20.09.2013 Views

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

`miWirs~ zmna da maswavleblis gasaWiri 1<br />

26<br />

damana meliqiSvili<br />

qarTuli enis gramatikis programisa da saxelmZRvaneloebis gantvirTva<br />

zogierTi zerTuli da praqtikuli saWiroebisagan mowyvetili masalisagan<br />

saSuri saqmea; magram Tavad maswavlebeli yovelTvis mzad unda iyos nebismieri<br />

rTuli gramatikuli movlenis gansamartavad, Tuki amis saWiroeba gakveTilis<br />

procesSi gaCndeba. inversiul zmnebTan dakavSirebiT maswavleblis<br />

winaSe garkveuli sirTuleebi wamoiWreba, romlis gadaWras isaxavs miznad<br />

am statiis avtori.<br />

1. inversiis arseboba qarTul zmnaSi sayovelTaod cnobili faqtia. nebismier<br />

moswavles rom vkiTxoT, maqvs, miyvars, momwons, mwyins, mwams... da msgavs zmnebSi moqmedi<br />

piri, subieqti romeliao, uyoymanod pirvel pirs dagvisaxelebs. aseve: gaqvs..,<br />

aqvs.., formebSi Sesabamisad _ II da III pirs. eWvs gareSea, rom am tipis (grZnoba-aRqmis<br />

gamomxatvel) zmnebSi Tanamedrove qarTveli kacis cnobierebaSi subieqtad micemiTSi<br />

dasmuli saxeli aRiqmeba.<br />

xalxi, `enis kanonis damdebi~, rogorc ilia ityoda, ase fiqrobs. magram... gramatikul<br />

literaturaSi subieqtis sakiTxi amgvar zmnebTan karga xania sadavo gamxdara<br />

2 . da radganac sadavoa, amitom saskolo gramatikis saxelmZRvanelodan igi saer-<br />

Tod amoRebulia. maswavleblebi swavlebis procesSi amgvar zmnebs, ramdenadac SeiZleba,<br />

gverds uvlian, magram, samwuxarod (Tu sabednierod), es zmnebi iseTi xSiri<br />

saxmarisia, amasTanave, isini TandaTan ise ifarToeben ares, rom saSinao da saklaso<br />

savarjiSoebis Sesrulebisas moswavleebi maT wamdauwum, yovel nabijze xvdebian.<br />

maswavlebeli, romelsac SemTxveviT `wamoufrindeba~ romelime `miWirs~ zmna gakve-<br />

Tilze, marTlac did gaWirvebaSi vardeba: bavSvebi gahyvirian, `me qvemdebareao~. maswavlebelic,<br />

cxadia, gonebiT bavSvebis mxarezea, magram ra qmnas, rodesac morfologiis<br />

saskolo saxelmZRvaneloSi sakuTriv am tipis zmnebis subieqtis Sesaxeb araferia<br />

naTqvami 3 , sintaqsis saxelmZRvaneloSi ki weria, rom `gardauvali zmnis me-3 piris<br />

formasTan Sewyobili qvemdebare yovelTvis saxelobiTSiao~, xolo saTanado<br />

adgilas (`qvemdebaruli damokidebuli winadadebis raoba~) savarjiSoebSi motanili<br />

winadadebebis mixedviT SegviZlia davaskvnaT, rom saxelmZRvanelos avtorebi romelime<br />

`etyoba~ zmnisaTvis qvemdebared saxelobiTSi dasmul saxels miiCneven (`saxis<br />

moZraobaze etyoboda, rom grZnobis als mTlad moebura misi arseba~ _ aq damokidebuli<br />

winadadeba miCneulia qvemdebarul saxisad). Tu maswavlebeli bavSvs daeTanxmeba<br />

da ityvis, rom qvemdebare (subieqti) micemiTSi dasmuli saxeliao, ra daarqvas saxelobiTSi<br />

dasmul saxels maSin, rodesac bavSvebma ician, rom damatebebidan (obieqtebidan)<br />

saxelobiT brunvaSi mxolod pirdapiri SeiZleba idges?<br />

maSasadame, mdgomareoba specifikuria, bevr siZnelesTanaa dakavSirebuli da gramatikuli<br />

movlenebis kvalifikaciis gadasinjvas moiTxovs. da gana amitom skolaSi<br />

Tvali unda davxuWoT da dumiliT avuaroT gverdi qarTuli zmnisaTvis damaxasiaTebel<br />

am metad mniSvnelovan movlenas?<br />

magram ase grZeldeba wlebis ganmavlobaSi: bavSvebi sruliad gaucnobiereblad<br />

izepireben, rom `qarTulSi inversia axasiaTebs marto gardamaval zmnebs III seriaSi.<br />

1 qarTuli ena daliteratura skolaSi, #4, 1978.<br />

2 amis Sesaxeb ix. a. SaniZe, gramatikuli subieqti zogierT gardauval zmnasTan qarTulSi,<br />

Zveli qarTuli enis kaTedris Sromebi, t. 7, 1961 w. gv. 209.<br />

3 Tumca maswavlebeli saWiro SemTxvevaSi, cxadia, xelmZRvanelobs a. SaniZis `qarTuli enis<br />

gramatikis safuZvlebiT~, sadac inversiul formebTan dakavSirebiT Semdegi azria gatarebuli:<br />

`piris niSanTa inversias garkveuli adgili uWiravs zmnaTa uRlebis sistemaSi: is gvxvdeba<br />

marto III seriis formebSi da isic gardamaval zmnebSi, gardauvalma zmnebma sazogadod<br />

inversia ar icis...~ (a. SaniZe, qarTuli enis gramatikis safuZvlebi, 1973, $241, gv. 197).

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!