q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

gramatikuli klas-kategoriis moSlisa an zmnis uRvlilebaSi drois kategoriis Camoyalibebis
Semdeg zmnis fuZidan nawarmoebi saxeli mimReobad Camoyalibda: gramatikuli
klasis niSnebma droisa da gvaris gamoxatva ikisres.
aseTi unda iyos qarTulSi mimReobaTa warmoebis Camoyalibebis gza, magram TiTqos
SesaZlebelia ufro adrindeli safexurebis gaTvaliswinebac.
vidre zmnis fuZisagan saxels miviRebdiT, mimReobas sxva forma da Sinaarsi unda
hqonoda.
mimReobas, rogorc saxels, istoriulad mimReobis mawarmoebeli sufiqsi aformebda.
magram qarTulSi gvxvdeba usufiqso mimReobaTa erTi tipi, romelic ZvelisZveli
viTarebis amsaxvelad aris miCneuli da romlis siZvele dokumentobrivad mtkicdeba
24 . mimReobis es formebi qarTuli enis uZveles ZeglebSia dadasturebuli. damaxasiaTebelia,
rom mimReobis am formebSi zmnis martivi fuZea mocemuli, rac maT siZveles
gaxazavs: me-ot, me-ox, u-rC, mo-Ruaw, u-Ruaw, u-qm, u-tyu, u-sm, m-xed, m-zrax, nerg,
ne-St, ne-stu.
mimReobis es tipi erTi mxriv iqcevs yuradRebas: arsebiTi mniSvneloba aqvs im
faqts, rom mimReobebis am formebSi sufiqsi ara gvaqvs.
raki mimReobis Camoyalibebis dros gramatikuli klasis kategoria cocxali iyo
da zmnac gramatikuli klasis mixedviT iuRvloda (nacvlad ufro gviandeli pirovani
uRvlilebisa), maSin zmnis klasovani forma da usufiqso forma mimReobisa erTmaneTs
daemTxveoda: prefiqsebi m-, n-, s- obieqtis an subieqtis klasis maCveneblebi iqneboda
zmnasa da mimReobaSic (imis mixedviT gardamavali iyo zmna Tu gardauvali).
rom istoriulad SesaZlebeli iyo mimReobis forma zmnis klasovan formas dam-
Txveoda, amas dRevandeli qarTulis masalac cxadyofs.
mimReobis funqciiT qarTulSi zmnis piriani formebica gvxvdeba: `arsi~, `Rirsi~,
`msgavsi~, `xerTvisi~ _ varT Cuen x e r T Â s i s a erTisani... (kimeni, II, 23, 24), `iqcevisi~
_ da daadgina qerobini motyinare da maxvili i q c e v i s i dacvad gzisa cxorebisasa
(dab., 3’ 24), `iZrvisi~ _ ars romelime i Z r v i s i , romeli iwodebis grZRabi (mÃecT,
iz.,1) `mrwamsi~ _ mrwamssa ityoda da cremlooda (kimeni I, 170,35), `miyuari~ _ miy
u a r i siZisaÁ mis, romeli dgan da ismenn (i. 3, 29 C; DE redaqciaSi: `megobari siZisa~).
zmnis piriani forma rom mimReobis funqciiT gamoiyenebodes, amis magaliTebs uxvad
gvawvdis Wanuri (i. yifSiZe megrulSic adasturebs amis magaliTebs). es ki imas
mowmobs, rom qarTveluri enebisaTvis zmnis piriani formiT mimReobis Sinaarsis gamoxatva
da Semdeg misi saxelad qcevis SesaZlebloba ar unda yofiliyo SeuZlebeli.
gansakuTrebiT sayuradRebo is aris, rom mimReobis es formebi statikuri zmnebia
imav dros. statikuri zmna ki drois mixedviT SezRudulia; faqtobriv drois kategoria
statikur zmnebs ara aqvT. e. i. zmnis iseT formas SeiZleboda hqonoda mimReobis
funqcia, romelic drois mixedviT ar aris gansazRvruli.
meore mxriv, zmnis is formebi, romlebic mimReobis Sinaarssac gadmoscemen, dinamikuri
zmnis diuratiuli aspeqtis formas warmoadgenen (iZvrisi, xerTvisi, iqcevisi).
zmna statikur-diuratiuli sawyisiT minimalurad gansxvavdeba saxelisagan (arn.
Ciqobava), diuratiulobis i sufiqsis gamoa, rom zmnis piriani forma imav dros mim-
Reobis Sinaarssac gadmogvcems.
Tu istoriulad mimReobaTa warmoebis usufiqso tipia Zveli, maSin dinamikur
zmnas mimReobis Sinaarsi SeeZlo gadmoeca mxolod im SemTvevaSi, Tu igi diuratiuli
aspeqtis formiT iqneboda mocemuli.
amitom dinamikur zmnaTa usufiqso mimReobebSi, romlebic gramatikuli klas-kategoriis
moqmedebis periodSi zmnis klasovan formas emTxveoda, diuratiulobis i su-
24 a r n . C i q o b a v a , saxelis fuZis uZvelesi agebuleba qarTvelur enebSi, gv. 126, $ 47.
118