20.09.2013 Views

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

zmnizedis swavlebis zogierTi sakiTxi 1<br />

130<br />

cira RvinaZe<br />

zmnizeda swavlebis TvalsazrisiT erT-erTi rTuli da `daCagruli” metyvelebis<br />

nawilia. amaze jer kidev 50-ian wlebSi miuTiTebdnen mkvlevrebi 2 .<br />

zmnizedis swavlebis sirTules iwvevs e. w. zmnizedis funqciiT naxmari sityvebis<br />

raodenoba da formaTa nairgvaroba. zmnizedadaa CaTvlili: a) viTarebiT brunvaSi<br />

dasmuli yvela zedsarTavi da ricxviTi saxeli (kargad, mSvidad, bevrad, orad, xu-<br />

Tad...), krebiTi arsebiTi saxelebi (jgufad, mwkrivad...); b) moqmedebiT brunvaSi dasmuli<br />

abstraqtuli, moqmedeba-mdgomareobisa da emociurobis gamomxatveli nazmnari<br />

arsebiTi saxelebi (gagiJebiT, siyvaruliT...), adgilmdebareobis, droisa da zoma-wonis<br />

arsebiTi saxelebi (gverdiT, moSorebiT, diliT, wlobiT, droebiT, tonobiT, urmobiT...),<br />

ricxviTi saxelebi (asobiT, milionobiT, bevriT, measediT...), Txzuli arsebi-<br />

Ti saxelebi (drogamoSvebiT, RapaRupiT, gulistkeniT...), Sorisdebulebi da nawilakebi<br />

(vaiT, jerjerobiT, viSviSiT...), g) micemiT brunvaSi dasmuli zogi arsebiTi da<br />

zedsarTavi saxeli (dRes, wels, Zirs, didxans, pirs, Sors, axlos). 3<br />

gamodis, rom zmnizedis funqciiT SeiZleba ixmarebodes zmnis garda yvela sityva.<br />

samecniero literaturaSi ki zmnizedis funqciiT sxva sityvaTa gamoyenebis nacvlad<br />

saubaria zmnizedaTa jgufebis simravleze, raki zmnizedebad miiCneven zmnizedad gamoyenebul<br />

zog zedsarTavsa da ricxviT saxels, arsebiTsa da nacvalsaxels da a. S.<br />

es, Cveni azriT, logikur Seusabamobas iwvevs: roca metyvelebis nawilTa funqciaze<br />

vlaparakobT, mxedvelobaSi gvaqvs is, Tu ras aRniSnaven isini, sityvaTa rogor<br />

erTobliobas aerTianeben erTi niSnis qveS. mag., arsebiTi saxelis funqcia sagnis<br />

aRniSvnaa, zedsarTavi saxelisa ki _ sagnis niSan-Tvisebisa. es sityvebi xSirad ixmareba<br />

erTmaneTis funqciiT (brmam manqana ver dainaxa; erTi uremi SeSa gayida), magram<br />

amis gamo `brma~ arsebiTi saxelia, xolo `uremi~ _ zedsarTavio, aravin ityvis. maS<br />

ratom iTvleba SesityvebebSi `tba lurjad kamkamebs” da `lurji tbis sikamkame~ _<br />

`lurji~ xan zedsarTav saxelad, xan ki zmnizedad? Cveni azriT, aseTi Seusabamobis<br />

saTave SemdegSi mdgomareobs:<br />

zmnizedis gramatikul-sintaqsuri funqcia winadadebaSi garemoebis gadmocemaa da<br />

amitom yvela sityva, romelic garemoebas gamoxatavs, specialur literaturaSi morfologiuri<br />

TvalsazrisiT zmnizedadaa miCneuli.<br />

gramatikul literaturaSi warmodgenili gansazRvrebis mixedviT, zmnizedad iTvleba<br />

yvela is sityva, romelsac: a) damoukidebeli mniSvnelobac aqvs da b) formaucvalebelicaa.<br />

pirveladi zmnizedebi akmayofileben am orive moTxovnas. igive ver<br />

iTqmis meoreul zmnizedebze, romlebic specialur literaturaSi sxva metyvelebis<br />

nawilebisagan miRebulad iTvlebian `ZiriTadi mniSvnelobisagan daclisa~ da `formis<br />

gaqvavebis~ Semdeg.<br />

rogorc cnobilia, sityvis mniSvneloba icvleba maSin, roca met-naklebad icvleba<br />

aRsaniSni. magaliTad:<br />

qudi _ aRniSnavs sagans (`adamianis Tavze dasaxuravi~); 4<br />

qudiani _ aRniSnavs niSans (`visac qudi axuravs~);<br />

saqude _ niSania (`qudisaTvis gankuTvnili~) da a. S.<br />

aseve, wiTeli _ niSania;<br />

wiTldeba _ moqmedebaa (`wiTel fers iRebs~);<br />

1 qarTuli enis da literatura skolaSi, N1-4, 1987.<br />

2 m. TalakvaZe, qarTuli enis swavlebis meTodika, Tb., 1959; m. CinCalaZe, qarTuli zmnizedis<br />

swavleba skolaSi, Tb., 1955.<br />

3 magaliTebi amoRebulia m. CinCalaZis dasax. naSromidan.<br />

4 ganmartebebisaTvis gamoyenebulia `qarTuli enis ganmartebiTi leqsikoni”, t. I-VIII., 1950-1965.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!