q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

luri mxare, aramed am zmnebis mniSvneloba, gamoxatuli evropis enebis verbal saSualebaTa
SemweobiT, e. i. miRebulia ara TviT qarTuli zmnebis morfologiur-sintaqsuri
saxe, aramed Sesaferis zmnaTa uRlebis wesi ucxo enebSi. ucxo enebze qarTuli
zmnebis Targmnis dros ki Cveulebriv yuradReba eqceva azris sworad gadaRebas,
zmnis realuri mniSvnelobis gadacemas, magaliTad, aqus zmna rusulad Cveulebriv
ase iTargmneba он имеет то, aÃsovs он помнит то, uyuars он любит его, sZuls он ненавидит
его, hrwams он верит в то da sxva misTanani. Targmani, ra Tqma unda, sworia; sworia im
mxriv, rom azri da mniSvneloba qarTuli zmnisa kargad aris gadaRebuli, magram er-
Ti ram mainc ucilobelia: konstruqcia qarTuli zmnisa sxvaa, rusulisa kidev sxva.
marTlac da: qarTulSi rom qvemdebarea, rusulSi is damatebad aris Sebrunebuli
da qarTuli damateba ki rusulSi qvemdebared aris Seqceuli 6 . amgvarad, qarTuli
zmnis gramatikuli buneba rusul TargmanSi daculi ar aris. SeiZleba isec iTargmnos,
rom Taviseburoba qarTuli zmnisa TargmanSiac daculi iyos. aqus то имеется у
него, aÃsovs то помнится ему, uyuars он любим им, sZuls он ненавидим им, hrwams он верится
ему da sxva misTanani. azri winadadebaTa то имеется у него da он имеет то, rasakvirvelia,
erTi da igivea, magram gramatikulad maT Soris didi gansxvavebaa: erTi (то имеется у
него) Seegueba qarTuli enis bunebas, meore ki (он имеет то) evropeizmia.
magram qarTuli zmnebis klasifikaciis dros gamovdiodeT unda ara maTi mniSvnelobidan
evropis enebze (vTqvaT, es enebi arc ki arsebobs qveyanaze), aramed maTi
morfologiur-sintaqsuri struqturidan TviT qarTul enaze. Tu gnebavT, vTargmnoT
kidevac, magram vTargmnoT rogorme ise, rom qarTuli konstruqcia Sebrunebuli ar
darCes TargmanSi da maSin erTsa da imave nacvalsaxelovan nawilaks aRar mivawerT
sxvadasxva funqcias sxvadasxva dros (TiTqos, magaliTad, prefiqsi pirveli pirisa
mani xan subieqtis rols asrulebdes da xan obieqtisas). Tu konstruqcia qarTuli
zmnisa ucvlelad iqna datovebuli, maSin, rasakvirvelia, `loRikuri subieqti~ igive
iqmneba, rac gramatikuli qvemdebare, da agreTve `loRikuri obieqti~ da gramatikuli
damateba sxvadasxva aRar gamova. am SemTxvevaSi ki qarTuli zmnebis mariseburad
dayofa dahkargavs Tavis Zalas da aRar iqneba saWiro arc aseTi dayofis dasabuTeba
7 da aRarc loRikur cnebaTa Semotana gramatikaSi.
relatiuri zmnebis uRlebis dros qarTulSi subieqtsa da obieqts Tanabari yuradReba
eqceva. es morfologiurad. sintaqsurad ki zog zmnaSi subieqtis mniSvneloba
sWarbobs, zogSi ki obieqtisa. hyavs da hbaZavs zmnas Tu SevadarebT, magaliTad,
erTimeores, vnaxavT, rom uRleba maT erTi da igive aqvT, magram hyavs zmnaSi damatebis
mniSvnelobaa ufro Zlieri, hbaZavs zmnaSi ki _ qvemdebarisa. amgvarive urTier-
Tobaa uyuars da uwers zmnas Soris. da Tu rame gansxvavebaa am ukanasknels Soris,
mxolod im mxriv, rom pirvel maTgans erTi damateba aqvs (mas), meore ki ori (mas
wigns); qvemdebare ki orTav erTi da igive aqvs (uyuars i g i , uwers i g i ). gansxvavebaze
Tua saqme, ufro is SegviZlia vTqvaT, rom hyavs, uyuars da misTana zmnebSi iSvia-
Tad ixmareba pirvelisa da meore piris subieqturi formebi 8 , maSin rodesac kombinacia
mesame subieqturi pirisa yvela obieqturTan xSiria da Zalian gavrcelebuli 9 .
qarTuli zmnebi rom TiTqo or jgufad iyofodes _ subieqturi wyobisad da obieqturi
wyobisad, _ amisi dasabuTeba, romelzedac zemoTaa miTiTebuli, Semdegia:
6 qvemdebare-damatebaze rom vubnobT, saxeSi gvaqvs, rasakvirvelia, sintaqsuri qvemdebare da
damateba. radganac gramatikaSi mxolod gramatikul kategoriebze SeiZleba laparaki.
7 И. Кипшидзе, Грамматика мингрельского (иверского) языка (Материалы по яфетическому языкознанию, кн.
VII ) СПБ, 1914, §58, (стр. 051).
8 zogierT zmnas srulebiTac ara aqvs es formebi: hRÂZavs, sZinavs, hmSiin, swyurin da
misTanani.
9 sub. prefiqsi meore pirisa da ob. prefiqsi mesame pirisa qarTul zmnebSi, §34, gv. 68-71 (a. S a -
n i Z e , qarTuli enis struqturisa da istoriis sakiTxebi. 1, 1957, gv. 170-171).
17