q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

varaudebisa da mosazrebaTa gamoTqmisaTvis SesaZleblobas mainc iZleva.
qarTulSi mimReobas zmnis gramatikuli kategoriebidan gvarisa da drois gamoxatva
SeuZlia. a. SaniZis azriT, mimReobas moepoveba agreTve gezi, orientacia (romlebic,
imave avtoris azriT, zmnis gramatikul kategoriebs warmoadgens), aspeqti da
kontaqti 21 . amaTgan gezi, orientacia da aspeqti (axlandeli gagebiT) zmniswiniT gamoixateba
da Tavad mimReobaSi ar aRiniSneba. kontaqti (kauzativi) ki zmnis fuZeSia
gamoxatuli, magram zmnis kauzatiuri formisagan mimReoba Cveulebriv ar iwarmoeba.
mimReobis warmoebaSi droisa da gvaris gamoxatvis sakiTxis ganxilvisas gamoirkva,
rom mimReoba istoriulad arc drosa da arc gvars ar aRniSnavda.
mimReobis prefiqsul warmoebaSi prefiqsi miuTiTebs erTdroulad drosa da
gvarzedac. m- prefiqsiani warmoeba awmyo droisaa, na- prefiqsiani warmoeba namyo
droisa, sa- prefiqsiani _ myofadi droisa; m-iani warmoeba moqmedebiTi gvarisaa, na-
da sa- prefiqsiani warmoeba vnebiTi gvarisa.
oden sufiqsur warmoebaSi ki sufiqsi Cans droisa da gvaris gamomxatveli (-il
da -ul sufiqsiani warmoeba vnebiTi gvarisaa da namyo droisa). prefiqsul-sufiqsur
warmoebaSi sufiqsi ufunqcio Cans da gvarsa da dros prefiqsi gamoxatavs.
qarTuli aglutinaciuri tipis enaa da aglutinaciur enaTa principis safuZvelze
yovel afiqss Tavisi erTi funqcia SeiZleba hqondes.
radgan oden prefiqsul warmoebaSi prefiqsia droisa da gvaris gamomxatveli, unda
vivaraudoT, rom mas erTi funqcia hqonda istoriulad. igive iTqmis prefiqsulsufiqsur
warmoebaSi mimReobis mawarmoebeli prefiqsis Sesaxeb; xolo sufiqss, romelic
amJamad ufunqcio Cans, ar SeiZleba istoriulad funqcia ar hqonoda.
zeviT SevniSneT, rom am ori funqciidan, romelic mimReobis mawarmoebel afiqsebs
aqvT dakisrebuli, arc droisa da arc gvaris aRniSvna ar aris pirveladi. maS
ra funqcia hqonda am afiqsebs istoriulad?
mimReobis mawarmoebeli prefiqsi axlac aSkarad Sesabamisi zmnis subieqtisa da
obieqtis maCvenebeli Cans: m- moqmedebis subieqtze miuTiTebs gardamaval da gardauval
zmnaTa mimReobebSi, sa- da na- pirdapir obieqtze. amitom mosalodneli iyo mim-
ReobaSic subieqtisa da obieqtis igive maCveneblebi gvqonoda, rac zmnaSi gvaqvs.
zmnaSi subieqti da obieqti piris mixedviT gairCeva; mimReobaSi prefiqsi imave subieqtsa
da obieqts aRniSnavs, magram piris gaurCevlad. amave dros zmnaSi m- prefiqsi
subieqtis niSnad ara gvaqvs (igi obieqtis maCvenebelia) da n-, s- ki obieqts ar aRniSnavs.
cxadia, m-, n-, s- mimReobis mawarmoebeli prefiqsebi zmnis subieqturi da obieqturi
piris maCveneblebi ar arian.
specialur literaturaSi mimReobis mawarmoebeli prefiqsebi gramatikuli klasis
maCveneblad aris miCneuli. m adamianis klasis aRmniSvneli iyo, n-, s- nivTis
klasisa 22 .
Tu mimReobis mawarmoebeli prefiqsebi istoriulad gramatikuli klasis niSnebia,
romlebic amosavali zmnis subieqtsa an obieqts aRniSnavdnen, maSin am gramatikuli
kategoriis moqmedebis periodSi gardauval zmnas eqneboda subieqtis aRmniSvneli
sami (ori ZiriTadi) forma mimReobisa: m- prefiqsiani forma mimReobisa subieqt-adamians
gamoxatavda, n-, s- prefiqsiani forma _ subieqt-nivTs. m- prefiqsiani sasubieqto
mimReoba dResac aqvs gardauval zmnas. ar dasturdeba s- da n- prefiqsiani formebi
sasubieqto mimReobisa.
cvlilebebi mimReobaTa warmoebaSi gramatikuli klas-kategoriis moSlis Semdeg
unda vivaraudoT. roca enaSi aRar iyo dapirispirebuli nivTi da adamiani, bunebrivia,
subieqtis gamosaxatavad mimReobis erTi forma darCeniliyo. m- prefiqsiani forma
mimReobisa ki imis gamo darCa subieqtis aRsaniSnavad, rom m- adamians, aqtiurs aR-
21 a k . S a n i Z e , qarTuli gramatikis safuZvlebi, gv. 586, $ 582.
22 ix. a r n . C i q o b a v a , saxelis fuZis uZvelesi agebuleba qarTvelur enebSi, Tbilisi, 1942.
116