q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

20.09.2013 Views

winadadebebSi `SuadRis dros mdelos gadmoefina Zroxis naxiri~: vaJa, VII, 37, 10; `SuaRamis dros is Sevidoda endisTan~: a. yazb. I, 440, 19; ...meore dRes, SuadRis xans, Cven ukve cixelis saxlis karebTan moviyareT Tavi-Tavs: vaJa, VI, 156, 24... dros, xans drois garemoebebia, xolo SuadRis, SuaRamis _ maTi msazRvrelebi. magram igive msazRvrelebi, naTesaobiT brunvaSi dasmuli msazRvrelebi, sazRvrulis dakargvis Sedegad damatebiT irTaven sazRvrulis brunvis niSans da ormagi niSniT asruleben sazRvruli saxelis funqcias winadadebaSi. amitom gvaqvs: zafxulis mzem SuadRisas papanaqeba daatriala: i. gogeb. V, 492, 15; darajebma gan- Tiadisas Tavi daxares didebul dedoflis winaSe: n. lorTq. I, 31, 25; Sua vaxSmisas zurna awrialda: r. gvet. 106, 32; pataraobisas Tevzaoba Zlier miyvarda: i. gogeb. IX, 31, 16; gaTenebisas piramde savse navebs yudes miayenebdnen: k. lorTq. 166, 5... da ase: TaraS emxvaris... cxovreba arzayanisas gadaenaskva: k. gams. I, 649, 28; gamotexilis saqmes mosamarTle erT saaTSi daasrulebda, gakerpebulisas ki zogjer ramdenime dRes undeboda: m. javax. II, 175, 14... am ukanasknelTan Tavidanve dakargulia sazRvruli saxeli da msazRvreli uSualod ukavSirdeba momdevno sazRvruls (gamotexilis saqmes _ gamotexili kacis saqmes), Semdeg ki ikargeba es ukanasknelic da xdeba msazRvrelis ganmartoeba. ganmartoebuli msazRvrelia wlisa (da analogiur SemTxvevaSi sxva msgavsi saxeli) winadadebebSi: rva wlisa rom Sesrulda, quTaisSi Caiyvanes gimnaziaSi misabareblad: m. javax. III, 15, 21; maSin simona TxuTmeti wlisa iqneboda: e. ninoSv. I, 194, 18. Sdr. mamaCemi oTxmocdaaTi wlis kaci iyo: vaJa, V, 72, 3; oTaraanT qvrivis Svili giorgi ocdaerTis wlis biWi iyo: ilia, I, 431, 7. aseTivea: isic ueWvelad mglis jiSisa gamodgeba (m. javax. II, 168, 20) ← mglis jiSis ZaRli. Sesityvebis SemadgenlobaSi msazRvrel-sazRvrulTa kompleqsSi SeiZleba erTmaneTTan dakavSirebuli iyos ori, sami da meti saxeli, magram martiv sintagmaSi, romelSic ori sityvis damokidebuleba igrZnoba, sintaqsurad erTmaneTs ukavSirdeba swored es ori sityva. winadadebaSi `zaqrom aRmaskomis Tavmjdomaris kabinetis kari moridebiT SeaRo~ (g. Satb. II, 348, 32) mTavari sityvaa `kari~, romelic marTavs saxels brunvaSi (`kabinetis kari~), Tavis mxriv, `kabinetis~, brunvaSi marTuli sityva da, amdenad, damokidebuli sityva, mTavari da mmarTveli sityvaa `Tavmjdomarisa~ (`Tavmjdomaris kabinetis~), xolo daqvemdebarebuli `Tavmjdomaris~ (`Tavmjdomaris kabinetis~) marTavs brunvaSi winamaval sityvas (`aRmaskomis~). amgvarad, sityvaTa urTierTobaSi Tavs iCens ierarqia `kabinetis kari~, `Tavmjdomaris kabinetis~, `aRmaskomis Tavmjdomaris~. erTi sityvis mier brunvaSi marTuli sityva mmarTvelia sxva sityvisa. aseTivea: Cvens derefanSi marilis qvis yoreebi koSkebad mdgara: g. leon. 87, 10. magram msazRvrel-sazRvrulTa kompleqsSi Tanamimdevruli daqvemdebarebisas zogi sintagmis komponenti erTmaneTs SeiZleba daukavSirdes SeTanxmebiT, zogi _ mar- TviT. winadadebaSi `saqme... udanaSaulo kitunias yuris awevamde mivida~ (l. qiC. III, 112, 32) _ sintagmaSi `udanaSaulo kitunias~ _ SeTanxmebaa, daqvemdebarebulia `udana- Saulo~, mTavaria `kitunias~. es ukanaskneli daqvemdebarebulia da marTviT ukavSirdeba momdevno sityvas (`kitunias yuri~), romelic eqvemdebareba `awevamde~ komponents (`yuris awevamde~). aseTivea: pantis Zirze mikrulia axladdakluli Txis rqebi: r. inan. keTili miwa, 134, I; aqauri zamTris Rameebi cad iyo atanili turebis kiviliT: d. Seng. II, 199, 16; 212

unebas Cemi qveynis feri emateboda; ilia, 1. 249, 20; sxva SemTxvevaSi erT sazRvrulTan SeiZleba gvqondes ramdenime saxis msazRvreli marTviTa da SeTanxmebiT dakavSirebuli: Tanadamokidebuli sityvebi mTavar sityvas ukavSirdebian an marTviT da an SeTanxmebiT. winadadebaSi `Sevedi stanciis cariels oTaxSi~ (ilia, I, 249, 21) erT mTavar sityvasTan ori damokidebuli sityvaa dakavSirebuli: pirveli _ marTviT, meore _ SeTanxmebiT (`stanciis oTaxSi~, `cariels oTaxSi~). aseTebia: wamouSina wvimis brtyeli wveTebi: r. inan. Tebro, 29, 27; mTvare cecxlis mrgvali burTiviT amogorda: m. javax. 1, 238, 20; meoTxe qisaSi inaxavda mojamagiris sajamagiro fulsa: ilia, 1, 429, 5; ainTebian varskvlavebis Cumi Tvalebi: a. kaland. 114, 3 da a. S. marTul-SeTanxmebuli msazRvrelis formebi marTul-SeTanxmebulia postpoziciuri substantiuri msazRvreli, romelsac adgilis SecvliT naTesaobiT brunvaSi marTuli saxeli fuZed gamouyenebia. aseTi fuZe SeiZleba iyos mxolobiTis an mravlobiTis formiT da igi xelmeored irTavs brunvis niSnebs sazRvrulTan damokidebulebis mixedviT, oRond Zveli qarTulisagan gansxvavebiT ar SeuZlia yvela brunvis warmoeba. Tanamedrove saliteraturo qarTulSi marTul-SeTanxmebuli msazRvreli sazRvrulTan erTad gvaqvs saxelobiTSi, moTxrobiTSi, micemiTSi, viTarebiTsa da wodebiTSi. aqedan brunvis niSani ar erTvis saxelobiTsa da viTarebiTSi 7 . saxelobiTi: wigni amxanagisa (da ase: wignebi amxanagisa, wigni amxanagebisa, wignebi amxanagebisa), moTxrobiTi: wignma amxanagisam (Sdr. wignebma amxanagisam, wignma amxanagebisam, wignebma amxanagebisam...), micemiTi: wigns amxanagisas (Sdr. wignebs amxanagisas, wigns amxanagebisas, wignebs amxanagebisas...), viTarebiTi: wignad amxanagisa (Sdr. wignebad amxanagisa, wignad amxanagebisa, wignebad amxanagebisa...), wodebiTi: wigno amxanagisav (Sdr. wignebo amxanagisav, wigno amxanagebisav, wignebo amxanagebisav...). msazRvreli aseT SemTxvevaSi eTanxmeba sazRvruls da warmodgenilia naTesaobi- Tis sruli daboloebiT narTaul -a-sTan erTad (Sdr. wigni kotesi, qudi iraklisi, sadac i gvaqvs saxelobiTisaTvis). ricxvis pirveladi formebi damoukidebelia, SeTanxmebisaTvis mas mniSvneloba ara aqvs. amis mixedviT gairCeva oTxi SemTxveva: 1. roca msazRvrelica da sazRvrulic mxolobiTSia, 2. roca sazRvruli mxolobiTSia, msazRvreli _ mravlobiTSi, 3. roca sazRvruli mravlobiTSia, msazRvreli _ mxolobiTSi da 4. roca msazRvrelica da sazRvrulic mravlobiTSia. am ukanasknelTan Zveli viTareba ricxvSi SeTanxmebiTac gamoixateba. 1. msazRvrelica da sazRvrulic mxolobiTSia: mamaCemsa verafrad eWaSnika es naubari batonisa: ilia, I, 270, 14. wveri mTisa udierad... gamoCnda: vaJa, V, 99, 37. taxs... silaCre daTvisa Zalian gaukvirda: vaJa, VI, 269, 23. mesame dRes ricxvma xalxisam iklo: vaJa, VIII, 164, 18. mostaca Tvali movarvare diskom mTvarisam: k. gams. I, 725, 25. Sdr. nu damitiros satrfom gulisa: n. baraT. 29, 18... qalaqSi Ramis xarjs saqonlisas moeridnen: ilia, I, 408, 25. gveli sxeuls adamianisas eZebs: n. lorTq. I, 66, 4. mlivi ver iqneba kldis Svilad, viT kravi Svilad lomisa: vaJa, VII, 57, 14. dedamisma siciliT Tavi dauqnia niSnad Tanxmobisa: akaki, IV, 137, 12. 7 v . T o f u r i a , nanaTesaobiTari msazRvreli saxelis SeTanxmeba sazRvrulTan brunvaSi. saxelis brunebis istoriisaTvis qarTvelur enebSi, I, Tb., 1956, gv. 358-361; a . S a n i Z e , qarTuli enis gramatikis safuZvlebi, gv. 92, 112. 213

winadadebebSi `SuadRis dros mdelos gadmoefina Zroxis naxiri~: vaJa, VII, 37, 10;<br />

`SuaRamis dros is Sevidoda endisTan~: a. yazb. I, 440, 19; ...meore dRes, SuadRis xans,<br />

Cven ukve cixelis saxlis karebTan moviyareT Tavi-Tavs: vaJa, VI, 156, 24... dros, xans<br />

drois garemoebebia, xolo SuadRis, SuaRamis _ maTi msazRvrelebi.<br />

magram igive msazRvrelebi, naTesaobiT brunvaSi dasmuli msazRvrelebi, sazRvrulis<br />

dakargvis Sedegad damatebiT irTaven sazRvrulis brunvis niSans da ormagi<br />

niSniT asruleben sazRvruli saxelis funqcias winadadebaSi.<br />

amitom gvaqvs:<br />

zafxulis mzem SuadRisas papanaqeba daatriala: i. gogeb. V, 492, 15; darajebma gan-<br />

Tiadisas Tavi daxares didebul dedoflis winaSe: n. lorTq. I, 31, 25; Sua vaxSmisas<br />

zurna awrialda: r. gvet. 106, 32; pataraobisas Tevzaoba Zlier miyvarda: i. gogeb. IX,<br />

31, 16; gaTenebisas piramde savse navebs yudes miayenebdnen: k. lorTq. 166, 5...<br />

da ase:<br />

TaraS emxvaris... cxovreba arzayanisas gadaenaskva: k. gams. I, 649, 28; gamotexilis<br />

saqmes mosamarTle erT saaTSi daasrulebda, gakerpebulisas ki zogjer ramdenime<br />

dRes undeboda: m. javax. II, 175, 14...<br />

am ukanasknelTan Tavidanve dakargulia sazRvruli saxeli da msazRvreli uSualod<br />

ukavSirdeba momdevno sazRvruls (gamotexilis saqmes _ gamotexili kacis saqmes),<br />

Semdeg ki ikargeba es ukanasknelic da xdeba msazRvrelis ganmartoeba.<br />

ganmartoebuli msazRvrelia wlisa (da analogiur SemTxvevaSi sxva msgavsi saxeli)<br />

winadadebebSi:<br />

rva wlisa rom Sesrulda, quTaisSi Caiyvanes gimnaziaSi misabareblad: m. javax.<br />

III, 15, 21; maSin simona TxuTmeti wlisa iqneboda: e. ninoSv. I, 194, 18.<br />

Sdr.<br />

mamaCemi oTxmocdaaTi wlis kaci iyo: vaJa, V, 72, 3; oTaraanT qvrivis Svili giorgi<br />

ocdaerTis wlis biWi iyo: ilia, I, 431, 7.<br />

aseTivea:<br />

isic ueWvelad mglis jiSisa gamodgeba (m. javax. II, 168, 20) ← mglis jiSis ZaRli.<br />

Sesityvebis SemadgenlobaSi msazRvrel-sazRvrulTa kompleqsSi SeiZleba erTmaneTTan<br />

dakavSirebuli iyos ori, sami da meti saxeli, magram martiv sintagmaSi, romelSic<br />

ori sityvis damokidebuleba igrZnoba, sintaqsurad erTmaneTs ukavSirdeba<br />

swored es ori sityva. winadadebaSi `zaqrom aRmaskomis Tavmjdomaris kabinetis kari<br />

moridebiT SeaRo~ (g. Satb. II, 348, 32) mTavari sityvaa `kari~, romelic marTavs saxels<br />

brunvaSi (`kabinetis kari~), Tavis mxriv, `kabinetis~, brunvaSi marTuli sityva<br />

da, amdenad, damokidebuli sityva, mTavari da mmarTveli sityvaa `Tavmjdomarisa~<br />

(`Tavmjdomaris kabinetis~), xolo daqvemdebarebuli `Tavmjdomaris~ (`Tavmjdomaris<br />

kabinetis~) marTavs brunvaSi winamaval sityvas (`aRmaskomis~).<br />

amgvarad, sityvaTa urTierTobaSi Tavs iCens ierarqia `kabinetis kari~, `Tavmjdomaris<br />

kabinetis~, `aRmaskomis Tavmjdomaris~. erTi sityvis mier brunvaSi marTuli<br />

sityva mmarTvelia sxva sityvisa.<br />

aseTivea:<br />

Cvens derefanSi marilis qvis yoreebi koSkebad mdgara: g. leon. 87, 10.<br />

magram msazRvrel-sazRvrulTa kompleqsSi Tanamimdevruli daqvemdebarebisas zogi<br />

sintagmis komponenti erTmaneTs SeiZleba daukavSirdes SeTanxmebiT, zogi _ mar-<br />

TviT. winadadebaSi `saqme... udanaSaulo kitunias yuris awevamde mivida~ (l. qiC. III,<br />

112, 32) _ sintagmaSi `udanaSaulo kitunias~ _ SeTanxmebaa, daqvemdebarebulia `udana-<br />

Saulo~, mTavaria `kitunias~. es ukanaskneli daqvemdebarebulia da marTviT ukavSirdeba<br />

momdevno sityvas (`kitunias yuri~), romelic eqvemdebareba `awevamde~ komponents<br />

(`yuris awevamde~).<br />

aseTivea:<br />

pantis Zirze mikrulia axladdakluli Txis rqebi: r. inan. keTili miwa, 134, I;<br />

aqauri zamTris Rameebi cad iyo atanili turebis kiviliT: d. Seng. II, 199, 16;<br />

212

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!