q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

20.09.2013 Views

uxedavad imisa, rom zmnis piris niSani amave micemiTs obieqtad saxavs _ zmnis formisa da Sinaarsis kolizia ukanaskneli momentis sasargeblod gadawyda. magram: giTxraT, gviTxra... gibrZanaT, gvibrZana... da msgavs magaliTebSi micemiTis mravlobiTis aRniSnvas racionaluri safuZveli ar moepoveba: aq, cxadia, analogiis moqmedebasTan gvaqvs saqme; analogia lamobs imis damTavrebas, ramac inversiul zmnebSi garkveuli mizezebis gamo Tavi iCina. erTi garemoebacaa mxedvelobaSi misaRebi: pirveli piris obieqtis niSani m- mravlobiTSi ukve aRar gvaqvs axal qarTulSi; gv- prefiqsiRaa xmarebaSi. Zvel qarTul- Si SeiZleboda m o m ec Cuen _ mogue c Cuen: obieqtis mravlobiToba arc erTSi ar Canda; axal qarTulSi m o m e c Cven SeuZlebelia; erTi variantiRa _ m o g v e c i Cven _ SegvrCa da mas mieniWa mravlobiTobis Cvenebis funqcia (zemoT ukve iTqva, rom gu- mravlobiTi ricxvis prefiqsi ar iyo Zvel qarTulSi). aseT pirobebSi, Tu SeiZleba iTqvas, stiqiurad aisaxa obieqtis mravlobiToba pirvel pirTan: pirisa da ricxvis niSani SeTavsda gv- prefiqsSi. amave niadagze zmnaSi aRniSnuli aRmoCnda Cven- nacvalsaxelis mravlobiTi, roca igi saxelobiTis funqciisa iyo da obieqtze miuTiTebda: Cagvwera Cven, gvaqo Cven, Segvawuxa Cven 7 ... amrigad: zmnis fuZis Sinaarsma, gv- prefiqsis monopoliurma mdgomareobam (obieqtis pirveli piris mravlobiTSi) da analogiis procesma gansazRvres micemiTi brunvis sintaqsur uflebaTa intensiuri zrda axal qarTulSi Zvel qarTulTan SedarebiT. aRmosavleT saqarTvelodan gamosuli zogi mwerlis enaSi SeimCneva zmnis SeTanxmeba micemiT brunvasTan mesame pirSi maSinac ki, roca es micemiTi realur obieqts aRniSnavs, e. i. roca zmna arainversiulia: `erTi kuziani mxerxavi a e d e v n a T ~ (a. SanSiaSvili. `ur. SeSa~.). `waiyvanes Temis aRmaskomis TavmjdomaresTan; ambako m i z d e v T TavCaRunuli~ (a. SanS. `amb.~). `zurabi aRelvebas ver faravda; e k i T x e b o d a T : . (a. SanS. `amb.~)... `aladim ifiqra: da g a e p a r a T ~ (a. SanS. `amb.”). `rusi petro Znasa Slis. Tan uyviriT [glexebs]: ~ (a. SanS. `me Con.~). `zurabma S e u y v i r a T : ~ (a. SanS. `amb.~). Znis patroni... e x v e w e b a T :... `gavaTavoT, Tqveni WirimeT!~ (a. SanS. `meCon.~). `daRlili mevele movida da g a u c x a d a T : ~ (a. SanS.). `...baTos mamam zRapari daiwyo da yvela smenad gadaiqca. m o u T x r o b d a T Ra rib glexis Tavgadasavals~ (a. SanS.)... maT _ aedevnaT... ekiTxebodaT... uyviriT... exvewebaT... gaucxadaT... mouTxrobdaT... ra udevs safuZvlad amgvar SeTanxmebas? es realur subieqts ar warmoadgens, realuradac obieqtia; masTan zmnis SeTanxmeba gaumarTlebeli Cans: Cven agvedevna, Tqven agedevnaT, maT aedevnaT... Cven gvekiTxeboda, Tqven gekiTxebodaT, maT ekiTxebodaT... Cven mogviTxrobda, Tqven mogiTxrobdaT, maT mouTxrobdaT... mesame piris es -T-iani formebi agrZeleben pirveli da meore piris formaTa xazs: micemiTi brunvis obieqti samsave pirSi iTanxmebs zmnas ricxvSi. 7 TqvenTan ki, _ CagweraT, gaqoT, SegawuxaT..., _ analogia moqmedebs. 188

aseTia Sedegi. p r o c e s o b r i v ki mesame piris am formis warmoqmnaSi axali faqtori unda gvqondes: dialeqtobrivi norma. zog qarTul kiloSi (raWulSi, kaxurSi, ingilourSi, fereidnulSi, imerulSi), maT Soris, kaxurSic, xmarebaSia -ye || -ke nawilaki. igi miuTiTebs, pirvel yovlisa, obieqtze mravlobiTis micemiTSi: aedevna mas _ aedevnaye maT... ekiTxeboda mas _ ekiTxebodaye maT... mouTxrobda mas _ mouTxrobdaye maT... exveweba mas _ exvewebaye maT da sxva. amrigad: aedevnaT, ekiTxebodaT, mouTxrobdaT, exvewebaT... da msgavs formebSi -T sufiqsi -ye nawilakis adgilasaa gamoyenebuli da misi rolica aqvs dakisrebuli _ masala (T- sufiqsi) saliteraturo qarTulisaa, funqcia _ dialeqtobrivia. qiziyurSic, kaxurSic amgvari -T-iani formebi: ekiTxebaT ... exvewebaT ... mouTxrobT sakmaod xSiria; -ye nawilakis xmareba ki sul ufro da ufro iSviaTi xdeba. es ori procesi erTmaneTTan Sinagan kavSirSi unda iyos: -T-s moxSirebaSi -ye-s gaiSviaTebis kompensacia Cans. ekiTxebaT ... tipis warmoeba jerxnobiT ucxoa saliteraturo enis kodeqsisaTvis, magram saliteraturo enis saperspeqtivo ganviTarebis xazze ki Zevs, amdenadve sagulisxmoa. zmnis inversiuloba, analogia, gu- prefiqsis erTaderT prefiqsad qceva mravlobiTis pirvel pirSi (obieqtisaTvis), dialeqtobrivi norma _ yvela es faqtori Taviseburad xels uwyobs micemiTi brunvis sintaqsuri rolis zrdas. zemoT vnaxeT, rom eb-iani saxelobiTi brunvis sintaqsuri funqciebic Zvel qar- TulTn SedarebiT axal qarTulSi TvalsaCinod metia (Tumca -n-ian saxelobiTisas CamorCeba.) masTan cnobilia, rom saxelobiTica da micemiTic zmnis subieqtad da obieqtad gvevlinebian erTdroulad _ orpirian gardauval da gardamaval zmnebTan: is ekiTxeba mas... is hyavs mas... is sZuls mas... is unaxavs mas... romel maTgans SeuTanxmdeba zmna mravlobiTSi _ saxelobiTs Tu micemiTs? zogadad erTsac aqvs amis SesaZlebloba da meoresac. konkretulad? pirveli da meore piri (Cven, Tqven), saxelobiTis funqciiT iqneba Tu micemiTisaTi, realuri subieqtis aRmniSvneli iqneba Tu obieqtisa, Tanabrad uflebamosilia znma SeiTanxmos ricxvSi. mesame pirSi ki mainc SeimCneva sxvaoba saxelobiTsa da micemiTs Soris, realur subieqtsa da realur obieqts Soris, mTlianad: saxelobiTisa da micemiTis mravlobi- Tobis aRniSvnaSi zmnis mier mJRavndeba urTulesi sintaqsuri urTierToba polipersonaluri zmnis Semcveli winadadebisa. gansakuTrebiT es iTqmis inversiul zmnaTa Sesaxeb: Tqven gv-iyvarxar-T Cven: Tqven _ saxel., Cven _ micem.; zmnaSi orives mravlobiTobaa aRniSnuli: gv- Cven-ze miuTiTebs, -T_Tqven-ze... Cven g-iyvarvar-T Tqven: Cven _ saxel., Tqven _ micem., aq saxelobiTis mravlobiTi Cans. -T masze miuTiTebs; meore saxelic _ Tqven _ agreTve SeiZleboda -T sufiqsiT aRniSnuliyo, magram aq -T misi mravlobiTobis maCvenebeli araa _ giyvar-var-T _ winamavali var- amas mowmobs. ufro martivia is SemTxvevebi, roca zmnaSi mocemulia ara pirveli da meore piris _ Cven, Tqven _ saxelTa koordinacia, aramed pirvelisa da mesamis, anda meorisa da mesame pirisa: Cven _ isini, Tqven _ isini... Cven _ maT, Tqven _ maT... Cven vuyvarvarT maT, Tqven uyvarxarT maT _ Cven, Tqven saxeloebiT- Sia, maT _ micemiTSi; da es micemiTi mesame pirisaa, saxelobiTi _ pirveli da meore pirisa; zmna am saxelobiTis mravlobiTobas aRniSnavs, micemiTis mravlobiToba aRuniSvneli rCeba. magram saxelobiTSi rom mesame piris saxeli gvqonoda, micemiTi gadaswonida: Cven vuyvarvarT maT _ Sdr. isini uyvarT maT: zmnis sufiqsi -T maT-nacvalsaxel- Tanaa dakavSirebuli, _ sakmarisia mas vixmaroT da -T sufiqsi zmnas ar aRmoaCndeba: isini uyvarT maT _ isini uyvars mas. 189

aseTia Sedegi. p r o c e s o b r i v ki mesame piris am formis warmoqmnaSi axali faqtori<br />

unda gvqondes: dialeqtobrivi norma. zog qarTul kiloSi (raWulSi, kaxurSi,<br />

ingilourSi, fereidnulSi, imerulSi), maT Soris, kaxurSic, xmarebaSia -ye || -ke nawilaki.<br />

igi miuTiTebs, pirvel yovlisa, obieqtze mravlobiTis micemiTSi: aedevna mas _<br />

aedevnaye maT... ekiTxeboda mas _ ekiTxebodaye maT... mouTxrobda mas _ mouTxrobdaye<br />

maT... exveweba mas _ exvewebaye maT da sxva.<br />

amrigad: aedevnaT, ekiTxebodaT, mouTxrobdaT, exvewebaT... da msgavs formebSi -T<br />

sufiqsi -ye nawilakis adgilasaa gamoyenebuli da misi rolica aqvs dakisrebuli _<br />

masala (T- sufiqsi) saliteraturo qarTulisaa, funqcia _ dialeqtobrivia.<br />

qiziyurSic, kaxurSic amgvari -T-iani formebi: ekiTxebaT ... exvewebaT ... mouTxrobT<br />

sakmaod xSiria; -ye nawilakis xmareba ki sul ufro da ufro iSviaTi<br />

xdeba. es ori procesi erTmaneTTan Sinagan kavSirSi unda iyos: -T-s moxSirebaSi<br />

-ye-s gaiSviaTebis kompensacia Cans.<br />

ekiTxebaT ... tipis warmoeba jerxnobiT ucxoa saliteraturo enis kodeqsisaTvis,<br />

magram saliteraturo enis saperspeqtivo ganviTarebis xazze ki Zevs, amdenadve<br />

sagulisxmoa.<br />

zmnis inversiuloba, analogia, gu- prefiqsis erTaderT prefiqsad qceva mravlobiTis<br />

pirvel pirSi (obieqtisaTvis), dialeqtobrivi norma _ yvela es faqtori Taviseburad<br />

xels uwyobs micemiTi brunvis sintaqsuri rolis zrdas.<br />

zemoT vnaxeT, rom eb-iani saxelobiTi brunvis sintaqsuri funqciebic Zvel qar-<br />

TulTn SedarebiT axal qarTulSi TvalsaCinod metia (Tumca -n-ian saxelobiTisas<br />

CamorCeba.)<br />

masTan cnobilia, rom saxelobiTica da micemiTic zmnis subieqtad da obieqtad<br />

gvevlinebian erTdroulad _ orpirian gardauval da gardamaval zmnebTan:<br />

is ekiTxeba mas... is hyavs mas... is sZuls mas... is unaxavs mas...<br />

romel maTgans SeuTanxmdeba zmna mravlobiTSi _ saxelobiTs Tu micemiTs? zogadad<br />

erTsac aqvs amis SesaZlebloba da meoresac. konkretulad? pirveli da meore<br />

piri (Cven, Tqven), saxelobiTis funqciiT iqneba Tu micemiTisaTi, realuri subieqtis<br />

aRmniSvneli iqneba Tu obieqtisa, Tanabrad uflebamosilia znma SeiTanxmos ricxvSi.<br />

mesame pirSi ki mainc SeimCneva sxvaoba saxelobiTsa da micemiTs Soris, realur subieqtsa<br />

da realur obieqts Soris, mTlianad: saxelobiTisa da micemiTis mravlobi-<br />

Tobis aRniSvnaSi zmnis mier mJRavndeba urTulesi sintaqsuri urTierToba polipersonaluri<br />

zmnis Semcveli winadadebisa. gansakuTrebiT es iTqmis inversiul zmnaTa<br />

Sesaxeb:<br />

Tqven gv-iyvarxar-T Cven: Tqven _ saxel., Cven _ micem.; zmnaSi orives mravlobiTobaa<br />

aRniSnuli: gv- Cven-ze miuTiTebs, -T_Tqven-ze...<br />

Cven g-iyvarvar-T Tqven: Cven _ saxel., Tqven _ micem., aq saxelobiTis mravlobiTi<br />

Cans. -T masze miuTiTebs; meore saxelic _ Tqven _ agreTve SeiZleboda -T sufiqsiT<br />

aRniSnuliyo, magram aq -T misi mravlobiTobis maCvenebeli araa _ giyvar-var-T _ winamavali<br />

var- amas mowmobs.<br />

ufro martivia is SemTxvevebi, roca zmnaSi mocemulia ara pirveli da meore piris<br />

_ Cven, Tqven _ saxelTa koordinacia, aramed pirvelisa da mesamis, anda meorisa<br />

da mesame pirisa:<br />

Cven _ isini, Tqven _ isini... Cven _ maT, Tqven _ maT...<br />

Cven vuyvarvarT maT, Tqven uyvarxarT maT _ Cven, Tqven saxeloebiT-<br />

Sia, maT _ micemiTSi; da es micemiTi mesame pirisaa, saxelobiTi _ pirveli da meore<br />

pirisa; zmna am saxelobiTis mravlobiTobas aRniSnavs, micemiTis mravlobiToba aRuniSvneli<br />

rCeba.<br />

magram saxelobiTSi rom mesame piris saxeli gvqonoda, micemiTi gadaswonida:<br />

Cven vuyvarvarT maT _ Sdr. isini uyvarT maT: zmnis sufiqsi -T maT-nacvalsaxel-<br />

Tanaa dakavSirebuli, _ sakmarisia mas vixmaroT da -T sufiqsi zmnas ar aRmoaCndeba:<br />

isini uyvarT maT _ isini uyvars mas.<br />

189

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!