You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
g) dadasturebulia SesaZleblobis funqciis gamosaxatavad: `erTxelac iqneba<br />
(=SesaZloa), melas mindorze gauTendebao~, `Tofis srola ar iqneba~ (=ar SeiZleba). 9<br />
SevniSnavT, rom gamoTqmaSi ar iqneba zmna SesaZloa arqauli formiTac iyos warmodgenili:<br />
ar iqnebis (Sdr.: ar egeba da ar egebis): `kakali unaWuWod ar iqnebis~ (andaza).<br />
d) daCndeba gamoTqmebSi: ra || raRa iqneba (iqna), rogorc iqneba (iqna), rac iqneba,<br />
ver || ar iqna (an: vera da ver iqna, ara da ar iqna)...<br />
yvela am SemTxvevaSi i-qn-eb-a (i-qn-a) i-prefiqsiani vnebiTis formaa.<br />
amave fuZis moqmedebiTis forma II da III seriaSia damowmebuli da isic mxolod<br />
am mniSvnelobiT: `gaakeTa, Caidina, moimoqmeda~ (`madli qeni da marilic moayareo~,<br />
`maS davsxdeT da samarTali vqnaT~ 10 ).<br />
am zmnis paradigma aseTia:<br />
awmyo: Svr-eb-a<br />
myofadi: i-zam-s<br />
aoristi: qn-a<br />
I SedegobiTi: u-qn-i-a.<br />
Tavis mxriv qn-a da i-qn-a formobriv ki aris erTmaneTis mimarT moqmedebiTi da<br />
vnebiTi, magram semantikurad maT Soris amgvari kavSiri daCrdilulia (Sdr.: h-y-o da<br />
i-y-o).<br />
zogadi mniSvneloba i-qn-eb-a zmnisa aris: `iarsebebs~, aqedan ganviTarebulia sasurvelobis<br />
semantika `vinZlo iyos || iarsebos~, rac safuZvlad daedo kidec am formis<br />
gamoyenebas modaluri elementis daniSnulebiT: `mgeli cxvars sami weli dasdevda<br />
_ iqneba duma Camouvardeso~ (andaza). 11<br />
i-qn-eb-a zmnis modalur elementad gamoyenebam ganapiroba misi fonetikuri cveTa:<br />
i-qn-eb-aiqneb, i-qn-eb-a*i-qn-e-a (b-s CavardniT)iqnia (eaia fonetikuri cvlilebis<br />
safuZvelze); bolo forma dadasturebulia mesxurSi (Sdr.: egia).<br />
rogorc iTqva, i-qn-eb-a formis modalur elementad gamoyenebas safuZvlad daedo<br />
sasurvelobis (survilobis) semantika, Semdgom igi ifarToebs semantikur sferos da<br />
amJamad gamoxatavs varaudis mniSvnelobasac. Sesabamisad gafarTovda misi formobrivi<br />
Sexamebis sferoc: II kavSirebiTis formebis garda (iqneba || iqneb daweros, gaakeTos,<br />
movides, gaTbes...), igi SesaZloa gamoyenebul iqnes sxva paradigmis formebTanac:<br />
iqneba || iqneb wers, werda, werdes; dawera, daewera, daeweros; iqneba || iqneb icis,<br />
icoda, icodes (anu: awmyos, namyo usrulis, awmyos kavSirebiTis, aoristis, II SedegobiTis,<br />
III kavSirebiTis formebTan, II SedegobiTTan _ III kavSirebiTis nacvlad).<br />
iqneba, rogorc damoukidebeli an meSveli zmnis, da iqneba, rogorc modaluri<br />
elementis, gamoyenebis sferoebi enaSi mkveTrad gamijnulia: saxelTan (an pirvel<br />
masdarTan, mimReobasTan) igi mxolod zmnis funqciiT gvxvdeba (iqneba kaci, zeimi, gakeTebuli),<br />
xolo zmnasTan _ mxolod modaluri elementis daniSnulebiT (iqneba ||<br />
iqneb wers, werda, dawera...)<br />
* * *<br />
unda zmnis amosavali fuZe (Ziri) n aris, igive, rac uZveles u-n-eb-s/u-n-eb-n zmna-<br />
Si (`unebn maT~, _ m. 27, 15). u-nd-a istoriulad namyo usrulis formaa, 12 awmyoa u-nd-a<br />
(romelic zog dialeqtsa Tu kilokavs _ mesxurs, qiziyurs _ dRemde daucavs). Semdgom<br />
unda awmyos formad iqna gaazrebuli da, amis kvalobaze, axali paradigmuli ri-<br />
gi aigo. Sdr.:<br />
9 ix.: qegl, t. IV, 1955.<br />
10 ix.: qegl, t. VII, 1962.<br />
11 qegl, t. IV.<br />
12 a . S a n i Z e , dasax. naSr. gv. 223-225.<br />
174