q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

niSnavda; subieqti _ moqmedebis Semsrulebeli ki Cveulebriv vin klasis saxelia.
ra viTareba igulisxmeba gardamaval zmnebTan?
gardamaval zmnas aqvs sasubieqto da saobieqto mimReobis formebic. Tu gramatikuli
klas-kategoriis moqmedebis periodSic aseT viTarebas vigulisxmebT, maSin sasubieqto
da saobieqto mimReobebi formiT erTmaneTs daemTxveoda.
magram gardamavali zmnis mimReobaSi morfologiurad mxolod erTi afiqsia warmodgenili.
is an obieqtis klasis maCvenebeli iyo an subieqtisa. aseT pirobebSi rogorRa
aris SesaZlebeli erTma da imave formam mimReobisa moqmedebis subieqtsa da
obieqtzec miuTiTos. Teoriulad es Zneli warmosadgenia, magram amis daSvebis SesaZleblobas
mTis kavkasiur enaTa monacemebi iZleva.
bacburSi gardamavali zmnis mimReoba mxolod pirdapiri obieqtis klass aRniSnavs,
magram imis mixedviT Tu ra pozicia ukavia mimReobis mimarT pirdapir obieqts,
is SeiZleba moqmedebis subieqtsac etolebodes da pirdapiri obieqtic aRniSnos:
`dayin~ mimReobis forma calke aRebuli qarTulis saobieqto mimReobasac udris
(`SeWmuli~) da sasubieqto mimReobasac (`mWameli~), Tu pirdapiri obieqti win uZRvis
mimReobis formas, is gardamavali zmnis subieqts aRniSnavs `fhor dayin~ _ vaxSmis
mWameli (vaxSam-naWami); Tu obieqti mosdevs mimReobas, is gardamavali zmnis obieqts
udris: dayin fhor _ SeWmuli vaxSami (naWami vaxSami).
qarTulSi savsebiT analogiuri warmoeba gvaqvs `xmalamowvdilis~ tipis mimReobebSi.
qarTulSic gramatikuli klas-kategoriis moqmedebis periodSi gardamavali zmnis
mimReobaSi obieqtis klasis niSani iyo warmodgenili, xolo mimReoba SeiZleba sasubieqtoc
yofiliyo.
gardamaval zmnas dResac mimReobis sami forma aqvs: m-, s- da n- prefiqsiani; amaTgan
m- prefiqsiani forma mimReobisa sasubieqtoa, s- da n- prefiqsiani formebi moqmedebis
obieqts aRniSnaven.
n- da s- prefiqsebi mimReobaSi obieqtis maCveneblad darCa; es imiT aixsneba, rom
obieqti pasiurs, umoqmedos warmoadgens da mas nivTis klasis niSani ganekuTvna, mim-
Reobac mxolod obieqtze miuTiTebs.
m- prefiqsiani forma mimReobisa sasubieqtoa; mxolod m- prefiqsi ukve moqmedebis
subieqtis maCvenebelia da ara pirdapiri obieqtisa. subieqtze miTiTeba ki mimReobaSi
zmnis fuZis gaaqtivebis Semdeg, e. i. awmyos wyebis dro-kiloTa Camoyalibebis Semdgom
unda dawyebuliyo, roca zmnaSi subieqtis aRniSvnac gaxda aucilebeli. amitomvea
mimReobis m- prefiqsiani forma awmyo droisa.
ra funqcia hqonda mimReobis mawarmoebel sufiqsebs?
mimReobis mawarmoebeli sufiqsebis funqcia garkveulia monografiaSi `saxelis
fuZis uZvelesi agebuleba qarTvelur enebSi~ 23 .
mimReoba nazmnari zedsarTavi saxelia, zmnis fuZidan nawarmoebi saxeli. imisaTvis,
rom zmnisagan saxeli migveRo, bunebrivi iyo saxelis fuZis mawarmoebeli sufiqsi
gamoeyenebina enas. prefiqss, romelic mimReobis warmoebaSi iRebs monawilebas, ar
SeeZlo zmnuri fuZe saxelad eqcia. prefiqsi gramatikuli klasis niSani iyo da Tanabrad
damaxasiaTebeli rogorc zmnisa, ise saxelisaTvis. zmnur fuZes saxelad
swored mimReobis mawarmoebeli sufiqsi aqcevda.
amgvarad, mimReobis mawarmoebeli afiqsebidan prefiqsi gramatikuli klasis maCvenebeli
iyo istoriulad, xolo sufiqsi saxelis fuZis determinanti, romelic
zmnur fuZes saxelad aqcevda. drosa da gvarze miTiTeba am afiqsebma mas Semdeg
ikisres, roca maTi pirvandeli funqcia daiCrdila.
radgan istoriulad mimReobaSi arc gvari da arc dro ar gamoixateboda, mimReoba
zmnis fuZidan nawarmoebi Cveulebrivi saxeli unda yofiliyo (droisa da gvaris
mixedviT ganusazRvreli), romelic mxolod subieqtis an obieqtis klass aRniSnavda.
23 ix. a r n . C i q o b a v a , saxelis fuZis uZvelesi agebuleba qarTvelur enebSi, Tbilisi, 1942.
117