m i h x o c e s da m i -<br />
i s r o d e s , mindors sisxlTa moasxmides (iqve, 76).<br />
aseTi zmnebi zmniswinis gareSe gadaadgilebas ar gamoxataven, magram saTanado<br />
zmniswinebis darTvisas damatebiT Sinaarss iZenen.<br />
l) qarTulSi CvenebiTi nacvalsaxelebisa da zmnisarTebis saSualebiT sagnis siaxlove-siSore<br />
samive piris mixedviT ganirCeva: es (pirvel pirTan axlos), eg (meore<br />
pirTan axlos), is an igi (mesame pirTan axlos), aseve: aq, mand, iq da sxv. `saerTo mosazrebis<br />
Tanaxmad mosalodneli iyo, rom II pirisaken miqceuli moqmedebac aSkarad<br />
gamoCndeboda, magram qarTul enas amisi saSualeba ar moepoveba, radganac II piri is<br />
piria, romelsac eubnebian, xolo aseTi piri Cveulebriv iqve aris, sadac moubaria,<br />
40