q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

20.09.2013 Views

daacxobs _ gamoacxobs bevrs. moxnavs _ saxvneli iaraRiT miwas daamuSavebs... daxnavs _ moxnavs erTianad... SeWams _ daReWavs da gadaylapavs... daWams _ SeWams bevrs, sul erTianad SeWams... da- zmniswinis aseT funqciaze a. SaniZem sagangebod gaamaxvila yuradReba da aseT da’s uwoda TiToobis da- im azriT, rom aseT viTarebaSi masTan `xSirad dakavSirebulia iseTi moqmedeba, romelic Sesrulebulia pirdapir obieqtze cal-calke~ 27 . magaliTebi: mecxvarem... cxvrebi dahkriWa: i. gogeb. V, 372; babuaCemma... daaTxova yvela qaliSvili: d. kld. II, 122; imaT saZebnelad davgzavne... balRebi: vaJa, VI, 252... amgvarad, pirveli da meore piris obieqti yovelTvis iTanxmebs zmnas ricxvSi. ricxvSi SeTanxmeba gvaqvs maSinac, roca gardauvali orpiriani zmnis mesame piris iribi obieqti mravlobiT ricxvSia. sampiriani zmnis iribi obieqti naklebi sintaqsuri Zalis mqonea. mesame piris obieqti zmnas ver iTanxmebs, Tu subieqtad pirveli an meore piria. SemoklebaTa ganmartebebi akaki IV, VII _ akaki wereTeli, Txzulebani, sruli krebuli Svid tomad, t. IV, Tb. 1948, VII, Tb., 1949. S. aragv. I, II _ S. aragvispireli, TxzulebaTa sruli krebuli, t. I, Tb. 1947, t. II, Tb., 1947. k. gams. II, V _ k. gamsaxurdia, rCeuli Txzulebani, t. II, Tb. 1959, t. V, Tb., 1961. i. gogeb. V, IX _ i. gogebaSvili, Txzulebani, t. V, Tb., 1957, t. IX, Tb., 1962. n. dumb. _ n. dumbaZe, oTxi romani, Tb., 1973. vaJa V, VI, VII, X _ vaJa-fSavela, TxzulebaTa sruli krebuli aT tomad, Tb., 1964. i _ saxarebaÁ iovanÀsi; qarTuli oTxTavis ori Zveli redaqcia sami Satberduli xelnaweris mixedviT (897, 936, 973 ww.), gamosca a. SaniZem, Tb., 1945. ilia I _ ilia WavWavaZe, TxzulebaTa sruli krebuli xuT tomad, t. I, 137. kim. I _ kimeni, qarTuli hagiografiuli Zeglebi, k. kekeliZis gamocema, t. I, tfilisi, 1918. d. kld. I, II _ d. kldiaSvili, Txzulebani, t. I, Tb., 1952, t. II, Tb., 1952. k. lorTq. _ k. lorTqifaniZe, moTxrobebi, Tb., 1975. n. lorTq. I _ n. lorTqifaniZe, TxzulebaTa sruli krebuli, I, Tb., 1958. m _ saxarebaÁ maTÀsi, n. i. mr _ saxarebaÁ markozisi, n. i. e. nin. I _ e. ninoSvili, Txzulebani, I, Tb., 1932. qarT. dial. _ i. gigineiSvili, v. Tofuria, i. qavTaraZe, qarTuli dialeqtologia, v. Tofurias redaqciiT, Tb., 1961. l. qiaC. III _ l. qiaCeli, Txzulebani oTx tomad t. III, Tb., 1950. a. yazb. I _ al. yazbegi, Txzulebani xuT tomad, t. I, Tb., 1948. e. yif. I _ ed. yifiani, moTxrobebi, t. I, Tb., 1974. g. Satb. II _ g. SatberaSvili, Txzulebani oTx tomad, t. II, Tb., 1972. warty. _ wartyuenvaÁ ierusalÀmisaÁ Tqumuli netarisa stratiki monazonisaÁ, n. maris gamocema, TP, IX, СПб, 1909. g. wer. I _ g. wereTeli, rCeuli nawerebi, t. I, Tq. 1947. Ãevs. _ b. gabuuri, Ãevsuruli masalebi, a. SaniZis redaqciiT, qarTuli saenaTm. sazogadoebis weliwdeuli, I_II, Tb., 1923_24. m. javax. III. IV _ m. javaxiSvili, Txzulebani eqvs tomad, T. III, Tb., 1960, T. IV, Tb., 1962. 27 a. S a n i Z e , qarTuli enis gramatikis safuZvlebi, gv. 255. 200

erTi sintaqsuri movlenis Sesaxeb 1 201 neli cqitiSvili am statiis dawera gadagvawyvetina erTma telereklamam, romelic ramdenime kviris ganmavlobaSi yoveldRe meordeboda `imedis~ arxze, umetesad _ 22 sT-iani `qronikis~ win: `ucxo qveynis moqalaqes, romelsac surs mieniWos saqarTvelos moqalaqeoba, gancxadebiT mimarTavs saqarTvelos prezidents, an _ saqarTvelos saelCos an sakonsulos~. gramatikulad (sintaqsurad) es aris rTuli qvewyobili winadadeba, romlis e. w. mTavari komponentia: `ucxo qveynis moqalaqe [da ara moqalaqes!] mimarTavs [semantikurad albaT umjobesi iqneboda: moqalaqem unda mimarTos...] saqarTvelos prezidents...~ am mTavar winadadebaSi CarTulia (`SeWrilia~) e. w. gansazRvrebiTi damokidebuli winadadeba: `romelsac surs mieniWos saqarTvelos moqalaqeoba~. `romelsac~ gramatikulad aris mimarTebiTi nacvalsaxeli da erTdroulad aqvs ori (iqneb _ samic!) funqcia: igi akavSirebs damokidebul winadadebas mTavarTan, Tanac gansazRvravs (semantikurad) Tavis misamarT sityvas _ mTavari winadadebis qvemdebares, da warmoadgens damokidebuli winadadebis subieqts [romelsac surs = mas (moqalaqes) surs], amitom mas wevr-kavSirsac uwodeben... damokidebuli winadadebis zmna-Semasmeneli _ `surs~ marTavs Tavis subieqts (`romelsac~) micemiT brunvaSi. mTavari winadadebis subieqtma (`moqalaqem~) `dakarga~ kavSiri Tavis SemasmenelTan (`mimarTavs~) da daemsgavsa brunvaSi romelsac wevr-kav- Sirs. miviReT: moqalaqes mimarTavs [unda yofiliyo: moqalaqe mimarTavs]. es movlena, romelic samecniero literaturaSi `sintaqsuri atraqciis~ an `sintaqsuri asimilaciis~ saxeliT (ufro _ ukanaskneliT) aris cnobili (k. dondua, f. erTeliSvili, l. kvantaliani, a. arabuli...), ucxo ar aris qarTuli enisaTvis. ufro metic: Zvel qarTul enaSi aseTi wyoba winadadebisa sakmaod gavrcelebuli iyo. arsebul masalaze dayrdnobiT, a. SaniZe werda: `Tu romelime saxeli gansazRvrulia damokidebuli winadadebiT, igi brunvis mixedviT angariSs uwevs damokidebuli winadadebis zmnas da ara mTavrisas~... magram, rogorc azustebs am mosazrebas f. er- TeliSvili, es ar iyo norma Zveli qarTuli enisaTvis... aRniSnuli konstruqcia, ra Tqma unda, SeniSnuli aqvs yvelas, visac ki umuSavia rTuli winadadebis sintaqsis sakiTxebze. igi saTanadod aris Seswavlili. Cven axals arafers vambobT. Cvens statias mxolod praqtikuli daniSnuleba aqvs: iqneb Tavidan aviciloT erT-erTi arasasurveli enobrivi Secdoma, azrobriv Secdomasac rom ukavSirdeba, da arRvevs qarTuli saliteraturo enis ganviTarebis bunebriv process. gasakviri ar iqneba, vinmes (gansakuTrebiT _ albaT Jurnalistebs) gauCndes ki- Txva: Tuki Zvel qarTul enaSi msgavsi konstruqciebi sakmaod gavrcelebuli iyo, dRes ratom unda CavTvaloT isini enis `momakvdinebel~ movlenad? jer erTi, cnobilia, rom Zveli qarTuli enisa da axali (da Tanamedrove) qarTuli enis gramatikuli formebi Tu konstruqciebi bevr SemTxvevaSi gansxvavdebian er- TmaneTisagan. ena xom viTardeba... (oRond viTardeba bunebrivi da kanonzomieri gziT!). meorec da _ rac mTavaria, Zvel qarTulSive CvenTvis saintereso konstruqciebi `normidan gadaxrad~ ufro iTvleboda. maT warmoqmnas Tavisi axsna eZebneba. Tumca axsna sxvadasxvagvaria. mkiTxvels gavaxsenebT zog rames arsebuli samecniero literaturidan. 1 gelaTis mecnierebaTa akademiis Jurnali, Tb., 2005, #6.

daacxobs _ gamoacxobs bevrs.<br />

moxnavs _ saxvneli iaraRiT miwas daamuSavebs...<br />

daxnavs _ moxnavs erTianad...<br />

SeWams _ daReWavs da gadaylapavs...<br />

daWams _ SeWams bevrs, sul erTianad SeWams...<br />

da- zmniswinis aseT funqciaze a. SaniZem sagangebod gaamaxvila yuradReba da aseT<br />

da’s uwoda TiToobis da- im azriT, rom aseT viTarebaSi masTan `xSirad dakavSirebulia<br />

iseTi moqmedeba, romelic Sesrulebulia pirdapir obieqtze cal-calke~ 27 .<br />

magaliTebi:<br />

mecxvarem... cxvrebi dahkriWa: i. gogeb. V, 372; babuaCemma... daaTxova yvela qaliSvili:<br />

d. kld. II, 122; imaT saZebnelad davgzavne... balRebi: vaJa, VI, 252...<br />

amgvarad, pirveli da meore piris obieqti yovelTvis iTanxmebs zmnas ricxvSi.<br />

ricxvSi SeTanxmeba gvaqvs maSinac, roca gardauvali orpiriani zmnis mesame piris<br />

iribi obieqti mravlobiT ricxvSia.<br />

sampiriani zmnis iribi obieqti naklebi sintaqsuri Zalis mqonea.<br />

mesame piris obieqti zmnas ver iTanxmebs, Tu subieqtad pirveli an meore piria.<br />

SemoklebaTa ganmartebebi<br />

akaki IV, VII _ akaki wereTeli, Txzulebani, sruli krebuli Svid tomad, t. IV,<br />

Tb. 1948, VII, Tb., 1949.<br />

S. aragv. I, II _ S. aragvispireli, TxzulebaTa sruli krebuli, t. I, Tb. 1947, t. II,<br />

Tb., 1947.<br />

k. gams. II, V _ k. gamsaxurdia, rCeuli Txzulebani, t. II, Tb. 1959, t. V, Tb., 1961.<br />

i. gogeb. V, IX _ i. gogebaSvili, Txzulebani, t. V, Tb., 1957, t. IX, Tb., 1962.<br />

n. dumb. _ n. dumbaZe, oTxi romani, Tb., 1973.<br />

vaJa V, VI, VII, X _ vaJa-fSavela, TxzulebaTa sruli krebuli aT tomad, Tb., 1964.<br />

i _ saxarebaÁ iovanÀsi; qarTuli oTxTavis ori Zveli redaqcia sami Satberduli<br />

xelnaweris mixedviT (897, 936, 973 ww.), gamosca a. SaniZem, Tb., 1945.<br />

ilia I _ ilia WavWavaZe, TxzulebaTa sruli krebuli xuT tomad, t. I, 137.<br />

kim. I _ kimeni, qarTuli hagiografiuli Zeglebi, k. kekeliZis gamocema, t. I, tfilisi,<br />

1918.<br />

d. kld. I, II _ d. kldiaSvili, Txzulebani, t. I, Tb., 1952, t. II, Tb., 1952.<br />

k. lorTq. _ k. lorTqifaniZe, moTxrobebi, Tb., 1975.<br />

n. lorTq. I _ n. lorTqifaniZe, TxzulebaTa sruli krebuli, I, Tb., 1958.<br />

m _ saxarebaÁ maTÀsi, n. i.<br />

mr _ saxarebaÁ markozisi, n. i.<br />

e. nin. I _ e. ninoSvili, Txzulebani, I, Tb., 1932.<br />

qarT. dial. _ i. gigineiSvili, v. Tofuria, i. qavTaraZe, qarTuli dialeqtologia,<br />

v. Tofurias redaqciiT, Tb., 1961.<br />

l. qiaC. III _ l. qiaCeli, Txzulebani oTx tomad t. III, Tb., 1950.<br />

a. yazb. I _ al. yazbegi, Txzulebani xuT tomad, t. I, Tb., 1948.<br />

e. yif. I _ ed. yifiani, moTxrobebi, t. I, Tb., 1974.<br />

g. Satb. II _ g. SatberaSvili, Txzulebani oTx tomad, t. II, Tb., 1972.<br />

warty. _ wartyuenvaÁ ierusalÀmisaÁ Tqumuli netarisa stratiki monazonisaÁ, n.<br />

maris gamocema, TP, IX, СПб, 1909.<br />

g. wer. I _ g. wereTeli, rCeuli nawerebi, t. I, Tq. 1947.<br />

Ãevs. _ b. gabuuri, Ãevsuruli masalebi, a. SaniZis redaqciiT, qarTuli saenaTm.<br />

sazogadoebis weliwdeuli, I_II, Tb., 1923_24.<br />

m. javax. III. IV _ m. javaxiSvili, Txzulebani eqvs tomad, T. III, Tb., 1960, T. IV, Tb.,<br />

1962.<br />

27 a. S a n i Z e , qarTuli enis gramatikis safuZvlebi, gv. 255.<br />

200

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!