You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
zmnizedis swavlebis zogierTi sakiTxi 1<br />
130<br />
cira RvinaZe<br />
zmnizeda swavlebis TvalsazrisiT erT-erTi rTuli da `daCagruli” metyvelebis<br />
nawilia. amaze jer kidev 50-ian wlebSi miuTiTebdnen mkvlevrebi 2 .<br />
zmnizedis swavlebis sirTules iwvevs e. w. zmnizedis funqciiT naxmari sityvebis<br />
raodenoba da formaTa nairgvaroba. zmnizedadaa CaTvlili: a) viTarebiT brunvaSi<br />
dasmuli yvela zedsarTavi da ricxviTi saxeli (kargad, mSvidad, bevrad, orad, xu-<br />
Tad...), krebiTi arsebiTi saxelebi (jgufad, mwkrivad...); b) moqmedebiT brunvaSi dasmuli<br />
abstraqtuli, moqmedeba-mdgomareobisa da emociurobis gamomxatveli nazmnari<br />
arsebiTi saxelebi (gagiJebiT, siyvaruliT...), adgilmdebareobis, droisa da zoma-wonis<br />
arsebiTi saxelebi (gverdiT, moSorebiT, diliT, wlobiT, droebiT, tonobiT, urmobiT...),<br />
ricxviTi saxelebi (asobiT, milionobiT, bevriT, measediT...), Txzuli arsebi-<br />
Ti saxelebi (drogamoSvebiT, RapaRupiT, gulistkeniT...), Sorisdebulebi da nawilakebi<br />
(vaiT, jerjerobiT, viSviSiT...), g) micemiT brunvaSi dasmuli zogi arsebiTi da<br />
zedsarTavi saxeli (dRes, wels, Zirs, didxans, pirs, Sors, axlos). 3<br />
gamodis, rom zmnizedis funqciiT SeiZleba ixmarebodes zmnis garda yvela sityva.<br />
samecniero literaturaSi ki zmnizedis funqciiT sxva sityvaTa gamoyenebis nacvlad<br />
saubaria zmnizedaTa jgufebis simravleze, raki zmnizedebad miiCneven zmnizedad gamoyenebul<br />
zog zedsarTavsa da ricxviT saxels, arsebiTsa da nacvalsaxels da a. S.<br />
es, Cveni azriT, logikur Seusabamobas iwvevs: roca metyvelebis nawilTa funqciaze<br />
vlaparakobT, mxedvelobaSi gvaqvs is, Tu ras aRniSnaven isini, sityvaTa rogor<br />
erTobliobas aerTianeben erTi niSnis qveS. mag., arsebiTi saxelis funqcia sagnis<br />
aRniSvnaa, zedsarTavi saxelisa ki _ sagnis niSan-Tvisebisa. es sityvebi xSirad ixmareba<br />
erTmaneTis funqciiT (brmam manqana ver dainaxa; erTi uremi SeSa gayida), magram<br />
amis gamo `brma~ arsebiTi saxelia, xolo `uremi~ _ zedsarTavio, aravin ityvis. maS<br />
ratom iTvleba SesityvebebSi `tba lurjad kamkamebs” da `lurji tbis sikamkame~ _<br />
`lurji~ xan zedsarTav saxelad, xan ki zmnizedad? Cveni azriT, aseTi Seusabamobis<br />
saTave SemdegSi mdgomareobs:<br />
zmnizedis gramatikul-sintaqsuri funqcia winadadebaSi garemoebis gadmocemaa da<br />
amitom yvela sityva, romelic garemoebas gamoxatavs, specialur literaturaSi morfologiuri<br />
TvalsazrisiT zmnizedadaa miCneuli.<br />
gramatikul literaturaSi warmodgenili gansazRvrebis mixedviT, zmnizedad iTvleba<br />
yvela is sityva, romelsac: a) damoukidebeli mniSvnelobac aqvs da b) formaucvalebelicaa.<br />
pirveladi zmnizedebi akmayofileben am orive moTxovnas. igive ver<br />
iTqmis meoreul zmnizedebze, romlebic specialur literaturaSi sxva metyvelebis<br />
nawilebisagan miRebulad iTvlebian `ZiriTadi mniSvnelobisagan daclisa~ da `formis<br />
gaqvavebis~ Semdeg.<br />
rogorc cnobilia, sityvis mniSvneloba icvleba maSin, roca met-naklebad icvleba<br />
aRsaniSni. magaliTad:<br />
qudi _ aRniSnavs sagans (`adamianis Tavze dasaxuravi~); 4<br />
qudiani _ aRniSnavs niSans (`visac qudi axuravs~);<br />
saqude _ niSania (`qudisaTvis gankuTvnili~) da a. S.<br />
aseve, wiTeli _ niSania;<br />
wiTldeba _ moqmedebaa (`wiTel fers iRebs~);<br />
1 qarTuli enis da literatura skolaSi, N1-4, 1987.<br />
2 m. TalakvaZe, qarTuli enis swavlebis meTodika, Tb., 1959; m. CinCalaZe, qarTuli zmnizedis<br />
swavleba skolaSi, Tb., 1955.<br />
3 magaliTebi amoRebulia m. CinCalaZis dasax. naSromidan.<br />
4 ganmartebebisaTvis gamoyenebulia `qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni”, t. I-VIII., 1950-1965.