q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

20.09.2013 Views

4. sxva atributul msazRvrelTa (nacvalsaxeli, mimReoba, ricxviTi saxeli) sxvadasxvagvari kombinacia aseT suraTs gvaZlevs: Tu TanamsazRvrelebia nacvalsaxeli da mimReoba _ pirvel adgilzea nacvalsaxeli (`is motexili toti~). Tu TanamsazRvrelebia nacvalsaxeli da ricxviTi saxeli _ pirvel adgilzea nacvalsaxeli (`Cemi ori Zma~). Tu TanamsazRvrelebia nacvalsaxelebi _ pirvel adgilzea CvenebiTi, gansazRvrebiTi da ganusazRvrelobiTi nacvalsaxelebi (`eg Seni tiktika ena~..., `erTi Seni gamoxedva~..., `es ramdenime biWi~), xolo meore adgilzea kuTvnilebiTi da ganusazRvrelobiTi nacvalsaxelebi (`yvela Cemi tolebi~, `es raRac eSmakuri skolebi~...). 5. Tu marTul msazRvrelTan TanamsazRvrelia nacvalsaxeli an arsebiTi saxeli, marTuli msazRvreli meore adgilzea (`is oqros wyaro...~, `amdeni mgelTa ymuili...~, `xaverdis dilis xalaTi...~). gamonakliss warmoadgens gansazRvrebiTi nacvalsaxeli (`miwis yoveli mtkaveli~). 6. rodesac marTul msazRvrelTan TanamsazRvrelia zedsarTavi saxeli, ricxviTi saxeli an mimReoba, _ sityvaTa rigs gansazRvravs marTulmsazRvreliani Sesityvebis buneba: Tu Sesityveba myaria, atributuli msazRvreli win ismis (`lamazi oqros sayure~); Tu Sesityveba myari araa, igi gaiTiSeba da atributuli (SeTanxmebuli) msazRvreli SuaSi Caismis (`xis didi toti~, `koleqtivis axali wevri~...). xolo gamonaTqvami myaria, Tu Sesityveba gamoxatavs masalas, warmomavlobas an daniSnulebas (`xis kibe...~, `Zroxis xorci...~, `Cais Wiqa...~) da araa myari, Tu gadmoscems kuTvnilebas (`mtris TviTmfrinavi~, `skolis Senoba~, `amxanagis wigni~...). SesityvebaTa dajgufeba semasiologiuri TvalsazrisiT, ra Tqma unda, ar SeiZleba iyos zusti Tavisi bunebis gamo. magram, vfiqrobT, warmodgenili klasifikacia ramdenadme mainc gaaadvilebs saqmes. 236

237 cira kalaZe sazRvruli saxelis ricxvi or da met msazRvrelTan (didi da patara saxli Tu didi da patara saxlebi?) 1 qarTulSi, ise rogorc sxva enebSi, sazRvrul saxels SeiZleba ukavSirdebodes erTze meti erTgvari an araerTgvari msazRvreli. es msazRvrelebi zogjer sxvadasxva niSnis mixedviT, sxvadasxva mxriT axasiaTeben sazRvruls: keTili da sasiamovno Rimili, saSinao da saojaxo saqme, maRali da gamxdari kaci, farTo da naTeli darbazi... amgvari SemTxvevebi amJamad Cven ar gvainteresebs. amJamad arc iseT Sem- Txvevebs ganvixilavT, rodesac erTze metmsazRvreliani sazRvruli mravlobiTSia warmodgenili imitom, rom is Tavisi Tundac erT-erTi msazRvreliTurT Sinaarsobrivad erTze met sagans varaudobs. magaliTad, Tu gamofenis ori darbazi mainc ivaraudeba qvemoT moyvanil winadadebaSi, igi kargavs Cveni sakiTxis TvalsazrisiT interess: `SoTa' rusTavelis saxelobis s a a q t o d a g a m o f e n i s d a r b a z e b S i Sekrebis monawileni gaecnen ferwerul tiloebs~ (pres.). aseve, radganac ar arsebobs calke specialoba `sabunebismetyvelo~ an calke _ `teqnikuri~, aramed aris ramdenime sabunebismetyvelo specialoba da ramdenime _ teqnikuri, arc qvemoT moyvanili magaliTia Cveni sakiTxis TvalsazrisiT saintereso: `qarTveli kaci, romelic s a b u n e b i s m e t y v e l o d a t e q n i k u r s p e c i a - l o b e b s eufleba, mSobliur literaturas mxolod saSualo skolaSi ecnoba~ (pres.). analogiuri SemTxvevebia: yvelas uTendeba cxovrebaSi k a r g i c a d a c u d i d R e e b i c (iv. maWav. Targm.). Semdeg maT misdevda g r Z e l i , s q e l i , d i d i d a p a t a r a w i g n e b i _ yda uwignod da wigni uydod (T. sayv. da l. titvin. Targm.). [levini]... yovelTvis gonebrivi da sulieri Zalebis metismet daZabvas iwvevda masSi (T. sayv. da l. titvin. Targm.). sanTeli Suqsa hfenda anas mSoblebisa da megobrebis portretebs (T. sayv. da l. titvin. Targm.). am SemTxvevebSi sazRvruli mravlobiTSi imitomaa dasmuli, rom realurad erTze meti sagani ivaraudeba: adamians SeiZleba hqondes erTze meti sulieri da erTze meti gonebrivi Zala, cxovrebaSi mas SeiZleba gauTendes ramdenime kargi an ramdenime cudi dRe. erTi sityviT, am SemTxvevebSi sazRvrulis gramatikuli ricxvi misive realuri Sinaarsis erTaderTi Sesaferi gamoxatulebaa. zemoT moyvanil winadadebebSi TiTo msazRvrelic rom yofiliyo warmodgenili, sazRvruli SeiZleboda mainc mravlobiTSi dasmuliyo: sqeli wignebi, gonebrivi Zalebi, sabunebismetyvelo specialobebi da a. S. erT sazRvrulTan dakavSirebuli erTze meti msazRvrelis aqamde ganxilul Sem- TxvevaTa ori rigi savsebiT marTebulad gviCvenebs sazRvrulis ricxvs. orivegan warmodgenili viTarebaa dasaSvebi da swori. magram amasve ver vityviT sxva SemTxvevebze, roca ramdenime msazRvrelisgan konteqstis mixedviT TiToeuls erTi sazRvruli Seefereba da miuxedavad amisa, sazRvruli xan mxoloobiT ricxvSi dgas da xan mravlobiTSi: germanuli da rusuli ena || germanuli da rusuli enebi; didi da patara saxli || didi da patara saxlebi; moskovisa da Tbilisis konservatoria || moskovisa da Tbilisis konservatoriebi... amjerad Cvens mizans swored amgvari SemTxvevebis ganxilva'warmoadgens. erT sazRvruls SeiZleba ukavSirdebodes erTze meti atributuli, erTze meti marTuli da orive tipis (atributuli da marTuli) msazRvrelebi, magaliTad: 1 qarTuli sityvis kulturis sakiTxebi, II, 1979.

237<br />

cira kalaZe<br />

sazRvruli saxelis ricxvi or da met msazRvrelTan (didi da patara saxli<br />

Tu didi da patara saxlebi?) 1<br />

qarTulSi, ise rogorc sxva enebSi, sazRvrul saxels SeiZleba ukavSirdebodes<br />

erTze meti erTgvari an araerTgvari msazRvreli. es msazRvrelebi zogjer sxvadasxva<br />

niSnis mixedviT, sxvadasxva mxriT axasiaTeben sazRvruls: keTili da sasiamovno<br />

Rimili, saSinao da saojaxo saqme, maRali da gamxdari kaci, farTo da naTeli<br />

darbazi... amgvari SemTxvevebi amJamad Cven ar gvainteresebs. amJamad arc iseT Sem-<br />

Txvevebs ganvixilavT, rodesac erTze metmsazRvreliani sazRvruli mravlobiTSia<br />

warmodgenili imitom, rom is Tavisi Tundac erT-erTi msazRvreliTurT Sinaarsobrivad<br />

erTze met sagans varaudobs. magaliTad, Tu gamofenis ori darbazi mainc ivaraudeba<br />

qvemoT moyvanil winadadebaSi, igi kargavs Cveni sakiTxis TvalsazrisiT interess:<br />

`SoTa' rusTavelis saxelobis s a a q t o d a g a m o f e n i s d a r b a z e b S i<br />

Sekrebis monawileni gaecnen ferwerul tiloebs~ (pres.).<br />

aseve, radganac ar arsebobs calke specialoba `sabunebismetyvelo~ an calke _<br />

`teqnikuri~, aramed aris ramdenime sabunebismetyvelo specialoba da ramdenime _<br />

teqnikuri, arc qvemoT moyvanili magaliTia Cveni sakiTxis TvalsazrisiT saintereso:<br />

`qarTveli kaci, romelic s a b u n e b i s m e t y v e l o d a t e q n i k u r s p e c i a -<br />

l o b e b s eufleba, mSobliur literaturas mxolod saSualo skolaSi ecnoba~<br />

(pres.).<br />

analogiuri SemTxvevebia:<br />

yvelas uTendeba cxovrebaSi k a r g i c a d a c u d i d R e e b i c (iv. maWav. Targm.).<br />

Semdeg maT misdevda g r Z e l i , s q e l i , d i d i d a p a t a r a w i g n e b i _ yda<br />

uwignod da wigni uydod (T. sayv. da l. titvin. Targm.).<br />

[levini]... yovelTvis gonebrivi da sulieri Zalebis metismet daZabvas<br />

iwvevda masSi (T. sayv. da l. titvin. Targm.).<br />

sanTeli Suqsa hfenda anas mSoblebisa da megobrebis portretebs (T.<br />

sayv. da l. titvin. Targm.).<br />

am SemTxvevebSi sazRvruli mravlobiTSi imitomaa dasmuli, rom realurad erTze<br />

meti sagani ivaraudeba: adamians SeiZleba hqondes erTze meti sulieri da erTze meti<br />

gonebrivi Zala, cxovrebaSi mas SeiZleba gauTendes ramdenime kargi an ramdenime<br />

cudi dRe. erTi sityviT, am SemTxvevebSi sazRvrulis gramatikuli ricxvi misive realuri<br />

Sinaarsis erTaderTi Sesaferi gamoxatulebaa. zemoT moyvanil winadadebebSi<br />

TiTo msazRvrelic rom yofiliyo warmodgenili, sazRvruli SeiZleboda mainc mravlobiTSi<br />

dasmuliyo: sqeli wignebi, gonebrivi Zalebi, sabunebismetyvelo specialobebi<br />

da a. S.<br />

erT sazRvrulTan dakavSirebuli erTze meti msazRvrelis aqamde ganxilul Sem-<br />

TxvevaTa ori rigi savsebiT marTebulad gviCvenebs sazRvrulis ricxvs. orivegan<br />

warmodgenili viTarebaa dasaSvebi da swori. magram amasve ver vityviT sxva SemTxvevebze,<br />

roca ramdenime msazRvrelisgan konteqstis mixedviT TiToeuls erTi sazRvruli<br />

Seefereba da miuxedavad amisa, sazRvruli xan mxoloobiT ricxvSi dgas da<br />

xan mravlobiTSi: germanuli da rusuli ena || germanuli da rusuli enebi; didi da<br />

patara saxli || didi da patara saxlebi; moskovisa da Tbilisis konservatoria ||<br />

moskovisa da Tbilisis konservatoriebi...<br />

amjerad Cvens mizans swored amgvari SemTxvevebis ganxilva'warmoadgens.<br />

erT sazRvruls SeiZleba ukavSirdebodes erTze meti atributuli, erTze meti<br />

marTuli da orive tipis (atributuli da marTuli) msazRvrelebi, magaliTad:<br />

1 qarTuli sityvis kulturis sakiTxebi, II, 1979.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!