q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a
q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a
m d i n gvevlineba magaliTebSi: v˜e SoaR a m e m d i n (Опис. 182); moiRo netarebaÁ TesliTi-T e s l a m d i n (kim. 17938)... saS. qarTulSi mdin ukve sistematur xmarebaSia, aqve gvxvdeba mdi formac: s a m - x r a m d i (visr. 137). q v e y a n a m d i (v. t. 1374)... SahnameSi xSirad m d i n s gvaqvs. magaliTad: s a R a m o m d i n s orTave erTmaneTsa sces (II, gv. 43024); ZiriT-T a v a m d i n s marmariloTa nagebi aris (424); k o W T a m d i n s Caswvdeboda (383); m T a m d i n s mimiyvanes (377)... Sdr. mteris saqmisa T v i n s da Zmis sikvdilis a T v i n s nu daiRrej (iqve, 426)... am SemTxvevaSi s-s daniSnuleba ara Cans. unda vifiqroT, rom igi mdin da mdis _ am ori paraleluri formis Serwymis Sedegia: mdin + s (Sdr. T v i n da T v i s → Tvin + s); cxadia, s gviandeli danarTia. aseve Serwymis Sedegia saS. qarTulSi naxmari mdisin: samxramdisin (amirandarej. 47), Seyramdisin (Sahnavaz. 84)... xolo -n mokvecilia mdisi: c a m d i s i (Sahn. II, 427); dabla m d i s i (Sahnavaz. 709)... -n(-a) elementdarTulia mden: ukunisa m d e n (dokument. 380)... TiTqmis yvela es saxe Semovida axal qarTulSi: a q a m d i s i n (d. kld. I, 152), manamdisin (ardaz. 12); dilidan saRamomdisin ar mqonda mosvenebao (xalx.)... Semodgoma m d i n (ilia, 346).. xelmwife m d i (ilia, III, 36).. Tanamedrove saliteraturo qarTulSi gabatonebulia mde da mdis. presa cdilobs m d e gaabatonos, mwerlebi ki erTsac xmaroben da meoresac. kiloebSi gvxvdeba agreTve: mdin, mdi, mden, mdisin, mdvin. ukanasknelSi v-s S. ZiZiguri Tvin-is analogiiT xsnis 73 . mde || mdis marTavs v i T a r e b i T brunvas. jer kidev Zv. qarTulSi viTarebiTi brunvis sruli formis paralelurad m d e xSirad d mokvecilsac erToda. magali- Tad: aRsasrulamde soflisa (qrest. 5), Sua d R e m d e (kim. 161)... saS. qarTulis adrindel ZeglebSi iSviaTad gvxvdeba m d e TandebulTan sruli formis viTarebiTi (sikvdiladm d i s _ v.t. 610)... gr. o r b e l i a n i s cadmde arqaizmia. mde || m d i s TandebulTa viTarebiTi brunvis d elementis dakargvam gamoiwvia erTgvari gaugebroba. zogierT gramatikaSi aRniSnulia, rom mde Tandebuli naTesaobiT brunvas daerTviso (d o d a S v i l i 74 , quTaTelaZe75). h. fogtis qarTuli enis gramatikaSi a m d e Setanilia im TandebulTa wyebaSi, romelnic saxelobiTsa da micemiT brunvasTan ixmarebian 76 . al. c a g a r e l i SecdomiT wers, rom m d e , m d i n Tandebuli saxelobiTs daer- Tvis da i-ze daboloebuli saxelebi am xmovans a-d gadaaqcevso 77 . viTarebiTSi d-s dakargvis mizezi dasabuTebuli aqvs p. kvicariZes: `mde iTxovs cvalebiTs brunvas: qalaqadmde... raTgan ori d-d-s gamoTqma enisaTvis saZneloa, amisTvis pirveli maTgani fonetikuraT spobila da vambobT: qalaqamde~ 78 ... mde || m d i s Tandebulis funqciaa gamoxatos `garkveul punqtamde miwevna~ adgilisa, droisa da raodenobis mixedviT 79 . magaliTad: meored m o s v l a d m d e qristჱsa (xanZT. ma11); Tma koWamdis Casdioda (Teim. II. 192); Ãari mokla ocamdis i n , risxua maTze moawivna (Sahnavaz. 240)... m d e Tandebulis gamoyenebisas zogjer saxels win erTvis vidre an kidev mi, mo nawilaki: v i d r e cecxlisa S e m T x e v a d m d e hlocvides (spevs. 33580); m i s a z R - vradmde qaldiaÁsa (habo, 663); M m o a q a m o m d e (ax. qarT. cx. 7); xazina Cemi gavrcelda v i d r e ocdaaT T u m n a m d i s (ardaz. 24)... 73 qarT. enis mTaraW. dialeqtis ZiriTadi Taviseburebani: enimkis moambe, II, 77. 74 Semoklebuli qarTuli Rrammatika, gv. 64. 75 pirvel-dawyebiTi qarTuli grammatika, 121. 76 Esquisse d ̕̕̕une grammaire du géorgien moderne, gv. 56. 77 Сведения , I, вып. III, gv., 74. 78 qarTuli swormetyveleba, gv. 154. 79 a . S a n i Z e , mde Tandebuli genezisaTvis, gv. 362. 154
11. viT sxvebTan erTad h. fogtma aRniSna, rom viT aris v i n nacvalsaxelis moq. brunvis forma 80 . sxva TandebulebTan SedarebiT v i T Taviseburia, jer erTi, imiT, rom igi iribi brunvebis (micemiTi, naTesaobiTi) garda saxelobiT brunvasac erTvis, rac uCveuloa qarTuli TandebulisaTvis da saerTod windebulebis mqone sxva enebisTvisac: meorecaada, es Tandebuli brunvaSi marTvis mxriv ganasxvavebs boloxmovnian da boloTanxmovnian saxelebs erTmaneTisagan. albaT amiT aixsneba is eWvi, romelic adreve iyo gamoTqmuli gramatikul literaturaSi misi Tandebuleobis Sesaxeb (k a r i W a S v i - li, ioseliani, CubinaSvili). marTlac, saS. qarTulSi viTa zmnisarTi iyo, igi kavSiris funqciasac asrulebda, magram es garemoeba mas xels ar uSlida Tandebulis movaleobac Seesrulebina. igi sityvas yovelTvis win uZRoda. ax. qarTulSi mas a moekveca da aRniSnuli sami funqciidan ukanaskneliRa SemorCa da Cveulebriv saxelis Semdeg moeqca. zogierT kiloSi viT-s ekveceba bolo Tanxmovanic: S a S v i v i (xevs. poez. 106), t u r a s v i , kdarvi, Cemsvi (ingilouri) 81 . saS. qarTulis adrindel ZeglebSi viTa, rogorc Tandebuli, ara Cans. magaliTad, vefxistyaosanSi igi mxolod kavSirisa da zmnisarTis funqcias asrulebs. SahnameSi mJRavndeba misi Tandebulad qcevis tendencia. aq mas adgili ucvlia, saxelis Semdeg gadasula, magram saxels jer kidev ar Serwymia, magaliTad: miwis piri sisxlis z R v a viTa Relvida (II, gv. 422); gagzavnili, qari viTa, wavida (iqve, 402); mokazmes qalaqi samoTxe viTa (iqve, 400); sisxli ru viTa vadinoT (iqve, 426) da sxv. mTaraWulSi fuZexmovnian saxelebTan aseTi formebi dResac ixmareba: xeviT, mzeviT, gundaviT 82 . kavSirad xmarebisas v i T yovelTvis win uZRvis saxels. amitom swored adgilis Senacvleba unda iyos pirveli niSani misi gaTandebulebisa. viT Tandebuli imasve a R n i S n a v s , rasac sityva rogorc: miuTiTebs msgavsebaze. igi sam brunvasTan ixmareba: boloxmovnian saxelebsa da nacvalsaxelebs mxolod micemiT brunvaSi daerTvis, boloTanxmovnian saxelebs ki _ micemiTsa, naTesaobiTsa da saxelobiTSi. magaliTebi: viT micemiT brunvasTan: dedasaviT uyvardi (visr.); Saqris yinulsaviT tkbilad SegaberoT (ilia, 354)... naTesaobiTTan: erTi TuTi hyvanda, adamianisaviT laparakzed gawrTvnili (Teim. II. 159), SvilisaviT gavzardeo (saq. siZv. II, 53); xevis b e r i s a v i T (ilia, 475), g i J i s a v i T (yazb. 102)... boloxmovnianTanac: d e d i s a v i T (ilia, III, 52)... gramatikis zogi avtori cdilobda SemoeRo viT Tandebulis xmarebis garkveuli wesi. ase, magaliTad, s. xundaZis mixedviT `Tu Tandebuli viT i-ze daboloebul saxelTan aris naxmari, maSin xan saxelobiTs Txoulobs da xan micemiTs; magaliTad: es bavSvi yurdgeliviT zis, am bavSvs yurdgelsaviT sZinavs. am SemTxvevaSi viT im brunvas Txoulobs, romelSic qvemdebarea dasmuli, e. i. aq brunva Semasmenelzea damokidebuli~ 83 . ase msjelobda i. nikolaiSvilic 84 . magaliTebidanac kargad Cans, rom v i T Tandebulis mier brunvis marTva sruliad araa damokidebuli Semasmenelze. winadadebaSi Tandebuls SeuZlia brunva Secvalos: saxelobiTis magier micemiTs daerTos da piriqiT, magram sintaqsurad da mniSvnelo- 80 Esquisse d ̕̕̕une grammaire du géorgien moderne, gv. 64. 81 m. janaSvili, saingilo: Zveli saqarTvelo, II, gv. 232. 82 S. Z i Z i g u r i , qarT. enis mTaraW. dialeqtis Taviseburebani, gv. 77. 83 qarTuli gramatika, meore gamocema, 1907, gv. 52. 84 qarTuli enis gramatika, 1927, gv. 105. 155
- Page 103 and 104: kÂrn-e _ m-i-kÂr-s, mo-cal-e _ i-
- Page 105 and 106: tyuv-an, m-tkiv-an, m-siv-an, m-civ
- Page 107 and 108: me gvqondes qarTuli enis ganviTareb
- Page 109 and 110: drois gamoxatvis sakiTxi mimReobaTa
- Page 111 and 112: adgan mimReobis formebSi istoriulad
- Page 113 and 114: `zogs oci kaci hyvanda, zogs ocdaaT
- Page 115 and 116: ev: sa-kum-ev-el, aR-r-e(v)-ul, rC-
- Page 117 and 118: niSnavda; subieqti _ moqmedebis Sem
- Page 119 and 120: fiqsi unda gvqonoda (sainteresoa, r
- Page 121 and 122: adamianTa saxelebs ganmeorebis maRa
- Page 123 and 124: dasaxelebuli zedsarTavi saxelebi aw
- Page 125 and 126: maT mravlobiTi ricxvi morfologiurad
- Page 127 and 128: cipia gatarebuli _ yvela brunvaSi w
- Page 129 and 130: verc imas vityviT, rom zemomoyvanil
- Page 131 and 132: siwiTle _ abstraqciaa (`wiTlis Tvis
- Page 133 and 134: dabali _ dabla neli _ nela Cqari _
- Page 135 and 136: Tandebuli qarTulSi 1 135 aram marti
- Page 137 and 138: * * * Tandebulia nawilaki, romelic
- Page 139 and 140: saSuali qarTulis zogierT ZeglSi ari
- Page 141 and 142: Ti qarTulSi odesRac garCeuli gramat
- Page 143 and 144: Sina Sedis Sinagan zmnisarTSi: Sina
- Page 145 and 146: saxelsac) e r T a d zmnisarTi mosde
- Page 147 and 148: poves saxlaki erTi C r d i l o ჲ
- Page 149 and 150: ebr Tandebuli aRniSnavs m s g a v s
- Page 151 and 152: saS. qarTulSi g a n Tandebulian sax
- Page 153: zogierT ZeglSi u r T Tandebuli mcda
- Page 157 and 158: S v i l s Soris mZime siCume (g. we
- Page 159 and 160: dokumentebSi w i l -s zogjer enacvl
- Page 161 and 162: ) udrida garda Tandebuls. win ixmar
- Page 163 and 164: Sorisdebuli axal saliteraturo qarTu
- Page 165 and 166: visp.); `eh, Zmav, wadi Sen Sens gz
- Page 167 and 168: gilourSi m. j a n a S v i l s (`her
- Page 169 and 170: nasxvaveben. mdidari intonaciur-eqs
- Page 171 and 172: nazmnari modaluri elementebi qarTul
- Page 173 and 174: semantikisgan daclilia): `lamis, ro
- Page 175 and 176: awmyo: u-n-a u-nd-a namyo usruli: u
- Page 177 and 178: da...), magram imis gamo, rom II ka
- Page 179 and 180: kvlav erTi sadavo sakiTxis gamo 1 1
- Page 181 and 182: Cemken: ilia, 213, 3. ubralo damate
- Page 183 and 184: 183 arnold Ciqobava martivi winadad
- Page 185 and 186: aRguamaRlna man Cuen... dagÂcven S
- Page 187 and 188: aseTi micemiTi inversiul zmnebTan 6
- Page 189 and 190: aseTia Sedegi. p r o c e s o b r i
- Page 191 and 192: RS _ Cven, Tqven _ saxelobiTSia: RO
- Page 193 and 194: lebelo: n. dumb. 264. roca obieqtis
- Page 195 and 196: aseTi zmna emsgavseba gardamavali z
- Page 197 and 198: isini mieSvelnen mas || maT _ is mi
- Page 199 and 200: aseTive mdgomareobaa orpirianad qce
- Page 201 and 202: erTi sintaqsuri movlenis Sesaxeb 1
- Page 203 and 204: 3. atributuli msazRvrel-sazRvruli,
m d i n gvevlineba magaliTebSi: v˜e SoaR a m e m d i n (Опис. 182); moiRo netarebaÁ TesliTi-T<br />
e s l a m d i n (kim. 17938)...<br />
saS. qarTulSi mdin ukve sistematur xmarebaSia, aqve gvxvdeba mdi formac: s a m -<br />
x r a m d i (visr. 137). q v e y a n a m d i (v. t. 1374)... SahnameSi xSirad m d i n s gvaqvs. magaliTad:<br />
s a R a m o m d i n s orTave erTmaneTsa sces (II, gv. 43024); ZiriT-T a v a m d i n s marmariloTa<br />
nagebi aris (424); k o W T a m d i n s Caswvdeboda (383); m T a m d i n s mimiyvanes<br />
(377)... Sdr. mteris saqmisa T v i n s da Zmis sikvdilis a T v i n s nu daiRrej (iqve, 426)...<br />
am SemTxvevaSi s-s daniSnuleba ara Cans. unda vifiqroT, rom igi mdin da mdis<br />
_ am ori paraleluri formis Serwymis Sedegia: mdin + s (Sdr. T v i n da T v i s →<br />
Tvin + s); cxadia, s gviandeli danarTia. aseve Serwymis Sedegia saS. qarTulSi naxmari<br />
mdisin: samxramdisin (amirandarej. 47), Seyramdisin (Sahnavaz. 84)... xolo -n<br />
mokvecilia mdisi: c a m d i s i (Sahn. II, 427); dabla m d i s i (Sahnavaz. 709)... -n(-a) elementdarTulia<br />
mden: ukunisa m d e n (dokument. 380)...<br />
TiTqmis yvela es saxe Semovida axal qarTulSi: a q a m d i s i n (d. kld. I, 152), manamdisin<br />
(ardaz. 12); dilidan saRamomdisin ar mqonda mosvenebao (xalx.)... Semodgoma<br />
m d i n (ilia, 346).. xelmwife m d i (ilia, III, 36)..<br />
Tanamedrove saliteraturo qarTulSi gabatonebulia mde da mdis. presa cdilobs<br />
m d e gaabatonos, mwerlebi ki erTsac xmaroben da meoresac. kiloebSi gvxvdeba<br />
agreTve: mdin, mdi, mden, mdisin, mdvin. ukanasknelSi v-s S. ZiZiguri<br />
Tvin-is analogiiT xsnis 73 .<br />
mde || mdis marTavs v i T a r e b i T brunvas. jer kidev Zv. qarTulSi viTarebiTi<br />
brunvis sruli formis paralelurad m d e xSirad d mokvecilsac erToda. magali-<br />
Tad: aRsasrulamde soflisa (qrest. 5), Sua d R e m d e (kim. 161)... saS. qarTulis adrindel<br />
ZeglebSi iSviaTad gvxvdeba m d e TandebulTan sruli formis viTarebiTi (sikvdiladm<br />
d i s _ v.t. 610)... gr. o r b e l i a n i s cadmde arqaizmia.<br />
mde || m d i s TandebulTa viTarebiTi brunvis d elementis dakargvam gamoiwvia<br />
erTgvari gaugebroba. zogierT gramatikaSi aRniSnulia, rom mde Tandebuli naTesaobiT<br />
brunvas daerTviso (d o d a S v i l i 74 , quTaTelaZe75). h. fogtis qarTuli<br />
enis gramatikaSi a m d e Setanilia im TandebulTa wyebaSi, romelnic saxelobiTsa da<br />
micemiT brunvasTan ixmarebian 76 .<br />
al. c a g a r e l i SecdomiT wers, rom m d e , m d i n Tandebuli saxelobiTs daer-<br />
Tvis da i-ze daboloebuli saxelebi am xmovans a-d gadaaqcevso 77 .<br />
viTarebiTSi d-s dakargvis mizezi dasabuTebuli aqvs p. kvicariZes: `mde iTxovs<br />
cvalebiTs brunvas: qalaqadmde... raTgan ori d-d-s gamoTqma enisaTvis saZneloa,<br />
amisTvis pirveli maTgani fonetikuraT spobila da vambobT: qalaqamde~ 78 ...<br />
mde || m d i s Tandebulis funqciaa gamoxatos `garkveul punqtamde miwevna~<br />
adgilisa, droisa da raodenobis mixedviT 79 . magaliTad: meored m o s v l a d m d e<br />
qristჱsa (xanZT. ma11); Tma koWamdis Casdioda (Teim. II. 192); Ãari mokla ocamdis<br />
i n , risxua maTze moawivna (Sahnavaz. 240)...<br />
m d e Tandebulis gamoyenebisas zogjer saxels win erTvis vidre an kidev mi, mo<br />
nawilaki: v i d r e cecxlisa S e m T x e v a d m d e hlocvides (spevs. 33580); m i s a z R -<br />
vradmde qaldiaÁsa (habo, 663); M m o a q a m o m d e (ax. qarT. cx. 7); xazina Cemi gavrcelda<br />
v i d r e ocdaaT T u m n a m d i s (ardaz. 24)...<br />
73 qarT. enis mTaraW. dialeqtis ZiriTadi Taviseburebani: enimkis moambe, II, 77.<br />
74 Semoklebuli qarTuli Rrammatika, gv. 64.<br />
75 pirvel-dawyebiTi qarTuli grammatika, 121.<br />
76 Esquisse d ̕̕̕une<br />
grammaire du géorgien moderne, gv. 56.<br />
77 Сведения , I, вып. III, gv., 74.<br />
78 qarTuli swormetyveleba, gv. 154.<br />
79 a . S a n i Z e , mde Tandebuli genezisaTvis, gv. 362.<br />
154