You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
`momwons~, ara marto `vaxsovar~, aramed agreTve `maxsovs~ da sxva. aseTive zmnebia:<br />
`vuyvarvar~ da `miyvars~, `vsZulvar~ da `mZuls~, `vundivar~ da `minda~ da sxva.<br />
amisTana zmnebs, saerTod wesis Tanaxmad, qvemdebare saxelobiTSi unda hqonodaT<br />
dayenebuli, magram amJamad eseni, gardamavali zmnebis inversiuli formebis msgavsad,<br />
qvemdebares micemiT brunvaSi warmogvidgenen. magaliTebi: vanos gakveTili axsovs, kakos<br />
koxtaoba moswons, dedas Svili uyvars, maros wasvla unda, katas ZaRli sZuls<br />
da sxv.<br />
marto obieqturi wyoba aqvT zmnebs: mZinavs, mRviZavs, mSia, mwyuria, maqvs, mesmis,<br />
mciva, mcxela da sxva, am zmnebTanac qvemdebare micemiTSia dayenebuli, mag.: bavSvs<br />
sZinavs, qeTos RviZavs, mowafes esmis, maswavlebels aqvs da sxva».<br />
aseTi gaSuqeba sakiTxisa me mcdarad mimaCnia da Sevecade Semdgom gamocemebSi<br />
ramdenadme mainc Semerbilebina araswori gamoTqma da Sememcirebina Secdomebi:<br />
meore gamocemaSi (1941 w.) gamotovebulia `mciva~ da `mcxela~, rogorc yvelaze<br />
ufro aSkara Seusabamo magaliTebi.<br />
mesame gamocemaSi (1946 w. $ 228, gv. 135) wvrili SriftiT aris dabeWdili Semdegi:<br />
`gardamaval zmnaTa inversiul formebSi qvemdebare, rogorc viciT, micemiTSi dgas<br />
($ 221). inversiuli formebis gavleniTY`uyvars~, `moswons~, `sZinavs~, `axsovs~ da<br />
msgavsi agebulebis zmnebTan qvemdebared miaCniaT micemiTSi dasmuli saxeli: `dedas<br />
Svili uyvars~, `bavSvs sZinavs~ da misT~.<br />
meoTxe gamocemisas (1948) gramatika, manamde erTiani, or wignad gaiyo. pirveli Seicavs<br />
fonetikasa da morfologias (V_VI klasis kurss), meore ki _ sintaqss (VII-VIII<br />
klasis kurss). sintaqsi didad gadavamuSave da Sevavse. mas daerTo savarjiSoebi,<br />
romelTa SedgenaSi monawileoba miiRes i. gigineiSvilma, i. imnaiSvilma da l. kvaWa-<br />
Zem. vcade sakiTxis swored dayeneba da gadaWra da saskolo gramatikaSi elementaruli<br />
saxiT Setana, magram ganaTlebis saministroSi mxari ar damiWires da sakiTxi<br />
gaurkveveli darCa. am xnidan moyolebuli `uyvars~ da msgavs gardauval zmnaTa qvemdebaris<br />
Sesaxeb saskolo gramatikaSi sazogadod ar aris saubari.<br />
ra aris gramatikuli subieqti anu qvemdebare? gramatikuli subieqti Semasmenlis<br />
wyvilis calia da misi raoba yovelTvis SemasmenelTan mimarTebiT irkveva. Semasmeneli<br />
ki, rogorc cnobilia, qarTulSi umTavresad zmnis piriani formaa, romelic winadadebis<br />
xerxemals warmoadgens. SemasmenelTan wyvilis calad SeiZleba winadadebis<br />
sxva wevrebic iyos (pird. obieqti da sxv.), magram amJamad Cveni kvlevis sagania<br />
subieqti (qvemdebare).<br />
gramatikuli subieqtis raoba kargad irkveva winadadebaSi, romelSiac Semasmenlad<br />
gardamavali zmnaa mwkrivTa I an II seriaSi. mag., b i Z a - C e m i kurdRels moklavs,<br />
sandrom xe moWra, qalma furi mowvela, biWi kokas gatexs, jibgirma fuli<br />
amomacala da misT. aseT SemasmenelTa qvemdebare igivea, rac realurad moqmedi sagani.<br />
marTlac, roca vTqviT, `qalma furi mowvelao~, amiT garkveviT aRvniSneT, rom<br />
realurad moqmedia qali da ara furi; an kidev: roca gavigoneT `sandrom xe moWrao~,<br />
mivxvdiT, vin aris moqmedi da ra aris samoqmedo: realurad moqmedia sandro, xe ki<br />
misi moqmedebis sagania.<br />
aviRoT igive zmnebi sxva piris formebiT da SevuwyoT nacvalsaxelebi: me kurdReli<br />
movkali, me xe movWeri, me furi movwvele; Sen kurdReli mohkali, Sen xe mos-<br />
Wri, Sen furi moswvele. aRniSnul winadadebebSi realurad moqmedi pirebi icvala,<br />
samoqmedo sagani ki igive darCa.<br />
Tu analizs vuyofT zmnis formebs, SevniSnavT, rom realuri subieqti igivea, rac<br />
zmnis subieqturi piri, romelic subieqturi niSniTaa gamoxatuli: mo-v-kali me, mo-hkali<br />
Sen, mokl-a man (biZa-Cemma); mo-v-Weri me, mo-s-Weri Sen, moWra man (sandrom); mo-vwvele<br />
me, mo-s-wvele Sen, mowvel-a man (qalma). maSasadame, aRniSnul zmnebSi subieqturi<br />
piri an misi fardi saxeli (nacvalsaxeli) realurad moqmedi piria. am SemTxvevaSi<br />
realurad moqmedi piri daemTxva gramatikul subieqts, romelic sxva ara aris<br />
ra, Tu ara subieqturi piri an misi fardi saxeli (nacvalsaxeli).<br />
14