You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
urs, ingilours, fereidnuls da mTaraWuls).<br />
irkveva, rom Zv. qarTulSi uTandebulo moqmedebiTi mxolod gamosvlis, moqmedebis<br />
dawyebis p u n q t s gamoxatavda da igi drois gadmosacemad Cveulebriv ar ixmareboda<br />
60 . isic irkveva, rom am funqciiT gan Tandebuli adre mxolod naTesaobiT brunvasTan<br />
unda xmarebuliyo, moqmedebiTTan ki misi gamoyeneba SedarebiT gviandelia.<br />
amas gvafiqrebinebs: 1. Zv. qarTulSi gamosvlis punqts kiTxvaze saidan unaklod gadmoscemda<br />
e. w. dawyebiTi brunva (uTandebulo, moqmedebiTi); 2. xSirad am funqcias<br />
g a n Tandebuliani naTesaobiT asrulebda; 3. g a n Tandebuliani moqmedebiTi dawyebi-<br />
Tis mniSvnelobiT Zveli qarTulis adrindel ZeglebSi iSviaTia; 4. g a n Tandebuliani<br />
moqmedebiTi brunvis pirveladi funqcia d r o i s gamoxatva iyo, SemdegSi mas adgilis<br />
gadmocemac daekesra.<br />
8. dam<br />
m o q m e d e b i T b r u n v a s erTvis dam Tandebulic, igi saSual qarTulSi vlindeba<br />
da gadmodis axal qarTulSi. gramatikul literaturaSi d a m miCneuli iyo gan<br />
Tandebulis saxecvlad: iTgan→→ idgan→→ idan || idam (mari, kariWaSvili, qu-<br />
T a T e l a Z e ) . amJamad udavod garkveulia misi genezisi arn. Ciqobavas mier 61 . igi<br />
wers: `Tu -am-iani warmoeba (soflid-am) -an-ianis (soflid-an) davukavSireT, is am ukanasknelisagan<br />
miRebulad unda CavTvaloT (da ara piruku)... magram Tu asea, saxlidam,<br />
soflidam mas SemdegRa SeiZleboda migveRo, rac saxlidam, soflidam saxeobas<br />
miaRwia movlenis ganviTarebam, e. i. istoriulad saxlidam, soflidam ar SeiZleba<br />
uswrebdes saxlidan, soflidan- tips. is mas unda mosdevdes. namdvilad ki -am- tipi<br />
gacilebiT ufro adre Cndeba, vinem is -an, romlisgan miRebuladac es -am miaCniaT~. 62<br />
-dam Tandebuli miRebulia daRma zmnisarTisagan. am ukanasknelma gamartivebis<br />
procesSi gaiara ramdenime safexuri: daRma || daRme → dame ( || dama) → dam~ 63 . ai<br />
oriode magaliTi: ramin k o S k i d a R m a n . . . dainaxa (visr. 300); s a y r i d a R m e n . . . warmoviReT<br />
(qarT. cx. 896); k b i l i d a R m e . . . margalitis feri gamohkrTis (Teim. II, 192);<br />
Camobrunda m T i d a m (Sahnavaz. 712)...<br />
T. J o r d a n i a d a m -s g a m o Tandebulisagan miRebulad Tvlida wyl-id-amM=wyliT-gamo<br />
64 . erTi SexedviT dam-is amgvarad miReba advili Cans da Tavisi fonetikuri<br />
cvlilebiT mogvagonebs moqmedebiTi brunvis niSnisa da gan Tandebulis cvlas (iTgan→→<br />
idgan→→ idan); daRma || daRme→→ dame→→ dam procesi ki ufro rTuli da mravalmxrivia,<br />
magram, miuxedavad amisa, ar iqneboda swori, ukanaskneli uargveyo, ramdenadac<br />
misi istoriuli ganviTarebis yvela safexuri TvalnaTlivi Cans. daRma ||<br />
daRme→dame→dam formebi `istoriulad dasturdeba mecamete saukunidan meTvrametemdis<br />
(CaricxviT)~ 65 .<br />
9. urT<br />
m o q m e d e b i T brunvasTan gamoiyeneba urT Tandebulic. genetikurad igi ricxviT<br />
saxels e r T -s ukavSirdeba. am saxiT gvevlineba igi Zv. qarT. u r T i e r T a s -Si 66 .<br />
Zv. qarTulis ZeglebSi urT xSiria r a ჲ kiTxviT nacvalsaxelTan, romelic kvlav<br />
moq. brunvaSia dasmuli. magaliTad: viTarme... spetak ars da r a ჲ TurTiT siSavჱ ara<br />
ars misTana (fiz. v5_7) n. mari raჲT u r T i T formas arqaulad Tvlis 67 .<br />
60 ix. q. Z o w e n i Z e , gan Tandebuliani moq. br. funqciisaTvis Zv. qarTulSi, ike, I, 1946.<br />
61 erTi ucnobi Tandebuli axal qarTulSi: enimkis moambe, I, gv. 55.<br />
62 iqve, gv. 57.<br />
63 iqve, gv. 62-63.<br />
64 qarTuli grammatika, gv. 153.<br />
65 arn. C i q o b a v a , erTi ucnobi Tandebuli, gv. 63.<br />
66 Н. Марр, Грам.., gv. 33.<br />
152