20.09.2013 Views

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ogorc zemoT aRvniSneT, ambobs фantans (da, raRa Tqma unda, aRarc Sadrevans!...),<br />

kaфes da sxv.<br />

gvxvdeba kidev ufro ucnauri SeTxvevebic: arc rusulSi da arc sxva evropul enebSi<br />

ara gvaqvs fuZeSi f, magram igive piri saTanado fuZeebSi icavs f-s, ambobs:<br />

faqts, frangs da sxv. (e.i. ф ar wamoscdeba). am rigis movlenaTa analizisas ki mivdivarT<br />

im daskvnamde, rom aRniSnul pirTa metyvelebaSi yalibdeba sruliad gaumarTlebeli<br />

e. w. `fsevdofonologiuri~ dapirispireba qarTul enaSi f-sa da `ф~-s<br />

Soris (xdeba maTi `gadanawileba~). esec, Tavis mxriv, naTels xdis, rom qarTuli enis<br />

fonologiuri sistemisaTvis SeuTavsebel ф bgeras masSi adgili ar unda hqondes<br />

da uryevad unda iqnes daculi qarTuli marTlmetyvelebis principebi.<br />

yuradRebas moiTxovs zogjer nasesxeb sityvaTa fuZeebSi q / x-s aRrevis sakiTxi.<br />

Zveli qarTuli saliteraturo tradiciis mixedviT, damkvidrebulia q bgeriT<br />

gadmocema mTeli rigi fuZeebisa, romelTa adgilas rusulSi x (х) gvxvdeba. asea<br />

dafuZnebuli qarTulSi: teqnika, qronika, meqanika, qimia da misT.<br />

magram am bolo dros zogierTTa warmoTqmaSi fexi moikida sxva enobrivi gavlenis<br />

Sedegad x bgeram, gansakuTrebiT, `texnika~ sityvaSi da misi Zirisagan nawarmoeb<br />

fuZeebSi. mdidari mwignobruli tradiciisa da fonologiuri sistemis mqone qarTul<br />

enaSi aseTi movlenebi dauSvebelia da metyveli unda cdilobdes amgvari darRvevebi<br />

ar mosdiodes.<br />

sazrunavia h-s gamoyenebis sakiTxic nasesxeb sityvebSi.<br />

h bgera qarTul masalaSi umTavresad prefiqsad gvxvdeba: hyavs, hqvia, hqonda...<br />

calkeul fuZeebSi: haeri, hava da sxv. amdenadve, qarTul enas aqvs SesaZlebloba<br />

sxva enaTa haes (h) qarTuladve h-d gadmocemisa. ZiriTadad es wesi daculia kidec<br />

saliteraturo enaSi, 2 magram `heqtar~ da h-s Semcveli sxva sityvebis gamoTqmisas<br />

xSirad gaismis rusulis msgavsad: geqtari, gemoglobini, ingalacia, gaimoriti, ganteli,<br />

gipnozi da misT.<br />

Tu zemoT ganxilul bgerebTan (ф,x-sTan) dakavSirebiT iTqva, rom maTi xmareba<br />

zogierTi piris mxolod g a m o T q m a S i SeiniSnebao da jerjerobiT marTlweris<br />

normebSi daculiao, amas veRar vityviT h-s SemTxvevaze. `geqtari~ da misTanebi dawerilSiac<br />

ki SeiZleba araiSviaTad davadasturoT (mag.: `bavSvebi ingalacias<br />

itareben~, _ pres.).<br />

h bgera qarTulSi, cnobilia, susti poziciis bgeraa da amitomacaa, rom glexebi<br />

xSirad (telegadacemaTa interviuebSi) `eqtars~ (sic!) amboben. es saxeoba, kacma rom<br />

Tqvas, `geqtars~ ki sjobia, magram imis safuZvels mainc ar gvaZlevs, ar davicvaT saliteraturo<br />

enis norma.<br />

gamoTqmis mxriv Taviseburia qarTul l bgeris sakiTxi.<br />

qarTul enas erTi l bgera (fonema) aqvs. igi saSualo `simagrisaa~ da ar arCevs<br />

magar da rbil saxeobebs, magaliTad, rusulis msgavsad (Sdr. пыл `ali~ da пыль<br />

`mtveri~). magram es erTi saSualo `simagris” l qarTul dialeqtebSi da, gansakuTrebiT,<br />

calkeul pirTa metyvelebaSi xSirad `darbilebulad~ gamoiTqmis (umTavresad<br />

qvemoimerelTa..., 3 megrelTa..., 4 kaxelTa... da TviT xevsurTa metyvelebaSic ki!).<br />

2 aq aras vambobT mTel rig nasesxeb FfuZeSi h / x - s aRrevis sakiTxze, vinaidan amis Sesaxeb<br />

arsebobs sakmao specialuri literatura.<br />

3 gurulTa metyvelebaSi, Cveni azriT, e. w. `qalaquri gamoTqmis~ qveSecneuli mibaZvis<br />

Sedegad zogjer SegviniSnavs odnav `gamagrebuli~ gamoTqma l bgerisa.<br />

4 cnobilia, rom megrulSi erTi l arsebobs da is `rbilad~ gamoiTqmis. aseve erTi l fonema<br />

aqvs afxazur enasac, oRond igi `magrad~ gamoiTqmis. miuxedavad teritoriuli siaxlovisa da<br />

am enaTa Soris garkveuli kontaqtebis arsebobisa, verc erTma maTganma gavlena ver moaxdina<br />

erTmaneTis l bgeris gamoTqmaze.<br />

277

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!