q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a
q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a
g-i-yvar-xar dir-lieb-ich bin = du liebst mich da sxv. 19 n. marisa da m. brieris wignSi zmnis formebi mrwams, miyuars da maqus asea naTargmni: mrwams `je le crois, litt.: `pour moi objet de foi lui~, miyuars `je l'aime~, litt.: ` pour moi objet d'amour lui~, maqus litt.: `je l'ai~ `à moi objet de possession lui~ 20 . aRniSnuli tipis zmnebi h. foqts gardauvalTa ricxvSi aqvs moqceuli da zog maTgans ase Targmnis: miyvars il m'est cher>je l'aime, mZinavs litt. cela me dort> je dors, mtkiva cela me fait mal, je souffre 21 da sxv. b. rudenko amgvar zmnebs pirdapirac Targmnida da subieqt-obieqtis Sebrunebi- Tac: mZuls он мне ненавистен = я ненавижу, myavs он мне имеется = я имею; miyvars он мне люб = я люблю da misT. 22 . zemoT moyvanilia amonaweri Cemi wignidan, sadac naTqvamia, rom `hyavs~ tipis zmnebi rusulad Cveulebriv Sebrunebuli konstruqciiT iTargmnebao; subieqti da obieqti rom rusuladac Tav-Tavis adgilas darCes, saWiroa sxvagvari xerxi Targmnisa; unda gvaxsovdes, rom, Tavi rom davaneboT pirTa raodenobis sakiTxs (rusulSi zmna erTpiriania, qrTulSi _ orpiriani), struqtura rusuli zmnisa sxvaa da qarTulisa _ sxva. Seubruneblad Targmnisas rusuli zmna mraval SemTxvevaSi formiT ukuqcevi- Ti (возвратный) iqneba, an vnebiTi (имеется, любим, ненавидим da sxv.), maSin rodesac zmna saSualia. winadadeba `mamas uyvars Svili~ subieqt-obieqtis Seubruneblad SeiZleba iTargmnos ase: сын любим отцом, magram ufro axlos iqneba, rom vTqvaT: отцу любим сын; winadadebas `mowafes wigni aqvs~ ufro axlo gadmogvcems aseTi Targmani: у ученика есть книга, vidre aseTi: у ученика имеется книга. sxvaTa Soris, `hyavs~ tipis zmnebSi urevia `moswons~, romelic rusulad ise iTargmneba, rom subieqt-obieqtis Sebruneba saWiro aRar aris: lizas andro moswons _ Лизе нравится Андрей. arc erT enaTmecniers ar SeuZlia Tqvas, rom aRniSnul rusul winadadebaSi qvemdebarea Лизе, xolo Андрей damatebaao. ara, rusuli enis specialisti ityvis: aq qvemdebarea Андрей, Лизе ki damatebaao. miuxedavad imisa, rom qarT. winadadeba `lizas andro moswons~ da rusuli ` Лизе нравится Андрей~ sintaqsuri urTierTobis mixedviT erTnairia, gvarwmuneben: ara, qvemdebareao `lizas~. daveTanxmoT erT wuTas da vTqvaT, rom winadadebaSi `lizas moswons andro~ qvemdebarea `lizas~. cxadia, maSin ~lizas~ qvemdebare iqneba agreTve am winadadebaSic: `lizas moewona andro~ da amaSic `lizas moswonebia andro~. Tu egrea, maSin `lizas~ iqneba qvemdebare am winadadebebSic: lizas mosCvenebia andro lizas Tavs dasdgomia andro lizas gahqcevia andro ` daswevia ` ` Sehxvedria ` ` avad gahxdomia ` ` mohkvdomia ` ` dahsizmrebia ` ` gahSorebia ` ` dahmdurebia ` da misT. ai, ra daskvnamdis mivalT, Tu gaviziarebT zemoT moyvanil mtkicebas! ra iwvevs gaugebrobas? is, rom zmnis forma, romelTanac Sewyobilia saxeli, mor- 19 A. Dirr, Einführung in das Studium der kaukasischen Sprachen, 1928, gv., 78-79. 20 N. Marr et M. Brière, La langue géorgienne, Paris, 1931, gv., 116, 117, 119. 21 Hans Vogt, Esquisse d'une grammaire du géorgien moderne, Oslo, 1936, gv., 195-198. 22 Б. Руденко, Грамматика грузинского языка, М.-Л., 1940, стр. 186-187. 20
fologiurad gagebuli da dafasebulia ara ise, rogorc es saWiroa. aris erTi garemoeba, romelic xels uwyobs, rom aseTi tipis zmnebTan micemiTi brunvis forma iyos subieqtad gagebuli: zogi maTgani mxolod obieqturi pirebis mixedviT icvleba: maqvs, gaqvs, aqvs da Semdgomi; mZinavs, gZinavs, sZinavs da Semdgomi; mciva, gciva, sciva da Semdgomi. amis gamo forma, warmoSobiT or-piriani, erT-pirianad aris qceuli. erT-piriani zmnebi ki Cveulebriv subieqturi piris mqoneebia: aris, zis, wers, xtis, duRs, qris, dneba, Sreba, iRupeba, Savdeba da misT. saSual zmnebs garda moipoveba rigi vnebiTi gvaris zmnebisa, romlebic ama Tu im grZnobas gamoxataven, maT Soris miCnevisa da gunebis vnebiTis formebi (qarT. gram. safuZvlebi §§ 361, 362): mejavreba, mezizReba, mexaliseba, mebilweba (`mas ymasa Tavi ar misca, Wvretadca ebilweboda~. `vefx. –ty~. 232), memwareba, memeteba, medideba, mem- Rereba, metireba da misT. saerTo wesis Tanaxmad, aqac qvemdebared unda miviCnioT saxelobiTSi dasmuli saxeli (Tu ki aseTi zmnas ewyoba, mag., `mekeTa ese TaTbiri~. `vefx. ty.~ 426), micemiTSi dasmuli saxeli ki iribi obieqtia; mag., `gogras etireba~ (vaJa, V, 217). gamoTqma `Rori boZs efxaneba~ iseTia, rom qvemdebared saxelobiTSi dayenebuli `Rori~ migvaCnia. amaze, mgonia, aravin idavebs. magram swored aseTive gamoTqmaa esec: `biWs Tavi efxaneba~. gansxvaveba maT Soris is aris, rom pirvel winadadebaSi Roris moqmedeba naTelia, meore winadadebaSi ki Tavi iwvevs fxanis grZnobas biWSi da misi `moqmedeba~ ise naTeli ar aris, rogorc pirvelSi. romelia mainc qvemdebare? saer- To wesis mixedviT aqac qvemdebared saxelobiTSi dayenebuli sityva unda miviCnioT, e. i. `Tavi~, `biWs~ ki iribi obieqti iqneba. `Tavi efxaneba~ sintaqsurad igivea, rac `Tavi eqaveba~. maSasadame, winadadebaSi: `dRes diliT xelis guli meqaveboda~ qvemdebarea `xelis guli~, I piri ki iribi obieqtis gagebas gvaZlevs. Tqmulis Semdeg cxadia, Tu rogor unda miviCnioT sintaqsuri TvalsazrisiT saxelobiTsa da micemiTSi dasmuli saxelebi Semdeg winadadebebSi: eg Seni ambavi Zalian mikvirs; ara miSavs ra; maros guli uwuxs; vanos kritika Zalian swyins; wuxel Tavi mtkioda Zalian; Seni dawinaureba yvelas uxarian, saamisod Zala ar Semwevs da misT. gamoTqmulia azri, TiTqo `mZuls~ tipis zmnebSi obieqturi piris niSniT gadmocemuli iyos realurad moqmedi piri. ai, magaliTad ras vkiTxulobT a. Ciqobavas erT werilSi: `gardauval zmnebSi aris erTi jgufi, romelic awmyoSive Sebrunebuli wyobiT aris warmodgenili; aseTia, magaliTad: maqvs, myavs, mZuls, miyvars, mSia, mwyuria, minda, msurs. yvelgan obieqtis niSniT (m TavsarTiT) gadmocemulia realuri subieqti, is piri, romelsac `aqvs~, `hyavs~, `sZuls~, `uyvars~, `hSia~, `swyuria~... xolo subieqtis niSniT (s bolosarTiT) realuri obieqti (rac aqvT, hyavT, sZulT, uyvarT...)~ 23 . magram sakiTxavia: saidan Cans, rom wyoba Sebrunebulia? saidan Cans, rom realurad moqmedi piri am zmnis formebSi pirvelia? es arsaidan ar Cans. is garemoeba, rom es zmnebi gardauvalia (amas xom a. Ciqobavac adasturebs), imis maCvenebelia, rom maT ar SeiZleba hqondeT pird. obieqti, romelzedac subieqtis moqmedeba vrceldeba. maSasadame, roca vTqviT, zmna gardauvaliao, amiT isic vTqviT, rom subieqti aq sxvaze ar moqmedebs, da, Tu kidev sxva piria warmodgenili formaSi, urTierToba am pirsa da subieqts Soris ar SeiZleba iyos iseTi, rogorc or-piriani gardamavali zmnis subieqtsa da obieqts Soris. maSasadame, Tu `miyvars~ gardauvalia, am winadadebaSi: `vanos uyvars mama~, `mama~ ar SeiZleba iyos pird. obieqti (pird. damateba), rogorc es m. janaSvils (da masTan erTad bevr sxvas) esmis. maS raRaa is obieqti, romelzedac a. Ciqobava laparakobs? iribi? aba irib obieqts (a. Ciqobavas mixedviT pirovnebis obieqts) ra esaqmeba saxelobiTSi?! 23 a. C i q o b a v a , qarT. enis zogadi daxasiaTeba, 057-058 (ganmartebiTi leqsikonis pirvel tom- Si). 21
- Page 1 and 2: g a m o c d e b i s e r o v n u l i
- Page 3 and 4: S e s a v a l i `maswavleblis bibli
- Page 5 and 6: lopis kunZuls niSnavs: Πελοπό
- Page 7 and 8: da, roca qaragmas gavxsniT da Zvel
- Page 9 and 10: merme Camodga S e r T u l T a (*501
- Page 11 and 12: 3. Sexewie bolnisis sionis sakurTxe
- Page 13 and 14: gramatikuli subieqti zogierT gardau
- Page 15 and 16: gansakuTrebiT naTlad Cans subieqti
- Page 17 and 18: luri mxare, aramed am zmnebis mniSv
- Page 19: da, yvarebia, eyvareba; uyvardes, y
- Page 23 and 24: Tqmulis Semdeg advili gadasawyvetia
- Page 25 and 26: vTqvaT, rom `moaqvs~ da `mohyavs~ i
- Page 27 and 28: gardauvalma zmnebma ki sazogadod in
- Page 29 and 30: dinamikurs, kerZod, gamoxatavs dina
- Page 31 and 32: gramatikulma subieqtma sabolood dak
- Page 33 and 34: Tavis adgils. es procesi enis ganvi
- Page 35 and 36: ⎡ i⎤ sga / ska da qa zmniswineb
- Page 37 and 38: gamoekueTa kldisagan (DE mT 27, 60)
- Page 39 and 40: ma- zmniswini yovelgvari asimilacii
- Page 41 and 42: amitom is I piris myofobis areSi ig
- Page 43 and 44: war- zmniswinis zemoaRniSnuli mniSv
- Page 45 and 46: mimarTulebas gadmoscems; mag.: a R
- Page 47 and 48: 7. uku-, wiaR-. Zvel qarTulSi iSvia
- Page 49 and 50: Sinaarsobrivi an stiluric aris, ker
- Page 51 and 52: lian xSirad aris warmodgenili erTi
- Page 53 and 54: seburi daboloebiTac, magaliTad: ibm
- Page 55 and 56: tipis vnebiTebSic (gaTbnen, aSendne
- Page 57 and 58: g. orpiriani vnebiTi gvaris zmnebis
- Page 59 and 60: zog SemTxvevaSi gamoCndeba), magram
- Page 61 and 62: saTvis. asea sil. xundaZesTan, ias.
- Page 63 and 64: 1. awmyosagan iwarmoeba (`awmdgomis
- Page 65 and 66: gan gansxvavebiT, TurmeobiTi meore,
- Page 67 and 68: axsna mecnierebis mizans warmoadgen
- Page 69 and 70: TulSi gvaqvs (ubrZanebies, dauteveb
fologiurad gagebuli da dafasebulia ara ise, rogorc es saWiroa.<br />
aris erTi garemoeba, romelic xels uwyobs, rom aseTi tipis zmnebTan micemiTi<br />
brunvis forma iyos subieqtad gagebuli: zogi maTgani mxolod obieqturi pirebis<br />
mixedviT icvleba: maqvs, gaqvs, aqvs da Semdgomi; mZinavs, gZinavs, sZinavs da Semdgomi;<br />
mciva, gciva, sciva da Semdgomi. amis gamo forma, warmoSobiT or-piriani, erT-pirianad<br />
aris qceuli. erT-piriani zmnebi ki Cveulebriv subieqturi piris mqoneebia: aris,<br />
zis, wers, xtis, duRs, qris, dneba, Sreba, iRupeba, Savdeba da misT.<br />
saSual zmnebs garda moipoveba rigi vnebiTi gvaris zmnebisa, romlebic ama Tu im<br />
grZnobas gamoxataven, maT Soris miCnevisa da gunebis vnebiTis formebi (qarT. gram.<br />
safuZvlebi §§ 361, 362): mejavreba, mezizReba, mexaliseba, mebilweba (`mas ymasa Tavi<br />
ar misca, Wvretadca ebilweboda~. `vefx. –ty~. 232), memwareba, memeteba, medideba, mem-<br />
Rereba, metireba da misT. saerTo wesis Tanaxmad, aqac qvemdebared unda miviCnioT<br />
saxelobiTSi dasmuli saxeli (Tu ki aseTi zmnas ewyoba, mag., `mekeTa ese TaTbiri~.<br />
`vefx. ty.~ 426), micemiTSi dasmuli saxeli ki iribi obieqtia; mag., `gogras etireba~<br />
(vaJa, V, 217).<br />
gamoTqma `Rori boZs efxaneba~ iseTia, rom qvemdebared saxelobiTSi dayenebuli<br />
`Rori~ migvaCnia. amaze, mgonia, aravin idavebs. magram swored aseTive gamoTqmaa esec:<br />
`biWs Tavi efxaneba~. gansxvaveba maT Soris is aris, rom pirvel winadadebaSi Roris<br />
moqmedeba naTelia, meore winadadebaSi ki Tavi iwvevs fxanis grZnobas biWSi da misi<br />
`moqmedeba~ ise naTeli ar aris, rogorc pirvelSi. romelia mainc qvemdebare? saer-<br />
To wesis mixedviT aqac qvemdebared saxelobiTSi dayenebuli sityva unda miviCnioT,<br />
e. i. `Tavi~, `biWs~ ki iribi obieqti iqneba. `Tavi efxaneba~ sintaqsurad igivea, rac<br />
`Tavi eqaveba~. maSasadame, winadadebaSi: `dRes diliT xelis guli meqaveboda~ qvemdebarea<br />
`xelis guli~, I piri ki iribi obieqtis gagebas gvaZlevs.<br />
Tqmulis Semdeg cxadia, Tu rogor unda miviCnioT sintaqsuri TvalsazrisiT saxelobiTsa<br />
da micemiTSi dasmuli saxelebi Semdeg winadadebebSi: eg Seni ambavi Zalian<br />
mikvirs; ara miSavs ra; maros guli uwuxs; vanos kritika Zalian swyins; wuxel<br />
Tavi mtkioda Zalian; Seni dawinaureba yvelas uxarian, saamisod Zala ar Semwevs da<br />
misT.<br />
gamoTqmulia azri, TiTqo `mZuls~ tipis zmnebSi obieqturi piris niSniT gadmocemuli<br />
iyos realurad moqmedi piri. ai, magaliTad ras vkiTxulobT a. Ciqobavas erT<br />
werilSi:<br />
`gardauval zmnebSi aris erTi jgufi, romelic awmyoSive Sebrunebuli wyobiT<br />
aris warmodgenili; aseTia, magaliTad: maqvs, myavs, mZuls, miyvars, mSia, mwyuria, minda,<br />
msurs. yvelgan obieqtis niSniT (m TavsarTiT) gadmocemulia realuri subieqti,<br />
is piri, romelsac `aqvs~, `hyavs~, `sZuls~, `uyvars~, `hSia~, `swyuria~... xolo subieqtis<br />
niSniT (s bolosarTiT) realuri obieqti (rac aqvT, hyavT, sZulT, uyvarT...)~ 23 .<br />
magram sakiTxavia: saidan Cans, rom wyoba Sebrunebulia? saidan Cans, rom realurad<br />
moqmedi piri am zmnis formebSi pirvelia? es arsaidan ar Cans. is garemoeba, rom es<br />
zmnebi gardauvalia (amas xom a. Ciqobavac adasturebs), imis maCvenebelia, rom maT ar<br />
SeiZleba hqondeT pird. obieqti, romelzedac subieqtis moqmedeba vrceldeba. maSasadame,<br />
roca vTqviT, zmna gardauvaliao, amiT isic vTqviT, rom subieqti aq sxvaze ar<br />
moqmedebs, da, Tu kidev sxva piria warmodgenili formaSi, urTierToba am pirsa da<br />
subieqts Soris ar SeiZleba iyos iseTi, rogorc or-piriani gardamavali zmnis subieqtsa<br />
da obieqts Soris. maSasadame, Tu `miyvars~ gardauvalia, am winadadebaSi: `vanos<br />
uyvars mama~, `mama~ ar SeiZleba iyos pird. obieqti (pird. damateba), rogorc es<br />
m. janaSvils (da masTan erTad bevr sxvas) esmis. maS raRaa is obieqti, romelzedac<br />
a. Ciqobava laparakobs? iribi? aba irib obieqts (a. Ciqobavas mixedviT pirovnebis<br />
obieqts) ra esaqmeba saxelobiTSi?!<br />
23 a. C i q o b a v a , qarT. enis zogadi daxasiaTeba, 057-058 (ganmartebiTi leqsikonis pirvel tom-<br />
Si).<br />
21