20.09.2013 Views

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

q a r T u l i e n a d a l i t e r a t u r a

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

mimReobis warmoeba qarTulSi 1<br />

101<br />

ekaterine osiZe<br />

mimReoba zmnis fuZidan nawarmoebi saxelia, nazmnari zedsarTavi saxeli. rogorc<br />

saxels, mas yvela is morfologiuri kategoria aqvs, rac ama Tu im enaSi saxels moepoveba.<br />

amave dros mimReoba Cveulebriv zmnis romelsame (an ramdensame) gramatikul<br />

kategoriasac gamoxatavs. amiT gansxvavdeba igi zmnis fuZidan nawarmoeb arsebiT saxelTagan<br />

_ moqmed pirTa saxelebisagan.<br />

qarTulSi mimReobis warmoebis ganxilvis dros Cven ZiriTad mizans Seadgens mim-<br />

Reobis warmoebis istoriis, misi Camoyalibebisa da ganviTarebis gzebis gaTvaliswineba.<br />

mimReobaTa warmoebis istoriuli viTarebis gasaTvaliswineblad ki unda gairkves,<br />

ramdenad damaxasiaTebelia istoriulad mimReobisaTvis zmnis gramatikuli kategoriebis<br />

gamoxatva.<br />

im enebSi, sadac droisa da gvaris kategoria moepoveba mimReobas, unda gvqonoda<br />

moqmedebiTi gvaris mimReoba samive droisa da vnebiTi gvaris mimReoba awmyo, namyo<br />

da myofadi droisa. magram enaTa did umravlesobaSi aseTi sizuste warmoebisa ar<br />

aris daculi. riT aris es gamowveuli?<br />

es kiTxva qarTulSi mimReobaTa warmoebis ganxilvis drosac dgeba da axsnas<br />

Txoulobs. amgvarad, mimReobaSi droisa da gvaris gamoxatvis sakiTxia gasarkvevi da<br />

amasTan dakavSirebiT ki mimReobis fuZisa da mawarmoebel afiqsTa analizia saWiro.<br />

qarTulSi mimReoba 2 gairCeva drois, gvarisa da aspeqtis mixedviT. gvaqvs sami<br />

drois _ awmyo, namyo da myofadi drois mimReoba. moqmedebiTi da vnebiTi gvaris mim-<br />

Reobebi, sruli da usruli aspeqtis mqone mimReobis formebi.<br />

qarTulSi mimReoba iwarmoeba zmnis fuZidan; e. i. zmnis im nawilidan, romelic<br />

arcerTi gramatikuli kategoriis matarebeli ar aris da romelic saerToa zmnis<br />

yvela piris, drois, qcevisa da a. S. formebisaTvis. zmnis fuZeze garkveuli afiqsebis<br />

darTviT viRebT mimReobas.<br />

mimReobas awarmoebs: a) prefiqs-sufiqsi, b) mxolod prefiqsi, g) oden sufiqsi. aqedan<br />

sufiqsuri warmoeba namyo drois mimReobaSi gvaqvs mxolod; prefiqsul-sufiqsuri<br />

da oden prefiqsuli warmoeba samive drois mimReobaSi SeiZleba Segvxvdes.<br />

prefiqsebad mimReobaTa warmoebaSi gvxvdeba m-, sa-, na || ne. mimReobis mawarmoebel<br />

prefiqsTagan sa- prefiqsiani mimReoba myofadi droisaa, na- || ne- prefiqsiani warmoeba<br />

namyo droisa, m-iani warmoeba awmyo da namyo droisa.<br />

m- prefiqsiani mimReoba aqvs gardamaval zmnebs (m-cem-el, m-tanjv-el, m-Reb-el, m-<br />

Tesv-el...), gardauval ugvaro dinamikursa (m-wyr-al, m-STv-ar, m-kud-ar, m-wyud-ar...) da<br />

statikur zmnebsac (m-frinv-al, m-tir-al, m-dum-ar, m-rokv-el...). gardamaval zmnaTagan<br />

da statikuri zmnebidan m prefiqsiT (xmovniTurT) nawarmoebi mimReoba awmyo droisaa,<br />

gardauval ugvaro dinamikur zmnaTagan nawarmoebi mimReoba ki namyo droisa.<br />

m- prefiqsiT nawarmoebi mimReoba yovelTvis sasubieqtoa, e. i. etoleba Sesabamisi<br />

zmnis subieqts. calke dgas mxolod inversiuli statikuri zmnebi. aq m- TavsarTiani<br />

mimReoba saobieqtoa, udris Sesabamisi zmnis gramatikul obieqts (magram realur subieqts):<br />

mo-Zul-e _ `visac sZuls~, mo-yuar-e _ `visac uyvars~, mokÂrne _ `visac<br />

ukÂrs~ (da viyav raÁ ama saqmisaTÂs? mokÂrne, kimeni I, 297, 20).<br />

sa- prefiqsiani mimReoba iwarmoeba gardamaval zmnaTagan da inversiul statikur<br />

zmnTagan. erTpirian zmnas (statikursa Tu dinamikurs) sa- (agreTve na- || ne-) prefiqsi-<br />

1 Tbilisis saxelmwifo universitetis Sromebi, 67, Tb., 1957.<br />

2 termini `mimReoba” xelovnurad aris nawarmoebi, ar aris zusti da ar gadmoscems im<br />

Sinaarss, rasac am terminiT gamoxatuli gramatikuli kategoria aRniSnavs. upiratesoba am<br />

terminisa imaSi mdgomareobs mxolod, rom igi tradiciiT aris damkvidrebuli specialur<br />

literaturaSi.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!