You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
arsebiTi saxeli 1<br />
120<br />
viola kalandaZe<br />
arsebiTi saxeli, substantivi, metyvelebis nawili; damoukidebeli mniSvnelobis<br />
mqone sityva, romelic aRniSnavs sagans. gramatikuli niSnebis mixedviT sagnad<br />
iTvleba yvelaferi (materialuri sagnebi Tu aramaterialuri, ganyenebuli sagan-cnebebi<br />
da movlenebi), rasac daesmis kiTxva vin? an ra? (adamiani, dedamiwa, samSoblo,<br />
Tavisufleba). zedsarTav, ricxviT da nacvalsaxelTan erTad arsebiTi saxeli ganekuTvneba<br />
saxelTa klass. xasiaTdeba farTo sityvawarmoebiTi SesaZleblobebiT; icvleba<br />
brunvisa da ricxvis mixedviT; winadadebaSi upiratesad asrulebs qvemdebarisa<br />
da damatebis funqcias; gamoiyeneba agreTve gansazRvrebad, garemoebad da Sedgenili<br />
Semasmenlis saxelad nawilad.<br />
gamoiyofa arsebiTi saxelTa urTierTgadamkveTi leqsikur-gramatikuli jgufebi:<br />
sulierTa da usuloTa, adamianTa da araadamianTa (vin jgufi da<br />
r a jgufi), sakuTari da sazogado, konkretuli da abstraqtuli,<br />
krebiTi, nivTierebaTa da moqmedebisa, romlebic formawarmoebis, sityvawarmoebisa<br />
da sityvaTSexamebadobis TvalsazrisiT sakuTar qvesistemebs qmnian.<br />
s u l i e r T a jgufs ganekuTvneba sulier, sakuTari ZaliT moZrav cocxal arseba-<br />
Ta _ adamianTa da cxovelTa saxelebi: qali, megobari, ciyvi, Tevzi. u s u l o T a<br />
jgufs ganekuTvneba usulo, sakuTari ZaliT gadaadgilebis unars moklebul saganTa<br />
saxelebi: ca, varskvlavi, zRva, mTa. usuloTa jgufSia gaerTianebuli mcenareTa saxelebi:<br />
cacxvi, ia... sulierTa jgufis masTan gaTanabrebul saxelebs Seewyoba hyavs<br />
zmna (Svili, ZaRli, manqana hyavs), usuloTa jgufis da saxelebs _ aqvs zmna (mamulebi<br />
aqvs).<br />
qarTulSi adamianTa, gonier arsebaTa saxelebi gamijnulia sxva cocxal arseba-<br />
Ta saxelebisagan. es ukanasknelni usulo, aragonieri sagnis saxelebTan arian gaTanabrebuli.<br />
a d a m i a n T a ( g o n i e r T a ) jgufSi gaerTianebulia adamianTa, RvTiur<br />
da miTologiur arsebaTa saxelebi. daesmis kiTxva vin? (aqedan _ termini v i n j g u -<br />
fi): RmerTi, angelozi, adamiani, mwyemsi, devi. araadamianTa (aragonierTa) jgufs<br />
ganekuTvneba sxva danarCeni sulieri (cxovelebis, frinvelebis, wylis binadrebis,<br />
qvewarmavlebis, mwerebis) da usulo sagnis saxelebi. daesmis kiTxva ra? (aqedan _<br />
termini r a j g u f i ) : vefxvi, orbi, delfini, mdinare, saxli.<br />
adamianis saxelebs sadaurobis mawarmoeblad upiratesad -el sufiqsi moudis (kaxeli<br />
glexi), araadamianTa saxelebs _ -ur sufiqsi (kaxuri Rvino).<br />
s a k u T a r i saxeli saxels sdebs erT romelime sagans (giorgi, bagrationi, saqarTvelo,<br />
gelaTi). s a z o g a d o saxeli aRniSnavs mraval erTgvar sagans (qalaqi,<br />
qveyana, daTvi, mgeli). sakuTari saxeliT sagnis erTaderTobis xazgasma, misi individualizacia<br />
xdeba, sazogado saxeliT _ erTgvar saganTa ganzogadeba.<br />
sakuTar saxelebSi gamoiyofa Semdegi Tematuri jgufebi: geogr. saxelebi _ toponimebi,<br />
adamianTa (pirTa) saxelebi _ anTroponimebi, RmerTebis saxelebi _ Teonimebi,<br />
xalxTa da tomTa saxelebi _ eTnonimebi, cxovelTa saxelebi _ zoonimebi, ciur sxeulTa<br />
saxelebi _ kosmonimebi da sxv.<br />
sakuTari saxelebi, rogorc sagnobrivi mniSvnelobisagan met-naklebad daclili<br />
sityvebi, enis Cveulebriv ganmartebiT leqsikonSi ar SeaqvT (gamonaklisia mxolod<br />
eTnonimebi). am leqsikis Tavmoyra onomastikur leqsikonebSi xdeba. mas enaTmecnierebis<br />
specialuri dargi onomastika Seiswavlis.<br />
sazogado saxelebTan SedarebiT, sakuTar saxelTa ricxvi gacilebiT mcirea. ma-<br />
Ti formawarmoebiTi da sityvawarmoebiTi SesaZleblobebi SezRudulia. sakuTari saxelebi<br />
leqsikis naklebad cvalebad da naklebad Sevsebad sferos ganekuTvnebian.<br />
1 qarTuli ena, enciklopedia, Tb., 2008.