20.09.2013 Views

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

nazmnari modaluri elementebi qarTulSi 1<br />

171<br />

besarion jorbenaZe<br />

qarTulSi gamoiyofa ramdenime modaluri elementi, romlebic zmnuri warmomavlobisa<br />

arian: egeb/egeba, iqneb/iqneba, etyoba, Cans, lamis, unda, ginda/gind, Tugind/<br />

Tunda... zogi maTgani (egeb/egeba, lamis...) mxolod modaluri elementis statusiT<br />

daCndeba Tanamedrove qarTulSi, sxvani gamoiyenebian rogorc modaluri daniSnulebiT,<br />

aseve sakuTriv zmnis funqciiT.<br />

* * *<br />

egeba/egeb forma Zvel qarTulSi warmodgenili iyo rogorc egebis; esaa e-prefiqsiani<br />

vnebiTis yalibis mqone zmna, romlis fuZea (Ziria) -g-: e-g-eb-i-s. masdaria geba.<br />

Zvel qarTulSi igi sakmaod xSirad gamoiyeneboda mniSvnelobiT `SeZleba, jeryofa~. 2<br />

sagulisxmoa, rom Zvel qarTulSive paralelur teqstebSi am zmnis mniSvnelobiT gamoiyeneboda<br />

`SesaZlebel ars~ da `jer ars~ aRweriTi formebi:<br />

miugo nikodemos da hrqua mas: viTar e g e b i s ege yofad? || miugo nikodemos da hrqua:<br />

viTar SesaZlebel ars ese yofad? (i. 3,9).<br />

hrqua mas naTanael: da nazareTiT e g e b i s - m e raჲ keTili raჲme yofad? || hrqua mas<br />

naTanael: nazareTiT SesaZlebel arsa keTilisa raჲsame yofad (i. 1,46).<br />

araჲ e gebis kacisa huriaჲsa; || ara j e r a r s kacisa huriisa (saq. moc. 10,28).<br />

am mniSvnelobiT Tanamedrove qarTuls egebis zmna SemorCa mxolod gamoTqmaSi<br />

ar egebis, romlis variantia ar egeba (`ar SeiZleba, SeuZlebelia, ar iqneba~). 3<br />

qarTuli enis ganmartebiTi leqsikonis rvatomeulSi magaliTebad dasaxelebulia:<br />

`mewyina, magram daSla aRar egeboda~ (ilia), `sanovagis gataceba ar egeboda~ (v.<br />

barn.).<br />

Tanamedrove qarTulSi es forma mxolod modaluri elementis (nawilakis, morfemoidis)<br />

daniSnulebiT gamoiyeneba (gamonaklisia zemoT dasaxelebuli gamoTqma).<br />

misi mniSvnelobaa: `iqneba SeiZleba; vin icis, vinZlo~ 4 (anu: gamoixateba SesaZlebloba<br />

an daeWveba). aseTi semantikuri cvlileba moulodneli ar aris: `SesaZlebel ars,<br />

SeiZleba~`SesaZloa, iqneb, vin icis~.<br />

modalur elementad gamoyenebisas paralelur formebad gvxvdeba: egebis || egeba<br />

da egebi || egeb; zog dialeqtSi (mesxurSi) dadasturebulia agreTve egia.<br />

amgvari formobrivi cvlilebac advilad aixseba: zmnuri mniSvnelobis daCrdilvis<br />

Semdgom xdeba formis fonetikuri cveTa, igi `garegnuladac~ nawilakebis rangSi<br />

gadadis: e-g-eb-i-segebi || egeb, e-g-eb-aegeb, agreTve: e-g-eb-a*e-g-e-a (b-s CavardniT)egia<br />

(eaia fonetikuri cvlilebis safuZvelze).<br />

ufro arsebiTi cvlileba moxda sintaqsuri wyobis TvalsazrisiT: e.w. masdaruli<br />

konstruqcia (`egebis yofad~ tipisa) Seicvala SesityvebiT, romelSic egebis || egeba<br />

Sexamebulia kavSirebiTis formasTan: `egeb inebos batonma~ (vaJa). Sexameba xdeba samive<br />

kavSirebiTis formasTan (oRond Tanamedrove qarTul saliteraturo enaSi III<br />

kavSirebiTis adgilas ixmareba II SedegobiTi; garda amisa, ar SeiniSneba myofadis<br />

kavSirebiTi): egeb werdes, daweros, dawera (=daeweros). arsebiTad aq SesaZleblobis<br />

kilos funqciaa gamoxatuli. imavdroulad egeba || egeb ifarToebs gamoyenebis ares<br />

da exameba sxva paradigmis formebsac.<br />

1 qarTuli sityvis kulturis sakiTxebi, wigni meaTe, 1993.<br />

2 i . a b u l a Z e , Zveli qarTuli enis leqsikoni, Tbilisi, 1973.<br />

3 egebis _ egeba formobrivi cvlileba saerTo movlenaa vnebiTi gvaris zmnebisaTvis: tf-eb-i-s<br />

Tb-eb-a, e-mal-eb-i-s e-mal-eb-a da misT.<br />

4 qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni, III, Tbilisi, 1953.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!