q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a
q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a
SesaZlebelia, albaT winadadebis romelime wevrs ufro miekedlos. maSin es wevri sxva nawilakiTac Zlierdeba. mag.: Cemi zneoba, a l b a T , mosalodnelia katastrofis winaSec ki ver wava kompromisze... (W. amirej.); solomon brZenis baRi am baRs, a l b a T , solomon brZenis sicocxleSive Searqves (r. miSv.). albaT SeiZleba gankerZovdes winadadebisagan meorexarisxovan wevrTan erTad, e. i. sxva zmnisarTebis msgavsad, mogvevlinos gankerZoebuli wevris sakavSirebel sityvadac. mag.: samni gulianad atyapunebdnen dominos, meoTxe ki, a l b a T C e m o d n i s p a t r o n i , Sav qvebs frTxilad debda (g. doCan.); xoSorad naqsovi Sali, a l b a T r e c x v i s g a m o , sasiamovnod darbilebuliyo da bzinavda (r inan.). agreTve zmnisarTad SedarebiT iSviaTad gvxvdeba. misi mniSvnelobaa da kidev 38 da ZiriTadad -ca gaZlierebiTi nawilakis funqciiT ixmareba 39 . am funqciiT igi SeiZleba uSualod uZRodes an mosdevdes rogorc Semasmenels, ise saxeliT gamoxatul wevrs. mag.: gamoricxuli a r a r i s a g r e T v e [igivea, rac `gamoricxuli arc is aris~], rom saTanado informacia mas antiqarTuli wyaroebidan aqvs mopovebuli (g. asaT.); Cveni wamqezeblebi imyofebodnen a g r e T v e peterburgSi [sxvagvarad: imyofebodnen peterburgSic] (i. mansvet.). agreTve da c(a) nawilaki SeiZleba erTdrouladac Segvxvdes. mag: Sexvedraze ganixiles a g r e T v e SemoqmedebiTi umaRlesi saswavleblis... winaSe dasmuli problemebac (pres.). c(a) nawilakis funqciiT xSirad gvxvdeba agreTve nawilaki Serwymul winadadeba- Si _ erTgvarovani wevrebis sakavSireblad (da kavSiris gverdiTac). mag.: cvilisebri simwifis (dabazebis) dros mcenare kargavs mwvane fers da yviTldeba, qveda foTlebi xmeba, yvaviledi da agreTve marcvali Rebulobs [iRebs] maTTis, damaxasiaTebel Sefervas (a. jafar.); uxvi Tova da Zlieri qari, a g r e T v e 3 0 g r a d u s i a n i y i n v a , seriozul siZneleebs uqmnis transports, rkinigzebis muSaobas... (pres.). erTgvarovan wvvrebTan agreTve da kavSiris funqciasac asrulebs. mag.: ganyofilebis, a g r e T v e g a e r T i a n e b i s muSakebi sistematurad monawileoben samrewvelo sawarmoebsa da organizaciebSi mimdinare TaTbirebSi... (pres.). Tu erTgvarovani wevrebi ramdenimeSemadgenliania, agreTve gankerZoebisaken iswrafvis da CarTulis funqcias asrulebs. mag.: gaviareT es saSiSi adgilebi da a g r e T v e kedlebiT SemozRuduli da zemodan magrad daxuruli adgili (i. mansvet.). (cxadia, aq intonaciuri gankerZoeba igulisxmeba). CarTulad realizdeba agreTve nawilaki, roca igi rTuli Tanwyobili winadadebis nawilebs aerTianebs da kavSirTan erTad. mag.: ...igi [maxa] uZvelesi mcenarea... axasiaTebs mZlavri bartyoba, zamTargamZleoba da, a g - r e T v e (= amasTanave, Tanac), sokovani daavadebisadmi gamZlea (a. jafar.). agreTve nawilaki winadadebisgan mZimeebiT unda gamoiyos mxolod im SemTxvevaSi, 38 qegl, I. 39 ix. akaki SaniZe, qarTuli enis gramatikis safuZvlebi, gv. 611. 264
oca igi CarTulis funqcias asrulebs. ubralod. am zmnisarTis mniSvnelobaa: Cveulebrivad, sadad, martivad. mag.: batoniSvils ubralod eWira Tavi... (v. barn.). 40 Tanamedrove qarTul saliteraturo enaSi igi xSirad ixmareba nawilakis funqciiT da enacvleba Sesityvebas sxva araferi (rogorc Semasmenlis, ise saxeliT gamoxatuli wevris gverdiT). magaliTad: ...arc sayvarlad undoda igi da arc colad, u b r a l o d , gamocdili qali sWirdeboda... (o. Wil.); ...egeb avtografi arsebobda da daikarga, egeb dResac arsebobs da u b r a l o d , ver mivageniT (`krit.~); dasavleli prodiuserebi mividnen im daskvnamde, rom CvenTan TanamSromloba, u b r a l o d , ar aris momgebiani (pres.). u b r a l o d , gvarebia CamoTvlili, magram am gvarebs qarTuli fexburTis istoriisaTvis didi mniSvneloba aqvs... (pres.). zedmeti humanurobisa Tu, u b r a l o d , uprincipobis gamo, axalgazrduli festivalis Jiuris wevrebi... cdilobdnen jildos gareSe arc erTi filmi ar daetovebinaT (pres.). ubralod nawilakis funqciiT sasaubro enis Semonatani Cans saliteraturo enaSi. misi farTod gavrcelebisaTvis (rac TavisTavad arasasurveli movlenaa) xeli unda Seewyo rusuli enis gavlenasac (Sdr. просто). 41 sxva modaluri nawilakebisagan gansxvavebiT, ubralod nebismier poziciaSi gankerZoebulia intonaciurad da CarTuli sityvis funqcias asrulebs. amitom unda gamoiyos kidec winadadebisagan mZimeebiT. mis intonaciur damoukideblobas xels isic uwyobs, rom zmnisarTis mniSvneloba ar aris dabnelebuli da, SesaZlebelia, man semantikurad Seuxamebeli wyvili Seqmnas winadadebis romelime wevrTan. mag.: zemoT damowmebul winadadebaSic _ `dasavleli prodiuserebi mividnen im daskvnamde, rom CvenTan TanamSromloba, u b r a l o d , ar aris momgebiani~ _ Tu ubralod ar gamoiyofoda mZimeebiT da SemasmenelTan mezoblobaSi viTarebis garemoebad mogvevlineboda, mTeli winadadeba SeiZleboda SecdomiT ase gaazrebuliyo: ... ubralod = tyuilubralod (SemTxveviT, umizezod) ar aris momgebiani. SevniSnavT, rom nawilakadac uadgilod xmarebuli ubralod cvlis winadadebis azrs. magaliTad: ...amjerad ori garemoeba u b r a l o d [unda iyos: aucileblad, gadaWriT] moiTxovs upasuxod da ukomentarod ar davtovoT niceli kolegebis cda (pres.). 42 CarTulis funqciiT gvxvdeba kavSiric maSasadame, romelic warmoSobiT rTuli sityvaa. igi Sedgenilia maSa da sadame nawilakebisagan, romlebic Zvel qarTulSi sakavSirebel sityvebad ixmareboda `cal-calkec da sinonimuri wyvilis saxiTac... maTi daniSnulebaa logikuri kavSiris damyareba winamaval msjelobasTan, daskvniTi debulebis dakavSireba wanamZRvarTan, winamavali azris dadastureba, ganviTareba da an axsna~. 43 aRniSnuli mniSvnelobiT maSasadame umetesad winadadebis TavSi gvxvdeba. samecniero literaturis enaSi igi xSirad iwyebs abzacs. misi sinonimebia: amgvarad || amrigad, amdenad, ase rom... yovelTvis gankerZoebulia da gamoiyofa mZimiT. magaliTad: maSasadame, efrem mcires ideologiuri saxe CvenTvis mTlianad gamorkveulia (m.Ggogib.); m a S a s a d a m e , morfologiuri TvalsazrisiT zmna aris metad rTuli Sinaarsis sityva... (a. San.). es kavSiri gvxvdeba winadadebis SuaSic: fsiqikurisadmi apelacia axsnis dros, m a S a s a d a m e , iseve kanonzomieria, rogorc fun- 40 qegl, VI. 41 ix. qsks, VII, gv. 333-334. 42 ix. qsks, VII, gv. 334. 43 d . m e l i q i S v i l i , dasax. naSr., gv. 99-100. 265
- Page 213 and 214: unebas Cemi qveynis feri emateboda;
- Page 215 and 216: as karg adamianTa saxelebi gadavceT
- Page 217 and 218: 6. spilenZis veeba da mcire qvabebs
- Page 219 and 220: ai, ras vkiTxulobT komisiis dadgeni
- Page 221 and 222: d) kiTxviTi nacvalsaxeli: ra saamur
- Page 223 and 224: is dalocvili mRvdeli xSirad migebda
- Page 225 and 226: jaba... im nikelis sawolSi iwva (e.
- Page 227 and 228: ma, mwvane vels...)~ 12 . amgvarad,
- Page 229 and 230: miuxedavad imisa, rom mezoblad moxv
- Page 231 and 232: kasri; gatexili Rvinis Wiqa; lamazi
- Page 233 and 234: cota rTuldeba saqme, rodesac dawese
- Page 235 and 236: 1. stendzea fotopiri ienis universi
- Page 237 and 238: 237 cira kalaZe sazRvruli saxelis r
- Page 239 and 240: moyvanili magaliTebis gverdiT gvxvd
- Page 241 and 242: sazRvravs atributuli da marTuli msa
- Page 243 and 244: Raribi xuros ojaxSi aRzrdilis ZarRv
- Page 245 and 246: xelmZR.). dargvis sixSiris mixedviT
- Page 247 and 248: zmnisarT-kavSirTa gamoyenebisaTvis
- Page 249 and 250: manam mebaRe moitanda, vezirma sxva
- Page 251 and 252: Si laparaki iqneba sareklamo saqmis
- Page 253 and 254: CarTuli 1 253 neli cqitiSvili CarTu
- Page 255 and 256: gvxvdeba, Zvel qarTulSi araa mkveTr
- Page 257 and 258: zoma-odenobis aRmniSvneli zmnizedeb
- Page 259 and 260: leben. swored am SemTxvevaSi ara gv
- Page 261 and 262: vneloba aqvs: 1. iqiTa mxares, im m
- Page 263: Si albaT TandaTan icleba leqsikuri
- Page 267 and 268: ziciaSia igi meore zmna-Semasmenlis
- Page 269 and 270: uxeiro damwersa (ilia); Tu rusTavel
- Page 271 and 272: darRveva. masalis simciris gamo igi
- Page 273 and 274: a l b a T , axalgazrdobas yvela dro
- Page 275 and 276: gvagonebs glaxa WriaSvilis _ am ,,s
- Page 277 and 278: ogorc zemoT aRvniSneT, ambobs фant
- Page 279: S i n a a r s i 1. Sesavali -------
oca igi CarTulis funqcias asrulebs.<br />
ubralod. am zmnisarTis mniSvnelobaa: Cveulebrivad, sadad, martivad. mag.: batoniSvils<br />
ubralod eWira Tavi... (v. barn.). 40<br />
Tanamedrove qarTul saliteraturo enaSi igi xSirad ixmareba nawilakis funqciiT<br />
da enacvleba Sesityvebas sxva araferi (rogorc Semasmenlis, ise saxeliT gamoxatuli<br />
wevris gverdiT). magaliTad:<br />
...arc sayvarlad undoda igi da arc colad, u b r a l o d , gamocdili qali sWirdeboda...<br />
(o. Wil.); ...egeb avtografi arsebobda da daikarga, egeb dResac arsebobs da u b r a l o d , ver<br />
mivageniT (`krit.~); dasavleli prodiuserebi mividnen im daskvnamde, rom CvenTan TanamSromloba,<br />
u b r a l o d , ar aris momgebiani (pres.). u b r a l o d , gvarebia CamoTvlili, magram am<br />
gvarebs qarTuli fexburTis istoriisaTvis didi mniSvneloba aqvs... (pres.). zedmeti humanurobisa<br />
Tu, u b r a l o d , uprincipobis gamo, axalgazrduli festivalis Jiuris wevrebi... cdilobdnen<br />
jildos gareSe arc erTi filmi ar daetovebinaT (pres.).<br />
ubralod nawilakis funqciiT sasaubro enis Semonatani Cans saliteraturo enaSi.<br />
misi farTod gavrcelebisaTvis (rac TavisTavad arasasurveli movlenaa) xeli unda<br />
Seewyo rusuli enis gavlenasac (Sdr. просто). 41 sxva modaluri nawilakebisagan gansxvavebiT,<br />
ubralod nebismier poziciaSi gankerZoebulia intonaciurad da CarTuli<br />
sityvis funqcias asrulebs. amitom unda gamoiyos kidec winadadebisagan mZimeebiT.<br />
mis intonaciur damoukideblobas xels isic uwyobs, rom zmnisarTis mniSvneloba<br />
ar aris dabnelebuli da, SesaZlebelia, man semantikurad Seuxamebeli wyvili Seqmnas<br />
winadadebis romelime wevrTan. mag.: zemoT damowmebul winadadebaSic _ `dasavleli<br />
prodiuserebi mividnen im daskvnamde, rom CvenTan TanamSromloba, u b r a l o d ,<br />
ar aris momgebiani~ _ Tu ubralod ar gamoiyofoda mZimeebiT da SemasmenelTan mezoblobaSi<br />
viTarebis garemoebad mogvevlineboda, mTeli winadadeba SeiZleboda<br />
SecdomiT ase gaazrebuliyo: ... ubralod = tyuilubralod (SemTxveviT, umizezod)<br />
ar aris momgebiani.<br />
SevniSnavT, rom nawilakadac uadgilod xmarebuli ubralod cvlis winadadebis<br />
azrs. magaliTad:<br />
...amjerad ori garemoeba u b r a l o d [unda iyos: aucileblad, gadaWriT] moiTxovs upasuxod<br />
da ukomentarod ar davtovoT niceli kolegebis cda (pres.). 42<br />
CarTulis funqciiT gvxvdeba kavSiric maSasadame, romelic warmoSobiT rTuli<br />
sityvaa. igi Sedgenilia maSa da sadame nawilakebisagan, romlebic Zvel qarTulSi sakavSirebel<br />
sityvebad ixmareboda `cal-calkec da sinonimuri wyvilis saxiTac... maTi<br />
daniSnulebaa logikuri kavSiris damyareba winamaval msjelobasTan, daskvniTi debulebis<br />
dakavSireba wanamZRvarTan, winamavali azris dadastureba, ganviTareba da an axsna~.<br />
43 aRniSnuli mniSvnelobiT maSasadame umetesad winadadebis TavSi gvxvdeba. samecniero<br />
literaturis enaSi igi xSirad iwyebs abzacs. misi sinonimebia: amgvarad || amrigad,<br />
amdenad, ase rom... yovelTvis gankerZoebulia da gamoiyofa mZimiT. magaliTad:<br />
maSasadame, efrem mcires ideologiuri saxe CvenTvis mTlianad gamorkveulia (m.Ggogib.);<br />
m a S a s a d a m e , morfologiuri TvalsazrisiT zmna aris metad rTuli Sinaarsis sityva... (a.<br />
San.).<br />
es kavSiri gvxvdeba winadadebis SuaSic:<br />
fsiqikurisadmi apelacia axsnis dros, m a S a s a d a m e , iseve kanonzomieria, rogorc fun-<br />
40 qegl, VI.<br />
41 ix. qsks, VII, gv. 333-334.<br />
42 ix. qsks, VII, gv. 334.<br />
43 d . m e l i q i S v i l i , dasax. naSr., gv. 99-100.<br />
265