Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
nazmnari modaluri elementebi qarTulSi 1<br />
171<br />
besarion jorbenaZe<br />
qarTulSi gamoiyofa ramdenime modaluri elementi, romlebic zmnuri warmomavlobisa<br />
arian: egeb/egeba, iqneb/iqneba, etyoba, Cans, lamis, unda, ginda/gind, Tugind/<br />
Tunda... zogi maTgani (egeb/egeba, lamis...) mxolod modaluri elementis statusiT<br />
daCndeba Tanamedrove qarTulSi, sxvani gamoiyenebian rogorc modaluri daniSnulebiT,<br />
aseve sakuTriv zmnis funqciiT.<br />
* * *<br />
egeba/egeb forma Zvel qarTulSi warmodgenili iyo rogorc egebis; esaa e-prefiqsiani<br />
vnebiTis yalibis mqone zmna, romlis fuZea (Ziria) -g-: e-g-eb-i-s. masdaria geba.<br />
Zvel qarTulSi igi sakmaod xSirad gamoiyeneboda mniSvnelobiT `SeZleba, jeryofa~. 2<br />
sagulisxmoa, rom Zvel qarTulSive paralelur teqstebSi am zmnis mniSvnelobiT gamoiyeneboda<br />
`SesaZlebel ars~ da `jer ars~ aRweriTi formebi:<br />
miugo nikodemos da hrqua mas: viTar e g e b i s ege yofad? || miugo nikodemos da hrqua:<br />
viTar SesaZlebel ars ese yofad? (i. 3,9).<br />
hrqua mas naTanael: da nazareTiT e g e b i s - m e raჲ keTili raჲme yofad? || hrqua mas<br />
naTanael: nazareTiT SesaZlebel arsa keTilisa raჲsame yofad (i. 1,46).<br />
araჲ e gebis kacisa huriaჲsa; || ara j e r a r s kacisa huriisa (saq. moc. 10,28).<br />
am mniSvnelobiT Tanamedrove qarTuls egebis zmna SemorCa mxolod gamoTqmaSi<br />
ar egebis, romlis variantia ar egeba (`ar SeiZleba, SeuZlebelia, ar iqneba~). 3<br />
qarTuli enis ganmartebiTi leqsikonis rvatomeulSi magaliTebad dasaxelebulia:<br />
`mewyina, magram daSla aRar egeboda~ (ilia), `sanovagis gataceba ar egeboda~ (v.<br />
barn.).<br />
Tanamedrove qarTulSi es forma mxolod modaluri elementis (nawilakis, morfemoidis)<br />
daniSnulebiT gamoiyeneba (gamonaklisia zemoT dasaxelebuli gamoTqma).<br />
misi mniSvnelobaa: `iqneba SeiZleba; vin icis, vinZlo~ 4 (anu: gamoixateba SesaZlebloba<br />
an daeWveba). aseTi semantikuri cvlileba moulodneli ar aris: `SesaZlebel ars,<br />
SeiZleba~`SesaZloa, iqneb, vin icis~.<br />
modalur elementad gamoyenebisas paralelur formebad gvxvdeba: egebis || egeba<br />
da egebi || egeb; zog dialeqtSi (mesxurSi) dadasturebulia agreTve egia.<br />
amgvari formobrivi cvlilebac advilad aixseba: zmnuri mniSvnelobis daCrdilvis<br />
Semdgom xdeba formis fonetikuri cveTa, igi `garegnuladac~ nawilakebis rangSi<br />
gadadis: e-g-eb-i-segebi || egeb, e-g-eb-aegeb, agreTve: e-g-eb-a*e-g-e-a (b-s CavardniT)egia<br />
(eaia fonetikuri cvlilebis safuZvelze).<br />
ufro arsebiTi cvlileba moxda sintaqsuri wyobis TvalsazrisiT: e.w. masdaruli<br />
konstruqcia (`egebis yofad~ tipisa) Seicvala SesityvebiT, romelSic egebis || egeba<br />
Sexamebulia kavSirebiTis formasTan: `egeb inebos batonma~ (vaJa). Sexameba xdeba samive<br />
kavSirebiTis formasTan (oRond Tanamedrove qarTul saliteraturo enaSi III<br />
kavSirebiTis adgilas ixmareba II SedegobiTi; garda amisa, ar SeiniSneba myofadis<br />
kavSirebiTi): egeb werdes, daweros, dawera (=daeweros). arsebiTad aq SesaZleblobis<br />
kilos funqciaa gamoxatuli. imavdroulad egeba || egeb ifarToebs gamoyenebis ares<br />
da exameba sxva paradigmis formebsac.<br />
1 qarTuli sityvis kulturis sakiTxebi, wigni meaTe, 1993.<br />
2 i . a b u l a Z e , Zveli qarTuli enis leqsikoni, Tbilisi, 1973.<br />
3 egebis _ egeba formobrivi cvlileba saerTo movlenaa vnebiTi gvaris zmnebisaTvis: tf-eb-i-s<br />
Tb-eb-a, e-mal-eb-i-s e-mal-eb-a da misT.<br />
4 qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni, III, Tbilisi, 1953.