Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
formaciulobis zrda, rac, Tavis mxriv, iwvevs logikuri msjelobisa Tu modaluri<br />
niuansebis Semcvel winadadebaTa Tu SesityvebaTa momravlebas, sasaubro enis nakadis<br />
metad SemoWras saliteraturo enaSi da sxv.).<br />
erTsac SevniSnavT: Zveli qarTuli saliteraturo enis teqstebi isev Sesaswavli<br />
Cans am TvalsazrisiT. sayuradReboa, magaliTad:<br />
1) d. meliqiSvilis dakvirvebebi Zvel naTargmn ZeglebSi berZnuli nawilakebis<br />
Sesatyvisi nawilakebis (sadame / sadme / same, nuukue, nuume...) gamoyenebaze sakavSirebel<br />
sityvebad. am nawilakebis gamoyenebas zogjer, mkvlevris azriT, mxolod formaluri,<br />
stiluri daniSnuleba aqvs, da am `metnobiTi~ kavSirebis amoRebiT azrs `daSla<br />
da vneba ar SeemTxveva~ (anton I) 18 . swored amgvari `Sinaarsisagan daclili~<br />
sityvebi Seadgens CarTulTa erT fenas 19 .<br />
2) l. SalvaSvilis dakvirveba Tavad zmnisarTze. rogorc avtori aRniSnavs,<br />
,,sulxan-saba orbelianisa da misi drois literaturuli Zeglebis enaSi Tavad gavrcelebulia<br />
jer, jer erTi, jer iyo da, isec, isedac, Tavidan, pirvelad, uwin...<br />
zmnizedebisa da zmnizeduri wyvilebis SinaarsiT~ 20 . mkvlevars mohyavs aseTi winadadebebi:<br />
`Tavad im saxlis agebuleba gvikvirda da mere imdeni feri sakravi da Tama-<br />
Soba~ (`rusudaniani~); `Tavad morCena uxaroda [Rors) da mere is alagi moewona, Caliani,<br />
tyiani da bevri xiliani~ (`Timsariani~); yvela gviSlida cotas naviT wasvlas.<br />
Tavad avi saRelavi adgili iyo, merme _ eTiopisa da osmalos mekobre mravali (sulxan-saba<br />
orbeliani, `mogzauroba evropaSi~) 21 . am winadadebebSi Tavad [= jer erTi]<br />
zmnisarTi, vfiqrobT, intonaciurad gamoyofilia winadadebis wevrebisagan da Car-<br />
Tulis funqcias asrulebs...<br />
rogorc zemoTac aRiniSna, CarTuli sityvebi gramatikulad araerTgvarovania.<br />
CarTulad gvxvdeba rogorc srulmniSvnelovani sityvebi (zmna, zmnisarTi), ise damxmare<br />
(nawilaki, kavSiri, Sorisdebuli). maT, Cveulebriv, stilistikur-semantikuri<br />
funqciebis mixedviT ajgufeben. aseTi dajgufebisas erTmaneTis gverdiT xvdeba, magaliTad,<br />
zmnuri formis sityvebi _ Cans, etyoba, mgoni || vgoneb da nawilaki albaT<br />
(agreTve gamoTqmebi vin icis, vin uwyis, RmerTma uwyis...), romlebic saeWvo-saegebios<br />
xdian miRebul informacias an gamoxataven mTqmelis eWvnarev dasturs winadadebaSi<br />
gamoTqmuli azris mimarT; anda _ zmnisarTi amgvarad, da kavSiri maSasadame, romlebic<br />
gamoxataven `damokidebulebas win gamoTqmul azrTan~ (a. SaniZe) da a. S. CarTulad<br />
gamoyenebuli sityvebis sintaqsuri funqciebis gasarkvevad ki, imis gasarkvevad,<br />
Tu rogor icvleba zogierTi sityvis funqcia sintaqsuri pirobebis Sesabamisad,<br />
upirveles yovlisa, aucilebelia maTi gramatikuli dajgufeba. cal-calke Cans gansaxilveli<br />
CarTulis funqciis mqone zmnisarTebi, nawilakebi, zmnis piriani formebi,<br />
Sedgenili Semasmenlis formis mqone sityvebi...<br />
Cveni dakvirvebebic swored amgvari dajgufebiTaa warmodgenili.<br />
1. CarTulis funqciis mqone zmnisarTebi<br />
rogorc cnobilia, CarTul sityvebad umetesad viTarebis an zoma-odenobis zmnisarTebi<br />
gvxvdeba, e. i. zmnisarTebi, romlebsac modaluri Sinaarsi aqvT da winadadebis<br />
ZiriTad SemadgenlobaSi viTarebis garemoebis sintaqsur rols asruleben.<br />
viTarebis garemoebis adgili winadadebaSi, SeiZleba iTqvas, mkacrad gansazRvrulia.<br />
saTanado gamokvlevebSi aRniSnulia, rom `saliteraturo enaSi viTarebis da<br />
18 d . m e l i q i S v i l i , zogi sakavSirebeli sityvisa da nawilakis warmomavlobisaTvis...<br />
`macne~, enisa da lit. seria, #2, 1984, gv. 99.<br />
19 Tanamedrove qarTul saliteraturo enaSi aseT `metnobiT~ kavSirebad gvevlineba zogjer<br />
da mainc, arada (xSir SemTxvevaSi ki maTi xmareba garkveuli stiluri elferis Semcvelia).<br />
20 l . S a l v a S v i l i , `sibrZne-sicruisas~ dasawyisis gagebisaTvis, `qarTuli ena da literatura<br />
skolaSi~, #1-2, 1985, gv. 66.<br />
21 l. SalvaSvili, dasax. naSr., gv. 67.<br />
256