20.09.2013 Views

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

`momwons~, ara marto `vaxsovar~, aramed agreTve `maxsovs~ da sxva. aseTive zmnebia:<br />

`vuyvarvar~ da `miyvars~, `vsZulvar~ da `mZuls~, `vundivar~ da `minda~ da sxva.<br />

amisTana zmnebs, saerTod wesis Tanaxmad, qvemdebare saxelobiTSi unda hqonodaT<br />

dayenebuli, magram amJamad eseni, gardamavali zmnebis inversiuli formebis msgavsad,<br />

qvemdebares micemiT brunvaSi warmogvidgenen. magaliTebi: vanos gakveTili axsovs, kakos<br />

koxtaoba moswons, dedas Svili uyvars, maros wasvla unda, katas ZaRli sZuls<br />

da sxv.<br />

marto obieqturi wyoba aqvT zmnebs: mZinavs, mRviZavs, mSia, mwyuria, maqvs, mesmis,<br />

mciva, mcxela da sxva, am zmnebTanac qvemdebare micemiTSia dayenebuli, mag.: bavSvs<br />

sZinavs, qeTos RviZavs, mowafes esmis, maswavlebels aqvs da sxva».<br />

aseTi gaSuqeba sakiTxisa me mcdarad mimaCnia da Sevecade Semdgom gamocemebSi<br />

ramdenadme mainc Semerbilebina araswori gamoTqma da Sememcirebina Secdomebi:<br />

meore gamocemaSi (1941 w.) gamotovebulia `mciva~ da `mcxela~, rogorc yvelaze<br />

ufro aSkara Seusabamo magaliTebi.<br />

mesame gamocemaSi (1946 w. $ 228, gv. 135) wvrili SriftiT aris dabeWdili Semdegi:<br />

`gardamaval zmnaTa inversiul formebSi qvemdebare, rogorc viciT, micemiTSi dgas<br />

($ 221). inversiuli formebis gavleniTY`uyvars~, `moswons~, `sZinavs~, `axsovs~ da<br />

msgavsi agebulebis zmnebTan qvemdebared miaCniaT micemiTSi dasmuli saxeli: `dedas<br />

Svili uyvars~, `bavSvs sZinavs~ da misT~.<br />

meoTxe gamocemisas (1948) gramatika, manamde erTiani, or wignad gaiyo. pirveli Seicavs<br />

fonetikasa da morfologias (V_VI klasis kurss), meore ki _ sintaqss (VII-VIII<br />

klasis kurss). sintaqsi didad gadavamuSave da Sevavse. mas daerTo savarjiSoebi,<br />

romelTa SedgenaSi monawileoba miiRes i. gigineiSvilma, i. imnaiSvilma da l. kvaWa-<br />

Zem. vcade sakiTxis swored dayeneba da gadaWra da saskolo gramatikaSi elementaruli<br />

saxiT Setana, magram ganaTlebis saministroSi mxari ar damiWires da sakiTxi<br />

gaurkveveli darCa. am xnidan moyolebuli `uyvars~ da msgavs gardauval zmnaTa qvemdebaris<br />

Sesaxeb saskolo gramatikaSi sazogadod ar aris saubari.<br />

ra aris gramatikuli subieqti anu qvemdebare? gramatikuli subieqti Semasmenlis<br />

wyvilis calia da misi raoba yovelTvis SemasmenelTan mimarTebiT irkveva. Semasmeneli<br />

ki, rogorc cnobilia, qarTulSi umTavresad zmnis piriani formaa, romelic winadadebis<br />

xerxemals warmoadgens. SemasmenelTan wyvilis calad SeiZleba winadadebis<br />

sxva wevrebic iyos (pird. obieqti da sxv.), magram amJamad Cveni kvlevis sagania<br />

subieqti (qvemdebare).<br />

gramatikuli subieqtis raoba kargad irkveva winadadebaSi, romelSiac Semasmenlad<br />

gardamavali zmnaa mwkrivTa I an II seriaSi. mag., b i Z a - C e m i kurdRels moklavs,<br />

sandrom xe moWra, qalma furi mowvela, biWi kokas gatexs, jibgirma fuli<br />

amomacala da misT. aseT SemasmenelTa qvemdebare igivea, rac realurad moqmedi sagani.<br />

marTlac, roca vTqviT, `qalma furi mowvelao~, amiT garkveviT aRvniSneT, rom<br />

realurad moqmedia qali da ara furi; an kidev: roca gavigoneT `sandrom xe moWrao~,<br />

mivxvdiT, vin aris moqmedi da ra aris samoqmedo: realurad moqmedia sandro, xe ki<br />

misi moqmedebis sagania.<br />

aviRoT igive zmnebi sxva piris formebiT da SevuwyoT nacvalsaxelebi: me kurdReli<br />

movkali, me xe movWeri, me furi movwvele; Sen kurdReli mohkali, Sen xe mos-<br />

Wri, Sen furi moswvele. aRniSnul winadadebebSi realurad moqmedi pirebi icvala,<br />

samoqmedo sagani ki igive darCa.<br />

Tu analizs vuyofT zmnis formebs, SevniSnavT, rom realuri subieqti igivea, rac<br />

zmnis subieqturi piri, romelic subieqturi niSniTaa gamoxatuli: mo-v-kali me, mo-hkali<br />

Sen, mokl-a man (biZa-Cemma); mo-v-Weri me, mo-s-Weri Sen, moWra man (sandrom); mo-vwvele<br />

me, mo-s-wvele Sen, mowvel-a man (qalma). maSasadame, aRniSnul zmnebSi subieqturi<br />

piri an misi fardi saxeli (nacvalsaxeli) realurad moqmedi piria. am SemTxvevaSi<br />

realurad moqmedi piri daemTxva gramatikul subieqts, romelic sxva ara aris<br />

ra, Tu ara subieqturi piri an misi fardi saxeli (nacvalsaxeli).<br />

14

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!