Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
erTi sintaqsuri movlenis Sesaxeb 1<br />
201<br />
neli cqitiSvili<br />
am statiis dawera gadagvawyvetina erTma telereklamam, romelic ramdenime kviris<br />
ganmavlobaSi yoveldRe meordeboda `imedis~ arxze, umetesad _ 22 sT-iani `qronikis~<br />
win:<br />
`ucxo qveynis moqalaqes, romelsac surs mieniWos saqarTvelos moqalaqeoba, gancxadebiT<br />
mimarTavs saqarTvelos prezidents, an _ saqarTvelos saelCos an sakonsulos~.<br />
gramatikulad (sintaqsurad) es aris rTuli qvewyobili winadadeba, romlis e. w.<br />
mTavari komponentia:<br />
`ucxo qveynis moqalaqe [da ara moqalaqes!] mimarTavs [semantikurad albaT umjobesi<br />
iqneboda: moqalaqem unda mimarTos...] saqarTvelos prezidents...~<br />
am mTavar winadadebaSi CarTulia (`SeWrilia~) e. w. gansazRvrebiTi damokidebuli<br />
winadadeba: `romelsac surs mieniWos saqarTvelos moqalaqeoba~.<br />
`romelsac~ gramatikulad aris mimarTebiTi nacvalsaxeli da erTdroulad aqvs<br />
ori (iqneb _ samic!) funqcia: igi akavSirebs damokidebul winadadebas mTavarTan, Tanac<br />
gansazRvravs (semantikurad) Tavis misamarT sityvas _ mTavari winadadebis qvemdebares,<br />
da warmoadgens damokidebuli winadadebis subieqts [romelsac surs = mas<br />
(moqalaqes) surs], amitom mas wevr-kavSirsac uwodeben...<br />
damokidebuli winadadebis zmna-Semasmeneli _ `surs~ marTavs Tavis subieqts<br />
(`romelsac~) micemiT brunvaSi. mTavari winadadebis subieqtma (`moqalaqem~) `dakarga~<br />
kavSiri Tavis SemasmenelTan (`mimarTavs~) da daemsgavsa brunvaSi romelsac wevr-kav-<br />
Sirs. miviReT: moqalaqes mimarTavs [unda yofiliyo: moqalaqe mimarTavs].<br />
es movlena, romelic samecniero literaturaSi `sintaqsuri atraqciis~ an `sintaqsuri<br />
asimilaciis~ saxeliT (ufro _ ukanaskneliT) aris cnobili (k. dondua, f.<br />
erTeliSvili, l. kvantaliani, a. arabuli...), ucxo ar aris qarTuli enisaTvis. ufro<br />
metic: Zvel qarTul enaSi aseTi wyoba winadadebisa sakmaod gavrcelebuli iyo.<br />
arsebul masalaze dayrdnobiT, a. SaniZe werda: `Tu romelime saxeli gansazRvrulia<br />
damokidebuli winadadebiT, igi brunvis mixedviT angariSs uwevs damokidebuli<br />
winadadebis zmnas da ara mTavrisas~... magram, rogorc azustebs am mosazrebas f. er-<br />
TeliSvili, es ar iyo norma Zveli qarTuli enisaTvis...<br />
aRniSnuli konstruqcia, ra Tqma unda, SeniSnuli aqvs yvelas, visac ki umuSavia<br />
rTuli winadadebis sintaqsis sakiTxebze. igi saTanadod aris Seswavlili. Cven<br />
axals arafers vambobT. Cvens statias mxolod praqtikuli daniSnuleba aqvs: iqneb<br />
Tavidan aviciloT erT-erTi arasasurveli enobrivi Secdoma, azrobriv Secdomasac<br />
rom ukavSirdeba, da arRvevs qarTuli saliteraturo enis ganviTarebis bunebriv<br />
process.<br />
gasakviri ar iqneba, vinmes (gansakuTrebiT _ albaT Jurnalistebs) gauCndes ki-<br />
Txva: Tuki Zvel qarTul enaSi msgavsi konstruqciebi sakmaod gavrcelebuli iyo,<br />
dRes ratom unda CavTvaloT isini enis `momakvdinebel~ movlenad?<br />
jer erTi, cnobilia, rom Zveli qarTuli enisa da axali (da Tanamedrove) qarTuli<br />
enis gramatikuli formebi Tu konstruqciebi bevr SemTxvevaSi gansxvavdebian er-<br />
TmaneTisagan. ena xom viTardeba... (oRond viTardeba bunebrivi da kanonzomieri<br />
gziT!). meorec da _ rac mTavaria, Zvel qarTulSive CvenTvis saintereso konstruqciebi<br />
`normidan gadaxrad~ ufro iTvleboda. maT warmoqmnas Tavisi axsna eZebneba. Tumca<br />
axsna sxvadasxvagvaria. mkiTxvels gavaxsenebT zog rames arsebuli samecniero<br />
literaturidan.<br />
1 gelaTis mecnierebaTa akademiis Jurnali, Tb., 2005, #6.