20.09.2013 Views

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

urs, ingilours, fereidnuls da mTaraWuls).<br />

irkveva, rom Zv. qarTulSi uTandebulo moqmedebiTi mxolod gamosvlis, moqmedebis<br />

dawyebis p u n q t s gamoxatavda da igi drois gadmosacemad Cveulebriv ar ixmareboda<br />

60 . isic irkveva, rom am funqciiT gan Tandebuli adre mxolod naTesaobiT brunvasTan<br />

unda xmarebuliyo, moqmedebiTTan ki misi gamoyeneba SedarebiT gviandelia.<br />

amas gvafiqrebinebs: 1. Zv. qarTulSi gamosvlis punqts kiTxvaze saidan unaklod gadmoscemda<br />

e. w. dawyebiTi brunva (uTandebulo, moqmedebiTi); 2. xSirad am funqcias<br />

g a n Tandebuliani naTesaobiT asrulebda; 3. g a n Tandebuliani moqmedebiTi dawyebi-<br />

Tis mniSvnelobiT Zveli qarTulis adrindel ZeglebSi iSviaTia; 4. g a n Tandebuliani<br />

moqmedebiTi brunvis pirveladi funqcia d r o i s gamoxatva iyo, SemdegSi mas adgilis<br />

gadmocemac daekesra.<br />

8. dam<br />

m o q m e d e b i T b r u n v a s erTvis dam Tandebulic, igi saSual qarTulSi vlindeba<br />

da gadmodis axal qarTulSi. gramatikul literaturaSi d a m miCneuli iyo gan<br />

Tandebulis saxecvlad: iTgan→→ idgan→→ idan || idam (mari, kariWaSvili, qu-<br />

T a T e l a Z e ) . amJamad udavod garkveulia misi genezisi arn. Ciqobavas mier 61 . igi<br />

wers: `Tu -am-iani warmoeba (soflid-am) -an-ianis (soflid-an) davukavSireT, is am ukanasknelisagan<br />

miRebulad unda CavTvaloT (da ara piruku)... magram Tu asea, saxlidam,<br />

soflidam mas SemdegRa SeiZleboda migveRo, rac saxlidam, soflidam saxeobas<br />

miaRwia movlenis ganviTarebam, e. i. istoriulad saxlidam, soflidam ar SeiZleba<br />

uswrebdes saxlidan, soflidan- tips. is mas unda mosdevdes. namdvilad ki -am- tipi<br />

gacilebiT ufro adre Cndeba, vinem is -an, romlisgan miRebuladac es -am miaCniaT~. 62<br />

-dam Tandebuli miRebulia daRma zmnisarTisagan. am ukanasknelma gamartivebis<br />

procesSi gaiara ramdenime safexuri: daRma || daRme → dame ( || dama) → dam~ 63 . ai<br />

oriode magaliTi: ramin k o S k i d a R m a n . . . dainaxa (visr. 300); s a y r i d a R m e n . . . warmoviReT<br />

(qarT. cx. 896); k b i l i d a R m e . . . margalitis feri gamohkrTis (Teim. II, 192);<br />

Camobrunda m T i d a m (Sahnavaz. 712)...<br />

T. J o r d a n i a d a m -s g a m o Tandebulisagan miRebulad Tvlida wyl-id-amM=wyliT-gamo<br />

64 . erTi SexedviT dam-is amgvarad miReba advili Cans da Tavisi fonetikuri<br />

cvlilebiT mogvagonebs moqmedebiTi brunvis niSnisa da gan Tandebulis cvlas (iTgan→→<br />

idgan→→ idan); daRma || daRme→→ dame→→ dam procesi ki ufro rTuli da mravalmxrivia,<br />

magram, miuxedavad amisa, ar iqneboda swori, ukanaskneli uargveyo, ramdenadac<br />

misi istoriuli ganviTarebis yvela safexuri TvalnaTlivi Cans. daRma ||<br />

daRme→dame→dam formebi `istoriulad dasturdeba mecamete saukunidan meTvrametemdis<br />

(CaricxviT)~ 65 .<br />

9. urT<br />

m o q m e d e b i T brunvasTan gamoiyeneba urT Tandebulic. genetikurad igi ricxviT<br />

saxels e r T -s ukavSirdeba. am saxiT gvevlineba igi Zv. qarT. u r T i e r T a s -Si 66 .<br />

Zv. qarTulis ZeglebSi urT xSiria r a ჲ kiTxviT nacvalsaxelTan, romelic kvlav<br />

moq. brunvaSia dasmuli. magaliTad: viTarme... spetak ars da r a ჲ TurTiT siSavჱ ara<br />

ars misTana (fiz. v5_7) n. mari raჲT u r T i T formas arqaulad Tvlis 67 .<br />

60 ix. q. Z o w e n i Z e , gan Tandebuliani moq. br. funqciisaTvis Zv. qarTulSi, ike, I, 1946.<br />

61 erTi ucnobi Tandebuli axal qarTulSi: enimkis moambe, I, gv. 55.<br />

62 iqve, gv. 57.<br />

63 iqve, gv. 62-63.<br />

64 qarTuli grammatika, gv. 153.<br />

65 arn. C i q o b a v a , erTi ucnobi Tandebuli, gv. 63.<br />

66 Н. Марр, Грам.., gv. 33.<br />

152

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!