Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
`miWirs~ zmna da maswavleblis gasaWiri 1<br />
26<br />
damana meliqiSvili<br />
qarTuli enis gramatikis programisa da saxelmZRvaneloebis gantvirTva<br />
zogierTi zerTuli da praqtikuli saWiroebisagan mowyvetili masalisagan<br />
saSuri saqmea; magram Tavad maswavlebeli yovelTvis mzad unda iyos nebismieri<br />
rTuli gramatikuli movlenis gansamartavad, Tuki amis saWiroeba gakveTilis<br />
procesSi gaCndeba. inversiul zmnebTan dakavSirebiT maswavleblis<br />
winaSe garkveuli sirTuleebi wamoiWreba, romlis gadaWras isaxavs miznad<br />
am statiis avtori.<br />
1. inversiis arseboba qarTul zmnaSi sayovelTaod cnobili faqtia. nebismier<br />
moswavles rom vkiTxoT, maqvs, miyvars, momwons, mwyins, mwams... da msgavs zmnebSi moqmedi<br />
piri, subieqti romeliao, uyoymanod pirvel pirs dagvisaxelebs. aseve: gaqvs..,<br />
aqvs.., formebSi Sesabamisad _ II da III pirs. eWvs gareSea, rom am tipis (grZnoba-aRqmis<br />
gamomxatvel) zmnebSi Tanamedrove qarTveli kacis cnobierebaSi subieqtad micemiTSi<br />
dasmuli saxeli aRiqmeba.<br />
xalxi, `enis kanonis damdebi~, rogorc ilia ityoda, ase fiqrobs. magram... gramatikul<br />
literaturaSi subieqtis sakiTxi amgvar zmnebTan karga xania sadavo gamxdara<br />
2 . da radganac sadavoa, amitom saskolo gramatikis saxelmZRvanelodan igi saer-<br />
Tod amoRebulia. maswavleblebi swavlebis procesSi amgvar zmnebs, ramdenadac SeiZleba,<br />
gverds uvlian, magram, samwuxarod (Tu sabednierod), es zmnebi iseTi xSiri<br />
saxmarisia, amasTanave, isini TandaTan ise ifarToeben ares, rom saSinao da saklaso<br />
savarjiSoebis Sesrulebisas moswavleebi maT wamdauwum, yovel nabijze xvdebian.<br />
maswavlebeli, romelsac SemTxveviT `wamoufrindeba~ romelime `miWirs~ zmna gakve-<br />
Tilze, marTlac did gaWirvebaSi vardeba: bavSvebi gahyvirian, `me qvemdebareao~. maswavlebelic,<br />
cxadia, gonebiT bavSvebis mxarezea, magram ra qmnas, rodesac morfologiis<br />
saskolo saxelmZRvaneloSi sakuTriv am tipis zmnebis subieqtis Sesaxeb araferia<br />
naTqvami 3 , sintaqsis saxelmZRvaneloSi ki weria, rom `gardauvali zmnis me-3 piris<br />
formasTan Sewyobili qvemdebare yovelTvis saxelobiTSiao~, xolo saTanado<br />
adgilas (`qvemdebaruli damokidebuli winadadebis raoba~) savarjiSoebSi motanili<br />
winadadebebis mixedviT SegviZlia davaskvnaT, rom saxelmZRvanelos avtorebi romelime<br />
`etyoba~ zmnisaTvis qvemdebared saxelobiTSi dasmul saxels miiCneven (`saxis<br />
moZraobaze etyoboda, rom grZnobis als mTlad moebura misi arseba~ _ aq damokidebuli<br />
winadadeba miCneulia qvemdebarul saxisad). Tu maswavlebeli bavSvs daeTanxmeba<br />
da ityvis, rom qvemdebare (subieqti) micemiTSi dasmuli saxeliao, ra daarqvas saxelobiTSi<br />
dasmul saxels maSin, rodesac bavSvebma ician, rom damatebebidan (obieqtebidan)<br />
saxelobiT brunvaSi mxolod pirdapiri SeiZleba idges?<br />
maSasadame, mdgomareoba specifikuria, bevr siZnelesTanaa dakavSirebuli da gramatikuli<br />
movlenebis kvalifikaciis gadasinjvas moiTxovs. da gana amitom skolaSi<br />
Tvali unda davxuWoT da dumiliT avuaroT gverdi qarTuli zmnisaTvis damaxasiaTebel<br />
am metad mniSvnelovan movlenas?<br />
magram ase grZeldeba wlebis ganmavlobaSi: bavSvebi sruliad gaucnobiereblad<br />
izepireben, rom `qarTulSi inversia axasiaTebs marto gardamaval zmnebs III seriaSi.<br />
1 qarTuli ena daliteratura skolaSi, #4, 1978.<br />
2 amis Sesaxeb ix. a. SaniZe, gramatikuli subieqti zogierT gardauval zmnasTan qarTulSi,<br />
Zveli qarTuli enis kaTedris Sromebi, t. 7, 1961 w. gv. 209.<br />
3 Tumca maswavlebeli saWiro SemTxvevaSi, cxadia, xelmZRvanelobs a. SaniZis `qarTuli enis<br />
gramatikis safuZvlebiT~, sadac inversiul formebTan dakavSirebiT Semdegi azria gatarebuli:<br />
`piris niSanTa inversias garkveuli adgili uWiravs zmnaTa uRlebis sistemaSi: is gvxvdeba<br />
marto III seriis formebSi da isic gardamaval zmnebSi, gardauvalma zmnebma sazogadod<br />
inversia ar icis...~ (a. SaniZe, qarTuli enis gramatikis safuZvlebi, 1973, $241, gv. 197).