20.09.2013 Views

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

g) dadasturebulia SesaZleblobis funqciis gamosaxatavad: `erTxelac iqneba<br />

(=SesaZloa), melas mindorze gauTendebao~, `Tofis srola ar iqneba~ (=ar SeiZleba). 9<br />

SevniSnavT, rom gamoTqmaSi ar iqneba zmna SesaZloa arqauli formiTac iyos warmodgenili:<br />

ar iqnebis (Sdr.: ar egeba da ar egebis): `kakali unaWuWod ar iqnebis~ (andaza).<br />

d) daCndeba gamoTqmebSi: ra || raRa iqneba (iqna), rogorc iqneba (iqna), rac iqneba,<br />

ver || ar iqna (an: vera da ver iqna, ara da ar iqna)...<br />

yvela am SemTxvevaSi i-qn-eb-a (i-qn-a) i-prefiqsiani vnebiTis formaa.<br />

amave fuZis moqmedebiTis forma II da III seriaSia damowmebuli da isic mxolod<br />

am mniSvnelobiT: `gaakeTa, Caidina, moimoqmeda~ (`madli qeni da marilic moayareo~,<br />

`maS davsxdeT da samarTali vqnaT~ 10 ).<br />

am zmnis paradigma aseTia:<br />

awmyo: Svr-eb-a<br />

myofadi: i-zam-s<br />

aoristi: qn-a<br />

I SedegobiTi: u-qn-i-a.<br />

Tavis mxriv qn-a da i-qn-a formobriv ki aris erTmaneTis mimarT moqmedebiTi da<br />

vnebiTi, magram semantikurad maT Soris amgvari kavSiri daCrdilulia (Sdr.: h-y-o da<br />

i-y-o).<br />

zogadi mniSvneloba i-qn-eb-a zmnisa aris: `iarsebebs~, aqedan ganviTarebulia sasurvelobis<br />

semantika `vinZlo iyos || iarsebos~, rac safuZvlad daedo kidec am formis<br />

gamoyenebas modaluri elementis daniSnulebiT: `mgeli cxvars sami weli dasdevda<br />

_ iqneba duma Camouvardeso~ (andaza). 11<br />

i-qn-eb-a zmnis modalur elementad gamoyenebam ganapiroba misi fonetikuri cveTa:<br />

i-qn-eb-aiqneb, i-qn-eb-a*i-qn-e-a (b-s CavardniT)iqnia (eaia fonetikuri cvlilebis<br />

safuZvelze); bolo forma dadasturebulia mesxurSi (Sdr.: egia).<br />

rogorc iTqva, i-qn-eb-a formis modalur elementad gamoyenebas safuZvlad daedo<br />

sasurvelobis (survilobis) semantika, Semdgom igi ifarToebs semantikur sferos da<br />

amJamad gamoxatavs varaudis mniSvnelobasac. Sesabamisad gafarTovda misi formobrivi<br />

Sexamebis sferoc: II kavSirebiTis formebis garda (iqneba || iqneb daweros, gaakeTos,<br />

movides, gaTbes...), igi SesaZloa gamoyenebul iqnes sxva paradigmis formebTanac:<br />

iqneba || iqneb wers, werda, werdes; dawera, daewera, daeweros; iqneba || iqneb icis,<br />

icoda, icodes (anu: awmyos, namyo usrulis, awmyos kavSirebiTis, aoristis, II SedegobiTis,<br />

III kavSirebiTis formebTan, II SedegobiTTan _ III kavSirebiTis nacvlad).<br />

iqneba, rogorc damoukidebeli an meSveli zmnis, da iqneba, rogorc modaluri<br />

elementis, gamoyenebis sferoebi enaSi mkveTrad gamijnulia: saxelTan (an pirvel<br />

masdarTan, mimReobasTan) igi mxolod zmnis funqciiT gvxvdeba (iqneba kaci, zeimi, gakeTebuli),<br />

xolo zmnasTan _ mxolod modaluri elementis daniSnulebiT (iqneba ||<br />

iqneb wers, werda, dawera...)<br />

* * *<br />

unda zmnis amosavali fuZe (Ziri) n aris, igive, rac uZveles u-n-eb-s/u-n-eb-n zmna-<br />

Si (`unebn maT~, _ m. 27, 15). u-nd-a istoriulad namyo usrulis formaa, 12 awmyoa u-nd-a<br />

(romelic zog dialeqtsa Tu kilokavs _ mesxurs, qiziyurs _ dRemde daucavs). Semdgom<br />

unda awmyos formad iqna gaazrebuli da, amis kvalobaze, axali paradigmuli ri-<br />

gi aigo. Sdr.:<br />

9 ix.: qegl, t. IV, 1955.<br />

10 ix.: qegl, t. VII, 1962.<br />

11 qegl, t. IV.<br />

12 a . S a n i Z e , dasax. naSr. gv. 223-225.<br />

174

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!