q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a
q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a
niko musxeliSvilma, w e s i s a m e b r , yvela delegacia adRegrZela (pres.). rTuli winadadebis pirveli nawilis bolos (da Semasmenlis mimarT postpoziciaSi): gadmocemiTac aravis axsovs, k e r Z o d , rom zvavi Tavs dasdgomodes mulaxis sasoflo sabWoSi Semaval uZveles sofel JamuSs (pres.). SeniSvna: CarTulis funqcias asruleben zmna-Semasmenlis mimarT nebismier poziciaSi mdgomi Semdegi zmnisarTebi: samwuxarod, saubedurod, sabednierod, bedad... magaliTebi: s a m w u x a r o d , Cvenma am gafrTxilebam mosaxleobis erTi nawilis SeSfoTeba gamoiwvia (pres.); nangrevebSi, s a b e d n i e r o d , Senobis Semadgeneli yvela detali ipovnes (pres.). 3. Tu zmnisarTi (gansakuTrebiT, miT umetes, metadre, ZiriTadad, kerZod, magali- Tad) saxeliT gamoxatul wevrs miemarTeba da am wevrs gamoyofs raime niSniT winadadebis danarCeni wevrebisagan, maSin masTan erTad gankerZovdeba da sakavSirebeli sityvis funqcias asrulebs 58 , e. i. mZime unda daiweros zmnisarTis win da gankerZoebuli wevris Semdeg. magaliTad: ...aspiranturaSi, gansakuTrebiT klinikur disciplinebSi, unda miviRoT mu- Saobis gamocdilebis mqone kursdamTavrebulebi (pres.). Tu igive zmnisarTi da an ki kavSirTan erTad gamoyofs ama Tu im wevrs, maSin mZime unda daiweros da (ki) kavSiris win (da gankerZoebuli wevris Semdeg), e. i. ase: erTi wuTiT Tvali gadavavloT sabWoTa wignis, d a k e r Z o d , q a r T u l i m x a t v r u - l i w i g n i s , gamocemis gzas (r. jafar.). da ara: ... sabWoTa wignis da, k e r Z o d , qarTuli mxatvruli wignis... ukanasknel SemTxvevaSi sabWoTa wigni da qarTuli (mxatvruli) wigni erTgvarovani wevrebi gamodian da winadadebis azri irRveva. aseve: ra ar gvsmenia aq ucxoeTis d a g a n s a k u T r e b i T S v e i c a r i i s [unda gamoiyos mZimeebiT!] Tavisufali cxovrebis Sesaxeb (i. mansvet.); vaJas rwmeniT, yvela mweralma, d a , m i T u m e t e s , d i d m a m w e r a l m a [unda iyos: yvela mweralma, da miT umetes didma mweralma] mSobliur enaze unda weros (`Zv. qarT. mw. mkv.~). magram, Tu gankerZoebuli wveri TviTon aris mravalSemadgenliani, maSin zmnisar- Ti CarTulis rolSi gamodis. mag.: pedagogiur asparezze moRvaweobisas, k e r Z o d , didi ToneTis skolaSi maswavleblobis periodSi, vaJa saRmrTo rjulsac aswavlida (`Zv. qarT. mw. mkv.~); moqmedebis raime programa, m i T u m e t e s , garkveuli politikuri mrwamsi, TuTaSxias ar hqonda (`krit.~). 4. a) albaT, romelic warmoSobiT zmnisarTia, dRes modalur nawilakad aris qceuli. nebismier poziciaSi igi mZimeebiT gamoyofis gareSec ar arRvevs winadadebis azrs. mag. : a l b a T yvelas gvinaxavs ekranis win Tvalebacimcimebuli cerodena...(pres.). Sdr: yvelas gvinaxavs a l b a T . . . an yvelas a l b a T gvinaxavs... magram Tu albaT Semasmenlisagan Zalze daSorebulia (da winadadeba grZelia), umjobesia, albaT gamovyoT mZimeebiT. magaliTad: 58 Sdr. n . b a s i l a i a , dasax. naSr., gv. 53. 272
a l b a T , axalgazrdobas yvela droSi ainteresebda yovelive axali, rasac Cven `modurs~ vuwodebT (pres.); Tavisi mxatvruli mignebebiT, a l b a T , `vefxistyaosnis~ erT-erTi gamorCeuli adgilia nestanisa da tarielis Sexvedra (`cisk~). b) sityva agreTve c(a), kidev nawilakebis rols asrulebs SemasmenelTan uSualo mezoblobaSi da mZimiT ar unda gamoiyos. mag.: p. tabiZis Targmanidan a R s a n i S n a v i a a g r e T v e `nakadulSi~ gamoqveynebuli `radaa zRva mariliani~ (n. tab.). JamTaaRmwerlis monacemebs i T v a l i s w i n e b s , a g r e T v e , [ar unda iyos gamoyofili mZimeebiT!] `saqarTvelos istoriis narkvevebis~ mesame tomis Tanaavtori... (`ciskari~). Sedegebma c x a d y v e s , a g r e T v e , [pirveli mZime zedmetia!] rom... xanZarsaSi- Si mdgomareobaa Seqmnili (pres.). ar unda gamoiyos mZimeebiT agreTve nawilaki erTgvarovan wevrebTanac, roca igi da (an) kavSiris funqcias asrulebs, an _ c (a) nawilakis funqcias da kavSiris gverdiT. mag.: Cven mier miniSnebuli situaciebi... a g r e T v e (= da || an) SemTxvevebi, roca sazogadoebis interesebis xelyofa xdeba... mikrogaremos efeqtis mniSvnelobas warmoaCens... roca agreTve nawilakiT dakavSirebuli wevri mravalSemadgenliania, agreTve gankerZovdeba da CarTulis funqcias Seasrulebs. Sdr.: Cempionatis dasawyisSi saqarTvelos gundebi _ Tbilisis `dinamo~, a g r e T v e (=da kavSirs) `guria~ damarcxdnen~. an: ,,...Tbilisis `dinamo~ d a a g r e T v e `guria~ (sxvagvarad: [da] `guriac~) damarcxdnen~. magram: `Tbilisis `dinamo~, a g r e T v e (|| da agreTve), [Car- Tuli!] umaRles ligaSi axalgadasuli (lanCxuTis gundi) `guria~ damarcxdnen~. 5. zmnis piriani formebi winadadebis Semasmenlis mimarT kontaqtur poziciaSi modaluri nawilakis funqcias asrulebs da mZimiT ar gamoiyofa. e. i. iseTi Sesityvebebi, rogoricaa SeiZleba davijeroT, mgoni davigvianeT, etyoba uWirT, Cans daijera da misT. intonaciurad da semantikurad daunawevrebeli Sesityvebebia: S e s a Z l o a S e i q m n a s STabeWdileba, rom xeli eSleba mkiTxvelis mier poemis esTetikuri aRqmis mTlianobas. Semasmenlis mimarT distanciur poziciaSi ki igive formebi CarTulad xorcieldeba da unda gamoiyos mZimiT (mZimeebiT). mag.: C a n s , `visramiani~ m. broses `vefxistyaosanTan~ mimarTebiTac ainteresebda (`Zv. qarT. mw. mkv.~); Cveni luarsabi, m g o n i , TiTonac bevrs ar icemda TavSi, _ ratom swavla ara maqvso (ilia); menave mardad usvams niCbebs. menaves, e t y o b a , magari kunTebi aqvs (o. ios.). 6. CarTulis funqcias asruleben Sedgenili Semasmenlis formis mqone sityvebi _ rasakvirvelia, cxadia, bunebrivia, ueWvelia, Znelia, warmoudgenelia, SeuZlebelia da misT. winadadebis TavSi (an boloSi) es sityvebi TiTo mZimiT gamoiyofa, winadadebis SuaSi ki _ ori mZimiT. magaliTebi: winadadebis TavSi: m a r T a l i a , arc am sisusteebis gamo Rirs wayrueba (g. asaT.); b u n e b r i v i a , mewisqvileni da meTevzeni mdinaris pirad unda yofiliyvnen dasaxlebulni... (a. sulak.). winadadebis SuaSi: Cvens sulTamxuTavs, r a s a k v i r v e l i a , ufro eameboda, Cven rom erTgul uRalato qve- Sevrdomebad gavgebodiT fexqveS (g. asaT.); religiam igrZno ganaTlebis sasruloba da, c x a - d i a , igi mis kults ar miiRebda (pres.); me, r a s a k v i r v e l i a , ver gamovdgebi msajulad... 273
- Page 221 and 222: d) kiTxviTi nacvalsaxeli: ra saamur
- Page 223 and 224: is dalocvili mRvdeli xSirad migebda
- Page 225 and 226: jaba... im nikelis sawolSi iwva (e.
- Page 227 and 228: ma, mwvane vels...)~ 12 . amgvarad,
- Page 229 and 230: miuxedavad imisa, rom mezoblad moxv
- Page 231 and 232: kasri; gatexili Rvinis Wiqa; lamazi
- Page 233 and 234: cota rTuldeba saqme, rodesac dawese
- Page 235 and 236: 1. stendzea fotopiri ienis universi
- Page 237 and 238: 237 cira kalaZe sazRvruli saxelis r
- Page 239 and 240: moyvanili magaliTebis gverdiT gvxvd
- Page 241 and 242: sazRvravs atributuli da marTuli msa
- Page 243 and 244: Raribi xuros ojaxSi aRzrdilis ZarRv
- Page 245 and 246: xelmZR.). dargvis sixSiris mixedviT
- Page 247 and 248: zmnisarT-kavSirTa gamoyenebisaTvis
- Page 249 and 250: manam mebaRe moitanda, vezirma sxva
- Page 251 and 252: Si laparaki iqneba sareklamo saqmis
- Page 253 and 254: CarTuli 1 253 neli cqitiSvili CarTu
- Page 255 and 256: gvxvdeba, Zvel qarTulSi araa mkveTr
- Page 257 and 258: zoma-odenobis aRmniSvneli zmnizedeb
- Page 259 and 260: leben. swored am SemTxvevaSi ara gv
- Page 261 and 262: vneloba aqvs: 1. iqiTa mxares, im m
- Page 263 and 264: Si albaT TandaTan icleba leqsikuri
- Page 265 and 266: oca igi CarTulis funqcias asrulebs.
- Page 267 and 268: ziciaSia igi meore zmna-Semasmenlis
- Page 269 and 270: uxeiro damwersa (ilia); Tu rusTavel
- Page 271: darRveva. masalis simciris gamo igi
- Page 275 and 276: gvagonebs glaxa WriaSvilis _ am ,,s
- Page 277 and 278: ogorc zemoT aRvniSneT, ambobs фant
- Page 279: S i n a a r s i 1. Sesavali -------
a l b a T , axalgazrdobas yvela droSi ainteresebda yovelive axali, rasac Cven `modurs~<br />
vuwodebT (pres.); Tavisi mxatvruli mignebebiT, a l b a T , `vefxistyaosnis~ erT-erTi gamorCeuli<br />
adgilia nestanisa da tarielis Sexvedra (`cisk~).<br />
b) sityva agreTve c(a), kidev nawilakebis rols asrulebs SemasmenelTan uSualo<br />
mezoblobaSi da mZimiT ar unda gamoiyos. mag.:<br />
p. tabiZis Targmanidan a R s a n i S n a v i a a g r e T v e `nakadulSi~ gamoqveynebuli `radaa<br />
zRva mariliani~ (n. tab.). JamTaaRmwerlis monacemebs i T v a l i s w i n e b s , a g r e T v e , [ar unda<br />
iyos gamoyofili mZimeebiT!] `saqarTvelos istoriis narkvevebis~ mesame tomis Tanaavtori...<br />
(`ciskari~). Sedegebma c x a d y v e s , a g r e T v e , [pirveli mZime zedmetia!] rom... xanZarsaSi-<br />
Si mdgomareobaa Seqmnili (pres.).<br />
ar unda gamoiyos mZimeebiT agreTve nawilaki erTgvarovan wevrebTanac, roca igi<br />
da (an) kavSiris funqcias asrulebs, an _ c (a) nawilakis funqcias da kavSiris gverdiT.<br />
mag.:<br />
Cven mier miniSnebuli situaciebi... a g r e T v e (= da || an) SemTxvevebi, roca sazogadoebis<br />
interesebis xelyofa xdeba... mikrogaremos efeqtis mniSvnelobas warmoaCens...<br />
roca agreTve nawilakiT dakavSirebuli wevri mravalSemadgenliania, agreTve<br />
gankerZovdeba da CarTulis funqcias Seasrulebs.<br />
Sdr.: Cempionatis dasawyisSi saqarTvelos gundebi _ Tbilisis `dinamo~, a g r e T v e (=da<br />
kavSirs) `guria~ damarcxdnen~. an: ,,...Tbilisis `dinamo~ d a a g r e T v e `guria~ (sxvagvarad:<br />
[da] `guriac~) damarcxdnen~. magram: `Tbilisis `dinamo~, a g r e T v e (|| da agreTve), [Car-<br />
Tuli!] umaRles ligaSi axalgadasuli (lanCxuTis gundi) `guria~ damarcxdnen~.<br />
5. zmnis piriani formebi winadadebis Semasmenlis mimarT kontaqtur poziciaSi<br />
modaluri nawilakis funqcias asrulebs da mZimiT ar gamoiyofa. e. i. iseTi Sesityvebebi,<br />
rogoricaa SeiZleba davijeroT, mgoni davigvianeT, etyoba uWirT, Cans daijera<br />
da misT. intonaciurad da semantikurad daunawevrebeli Sesityvebebia:<br />
S e s a Z l o a S e i q m n a s STabeWdileba, rom xeli eSleba mkiTxvelis mier poemis esTetikuri<br />
aRqmis mTlianobas.<br />
Semasmenlis mimarT distanciur poziciaSi ki igive formebi CarTulad xorcieldeba<br />
da unda gamoiyos mZimiT (mZimeebiT). mag.:<br />
C a n s , `visramiani~ m. broses `vefxistyaosanTan~ mimarTebiTac ainteresebda (`Zv. qarT. mw.<br />
mkv.~); Cveni luarsabi, m g o n i , TiTonac bevrs ar icemda TavSi, _ ratom swavla ara maqvso<br />
(ilia); menave mardad usvams niCbebs. menaves, e t y o b a , magari kunTebi aqvs (o. ios.).<br />
6. CarTulis funqcias asruleben Sedgenili Semasmenlis formis mqone sityvebi _<br />
rasakvirvelia, cxadia, bunebrivia, ueWvelia, Znelia, warmoudgenelia, SeuZlebelia<br />
da misT. winadadebis TavSi (an boloSi) es sityvebi TiTo mZimiT gamoiyofa, winadadebis<br />
SuaSi ki _ ori mZimiT. magaliTebi:<br />
winadadebis TavSi:<br />
m a r T a l i a , arc am sisusteebis gamo Rirs wayrueba (g. asaT.); b u n e b r i v i a , mewisqvileni<br />
da meTevzeni mdinaris pirad unda yofiliyvnen dasaxlebulni... (a. sulak.).<br />
winadadebis SuaSi:<br />
Cvens sulTamxuTavs, r a s a k v i r v e l i a , ufro eameboda, Cven rom erTgul uRalato qve-<br />
Sevrdomebad gavgebodiT fexqveS (g. asaT.); religiam igrZno ganaTlebis sasruloba da, c x a -<br />
d i a , igi mis kults ar miiRebda (pres.); me, r a s a k v i r v e l i a , ver gamovdgebi msajulad...<br />
273