20.09.2013 Views

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

arsebiTi saxeli 1<br />

120<br />

viola kalandaZe<br />

arsebiTi saxeli, substantivi, metyvelebis nawili; damoukidebeli mniSvnelobis<br />

mqone sityva, romelic aRniSnavs sagans. gramatikuli niSnebis mixedviT sagnad<br />

iTvleba yvelaferi (materialuri sagnebi Tu aramaterialuri, ganyenebuli sagan-cnebebi<br />

da movlenebi), rasac daesmis kiTxva vin? an ra? (adamiani, dedamiwa, samSoblo,<br />

Tavisufleba). zedsarTav, ricxviT da nacvalsaxelTan erTad arsebiTi saxeli ganekuTvneba<br />

saxelTa klass. xasiaTdeba farTo sityvawarmoebiTi SesaZleblobebiT; icvleba<br />

brunvisa da ricxvis mixedviT; winadadebaSi upiratesad asrulebs qvemdebarisa<br />

da damatebis funqcias; gamoiyeneba agreTve gansazRvrebad, garemoebad da Sedgenili<br />

Semasmenlis saxelad nawilad.<br />

gamoiyofa arsebiTi saxelTa urTierTgadamkveTi leqsikur-gramatikuli jgufebi:<br />

sulierTa da usuloTa, adamianTa da araadamianTa (vin jgufi da<br />

r a jgufi), sakuTari da sazogado, konkretuli da abstraqtuli,<br />

krebiTi, nivTierebaTa da moqmedebisa, romlebic formawarmoebis, sityvawarmoebisa<br />

da sityvaTSexamebadobis TvalsazrisiT sakuTar qvesistemebs qmnian.<br />

s u l i e r T a jgufs ganekuTvneba sulier, sakuTari ZaliT moZrav cocxal arseba-<br />

Ta _ adamianTa da cxovelTa saxelebi: qali, megobari, ciyvi, Tevzi. u s u l o T a<br />

jgufs ganekuTvneba usulo, sakuTari ZaliT gadaadgilebis unars moklebul saganTa<br />

saxelebi: ca, varskvlavi, zRva, mTa. usuloTa jgufSia gaerTianebuli mcenareTa saxelebi:<br />

cacxvi, ia... sulierTa jgufis masTan gaTanabrebul saxelebs Seewyoba hyavs<br />

zmna (Svili, ZaRli, manqana hyavs), usuloTa jgufis da saxelebs _ aqvs zmna (mamulebi<br />

aqvs).<br />

qarTulSi adamianTa, gonier arsebaTa saxelebi gamijnulia sxva cocxal arseba-<br />

Ta saxelebisagan. es ukanasknelni usulo, aragonieri sagnis saxelebTan arian gaTanabrebuli.<br />

a d a m i a n T a ( g o n i e r T a ) jgufSi gaerTianebulia adamianTa, RvTiur<br />

da miTologiur arsebaTa saxelebi. daesmis kiTxva vin? (aqedan _ termini v i n j g u -<br />

fi): RmerTi, angelozi, adamiani, mwyemsi, devi. araadamianTa (aragonierTa) jgufs<br />

ganekuTvneba sxva danarCeni sulieri (cxovelebis, frinvelebis, wylis binadrebis,<br />

qvewarmavlebis, mwerebis) da usulo sagnis saxelebi. daesmis kiTxva ra? (aqedan _<br />

termini r a j g u f i ) : vefxvi, orbi, delfini, mdinare, saxli.<br />

adamianis saxelebs sadaurobis mawarmoeblad upiratesad -el sufiqsi moudis (kaxeli<br />

glexi), araadamianTa saxelebs _ -ur sufiqsi (kaxuri Rvino).<br />

s a k u T a r i saxeli saxels sdebs erT romelime sagans (giorgi, bagrationi, saqarTvelo,<br />

gelaTi). s a z o g a d o saxeli aRniSnavs mraval erTgvar sagans (qalaqi,<br />

qveyana, daTvi, mgeli). sakuTari saxeliT sagnis erTaderTobis xazgasma, misi individualizacia<br />

xdeba, sazogado saxeliT _ erTgvar saganTa ganzogadeba.<br />

sakuTar saxelebSi gamoiyofa Semdegi Tematuri jgufebi: geogr. saxelebi _ toponimebi,<br />

adamianTa (pirTa) saxelebi _ anTroponimebi, RmerTebis saxelebi _ Teonimebi,<br />

xalxTa da tomTa saxelebi _ eTnonimebi, cxovelTa saxelebi _ zoonimebi, ciur sxeulTa<br />

saxelebi _ kosmonimebi da sxv.<br />

sakuTari saxelebi, rogorc sagnobrivi mniSvnelobisagan met-naklebad daclili<br />

sityvebi, enis Cveulebriv ganmartebiT leqsikonSi ar SeaqvT (gamonaklisia mxolod<br />

eTnonimebi). am leqsikis Tavmoyra onomastikur leqsikonebSi xdeba. mas enaTmecnierebis<br />

specialuri dargi onomastika Seiswavlis.<br />

sazogado saxelebTan SedarebiT, sakuTar saxelTa ricxvi gacilebiT mcirea. ma-<br />

Ti formawarmoebiTi da sityvawarmoebiTi SesaZleblobebi SezRudulia. sakuTari saxelebi<br />

leqsikis naklebad cvalebad da naklebad Sevsebad sferos ganekuTvnebian.<br />

1 qarTuli ena, enciklopedia, Tb., 2008.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!