20.09.2013 Views

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

icxvi 1<br />

126<br />

lali ezugbaia<br />

ricxvi, logikur-gramatikuli kategoria. logikuri TvalsazrisiT, ricxvi gulisxmobs<br />

semantikur opozicias: erTi _ erTze meti. es ukanaskneli SeiZleba iyos<br />

ori, sami, oTxi da a. S. garda amisa, arsebobs jgufi e. w. uTvladi sagnebisa, romel-<br />

Ta ricxvis gageba gansxvavebulia Tvladi sagnebis ricxvis gagebisagan. gramatikuli<br />

TvalsazrsiT, ricxvis kategoria emyareba semantikur opozicias: mxoloobiTi _<br />

mravlobiTi, rac enaTa umravlesobisTvisaa damaxasiaTebeli. zog enaSi gvxvdeba<br />

orobiTi, samobiTi da a. S. ricxvic.<br />

zemoTqmulidan gamomdinare, specialur literaturaSi ricxvis warmoebis ori<br />

sistemaa gamoyofili: logikuri da gramatikuli, romelTa Tanxvedra arsebiT saxelebSi<br />

xdeba. sxvagvarad, ricxvi aris enobrivi azrovnebis obieqtTa (saganTa) raodenobrivi<br />

maxasiaTebeli, romelic mxolod arsebiT saxelebsa da piris (CvenebiT) nacvalsaxelebs<br />

SeiZleba hqondes. danarCen metyvelebis nawilebs ricxvi sintaqsurad<br />

ewarmoeba. kerZod, saxelis an nacvalsaxelis ricxvis formas eTanxmeba zmnis forma.<br />

aseve, zedsarTavi saxelis formac gamoxatavs mimarTebas arsebiTi saxelis r-is<br />

formisadmi. orsave SemTxvevaSi gvaqvs ricxvSi SeTanxmeba, romelic sintaqsuri kategoriaa<br />

da ara logikuri.<br />

saxelis mravlobiTi ricxvi gulisxmobs simravlis (raodenobriobis) cnebas, romelic<br />

yvela enaSi erTnairad aRiqmeba, amave dros logikurad da gramatikuladac<br />

erTi da igive odenobaa. saxelis mxoloobiTi ricxvi erTis gagebas emyareba, Tumca<br />

isic pirobiTia da damokidebulia ama Tu im enis msoflxedvaze.<br />

zmnis ricxvis forma gviCvenebs, moqmedebs erTi, Tu erTze meti piri. amdenad,<br />

mravlobiTobis gageba sakuTriv zmnaSi ki ar devs, aramed qvemdebare-subieqtSi, anu:<br />

`isini modian~ gamoxatavs ara imdenad `siaruls~, ramdenadac `mosiaruleebs~. esaa<br />

gramatikuli movlena, romlis safuZvelzedac gamoiyofa ricxvis morfosintaqsuri<br />

kategoria.<br />

amrigad, ricxvis kategoria moicavs enis morfologiur, sintaqsur da semantikur<br />

doneebs. Sesabamisad, erTi mxriv, ricxvi gramatikuli kategoriaa, meore mxriv, is<br />

leqsikur kategoriaTa sferosac ganekuTvneba. aq igulisxmeba ricxviTi saxelebi,<br />

raodenobis aRmniSvneli saxelebi, rogoricaa `bevri~, `mravali~ da a. S.<br />

qarTulSi gramatikuli ricxvis warmoeba afiqsTa saSualebiT xdeba. arsebobs<br />

mravlobiTis aRmniSvnel morfemaTa sxvadasxvagvari kvalifikacia: ricxvi warmoqmnis<br />

kategoriad aris miCneuli, amitomac saxelis mravlobiTis mawarmoebeli -eb sufiqsi<br />

warmosaqmnel afiqsTa rigSi dgas (a. SaniZe). fleqsiur da derivaciul afiqsTa gverdiT<br />

gamoyofilia e. w. gardamavali tipis afiqsebi _ -eb morfema saxelebSi da -T _<br />

zmnaSi (arn. Ciqobava). mesame TvalsazrisiT, saxelTa mravlobiTobis -n da -eb sufiqsebi,<br />

msgavsad pirTa mravlobiTis -T, -en sufiqsebisa zmnaSi, leqsikur mniSvnelobas<br />

ver cvlian formebSi, isini mxolod fleqsiuri elementebia (T. uTurgaiZe). ramdenadac<br />

zmnas ricxvi sintaqsurad ewarmoeba, zmnaSi gamoyenebuli ricxvis formantebi<br />

oden fleqsiuri elementebi SeiZleba iyos. saxelebSi gansxvavebulad dgas sakiTxi,<br />

radgan amosavalia ricxvis logikur-semantikuri gageba, erTisa da mravlis semantikuri<br />

opozicia.<br />

qarTul enaSi saxelis mravlobiTis warmoeba xdeba -eb, -n da -T sufiqsebiT. amaTgan<br />

-eb Zvel qarTulSi naklebad ixmareboda, ZiriTadad usulo sagnebis an `socialurad<br />

pasiur arsebaTa~ aRmniSvnel saxelebTan (k. dondua). Sesabamisad, -eb morfemas<br />

ar hqonda sintaqsuri Zala. am funqciiT aRWurvili iyo n/T-iani mravlobiTi. magram<br />

imTaviTve arsebobda sxvaoba: -eb morfemiT r-is warmoebis aglutinaciuri prin-<br />

1 qarTuli ena, enciklopedia, Tb., 2008.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!