20.09.2013 Views

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Sorisdebuli axal saliteraturo qarTulSi 1<br />

163<br />

sergi JRenti<br />

qarTuli da kerZod axali qarTuli saliteraturo ena gansakuTrebiT mdidaria<br />

SorisdebulebiT. rogorc cnobilia, sxva metyvelebis nawilebisagan Sorisdebulebi<br />

gamoirCevian da qmnian Tavisebur sistemas. amis gamo zogierTi avtori Sorisdebulis<br />

miCnevas metyvelebis nawilad sacilobladac ki Tvlis.<br />

frangi enaTmecnieri J. v a n d r i e s i Sorisdebulebs samarTlianad miakuTvnebs<br />

`afeqtur~ metyvelebas da ganasxvavebs mas `inteleqtualurisagan~ 2 .<br />

Sorisdebuli adamianis rTul emociebsa da sulieri ganwyobilebis eqspresias<br />

gadmogvcems. Sorisdebulebs xmis sakuTari modulacia da intonacia axasiaTebs, amitom<br />

afeqturi elferi, intonaciur-eqspresiuli da fonetikuri mxare Sorisdebulebs<br />

gacilebiT ufro mdidari aqvT, vidre sxva metyvelebis nawilebs. garda amisa,<br />

Sorisdebuls xSirad Tan axlavs Jest-mimikuri moZraobebic. samagierod Sorisdebuli<br />

moklebulia nominatiur funqcias, materialur mniSvnelobas da gramatikul gaformebas.<br />

calkeuli Sorisdebuli udris sityva-winadadebas: `Sorisdebulebi warmoadgenen<br />

sityvaTa da winadadebaTa ekvivalentebs~, _ wers v. v i n o g r a d o v i 3 .<br />

Cveulebriv Sorisdebuli winadadebis wevrs ar Seadgens. is winadadebebis warmoTqmaSi<br />

gamoiyofa gansakuTrebuli intonaciiT, xolo weraSi _ mZimiT.<br />

SorisdebulTa semantika mdidaria da mravalferovani. is SeiZleba gamoxatavdes<br />

aRtacebas, sixaruls, siamovnebas, mowodebas, kmayofilebas, zizRs, dawunebas, moulodnelobas,<br />

tanjvas, vnebianobas, Civils, muqaras, wyenas, mwuxarebas, tkivils, dananebas,<br />

sayvedurs, gankicxvas, natvras, gakvirvebas, gaqirdvas, dacinvas, niSnisgebas,<br />

akrZalvas, waqezebas, gambedaobasa da sxv.<br />

SorisdebulTa klasifikaciis umTavresi siZnele imaSi mdgomareobs, rom erTi da<br />

igive Sorisdebuli SeiZleba sxvadasxva mniSvnelobisa iyos 4 . mis mniSvnelobas konteqsti<br />

gansazRvravs, ase, mag., `ui~ umTavresad gamoxatavs mwuxarebas, wyenas, magram<br />

amave dros sxva konteqstSi man SeiZleba gamoxatos aRfrTovaneba, sixaruli; mag.:<br />

`ui, qa, sawyali torua~ (vaJa) `ui, mexi ki dageces mag uxeiro Tavze~ (i. WavW.), magram<br />

`ui, Sen ki Cagekone mag gemriel sulSi~ (i. WavW.)... aseve sapirispiro mniSvnelobis<br />

gamomxatvelia Sorisdebulebi: `uh~, `ox~, `oh~, `hm~ da sxv. mag.: `uh, ra SemeSinda~ (ninoSvili);<br />

`u h , u h , ra mtkiva muxlebi~ (iqve), magram `u h , u h , u h ! eg Roris sukebi~<br />

(i. WavW.); `u h , u h , u h ! ra tkbilia! _ tuCebis cmacuniT da siamovnebiT viZaxdiT yvelani~<br />

(S. aragvisp.)... `o x , o x ! miSveleT, momkla!~ (W. lomT.), magram `o x , Cemo Tvalis<br />

Cino!~ (S. aragvisp.)... o h , rogor civa da msusxavi qaric uberavs~ (Seqsp. `hamleti~),<br />

magram `o h ! gabadrulo mTvarev!~ (al. WavW.)... hm, hm, hm! daigmina qalbatonma~<br />

(ninoSvili), magram `h m ! Caicina moxevem~ (i. WavW.) da sxv.<br />

emociuri xasiaTis Sorisdebulebisgan unda ganvasxvaoT imperatiuli xasiaTis Sorisdebulebi;<br />

mag. `ei, msaxurno! daamzadeT sanadimod yovelive~ (al. sumbaTaSvili,<br />

`Ralati~). Sdr. `hei, didi seiri iqneba~ (iqve); `hei, Zamiebo, sayvarlebo, lamazebo,<br />

mSvenierebo...~ (W. lomT.)... `hau, kudianebo, h a u ! Tqveni sviT da Tqveni WameT...~ (iqve).<br />

zogierTi avtori, mag. H. Paul-i 5 , E. Schwentner-i 6 emociis gamomxatvel SorisdebulTa<br />

gverdiT ganixilaven e. w. onomatopoetur bgeriT kompleqsebsa da sityvebs, romlebic<br />

xmis mibaZvis safuZvelze arian warmoSobilni. Cven aseTi bgeriTi kompleqsebi da<br />

1 iberiul-kavkasiuri enaTmecniereba, I, 1946.<br />

2 Ж. Вандриес, Язык, rusuli Targ., Москва 1937, gv. 135.<br />

3 В. В. Виноградов, Современний русский язык, II, Москва, 1939, gv. 569.<br />

4 А. Шахматов, Синтаксис русского языка, вып. II, 101.<br />

5 Prinzipien der Sprachgesichte, 1909, gv., 179.<br />

6 Die primare Interjectionen in der Indogermanischen Sprachen, Heidelberg, 1924.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!