18.09.2013 Views

Justice and Law Legal Journal

Justice and Law Legal Journal

Justice and Law Legal Journal

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

marTlmsajuleba da kanoni<br />

<strong>Justice</strong> <strong>and</strong> <strong>Law</strong><br />

N3<br />

marTlmsajuleba<br />

N3<br />

'10<br />

da<br />

kanoni<br />

<strong>Justice</strong> <strong>and</strong> <strong>Law</strong> <strong>Legal</strong> <strong>Journal</strong><br />

#3(26)'10


N<br />

marTlmsajuleba<br />

3(26)<br />

'10<br />

da<br />

kanoni<br />

<strong>Justice</strong> <strong>and</strong> <strong>Law</strong> #3(26)'10<br />

<strong>Legal</strong> <strong>Journal</strong>


marTlmsajuleba<br />

ISSN 1512-388X<br />

2<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

redaqtori<br />

nino ZiZiguri<br />

redaqtoris TanaSemwe<br />

irma beqauri<br />

nomerze muSaobdnen:<br />

beqa Wedia<br />

leila koSkaZe<br />

marine vasaZe<br />

dizaini:<br />

besik danelia<br />

fotouzrunvelyofa:<br />

daviT xizaniSvili<br />

saredaqcio sabWo:<br />

diana berekaSvili<br />

Tamar zambaxiZe<br />

inga kvaWantiraZe<br />

konstantine kublaSvili<br />

zaza meiSvili<br />

valeri cercvaZe<br />

Editorial Board:<br />

DIANA BEREKASHVILI<br />

TAMAR ZAMBAKHIDZE<br />

INGA KVACHANTIRADZE<br />

KONSTANTINE KUBLASHVILI<br />

ZAZA MEISHVILI<br />

VALERI TSERTSVADZE<br />

Editor:<br />

NINO DZIDZIGURI<br />

Assistant to Editor:<br />

IRMA BEKAURI<br />

The issue was prepared by:<br />

BEKA CHEDIA<br />

LEILA KOSHKADZE<br />

MARINE VASADZE<br />

Designed by<br />

BESIK DANELIA<br />

Photo support by<br />

DAVIT KHIZANISHVILI<br />

English version of articles has been provided by C<strong>and</strong>idates<br />

of <strong>Law</strong> faculty of Tbilisi State University<br />

dabeWdilia Sps `formaSi~<br />

Printed in Forma Ltd<br />

uak (UDC) 340.11+340.130.5<br />

m-306<br />

<strong>Justice</strong> <strong>and</strong> <strong>Law</strong><br />

iuridiuli Jurnali<br />

LEGAL JOURNAL<br />

akrZalulia aq gamoqveynebuli masalebis<br />

gadabeWdva, gamravleba an gavrceleba<br />

komerciuli mizniT, saqarTvelos<br />

mosamarTleTa asociaciisa da saqarTvelos<br />

uzenaesi sasamarTlos werilobiTi<br />

nebarTvisa da wyaros miTiTebis gareSe.<br />

gamocema momzadebulia proeqtis<br />

`sasamarTlo xelisuflebis mxardaWera~<br />

farglebSi, romelsac axorcielebs gaeros<br />

ganviTarebis programa (UNDP) da<br />

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo.<br />

gamocemaSi gamoTqmuli mosazrebebi SesaZloa<br />

ar emTxveodes gaeros ganviTarebis<br />

programis (UNDP) da saqarTvelos uzenaesi<br />

sasamarTlos mosazrebebs.<br />

Published by United Nations Development Programme<br />

Georgia (UNDP) <strong>and</strong> Supreme Court of Georgia within<br />

the frame of the project” Support to <strong>Justice</strong> System”.<br />

Views expressed in the edition belongs to its authors <strong>and</strong><br />

don‘t necessarily reflects the official position of UNDP <strong>and</strong><br />

Supreme Court Georgia


7<br />

16<br />

22<br />

36<br />

48<br />

55<br />

sarCevi/CONTENTS<br />

konstantine kublaSvili: `uvadod daniSnul mosamarTles<br />

damoukideblobis da stabilurobis meti gancda aqvs~<br />

KONSTANTINE KUBLASHVILI: “JUDGES APPOINTED WITH LIFE TIME<br />

TENURE HAVE HIGHER SENSE OF INDEPENDENCE AND STABILITY”.<br />

maia ivaniZe<br />

religiuri danaSauli Zveli qarTuli samarTlis<br />

Zeglebis mixedviT<br />

RELIGIOUS CRIME ACCORDING TO ANCIENT MONUMENTS OF<br />

GEORGIAN LAW<br />

MAIA IVANIDZE<br />

TinaTin CaCaniZe<br />

saxelSekrulebo Tavisufleba da saxelSekrulebo<br />

samarTlianoba Tanamedrove saxelSekrulebo samarTalSi<br />

CONTRACTUAL FREEDOM AND CONTRACTUAL EQUITY<br />

IN MODERN CONTRACTUAL LAW<br />

TINATIN CHACHANIDZE<br />

irma merebaSvili<br />

saerTaSoriso xelSekrulebebi gansjadobis institutSi<br />

INTERNATIONAL TREATIES IN THE INSTITUTE OF COGNIZANCE<br />

IRMA MEREBASHVILI<br />

giorgi Tordia<br />

mmarTvelobis naxevradsaprezidento modeli<br />

saqarTveloSi mimdinare sakonstitucio cvlilebebis<br />

WrilSi<br />

SEMI-PRESIDENTIAL MODEL OF GOVERNANCE IN THE SCOPE OF<br />

CONSTITUTIONAL REFORMS TAKING PLACE IN GEORGIA<br />

GIORGI TORDIA<br />

ekaterine qardava<br />

mmarTvelobis cneba da kerZo da sajaro samarTlis<br />

mimarTeba mmarTvelobis ganxorcielebis procesSi<br />

THE CONCEPT OF GOVERNANCE AND RELATION OF PRIVATE AND<br />

PUBLIC LAW IN THE PROCESS OF ADMINISTERING THE<br />

GOVERNANCE<br />

EKATERINE KARDAVA<br />

3


marTlmsajuleba<br />

4<br />

N3<br />

da<br />

66<br />

75<br />

96<br />

103<br />

123<br />

134<br />

151<br />

kanoni<br />

giorgi TumaniSvili<br />

`gaidlainebis~ marTlmsajulebis sistemaSi<br />

gamoyenebis sakiTxisaTvis<br />

REGARDING THE APPLICATION OF THE “GUIDELINES” WITHIN<br />

THE ADMINISTRATION OF JUSTICE<br />

GIORGI TUMANISHVILI<br />

ilona gagua<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsiT<br />

gaTvaliswinebuli mtkicebis tvirTis inovaciuri<br />

ganawilebis TaviseburebaTa analizi<br />

ANALYZES ON THE SPECIFICATION OF THE NEW DISTRIBUTION OF<br />

THE BURDEN OF PROVE ACCORDING TO THE CIVIL PROCEDURE<br />

CODE OF GEORGIA<br />

ILONA GAGUA<br />

mixeil gabunia<br />

danaSaulobis gamomwvevi mizezebis kriminologiuri<br />

aspeqtebi<br />

REASONS CAUSING THE CRIME CRIMINOLOGICAL ASPECTS<br />

MIKHEIL GABUNIA<br />

elene gvencaZe<br />

danaSaulSi Tanamonawileoba kontinenturi qveynebisa<br />

da iaponiis sisxlis samarTlis kodeqsebis mixedviT<br />

COMPLICITY IN A CRIME ACCORDING TO THE CRIMINAL CODES OF<br />

CONTINENTAL STATES AND JAPAN<br />

ELENE GVENTSADZE<br />

daviT wulaia<br />

kriminologiis mniSvneloba saxelmwifosa da<br />

sazogadoebaSi<br />

IMPORTANCE OF CIMINOLOGY IN THE STATE AND SOCIETY<br />

DAVIT TSULAIA<br />

Temur cqitiSvili<br />

genocidis cneba da Semadgenloba<br />

CONCEPT OF GENOCIDE AND ITS COMPOSITION<br />

TEMUR TSKITISHVILI<br />

axali ambebi


Zvirfaso megobrebo!<br />

vin, Tu ara Tqven SegiZliaT SeafasoT iuridiuli mecnierebis<br />

ganviTarebisaTvis saqarTvelos uzenaesi sasamarTlosa da saqarTvelos<br />

mosamarTleTa asociaciis perioduli gamocemebis _<br />

`marTlmsajuleba~ da `marTlmsajuleba da kanonis~ mniSvneloba.<br />

aRniSnul JurnalebSi gamoqveynebuli mravalferovani statiebi<br />

sainteresoa praqtikosi Tu Teoretikosi iuristebisaTvis<br />

da doqtorantebisaTvis, xolo aqtualuri interviu Tu sxvadasxva<br />

saxis sakanonmdeblo cvlilebebi informacias awvdis sasamarTlo<br />

sistemis saqmianobiT dainteresebul mkiTxvels, rasac<br />

adasturebs Jurnalebis gamocemaze moTxovna, rogorc qveyanaSi,<br />

aseve, mis farglebs gareT.<br />

misasalmebelia, rom es ori Jurnali gaerTi<strong>and</strong>a, Seiqmna profesionali<br />

kadrebiT dakompleqtebuli redaqcia da vfiqrobT,<br />

kidev ufro daxvewil gamocemas miviRebT.<br />

gvjera, rom Jurnali `marTlmsajuleba da kanoni~ Tqveni mxardaWeriTa<br />

da aqtiuri TanamSromlobiT Rirseul adgils daimkvidrebs<br />

sxva iuridiul gamocemaTa Soris.<br />

pativiscemiT,<br />

Dear Friends,<br />

nino ZiZiguri<br />

mTavari redaqtori<br />

We believe that you are the ones who can best evaluate the importance of the<br />

periodical law journals “<strong>Justice</strong>” <strong>and</strong> “<strong>Justice</strong> <strong>and</strong> <strong>Law</strong>”, issued by the Georgian<br />

Judges Association <strong>and</strong> by the Supreme Court of Georgia, for the development of<br />

legal science in Georgia. Variety of the articles published in these journals are<br />

interesting practitioners as well as scholars <strong>and</strong> PHD students. Crucial interviews as<br />

well as legislative novelties published in these journals provide the information update<br />

interested persons regarding the developments within the judiciary. High dem<strong>and</strong> on<br />

the editions of the journals within the country as well as abroad is a good prove of<br />

that.<br />

Merger of these two journals has to be welcomed. Group of highly competent<br />

editors was formed <strong>and</strong> we believe that the new edition will be even more advanced.<br />

We would like to believe that the journal “<strong>Justice</strong> <strong>and</strong> <strong>Law</strong>”, through your support<br />

<strong>and</strong> active cooperation will become a solid edition among other legal editions.<br />

Respectfuly,<br />

NINO DZIDZIGURI<br />

Editor in Chief<br />

5


marTlmsajuleba<br />

6<br />

N3<br />

da<br />

kanoni


`uvadod daniSnul<br />

mosamarTles<br />

damoukideblobis<br />

da stabilurobis<br />

meti gancda aqvs~<br />

`vfiqrob, rom nafic msajulTa sasamarTlo<br />

daimkvidrebs adgils sasamarTloSi da, saerTod,<br />

samarTlis sistemaSi. qveynis ganviTarebis am etapze<br />

marTlmsajulebaSi xalxis monawileoba<br />

SesaZlebelia. mimaCnia, rom sazogadoebas SeuZlia<br />

miiRos samarTliani gadawyvetileba~, _ acxadebs uzenaesi<br />

sasamarTlos Tavmjdomare konstantine kublaSvili,<br />

romelTan interviuSic gaecnobiT sasamarTlo sistemaSi<br />

ganxorcielebul da mosalodnel siaxleebs.<br />

batono kote, saqarTvelos mosamarTleTa asociaciisa<br />

da uzenaesi sasamarTlos ori gamocema gaerTi<strong>and</strong>a<br />

da mkiTxveli miiRebs axali tipis gamsxvilebul<br />

erT Jurnals. ratom moxda ori Jurnalis<br />

gaerTianeba da ra dadebiTi Sedegi eqneba mas?<br />

_ am gaerTianebis mizani iyo, rom samecnieri xasiaTis gamocema<br />

ufro mravalferovani da saintereso gamxdariyo, miT<br />

umetes, rom uzenaesi sasamarTlos da mosamarTleTa asociaciis<br />

Jurnalebi erT wiaRSi iqmneboda da orive resursis<br />

SeerTebiT bunebrivia, gacilebiT ukeTes produqts<br />

miviRebT. Tanac, mosamarTleTa asociaciisa da uzenaesi<br />

sasamarTlos JurnalSi profesionalebi moRvaweoben da<br />

maTi gaerTianebiT kidev ufro daxvewil gamocemas mivi-<br />

RebT.<br />

7


marTlmsajuleba<br />

8<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

aRsaniSnavia, rom uzenaesi sasamarTlos gamocema<br />

Zalze popularuli iyo da warmatebiT<br />

vrceldeboda, amis dasturia isic,<br />

rom mis Sesaxeb daaxloebiT 25 qveynidan<br />

mogvivida werilebi. aseTive popularulia<br />

asociaciis Jurnalic da miviReT gadawyvetileba,<br />

rom am ori popularuli gamocemis<br />

gaerTianebiT erTi soliduri samecniero<br />

Jurnali SevqmnaT, romelsac mkiTxveli<br />

weliwadSi oTxjer miiRebs.<br />

batono kote, ar SeiZleba ar dagisvaT<br />

kiTxva 1 oqtomberTan dakavSirebiT,<br />

roca nafic msajulTa sasamarTlo<br />

amoqmeddeba. Tqven yovel-<br />

Tvis optimisturad iyaviT ganwyobili<br />

am siaxlisadmi, rogor fiqrobT,<br />

gamarTldeba Tqveni optimizmi?<br />

miiRebs qarTuli sazogadoeba<br />

am siaxles?<br />

_ me, axlac optimisturad var ganwyobili<br />

da darwmunebiT SemiZlia Tqma, rom es instituti<br />

warmatebiT amuSavdeba. vfiqrob,<br />

rom iseT qveyanaSic ki, rogoric saqarTveloa,<br />

romelsac aranairi gamocdileba<br />

ara aqvs am mxriv, nafic msajulTa sasamar-<br />

Tlo daimkvidrebs adgils sasamarTloSi<br />

da, saerTod, samarTlis sistemaSi. qveynis<br />

ganviTarebis am etapze marTlmsajulebaSi<br />

xalxis monawileoba SesaZlebelia. mimaCnia,<br />

rom sazogadoebas SeuZlia miiRos samar-<br />

Tliani gadawyvetileba.<br />

sazogadoebaSi moxdeba Zalze seriozuli<br />

gardatexa, moqalaqeebis marTlSegneba<br />

amaRldeba da isini gacilebiT obieqturad<br />

Seafaseben ara marto sasamarTloSi, saer-<br />

Tod, qveyanaSi mimdinare procesebs. Tavad<br />

gamocdian ra Znelia da ramxela pasuxis-<br />

mgeblobasTanaa dakavSirebuli gadawyvetilebis<br />

miReba. es aris marTlmsajulebaSi<br />

sazogadoebis pirdapiri monawileoba, mosamarTlis,<br />

advokatis, prokuraturis Carevis<br />

gareSe. vfiqrob, am sistemam unda<br />

gaamarTlos. pirvel rigSi, is moqalaqeebisaTvis<br />

iqneba Zalian kargi, radgan gaiTaviseben<br />

konkretul pasuxismgeblobas qveynisa<br />

da sazogadoebrivi mniSvnelobis sakiTxebis<br />

winaSe. sazogadoebis warmomadgenlebi<br />

mixvdebian, rom am qveyanaSi maT<br />

ekiTxebaT da maTi gadasawyvetia bevri ram.<br />

moqalaqe mixvdeba, rom pasuxismgebloba<br />

qveynis winaSe ar aris mxolod sakuTar<br />

Tavze da ojaxze zrunva.<br />

Cven Zalian bevri gavakeTeT, rom sazogadoebamde<br />

migvetana sruli informacia am<br />

siaxlis Taobaze, rasac mivaRwieT kidec. sazogadoebisaTvis<br />

ukve Zalze kargadaa cnobili<br />

am cvlilebis Sesaxeb. amis dasturia<br />

gamokiTxvebis Sedegebi, romelic cxadyofs,<br />

rom mosaxleobas gaaCnia TiTqmis srulyofili<br />

informacia am axali institutisa da<br />

im pasuxismgeblobis Taobaze, romelic maT<br />

daekisrebaT.<br />

Cveni saqmianoba am mimarTulebiT gagrZeldeba<br />

da sazogadoeba nebismier dros mii-<br />

Rebs Cvengan detalur informacias, raTa<br />

ukeT iyos informirebuli mimdinare procesebis<br />

Taobaze.<br />

nafic msajulTa sasamarTlos garda<br />

1 oqtombridan sruliad axali tipis<br />

marTlmsajuleba amoqmeddeba, mzad<br />

arian mosamarTleebi am siaxlisaTvis?<br />

_ SemiZlia vTqva, rom Cven srulyofilad<br />

mzad varT axali procesis misaRebad da


darwmunebuli var, pirvelive procesi nafic<br />

msajulTa monawileobiT sasamarTlo-<br />

Si warmatebulad Catardeba.<br />

nafic msajulTa sasamarTlo procesebs<br />

sasamarTlo Zalze momzadebuli xvdeba,<br />

ori wlis manZilze mosamarTleebi intensiur<br />

treningebs gadiodnen, rogorc qarTvel,<br />

ise ucxoel eqspertebTan. amitomac,<br />

darwmunebuli var procesis warmarTvas<br />

mosamarTleebi Tavs gaarTmeven, miT umetes,<br />

TbilisSi, sadac Zalze maRali kvalifikaciis<br />

profesionali mosamarTleebi<br />

gvyavs da am mxriv problema ar arsebobs.<br />

axali saproceso kodeqsis miRebiT mTlianad<br />

icvleba sisxlis samarTalwarmoeba<br />

da gadadis SejibrebiTobis principze.<br />

procesi mxareebis kvalifikaciaze iqneba<br />

damokidebuli. isini myari, argumentire-<br />

buli mtkicebulebebiT unda gamovidnen<br />

procesze da mosamarTle mxolod maTi mtkicebulebebis<br />

safuZvelze miiRebs gadawyvetilebas<br />

da Tu rogors, es mxareebze iqneba<br />

damokidebuli. saproceso kodeqsSi Zalian<br />

mkveTradaa gansazRvruli mxareebis<br />

Tanaswori ufleba-movaleobebi. es iqneba<br />

sruliad axali procesi, asi procentiT gansxvavebuli<br />

Zveli procesisagan. mosamar-<br />

Tle mxolod arbitris rolSi iqneba procesze<br />

da Seafasebs mxareebis mier wardgenil<br />

mtkicebulebebs.<br />

mosamarTleebma didi yuradReba zogadad,<br />

axali wesebis mimarT unda gamoiCinon, radganac<br />

sisxlis samarTlis axali saproceso<br />

kodeqsiT faqtobrivad, yvelaferi icvleba.<br />

axali kodeqsis implementacia sakmaod<br />

rTuli procesia da mas mosamarTleebi Zalze<br />

yuradRebiT unda moekidon. nebismieri<br />

9


marTlmsajuleba<br />

10<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

saproceso darRvevac ki, mxarisaTvis SesaZloa<br />

saziano aRmoCndes. Tumca, Cveni mosamarTleebi<br />

maTi profesionalizmidan da<br />

kvalifikaciidan gamomdinare, am siaxlisaTvis<br />

mzad arian da Tavs gaarTmeven mas.<br />

batono kote, gasuli wlis bolos,<br />

wlis Sedegebis Sejamebisas, 2010<br />

wlis programis prezentaciac moaxdineT,<br />

marTalia, wlis bolomde sami<br />

Tve darCa, magram mainc, rogor fiqrobT,<br />

ganaxorcieleT am wlis programa?<br />

_ mimdinare wels, ramdenime mimarTulebiT<br />

vmuSaobdiT, pirveli, ra Tqma unda, Seexeboda<br />

nafic msajulTa sasamarTlosaTvis<br />

mzadebas, axali saproceso kodeqsis amoqmedebas<br />

da mgoni es gavakeTeT warmatebulad<br />

mTeli saqarTvelos masStabiT, radganac<br />

Tu nafic msajulTa sasamarTlo am<br />

etapze mxolod TbilisSi imuSavebs, axali<br />

kodeqsi mTeli saqarTvelos masStabiT<br />

amoqmeddeba.<br />

meore mimarTuleba iyo sasamarTloebis<br />

gaerTianeba _ sul cota xnis winaT, Seiqmna<br />

magistrati sasamarTloebi baRdadSi, wyaltubosa<br />

da tyibulSi, isini quTaisis gaer-<br />

Tianebuli sasamarTlos farglebSi imoqmedeben.<br />

aRsaniSnavia, rom quTaisis sasamarTlos<br />

reitingi yovelTvis Zalze maRali iyo, Catarebuli<br />

gamokiTxvebiT, moqalaqeTa ndobis<br />

maCvenebeli quTaisis saqalaqo sasamar-<br />

Tlos mimarT 60 procentze meti iyo. darwmunebuli<br />

var, rom am gaerTianebis Semdeg<br />

ukeTesi situacia Seiqmneba.<br />

kidev erTi mimarTuleba iyo, axali mosamarTleebis<br />

momzadeba. wels 4 axali mosamarTle<br />

davniSneT da iusticiis skolaSi<br />

Cairicxa 6 axali k<strong>and</strong>idati. noemberSi kidev<br />

Catardeba mosamarTleTa sakvalifikacio<br />

gamocda da vvaraudobT, rom am gamocdis<br />

Sedegad SerCeuli 5-6 axali k<strong>and</strong>idati<br />

kvlav Cairicxeba skolaSi, romelic marTlac<br />

saukeTeso kadrebs amzadebs. es da sxva<br />

mimarTulebebi, romelzec vmuSaobT, Cveni<br />

yoveldRiuri saqmianobaa, rasac kvlav<br />

aqtiurad gavagrZelebT.<br />

Tqven ambobdiT xolme, rom mosamarTleTa<br />

sruli damoukideblobis<br />

erT-erTi garanti maTi uvadod daniSvnaa,<br />

sainteresoa Tqveni azri<br />

sakonstitucio cvlilebasTan<br />

dakavSirebiT, romelic mosamarTleTa<br />

uvado daniSvnas iTvaliswinebs.<br />

_ Cveni ori warmomadgeneli, batoni zaza<br />

meiSvili da batoni valeri cercvaZe sakonstitucio<br />

komisiis wevrebi iyvnen da am<br />

cvlilebis miRebaSi aqtiurad monawileobdnen.<br />

am cvlilebas komisia mxars uWerda,<br />

is misaRebia parlamentisTvisac. msjeloba<br />

modelze da umniSvnelo detalebze mimdinareobs,<br />

Tumca, sakamaTo ar aris, rom mosamarTle<br />

uvadod unda dainiSnos. uvadod<br />

daniSnul mosamarTles damoukideblobis,<br />

principulobis da stabilurobis ufro meti<br />

gancda aqvs.<br />

kamaTi gamoiwvia 3-wliani gamosacdeli<br />

vadis gasvlis Semdeg uvadod<br />

daniSvnis sistemam.


_ mosamarTle sami wliT dainiSneba gamosacdeli<br />

vadiT, sami wlis Semdeg ki, uvadod.<br />

ramdenime qveyanas msgavsi praqtika<br />

aqvs da es sistema Zalze kargad muSaobs.<br />

sami weli swored is droa, roca mosamar-<br />

Tle bolomde srulyofilad Camoyalibdeba<br />

profesionalad. garda iusticiis umaRles<br />

skolaSi miRebuli unar-Cvevebisa, mis-<br />

Tvis praqtikuli gamocdileba Zalze mniSvnelovania.<br />

msgavsi praqtika moqmedebs germaniaSi, sadac<br />

gamosacdel vadad miCneulia 5 weli,<br />

aseve, iaponiaSi, rumineTSi, SvedeTSi da<br />

ungreTSi. sxvadasxva qveynebSi gamosacdel<br />

vadad sxvadasxva periodia dawesebuli<br />

_ zogan erTi, zogan 5 weli. es aprobirebuli<br />

sistemaa da moqmedebs warmatebulad.<br />

dabolos, batono kote, sainteresoa,<br />

samomavlo gegmebi, kidev ra siaxleebis<br />

ganxorcielebas apirebT<br />

sasamarTlo sistemaSi?<br />

_ pirvel rigSi, aRvniSnav, rom procesebi,<br />

romlebic mimdinareobs, unda gagrZeldes.<br />

saubaria, mosamarTleTa sakvalifikacio<br />

gamocdebze, ris safuZvelze SerCeuli k<strong>and</strong>idatebis<br />

skolaSi Caricxvasa da mosamar-<br />

Tled daniSvnis procesze; gagrZeldeba<br />

pirveli instanciis sasamarTloebis gamsxvileba<br />

_ ukve gvaqvs 16 gamsxvilebuli sasamarTlo<br />

da am procesis dasrulebis Semdeg,<br />

gveqneba 22 gaerTianebuli sasamarTlo.<br />

garda amisa, kvlav gagrZeldeba mosamarTleTa<br />

intensiuri gadamzadeba; gagr-<br />

Zeldeba mosamarTleTa uvadod daniSvnisaTvis<br />

mzadeba da a.S<br />

aRsaniSnavia, rom ukve moqmedebs specialuri<br />

sistema, romlis meSveobiTac sxdomaTa<br />

darbazebSi keTdeba audioCawera, amjerad,<br />

gadavdivarT axal sistemaze _ audiooqmebze,<br />

rac daaCqarebs process da kidev<br />

ufro gamWvirvales gaxdis.<br />

momavali wlidan ramdenime sasamarTloSi<br />

amoqmeddeba saqmeTa warmoebis eleqtronuli<br />

programa. am programis danergviT<br />

aRmoifxvreba furclebiT saqmiswarmoeba.<br />

am programis gamarTulad amoqmedebas ori<br />

weli dasWirdeba, raTa TanamSromlebma<br />

srulyofilad Seiswavlon sistemis muSaobis<br />

wesi. aRsaniSnavia, rom es sistema bevr<br />

qveyanaSi ar aris. iseT ganviTarebul qveyanaSi<br />

rogoricaa magaliTad, norvegia, es<br />

sistema mxolod samoqalaqo saqmeebze moqmedebs,<br />

amerikaSi ki, zogierT StatSi.<br />

am da sxva teqnikuri Tu sxva saxis procesis<br />

srulyofilad gasamarTavad ori welia<br />

saWiro da miviRebT ufro metad srulyofil,<br />

_ kidev ufro swraf da efeqtian marTlmsajulebas.<br />

11


marTlmsajuleba<br />

12<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

“JUDGES APPOINTED<br />

WITH LIFE TIME TENURE<br />

HAVE HIGHER SENSE OF<br />

INDEPENDENCE AND<br />

STABILITY”<br />

“I believe that that the jury trial will be well established in the<br />

judiciary as well as in justice system in General. Participation of<br />

public in administration of justice at this stage of development is<br />

quite possible <strong>and</strong> I believe that public can render fair decision,” –<br />

statement of the Chairman of the Supreme Court of Georgia,<br />

Konstantine Kublashvili. In this interview, you will get introduced to the<br />

implemented <strong>and</strong> expected novelties within the judiciary.<br />

Mr. Kote, the journals of the Judges’ Association of Georgia<br />

<strong>and</strong> of the Supreme Court have been merged, readers shall have<br />

one journal that will be new style <strong>and</strong> thicker. What was the<br />

reason for that <strong>and</strong> what kind of positive affects it might have?<br />

– The purpose of this merge was to transform this journal into more scientific,<br />

diverse <strong>and</strong> more interesting. Taking into account that these two journals<br />

were prepared in the same community, merging the resources of both,<br />

will obviously end up in a better product. Professionals contribute to both<br />

journals, with the merge of these two – edition will be higher quality.<br />

It is worth mentioning that, Supreme Court’s edition was extremely popular<br />

<strong>and</strong> was successfully distributed. This was also proved in letters received<br />

from 25 countries. The journal of the Association is similarly popular, thus<br />

we decided to merge these two to create one solid, scientific journal that will<br />

be issued four times a year.


Mr. Kote, we have to ask the question regarding<br />

October 1, when the jury trial will be enforced.<br />

You were always optimistic regarding<br />

this novelty. Do you think your optimism<br />

will be justified? Shall the Georgian society<br />

accept this novelty?<br />

– I’m still optimistic <strong>and</strong> quite confident that this institute<br />

will function successfully. I believe that even in<br />

Georgia, when we do not have any similar experience,<br />

jury trial will become integral part of the court system<br />

<strong>and</strong> the entire justice. At this stage of development,<br />

public participation in justice system is quite possible<br />

<strong>and</strong> I believe public can render a far decision.<br />

This will be a huge transformation in the society, the<br />

legal education of public will increase <strong>and</strong> they will have<br />

amore objective judgment on the processes taking place<br />

in the courts as well as in the entire country. They will<br />

realize how difficult <strong>and</strong> what a big responsibility it is to<br />

make decision. This is direct participation of public in<br />

the administration of justice, without the involvement<br />

of a judge, prosecutor <strong>and</strong> an attorney. I believe that<br />

this system will be successful. First of all, it will be good<br />

for citizens, as they will sense their responsibility towards<br />

the country <strong>and</strong> society. Public representatives will realize<br />

that their opinion is counted <strong>and</strong> they can decide<br />

many things. A citizen shall underst<strong>and</strong> that responsibility<br />

before the state is not only taking care of yourself<br />

<strong>and</strong> your family.<br />

We did a lot to provide maximum information to the<br />

public regarding this novelty <strong>and</strong> we achieved this. Public<br />

already knows very well what is the change about. This is<br />

also proved in the public opinion surveys, that shows that<br />

population has quite comprehensive information regarding<br />

this institute <strong>and</strong> the relevant responsibility.<br />

We will continue to work in this direction <strong>and</strong> public<br />

can receive the detailed information at any time to ensure<br />

they are well updated on the ongoing processes.<br />

Besides the jury trial, completely new administration<br />

of justice shall be enforced starting<br />

October 1. Are judges ready for this?<br />

– I can say that we are fully prepared for the new process<br />

<strong>and</strong> I’m quite confident that the very first jury trial<br />

shall be held very successfully.<br />

Court is very well prepared for the jury trial, during two<br />

years, judges were taking intensive trainings, delivered<br />

by Georgian as well as foreign experts. Thus, I’m quite<br />

confident that judges will h<strong>and</strong>le this trail very well, especially<br />

in Tbilisi where we have very competent judges<br />

<strong>and</strong> have no problems in this regard.<br />

Through adopting the new Criminal Procedural Code,<br />

the entire criminal proceeding is change <strong>and</strong> is transformed<br />

into adversarial principle. The trail will completely<br />

depend on the competence of the parties. Their<br />

evidences have to be reasoned at the trial <strong>and</strong> accordingly<br />

judge renders decision based on the evidences <strong>and</strong><br />

this decision will be determined by the parties. The Procedural<br />

Code very clearly defined the equal rights <strong>and</strong><br />

duties of the parties. This will be completely new process,<br />

100 % different from the old one. Judge will have<br />

the role of arbiter at the trial <strong>and</strong> will evaluate the evidences<br />

submitted by the parties.<br />

Judge should focus on the new rules because the new<br />

Criminal Procedure Code practically changes everything.<br />

Implementation of the new Code is quite complicated<br />

process <strong>and</strong> judges should be very careful. Any procedural<br />

violation might damage the party. However, our<br />

judges due to their professionalism <strong>and</strong> qualification,<br />

are ready for this novelty <strong>and</strong> will h<strong>and</strong>le it well.<br />

Mr. Kote, last year, when summarizing the<br />

annual results, you presented the programs<br />

of 2010. Although there are still three months<br />

left before the end of the year, but still, do<br />

13


marTlmsajuleba<br />

14<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

you think you have implemented the whole<br />

program?<br />

– We have been working in several directions during this<br />

year. First, obviously was the jury trial <strong>and</strong> the relevant<br />

preparation <strong>and</strong> enforcement of the new Procedure<br />

Code <strong>and</strong> I believe we were successful throughout Georgia.<br />

At this stage, the jury trail will be introduced in Tbilisi<br />

only, as for the Code, it will be enforced throughout<br />

Georgia.<br />

The second direction was the merge of the courts –<br />

very recently we have established the magistrate courts<br />

in Bagdadi, Tskaltubo <strong>and</strong> Tkibuli. They will operate<br />

under the merged court of Kutaisi.<br />

It’s worth mentioning that the rating of the Kutaisi Court<br />

has been always high. According to the surveys, the rate<br />

of public trust towards the Kutaisi City Court was more<br />

than 60%. I’m sure that after the merge, the situation<br />

will improve.<br />

One more direction was the preparation of judges. This<br />

year, we appointed 4 judges <strong>and</strong> 6 c<strong>and</strong>idates were admitted<br />

to the High School of <strong>Justice</strong>. There will be another<br />

qualification exam for judges held in November <strong>and</strong> we<br />

assume that 5-6 c<strong>and</strong>idates selected through this exam<br />

will be also admitted to the School, that indeed prepares<br />

the best cadre. This <strong>and</strong> other directions, are our daily<br />

activities <strong>and</strong> we aim to continue it very actively.<br />

You have stated many times that one of the<br />

guarantees for the independence of judges<br />

is their life-time tenure. It is interesting to<br />

know your opinion regarding the constitutional<br />

amendments in regard with the life<br />

time appointments of judges.<br />

– Our two representatives, Mr. Zaza Meishvili <strong>and</strong> Mr.<br />

Valeri Tsertsvadze were the members of the Constitu-<br />

tional Commission <strong>and</strong> actively participated in the introduction<br />

of these change. Commission supported this<br />

change, it is acceptable for the Parliament. Discussion is<br />

held regarding the few details, however, it’s not disputable<br />

that judge should be appointed for life. These judges<br />

will have the higher sense of independence, stability <strong>and</strong><br />

responsibility.<br />

The dispute was caused with the 3 years’ probation<br />

period before the life-time appointment.<br />

– Judge shall be appointed for probation period, after 3<br />

years – for life. Several countries have similar practice<br />

<strong>and</strong> it works well. Three years is the time when judge<br />

will become the real professional. Besides the skills received<br />

in High School of <strong>Justice</strong>, practical experience<br />

will be very important for him / her.<br />

Similar practice is applied in Germany, probation period<br />

there is 5 years, as well as in Japan, Romania, Sweden<br />

<strong>and</strong> Hungary. The probation period in different<br />

countries varies from 1 to 5 years. This is an established<br />

practice <strong>and</strong> works quite well.<br />

And finally, Mr. Kote, it is interesting to find<br />

out about the future plans, what kind of<br />

novelties you plan to introduce to the judiciary?<br />

– First of all, I would like to mention that the processes<br />

that are underway should continue. I mean the qualification<br />

exams for judges that is the basis for admitting<br />

them in the High School of <strong>Justice</strong> <strong>and</strong> assigning them<br />

the judges’ positions; We will continue the merger of<br />

the first instance courts – we already have 16 merged<br />

courts <strong>and</strong> after finalizing this process, there will be 22<br />

merged courts. Besides, the intensive retraining of judges<br />

shall continue; the preparation for the process of life<br />

time appointment will continue, etc.


It is worth mentioning that the special system of audio<br />

recording in the court rooms is already functioning. At<br />

this stage, we aim to shift to the system of audio protocols.<br />

This will speed up the process <strong>and</strong> will ensure even<br />

higher level of transparency.<br />

Starting next year, the electronic case management program<br />

shall be implemented. This will be eliminate the<br />

case management though the papers. It will take two<br />

years before this program shall be fully implemented<br />

<strong>and</strong> before the staff will learn the application of the<br />

system. It has to be mentioned also that in many countries<br />

they do not have similar software. In the developed<br />

country like Norway, such system is applied just for civil<br />

cases, in the State – in few states only.<br />

We need two more years to finalize this <strong>and</strong> other technical<br />

processes <strong>and</strong> as a result we will have much more<br />

advanced system – more speedy <strong>and</strong> effective administration<br />

of justice.<br />

15


marTlmsajuleba<br />

16<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

religiuri<br />

danaSauli Zveli<br />

qarTuli samarTlis<br />

Zeglebis mixedviT<br />

maia ivaniZe<br />

Tbilisis saapelacio sasamarTlos mosamarTle,<br />

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo<br />

universitetis asocirebuli profesori<br />

rwmenisa da zneobis simtkice TiToeuli eris sulieri<br />

simdidris maCvenebelia. eris sulieri siZliere ki, ama Tu<br />

im qveynis kulturis ganmsazRvreli.<br />

saxelmwifosa da religiis urTierTdamokidebuleba<br />

yvela sxva gaerTianebasa da calkeul pirebTan wesrigdeba<br />

saeklesio samarTaliT, romelic obieqturi gagebiT, im<br />

normaTa erTobliobaa, romelic dadgenilia saeklesio<br />

urTierTobis gansazRvrisa da mowesrigebisaTvis. 1<br />

Tavad saxelwodeba, saeklesio samarTali migviTiTebs,<br />

rom igi Tavisi SinaarsiT, axlos dgas adamianis Semecnebis<br />

gansxvavebul saRvTismetyvelo da iuridiul sferosTan.<br />

maT Soris kavSiri eklesiasa da saxelmwifos urTierTobaSi<br />

gamoixateba. 2<br />

istoriuli TvalTaxedviT, Tuki Tvals gadavavlebT saeklesio<br />

samarTlis mecnieruli Seswavlis Taviseburebebs<br />

davinaxavT, rom saeklesio samarTlis SeswavliT cnobili<br />

iuristebi iyvnen dainteresebulni. civilizebuli qveynebis<br />

saeklesio samarTlis kera bolonia yofila. aq saeklesio<br />

samarTali Tavisi mniSvnelobiT romis samarTals<br />

utoldeboda da masTan erTad iswavleboda. 3<br />

saqarTveloSi saeklesio samarTali, rogorc mecniereba,<br />

dasabams saeklesio Zeglebidan iRebs. religiuri danaSaulis<br />

Sesaxebac swored maTSi mocemul cnobebze dayrdnobiT<br />

SegviZlia vimsjeloT.


eklesiisa da saxelmwifos mWidro urTierTobaa asaxuli qarTuli samarTlis Zegleb-<br />

Si, romlis ZiriTadi amosavalia Semdegi sityvebi: `nu sji TvalebiT, aramed samarTliT<br />

sajeT.~ aq RvTisa da qveynis risxvis Zala, maTi zegavlena imdenad erwymoda erTmaneTs,<br />

rom vaxtangis samarTlis 222-e muxlis mixedviT, `vinc qveyanasa da rjuls uorgulos…<br />

mosisxleobas Cadis da mosisxled aris Seracxuli~. 4<br />

amave samarTlis ZeglSi calke Tavi aqvs daTmobili qveynis da rwmenis Ralatis Semcvel<br />

danaSaulobebs. sagulisxmoa, rom mefe da kaTolikosi erTnairi uflebebiT sargebloben,<br />

vinaidan `erTi xorcis xelmwife ars da meore sulisa~, amitom `mefisa da<br />

kaTalikozis saqme ukadrisi Tu rac ram feri, orsav swori ars~.<br />

Zveli qarTuli samarTlis Zeglebis mixedviT, mefe da kaTolikosi uzenaes mosamar-<br />

Tled arian aRiarebulni, vinaidan mefisa da kaTolikosis `samarTali aravisgan moiSlebis~.<br />

`uwyodeT, rameTu, rodesac mefe samarTalsa iqms, igi araodes ar moiSleba sxvaTa<br />

mosamarTleTagan... viTarca erTa zeda mefe yofs samarTalsa, egre samRvdeloTa zeda<br />

_ patriarqi~. 5<br />

aRsaniSnavia is garemoebac, rom RvTisa da miwis samarTali bevr SemTxvevaSi erTnairad<br />

asamarTlebs, erTnairad miuzRavs, magram iseTi mniSvnelovani samarTlis sferos<br />

mowesrigeba, rogoric sisxlis samarTalia, mxolod xelmwifes eqvemdebareba.<br />

`sisxlis samarTali xelmwifisa ars da man unda qnas, sxvas aravis SeuZlia maTi garigeba~.<br />

es debuleba moxseniebulia vaxtang VI-is krebulSi Sesul somxur samarTalSi. 6<br />

saxelmwifos gazrdil uflebebze miuTiTebs agreTve, e.w. `ganweseba sjulisa~, rac<br />

niSnavs mefis mier mowonebuli adaTis, saqmis e.w. rjulad, anu saRvTo wesad qcevas:<br />

`romelica moewonos mefeTa da brZanos sityua, igica mtkice unda iyos da imas ewodos<br />

ganweseba sjulisa~.<br />

maSasadame, SesaZlebeli iyo, rom mefis mier mowonebuli sajaro, saqveyno saqme dakanonebuliyo<br />

rogorc saRvTo wesi.<br />

saerTod, `sjuli aris igi, romelica mefeTa brZanes da ganaweses~.<br />

qronologiurad Zveli qarTuli samarTlis ZeglTagan mniSvnelovania `kaTalikozTa<br />

samarTali~, romelic TavadTa, aznaurTa da glexTa mier episkoposis winaaRmdegobas<br />

sastikad SeaCvenebda. `kaTalikozTa samarTlis~ me-17 muxlis Tanaxmad, `vinc kaTalikozs<br />

da episkoposs, mRvdelTa urigo kadros da aginos… imrigad ganipatiJos~. 7<br />

aRbuRas samarTlis mixedviT, sasuliero pirTa mimarT cudad mopyroba damnaSaves<br />

SeaCvenebda.<br />

rac Seexeba somxur samarTals, igi mosamarTlisa da mRvdlis Tanasworuflebianobas<br />

qadagebda, vinaidan `vinc mRvdelsa da mosamarTles avi uTxras da ara gaugonos ra,<br />

erTnairad ganikiTxeba~. 8 samagierod, eriskaci sasuliero pirs mxolod iseTi mZime danaSaulisaTvis<br />

ganikiTxavda, rogoric mkvleloba iyo. sxva danaSaulisaTvis RmrTismsaxurni<br />

mxolod samRvdeloebis wesebis Sesabamisad isjebodnen.<br />

metad sainteresod gveCveneba aseve, qarTuli samarTlis ZeglebSi moxseniebuli<br />

faqti, Tu raoden didi iyo ara marto eklesiis, aramed saeklesio dResaswaulTa gavlena<br />

samarTalze, rameTu didmarxvis Jams rigi danaSaulisaTvis pasuxismgebloba saerTod<br />

ixsneboda da mxolod `mkvlelni da avazakni ganikiTxodnen~.<br />

17


marTlmsajuleba<br />

18<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

yovlisSemZle da xelSeuvali Zala aqvs eklesias, wminda saxls, `sadac Tu kaci iara-<br />

RiT Sekazmuli mivides, eklesiaTa moweseTa saydridam gareT gamoagdon~.<br />

maSasadame, eklesiaSi SeiaraRebuli Sesvla gansakuTrebiT isjeboda, aseve akrZaluli<br />

iyo eklesiaSi urigod moqceva, misi wesebis daumorCilebloba.<br />

mokle mimoxilvis Sedegad, SeZlebisdagvarad, warmovaCineT religiisa da samarTlis<br />

urTierTdamokidebulebis is Taviseburi niSnebi, rac asaxulia qarTuli samarTlis<br />

ZeglebSi da qarTvel xalxs, rogorc morwmune da maRali samarTlebrivi kulturis<br />

erad warmoaCens.<br />

rac Seexeba Zveli qarTuli samarTlis ZeglebSi asaxul uSualod rwmenis da religiis<br />

xelmyof danaSaulobebs, isini TavianTi Semadgenlobis, Sinaarsis, sasjelis saxis<br />

mixedviT TaviseburebiT gamoirCevian da qarTveli xalxis ZvelTaZvel Cveulebebs saukeTesod<br />

warmoaCenen. maTze dayrdnobiT SegviZlia imdroindel saeklesio da saxelisuflebo<br />

urTierTobebze vismjeloT. wminda sasuliero xasiaTis codvisaTvis samagieros<br />

eklesia uzRavda, xolo sasuliero cxovrebis simSvidisa da wesrigis damrRvevebs<br />

Sesabamis sasjelebs saxelmwifo ufardebda.<br />

religiuri danaSaulis saxeebidan qarTuli samarTlis ZeglebSi moZiebul masalebze<br />

dayrdnobiT, saqarTveloSi yvelaze ufro gavrcelebuli gaxldaT iseTi danaSaulobebi,<br />

rogoric iyo mkrexeloba, rjulis gardamavloba da mwvalebloba.<br />

mkrexeloba ZiriTadad, eklesiaSi da wminda adgilebze saeklesio sagnebis, wminda<br />

nivTebis gatacebas niSnavda. Tumca, igive Semadgenlobad iyo miCneuli eklesiis dawva,<br />

wminda adgilebze jvarisa da xatis dazianeba-ganadgureba.<br />

vaxtang VI-is krebulSi moTavsebuli berZnuli samarTali mkrexelobis Camdens sxvadasxvagvarad<br />

sjida, imisda mixedviT, dRisiT Caidenda danaSauls, Tu RamiT.<br />

`eklesiis mkrexelni, romelnica wavlen RamiTa, wmidasa trapezsa Sevlen da mis samkauls<br />

moiparaven, dabrmavdes. ukeTu siRaribiTa TvisiTa dRisiT moipara vinme, is<br />

gamoerTvas, asi joxi dakran da gaagdon~ (mux. 257).<br />

`kaTalikozTa samarTalSi~ sagangebod aris gamoyofili Tavi `eklesiis mkrexelTaTvis~,<br />

romelic mkacrad sjis:<br />

1. `vinc eklesiasa Sigan Sevides da saqoneli gamoitanos, eklesiasa misi saqoneli<br />

miezRos da kaci daSavdes~.<br />

2. `vinca qurdoba qnas, rarigadac pirvelad wesi yofiliyos, isre gardaaxdevinon~.<br />

3. `vinca eklesia gatexos da xati ganZarcos ukanonod, Zels mieces~. 9<br />

rogorc vxedavT, mkrexelobad eklesiaSi arsebuli qonebis gatacebaa miCneuli,<br />

Tumca, iqvea ganxiluli qurdoba. saintereso faqtia, rom mkrexeloba da qurdoba<br />

gatacebuli qonebis xasiaTis mixedviT, imTaviTve gansxvavdeboda. qurdobad iTvleboda<br />

wminda adgilebze da eklesiaSi mibarebuli qonebis gataceba, xolo mkrexelobad _ Tavad<br />

eklesiis kuTvnili qonebis gataceba. magaliTad, `erT kacs raime amanaTad mibarebuli<br />

qondes rame da iman saydarSi Seinaxos, imisi qurdi eklesiis mkrexveli ar aris, aramed<br />

qurdia~. 10<br />

vaxtangis samarTlis wignis mixedviT, saydris gatexva, jvris da xatis dazianeba mkrexelobad<br />

miiCneoda da amgvari saqcielis Camdeni mefisa da kaTolikosis mier unda gasamarTlebuliyo.


mwvaleblobis Sesaxeb aseve SeiZleba vimsjeloT qarTuli samarTlis ZeglebSi (dab.<br />

mux. 8) moZiebuli masalebiT, romelTac `rjulis gardamavlobisa, mwvaleblisa da rjulis<br />

dagdebisa~ ewodeboda.<br />

saerTod, Zvel qarTul samarTalSi mwvalebloba da rjulis gardamavloba erTnairad<br />

iyo ganxiluli.<br />

`vin Seiqnas sjulis gardamvali da mwvalebeli~. iqvea mocemuli ganmarteba, rom<br />

mwvaleblebi `qristeanTa Tana ver daimkuidreben~.<br />

qristians ekrZaleboda mwvalebelze daqorwineba an qalis Txova. `mwvalebelTa Tana<br />

qristianTa SeuRlebas nurvin yofen. nurca Svilsa Sensa miscem, nurca qalsa Sensa<br />

miscem mwvalebels~, _ aseTi Seubralebelia kanoni mwvalebelTa mimarT.<br />

rac Seexeba rjulis gardamavlobas, igi uflis cnebebis uaryofas niSnavda da RmrTis<br />

winaSe borotebis CadenaSi gamoixateboda. `mamakaci gina dedakaci, romelman qmnes<br />

boroti winaSe uflisa RmrTisa Senisa da gardahxdes mcnebaTa misTa~ _ iTvleboda<br />

`sjulis gardamavlad~ da mkacrad isjeboda. Zveli qarTuli samarTlis ZeglebSi mocemuli<br />

religiuri danaSaulobebis gacnobis Semdeg SesaZlebeloba gveZleva igive dana-<br />

Saulobebi `didi sjulis kanonis~ mixedviT ganvixiloT.<br />

masSi mocemuli masalebi religiuri danaSaulis istoriul xasiaTs asabuTeben da<br />

Sesabamis cnobebs gvawvdian zemoT ganxiluli Semadgenlobebis, kerZod, mwvaleblobisa<br />

da mkrexelobis Sesaxeb.<br />

`kanoni mamaTani konstantinepolis SekrebulTanis~ mixedviT mwvalebeli _ eresis<br />

mimdevars niSnavs, maSasadame, Tavad wvaleba _ eress. `wvaleba ukue yovlad yovliTurT<br />

ganWrilTa da TviT sarwmunoebiTa ucxoqmnulTa uwodes~. 11<br />

maSasadame, mwvalebeli `sarwmunoebisagan g<strong>and</strong>gomili, `gaWrili~ pirovnebaa. amitom<br />

misTvis `anaTema~ _ SeCveneba metad seriozulia.<br />

`didi sjulis kanonSi~ calke nawili eTmoba `mwvalebelT~. aq mocemulia Tu `rai<br />

ars wvalebai da rai ganxeTqilebai da rai kide _ Sesakreblobai~.<br />

gansakuTrebiT mZimed SeaCvenebdnen im episkoposs, romelic mwvalebels aziarebda.<br />

aseve, mkacrad isjeboda pirovneba, romelic mwvalebels mowmed daudgeboda.<br />

sainteresoa cnobebi mwvalebelTa marTlmadideblad moqcevisa da maTi ganaTvlis Sesaxeb.<br />

kerZod, maTTvis, `romelnic mwvalebelTagan moiqcen marTlmadideblobad da ukueTu<br />

SesaZlebel ars egeviTaraT maT moyuas yofiT eklesiisai da romelni maTgani naTel<br />

iReben anu romelTa mxolod ecxebis oden~.<br />

kanoni `mamaTni konstantinepolis Sekrebilni~ adgens, rom mwvalebelis Sewynareba<br />

episkoposis mier saeklesio saqmisaTvis sastikad ikrZaleba. `xolo mwvalebeli Zuelve<br />

sadve ganyrila eklesiisagan da Semdgomad Cven mier SeCvenebula~.<br />

rac Seexeba `ruis-urbnisis Zeglisweras~, is adgens, rom `yovelni mwvalebelni saukunodmca<br />

SeCuenebul arian~. `yovelTa mwvalebelTa saukunomsca ars wyevai da dausrulebeli<br />

SeCuenebai~.<br />

mkrexeloba yvela samarTlis ZeglSi ganxilulia, rogorc wminda adgilidan nivTebis<br />

gataceba; `didi sjulis kanonSi~ calke aris moxseniebuli saflavis Sebilwva da iqvea<br />

ganmartebuli, rom aseTi pirovneba saflavis mZarcvelia. 12<br />

19


marTlmsajuleba<br />

20<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

maSasadame, Zvel qarTul samarTlis ZeglebSi moZiebuli wyaroebi saerTo warmodgenas<br />

gviqmnian imdroindeli samarTlisa da eklesiis urTierTobis Sesaxeb. maTi ganzogadebis<br />

Sedegad SegviZlia davaskvnaT, rom religiuri danaSaulis obieqti odiTganve<br />

samarTliT daculi sarwmunoebrivi interesi iyo. qarTveli eris tradiciebidan gamomdinare<br />

ki, es interesi sxvadasxvagvarad iyo daculi.<br />

religiuri danaSaulis kvleva qarTuli saeklesio samarTlis Seswavlis TvalsazrisiT,<br />

mcireodeni mcdelobaa, ramdenadac qarTuli samarTlis wyaroebSi asaxuli religiis<br />

winaaRmdeg mimarTuli danaSaulis ganzogadeba saSualebas gvaZlevs SevafasoT<br />

Tanamedrove saqarTveloSi rogori saxisa da xasiaTis qmedeba SeiZleba iqnes miCneuli<br />

religiur danaSaulad.<br />

bibliografia<br />

1. Íèêîäèì Ì. Ì., "Ïðàâîñëàâíîå öåðêîâíîå ïðàâî", Ì., 1987;<br />

2. Êðàñíîÿñåíü. Ì., "Öåðêîâíîå ïðàâî. ñî÷èíåíèå", Ì., 1906;<br />

3. Áåðäíèêîâ È.Ñ., "Ãîñóäàðñòâåííîå ïîëîæåíèå ðåëèãèè â ðèìñêî-âèçàíòèéñêîé<br />

èìïåðèè", Êàçàíü, 1881;<br />

4.is. doliZe, qarTuli samarTlis Zeglebi _ samarTali batoniSvili vaxtangisa,<br />

Tb., 1963;<br />

5. is. doliZe, qarTuli samarTlis Zeglebi _ samarTali berZnuli, Tb., 1963;<br />

6. is. doliZe, qarTuli samarTlis Zeglebi _ samarTali somxuri, Tb., 1963;<br />

7. is. doliZe, qarTuli samarTlis Zeglebi _ samarTali kaTalikozTa, Tb., 1963;<br />

8.didi sjulis kanoni, Tb., 1975.<br />

SeniSvnebi<br />

1 Íèêîäèì Ì. Ì., "Ïðàâîñëàâíîå öåðêîâíîå ïðàâî", Ì., 1987, c. 668.<br />

2 Êðàñíîÿñåíü Ì., "Öåðêîâíîå ïðàâî. ñî÷èíåíèå", Ì., 1906, c. 68.<br />

3 Áåðäíèêîâ È.Ñ., "Ãîñóäàðñòâåííîå ïîëîæåíèå ðåëèãèè â ðèìñêî-<br />

âèçàíòèéñêîé èìïåðèè", Êàçàíü, 1881, ñ. 16.<br />

4 is. doliZe, qarTuli samarTlis Zeglebi _ samarTali batoniSvili vaxtangisa,<br />

Tb., 1963, gv. 539.<br />

5 is. doliZe, dasax. naSromi, samarTali berZnuli, Tb., 1963, gv. 174.<br />

6 is. doliZe, dasax. naSromi, samarTali somxuri, Tb., 1963, gv. 386.<br />

7 is. doliZe, dasax. naSromi, samarTali somxuri, Tb., 1963, gv. 396.<br />

8 is. doliZe, dasax. naSromi, samarTali kaTalikozTa, Tb., 1963, gv. 317.<br />

9 is. doliZe, dasax. naSromi, samarTali kaTalikozTa, Tb., 1963, gv. 394.<br />

10 is. doliZe, dasax. naSromi, samarTali berZnuli, Tb., 1963, gv. 189.<br />

11 didi sjulis kanoni, Tb., 1975, gv. 121.<br />

12 didi sjulis kanoni, Tb., 1975, gv. 533.


RELIGIOUS CRIME<br />

ACCORDING TO ANCIENT<br />

MONUMENTS OF<br />

GEORGIAN LAW<br />

MAIA IVANIDZE<br />

Judge of Tbilisi Court of Appeals ,<br />

Associated Professor Iv. Javakhishvili Tbilisi State University<br />

The current work represents a modest attempt from the perspective of<br />

research on religious crime.<br />

We started the generalization of research issue from the examination of<br />

anti-religious actions depicted in the ancient monuments of Georgian law.<br />

Based on the information retained in those monuments we can discuss<br />

not only the concept <strong>and</strong> the essence of religious crime, but also evaluate<br />

secular <strong>and</strong> church attitudes of those times. For instance: for the sin of purely<br />

religious nature the church was the one to pay back, while the violators of<br />

tranquility of religious life <strong>and</strong> order were punished by the state.<br />

From the range of types of religious crimes blasphemy, transformation<br />

of faith (apostate) <strong>and</strong> heresy were spread since the beginning of times.<br />

The materials about the mentioned crimes are retained in the Great <strong>Law</strong><br />

of Faith, the <strong>Law</strong> of Catholicoses <strong>and</strong> the Book of <strong>Law</strong> of King Vakhtang.<br />

Blasphemy in every document of law is defined as stealing items from a holy<br />

place.<br />

Desecration of graves is separately mentioned in the Great <strong>Law</strong> of Faith<br />

<strong>and</strong> explained that such a person is the robber of graves.<br />

Therefore, the sources found in the monuments of ancient Georgian<br />

law provide us with a general view on religious crimes. Namely, the object<br />

of such a crime was always a legally protected interest of faith, which in<br />

Georgia was secured by corresponding law.<br />

21


marTlmsajuleba<br />

22<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

saxelSekrulebo<br />

Tavisufleba da<br />

saxelSekrulebo<br />

samarTlianoba<br />

Tanamedrove<br />

saxelSekrulebo<br />

samarTalSi<br />

TinaTin CaCaniZe<br />

samarTlis doqtori,<br />

Tbilisis ekonomikur urTierTobaTa saxelmwifo<br />

universitetis samarTlis fakultetis asistent-profesori<br />

saxelSekrulebo Tavisufleba da misi mniSvneloba<br />

kerZo samarTlisaTvis<br />

kerZo samarTlisaTvis amosavalia saxelSekrulebo Tavisuflebis<br />

principi, romelic, SeiZleba, Tavisi mniSvnelobiT<br />

rwmenis, Tavisufali gamoxatvisa da Sromis uflebas<br />

SevadaroT, 1 amitom misi uzrunvelyofa Tanamedrove<br />

saxelmwifos konstituciur movaleobas ganekuTvneba. 2<br />

saxelSekrulebo Tavisufleba qarTuli samoqalaqo kanonmdeblobiT<br />

ganmtkicebuli kerZosamarTlebrivi principia.<br />

3 `xelSekrulebis dadebis Tavisufleba, rogorc kerZo<br />

avtonomiis mniSvnelovani gamoxatuleba, aris SesaZlebloba<br />

dados an ar dados pirma esa Tu is xelSekruleba,<br />

SearCios misTvis sasurveli kontrahenti da xelSekrulebis<br />

meore mxaresTan SeTanxmebiT Tavisuflad gansazRvros<br />

am xelSekrulebis Sinaarsi~. 4


saxelSekrulebo Tavisuflebis principi gulisxmobs, rom mxareebi Tavad gansazRvraven,<br />

Tu ra surT da rogor miaRwion sasurvel Sedegs. amisaTvis ki, maT kanoni garkveul<br />

CarCoSi aTavsebs _ `saxelSekrulebo Tavisufleba samarTlebriv faseulobaTa<br />

wesrigis farglebSia SesaZlebeli~. 5 kanonmdebeli imperatiuli normebiT adgens samar-<br />

Tlebriv wesrigs. samoqalaqo kanonmdeblobaSi imperatiuli normebis mizania uflebaTa<br />

borotad gamoyenebisagan sxvaTa Tavisuflebis dacva. 6 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi<br />

(SemdgomSi ssk) imperatiul normebs socialur funqcias aniWebs da isini gansxvavebul<br />

interesTa dabalansebas emsaxurebian. aqedan gamomdinare, kerZo samarTalSi imperatiuli<br />

normebis arseboba stabiluri samoqalaqo brunvis damyarebisa da misi SenarCunebis<br />

xelSewyobiT aris gamarTlebuli, Tumca, maTi roli mkacrad unda ganisazRvros<br />

da gamomdinareobdes mxolod aucileblobidan. roca kanonmdebeli igrZnobs, rom<br />

saxelSekrulebo urTierTobebis mowesrigeba mis gareSec SesaZlebelia, man gza saxelSekrulebo<br />

Tavisuflebas unda dauTmos. kerZo samarTlis farglebSi yoveli samarTlebrivi<br />

sakiTxi SeiZleba da sasurvelia kidec, gadawydes konkretuli SemTxvevis<br />

dros arsebuli konfliqturi interesebis gaTvaliswinebiT. 7 ganzogadebuli daskvnebi<br />

zogjer konkretul situaciaSi problemis adekvaturi an ufro efeqtiani gadawyvetisaTvis,<br />

SeiZleba nakleb sasargeblo iyos. kontrahentTa avtonomia gamoixateba maTi<br />

moqmedebis konkretuli situaciisaTvis yvelaze Sesabamis mowesrigebaSic. am mxriv gansakuTrebiT<br />

sayuradReboa grZelvadiani valdebulebiTi urTierTobebi. kerZosamarTlebrivi<br />

urTierTobebis subieqtebs esaWiroebaT `moqnili saxelSekrulebo samarTali~,<br />

romelic maT urTierTobebs moawesrigebs kidec da Tan dautovebs farTo SesaZleblobas,<br />

rom dasaxul miznebs miaRwion.<br />

arsebobs mosazreba, rom saxelSekrulebo Tavisuflebis principis dabadebas Tavis<br />

mxriv, xeli Seuwyo sabazro ekonomikamac. 8 am mosazrebaSi SeiZleba saxelSekrulebo<br />

Tavisuflebis Sesaxeb mcdari warmodgena an masze sabazro urTierTobebis gavlenis<br />

gadaWarbebuli gavlena igrZnobodes. Tumca erTi ram cxadia _ saxelSekrulebo Tavisuflebis<br />

mniSvneloba gansxvavebulia me-19 saukunesa da Tanamedrove epoqaSi. ker-<br />

Zod, Tu adre igi gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebda individis mier gakeTebul arCevans,<br />

dRes Tanamedrove samarTali kerZo arCevanze metad yuradRebas uTmobs bazars.<br />

am ukanasknelisaTvis xelSekruleba instrumentia, romelic bazris subieqtTa valdebulebebis<br />

struqturas gansazRvravs. 9 bazarze konkurenciis arseboba TavisTavad<br />

moiazrebs, rom bazris subieqtebisaTvis moqmedebis mTavari principi saxelSekrulebo<br />

Tavisuflebaa.<br />

saxelSekrulebo wonasworoba da saxelSekrulebo samarTlianoba<br />

amrigad, saxelSekrulebo Tavisufleba aucileblobaa, Tumca misi realizebis mas-<br />

Stabi yovel konkretul SemTxvevaSi, gansxvavebulia da zogjer, `saxelSekrulebo wonasworobis~<br />

problemasac ukavSirdeba. saxelSekrulebo wonasworoba aris Tanasworobis<br />

praqtikuli gamovlineba. igi mxareTa Soris ufleba-movaleobebis samarTlian<br />

23


marTlmsajuleba<br />

24<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

gadanawilebaze miuTiTebs da warmoiSoba maSin, roca kontrahentebi Tanabari uflebebisa<br />

da movaleobebis matarebelni arian. roca arsebobs saxelSekrulebo wonasworoba,<br />

saxelSekrulebo samarTlianobac myardeba. sxvagvarad rom vTqvaT, saxelSekrulebo<br />

samarTlianobisaken swrafva saxelSekrulebo wonasworobis damyarebasac gulisxmobs.<br />

rogorc ki, irRveva ufleba-movaleobaTa ekvivalenturoba, saxelSekrulebo wonasworobas<br />

safrTxe eqmneba. sagulisxmoa, rom sabazro ekonomikis pirobebSi saxelSekrulebo<br />

wonasworobis miRweva metad rTuli da zogjer, SeuZlebelicaa.<br />

`Tanamedrove evropuli kerZo samarTali saxelSekrulebo Tavisuflebis uaryofiTi<br />

Sedegebis neitralizacias saxelSekrulebo samarTlianobiT axerxebs~. 10 samarTlis<br />

amocana aris adamianTa urTierTTanacxovrebis Sedegad warmoSobili konfliqtebis<br />

samarTlianad mowesrigeba. 11 aqedan gamomdinareobs Tanamedrove saxelSekrulebo samarTlis<br />

amocana, uzrunvelyos praqtikaSi `saxelSekrulebo samarTlianobis~ damyareba.<br />

agreTve, daicvas xelSekrulebis SedarebiT susti mxare, mosTxovos meore mxares<br />

kontrahentis interesebis gaTvaliswineba da `aiZulos~ orive maTgani, TanamSromlobasa<br />

da gulisxmierebaze daafuZnon saxelSekrulebo urTierTobebi. 12 amrigad, Tanamedrove<br />

saxelSekrulebo samarTlis erT-erTi amocana saxelSekrulebo samarTlianobis<br />

miRwevaa.<br />

saxelSekrulebo samarTlianobis miRwevis idea Tanamedrove evropul samarTalSi<br />

distributive (ganmanawilebeli) da commutative (urTierTSemcvleli) samarTlianobis<br />

Sesaxeb moZRvrebebs SeiZleba SevadaroT. orive midgoma yuradRebas amaxvilebda ekonomikuri<br />

resursebis gadanawilebis Sedegebze da socialuri keTildReobis miRwevis<br />

gzebs eZebda. pirveli eswrafvoda mdgomareobas, roca yvela flobs misTvis saWiro<br />

resursebs, xolo meores mizani iyo, xeli Seewyo resursebis iseTi mopovebisaTvis, roca<br />

ar Seilaxeboda sxva pirTa Tanabari uflebebi. 13 Tanamedrove evropulma samarTalma<br />

ki, yuradReba gaamaxvila kerZo samarTlis ZiriTad uflebebTan Sesabamisobaze. 14 saxelSekrulebo<br />

samarTlianobis miRwevis mizniT kontrahentebma pativi unda scen Ziri-<br />

Tad uflebebs da ar dauSvan saxelSekrulebo debulebebiT maTi darRveva, anu kerZo<br />

samarTlis enaze rom vTqvaT, mudmivad unda icavdnen keTilsindisierebis princips.<br />

faqtobrivad, samoqalaqo kodeqsSi ganmtkicebuli keTilsindisierad moqmedebis qcevis<br />

st<strong>and</strong>arti sajaro samarTliT garantirebuli ZiriTadi uflebebis kerZo samarTalSi<br />

dacvis mTavari iaraRia. mas kerZosamarTlebriv urTierTobebze konstituciis nor-<br />

mebis iribi zemoqmedebis Sedegadac miiCneven. 15 saxelSekrulebo TavisuflebaSi ki, gamoxatvis<br />

Tavisuflebis magaliTs xedaven. 16<br />

samarTlianoba SeiZleba ganisazRvros rogorc gansxvavebuli interesebis mimarT<br />

Tanabari midgoma, 17 Tumca, unda aRiniSnos, rom igi subieqturi kategoriaa da TiToeuli<br />

individi mas gansxvavebulad aRiqvams. gulisxmierebasa da samarTlianobas sxvadasxva<br />

xelobis Tu profesiis adamianebi araerTgvarovnad afaseben, rom aRaraferi vTqvaT<br />

zneobriv da garemoSi arsebul sxva faqtorebze. 18 arsebobs mosazreba, rom gulisxmierebisa<br />

da samarTlianobis samarTlebriv koncefciaze gavlenas axdenen swored is determinatorebi,<br />

romlebic marTaven kulturuli faseulobebis Camoyalibebis process<br />

ama Tu im saxelmwifoSi. 19 am mosazrebas safuZvlad unda edos savinis moZRvreba, rom


samarTali eris suls asaxavs. 20 savinis moZRvreba, SeiZleba, srulad ver exmianebodes<br />

21-e saukuneSi mimdinare globalizaciis process, magram vfiqrobT, swored kulturuli<br />

individualizmi ganapirobebs samarTlianobis cnebis gansxvavebulad aRqmas<br />

msoflios sxvadasxva nawilSi, rac yvelaze metad aisaxeba sasamarTlo praqtikasa da<br />

xelSekrulebaTa ganmartebis procesze.<br />

saxelSekrulebo wonasworobasa da saxelSekrulebo samarTlianobaze zemoqmedi<br />

faqtorebi<br />

saxelSekrulebo wonasworobis miRwevis upirvelesi meqanizmi Tavad kanonmdeblobaSia<br />

Cadebuli. saxelSekrulebo samarTlianoba ver iqneba miRweuli kanonis winaSe<br />

kontrahentTa Tanasworobis gareSe. ssk pirvelive muxliT ganamtkicebs samoqalaqosamarTlebrivi<br />

urTierTobebis subieqtebis Tanasworobas da mkacrad SemosazRvravs<br />

misi mowesrigebis sferos _ kerZo xasiaTis qonebrivi, saojaxo da piradi urTierTobebi,<br />

romelic emyareba Tanasworobas. maSasadame, mxareTa Tanasworoba, rogorc principi,<br />

aris samoqalaqo kodeqsiT mowesrigebul urTierTobaTa fundamenti. kerZo samarTalSi<br />

Tanasworoba iTvaliswinebs iuridiul Tanasworobas samoqalaqo brunvis subieqtebs<br />

Soris, maT qonebriv damoukideblobas, maTi mxriv iniciativis gamoCenas, gareSe pirTa<br />

Caurevlobas maT saqmianobaSi. 21<br />

Tanasworoba, rogorc ZiriTadi uflebac ki, arasdros aris absoluturi. `Tanasworobis<br />

princips ara aqvs totaluri Tanasworobis miRwevis pretenzia. Tanasworobis<br />

principis moqmedeba SezRudulia realuri sinamdvilis sagnobrivi moculobiT~. 22 kerZo<br />

samarTalSi Tanasworobis SezRudva SeiZleba erTi mxriv, kanonidan gamomdinareobdes<br />

an meore mxriv, igi warmoadgendes saxelSekrulebo wonasworobis darRvevis Sedegad<br />

damdgar faqtobriv mdgomareobas. pirvelis magaliTia, saxelSekrulebo Tavisuflebis<br />

kanonmdeblismieri SezRudva, xolo meoris magaliTad SegviZlia, Tundac iseTi grZelvadiani<br />

xelSekrulebebi movitanoT, roca erTi mxare meore mxaris gamoucdelobas iyenebs<br />

da misTvis naklebad xelsayrel saxelSekrulebo pirobebs sTavazobs. 23<br />

Tanamedrove msoflioSi mimdinare globalizaciis procesi Tavis kvals aCens saxelSekrulebo<br />

wonasworobas. kerZod, globalizacia mianiSnebs, rom ekonomikuri faqtorebi<br />

gavlenas axdenen kerZosamarTlebriv urTierTobebze. 24 amis Sedegia, rom saxelSekrulebo<br />

wonasworobaze, upirveles yovlisa, bazari axdens gavlenas. bazari xel-<br />

Sekrulebis meSveobiT sakuTar ierarqiul safexurebs qmnis. 25<br />

saqmosanTa wrisaTvis xelSekruleba is iaraRia, romliTac ganisazRvreba maTi urTierTobebis<br />

struqtura da isini sakuTar `samarTlebriv CarCos~ qmnian. 26 xelSekrulebis<br />

subieqtebi moqmedeben saxelSekrulebo Tavisuflebis farglebSi, Tumca, ekonomikuri<br />

resursebis maT Soris gadanawileba mniSvnelovnad moqmedebs maT mier dasadebi xel-<br />

Sekrulebis Sinaarsze. saxelSekrulebo wonasworobis damyarebisaTvis swored xelSekrulebis<br />

dadebis moments aqvs gadamwyveti mniSvneloba. roca momavali kontrahentebi<br />

sawarmoebi arian, Tanabari ekonomikuri resursebi aqvT da xelSekrulebis dadebis mo-<br />

25


marTlmsajuleba<br />

26<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

mentSi ara aqvT erTmaneTze ekonomikuri zemoqmedebis ganxorcielebis SesaZlebloba,<br />

saxelSekrulebo wonasworobas safrTxe naklebad emuqreba. amgvarad, ekonomikur<br />

uTanasworobaSia Cadebuli saxelSekrulebo wonasworobis darRvevis erT-erTi mTavari<br />

safrTxe. xelSekrulebis dadeba Rirebulebis Seqmnas ukavSirdeba da mxareebs gacnobierebuli<br />

aqvT, rom xelSekrulebis dadebis Semdeg isini ukeTes mdgomareobaSi unda<br />

aRmoCndnen. amitom TiToeuli maTgani Seecdeba, miRebuli `sargeblidan~ misi kuTvnili<br />

wili iyos meti. 27 mxare, romelsac meti ekonomikuri resursi aqvs, Seecdeba, `aiZulos~<br />

misi momavali kontrahenti, rom xelSekrulebis Sinaarsis gansazRvris dros pasiuri<br />

roli Seasrulos da mxolod SeTavazebul saxelSekrulebo pirobebs daTanxmdes. aseT<br />

viTarebaSi meti ekonomikuri resursis mqone kontrahenti moipovebs upiratesobas, romelsac,<br />

SeiZleba, `saxelSekrulebo upiratesoba~ vuwodoT.<br />

`saxelSekrulebo upiratesobaze~ zemoqmedebs informaciuli uTanasworobac. zogjer,<br />

mxareebi erTmaneTs umalaven iseT faqts, romelmac, SesaZloa, arsebiTi gavlena<br />

iqonios nebis gamovlenaze. Tu erT-erT mxares SeumCneveli darCa misTvis cru an aucilebeli<br />

informaciis miwodebis faqti nebis gamovlenamde, maSin Semdeg etapze igi SeiZleba<br />

sakuTar kontrahentTan SedarebiT `araTanabar~ mdgomareobaSi aRmoCndes.<br />

bazari gansxvavebulad epyroba momxmareblebsac, rasac safuZvlad udevs momxmarebelTa<br />

gansxvavebuli finansuri SesaZleblobebi, ganaTlebis done da socialuri statusi.<br />

28 momxmarebelTa dacvis aucilebloba, tradiciulad, gamarTlebulia imiT, rom<br />

didi da monopolisturi mwarmoeblebi reklamis meSveobiT gavlenas axdenen momxmarebelTa<br />

nebis gamovlenaze. aRniSnuli midgoma yuradRebas amaxvilebs momxmareblis ekonomikur<br />

sisusteze mimwodebelTan SedarebiT. 29 faqtobrivad, mwarmoebeli yovelTvis<br />

sargeblobs ekonomikuri upiratesobiT momxmarebelTan SedarebiT da resursebi ara-<br />

Tanabrad nawildeba bazris subieqtebs Soris. 30<br />

saxelSekrulebo wonasworobis damrRvev faqtorTa amave kategoriaSi unda movaqcioT<br />

bazris tipi, rac uSualod zemoqmedebs mwarmoeblis mier momxmarebelTan dadebuli<br />

xelSekrulebis Sinaarsze. magaliTad, konkurentuli bazari icavs momxmarebels mwarmoeblis<br />

mier ekonomikuri Zalauflebis borotad gamoyenebisagan, roca monopoliuri<br />

an oligopoliuri bazari `pirdapir safrTxes~ warmoadgens momxmareblisaTvis.<br />

`saxelSekrulebo upiratesobis~ mqone kontrahentis moqmedeba SeiZleba mis `oportunistul~<br />

qmedebaSi gadaizardos. oportunizmi ar aris samarTlebrivi kategoria,<br />

igi qcevis xasiaTs gamoxatavs. saxelSekrulebo samarTalSi oportunizmi moicavs xel-<br />

Sekrulebis Sinaarsisa an misi miznis sawinaaRmdego moqmedebas, romelic, Tu saWiro<br />

gaxda, sicrues an SeniRbul simarTlesac ki, emyareba. 31 cxadia, ar SeiZleba davuSvaT,<br />

rom upiratesobis mqone kontrahenti yovelTvis imoqmedebs `oportunistulad~. ubralod,<br />

yovelTvis iarsebebs riski, rom man amgvarad imoqmedos. `faqtobrivad, oportunizmi<br />

warmoadgens keTilsindisierebis principis sawinaaRmdego movlenas. igi aris kontrahentTa<br />

arakeTilsindisieri qcevis saxe da gulisxmierad moqmedebis movaleobis<br />

darRevis Sedegi~. 32<br />

ssk sacilod, baTilad miiCnevs iZulebiT dadebul garigebebs33 da mxares aniWebs<br />

ZaladobiT an muqariT dadebuli garigebis baTilobis moTxovnis uflebas. ekonomikuri


uTanasworobiT warmoSobili iZuleba scildeba dasaxelebuli normis mowesrigebis<br />

sagans. igi arc ZaladobaSi gamoixateba da arc muqaraSi. am dros `iZuleba~ informaciul<br />

xasiaTs atarebs. 34<br />

ssk specialur muxls uTmobs Zalauflebis borotad gamoyenebiT dadebuli garigebebis<br />

baTilobas. 35 kanonmdebeli 55-e muxlis pirveli nawiliT ewinaaRmdegeba araekvivalentur<br />

garigebebs. garigeba orive mxarisaTvis Tanabrad unda iyos sargeblis momtani,<br />

Tu erTi mxare mxolod sargebels naxavs, xolo meore mxarisaTvis tvirTi iqneba,<br />

maSin saxelSekrulebo wonasworoba ara Tu dairRveva, aramed arc warmoiSoba da TavisTavad<br />

arc saxelSekrulebo samarTlianoba damyardeba. ekvivalenturoba ar niSnavs<br />

absolutur ekvivalenturobas, aramed Sesrulebis Sinaarsze mianiSnebs. `xelSekrulebis<br />

erTi mxare ver SeiboWeba meore mxaris iseTi moqmedebiT, rac misTvis zianis momtania.<br />

dauSvebelia ormxrivi xelSekruleba, romelic erTi mxarisaTvis Tavisufleba<br />

iqneba da meorisaTvis ki, am Tavisuflebis SezRudva~. 36 magaliTad, frenSaizingis xel-<br />

Sekrulebebis misamarTiT xSirad gaismis sayveduri, rom erTi mxare ZiriTadad, uflebebiT<br />

aris aRWurvili, xolo meore mxares umetesad, valdebulebebi akisria, rac<br />

xelSekrulebaSi Warbad CarTuli zogadi debulebebis meSveobiT xorcieldeba. 37<br />

saxelSekrulebo samarTlianobis miRwevisaTvis sayuradReboa zneobrioba da masTan<br />

xelSekrulebis Sesabamisoba. `zneoba arapozitiuri samarTlis wyaroc aris~ 38 da mis sawinaaRmdego<br />

garigebebs ssk baTilad miiCnevs. 39 `garigeba ewinaaRmdegeba zneobas, roca<br />

zneobiT akrZaluli moqmedebis Sesrulebas iTvaliswinebs <strong>and</strong>a abrkolebs zneobis Sesatyvisi<br />

moqmedebis ganxorcielebas~. 40 zneoba SefasebiTi kategoriaa da sazogadoebis<br />

istoriuli ganviTarebisa da msoflmxedvelobis mixedviT gansxvavdeba damokidebuleba<br />

am cnebisadmi.<br />

st<strong>and</strong>artuli saxelSekrulebo debulebebis gavlena saxelSekrulebo<br />

wonasworobaze<br />

saxelSekrulebo samarTlianobis sapirispiro cnebaa saxelSekrulebo usamarTloba.<br />

igi qarTul iuridiul doqtrinaSi samoqalaqo brunvis damabrkolebel garemoebad<br />

miiCneva. 41 usamarTlo saxelSekrulebo debulebebis gaCenis mizezi, SeiZleba, individualurad<br />

gansazRvruli pirobebi an st<strong>and</strong>artuli saxelSekrulebo debulebebi iyos. am<br />

ukanasknelisgan gacilebiT meti safrTxe momdinareobs, 42 gansakuTrebiT ki, Tu gaviTvaliswinebT<br />

st<strong>and</strong>artuli pirobebis esoden farTod gamoyenebad praqtikas, rac da-<br />

naxarjTa dazogviTa 43 da riskis minimalizaciiT 44 aris gamarTlebuli.<br />

nebismieri xelSekrulebis Sinaarsi moicavs rogorc mxareTa mier gansazRvrul pirobebs<br />

agreTve, zogad principebs, tradiciebsa da Cveulebebs, xelSekrulebaSi integrirebul<br />

kanonis normebs, Tanasworobisa da gonivrulad moqmedebis Sesaxeb daTqmebs.<br />

xelSekrulebis Sinaarsi swored CamoTvlil wyaroTa kombinaciis produqts warmoadgens,<br />

romelTa Soris yovelTvis arsebobs garkveuli ierarqiuli damokidebuleba. 45<br />

zogjer, xelSekrulebis Sinaarsi mTlianad an nawilobriv erTi kontrahentis Semoqme-<br />

27


marTlmsajuleba<br />

28<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

debaa, xolo meore mxare mxolod aqcepts akeTebs SeTavazebul pirobebze. amgvari gziT<br />

iqmneba st<strong>and</strong>artuli saxelSekrulebo debulebebi.<br />

faqtobrivad, qarTveli kanonmdebeli aRiarebs, rom st<strong>and</strong>artuli pirobebiT dadebuli<br />

xelSekruleba SeiZleba, meore mxarisaTvis saziano Sedegis momtani iyos. st<strong>and</strong>artuli<br />

debulebebis baTilobis safuZvelTa vrceli nusxa ssk-Si swored amgvari Sedegebis<br />

prevenciasa da saxelSekrulebo samarTlianobis uzrunvelyofas emsaxureba.<br />

maT Soris, aRsaniSnavia ndobisa da keTilsindisierebis principis sawinaaRmdego st<strong>and</strong>artuli<br />

debulebis baTilobis daweseba. `kanonmdebeli yvela SemTxvevas ver gaiTvaliswinebs.<br />

amitom 346-e muxlSi ganmtkicebulia zogadi norma, romelic mosamarTles<br />

uflebas aZlevs, baTilad miiCnios st<strong>and</strong>artuli pirobebis is debulebebi, romlebic<br />

ndobisa da keTilsindisierebis principis sawinaaRmdegod sazianoa xelSekrulebis meore<br />

mxarisaTvis~. 46 ssk-is 346-e norma socialur funqcias atarebs da misi Rirseba swored<br />

zogad mowesrigebaSia. xelSekrulebis yvela mxares, romelsac daeufleba gancda,<br />

rom misTvis SeTavazebuli st<strong>and</strong>artuli piroba ewinaaRmdegeba keTilsindisierebis<br />

princips da saxelSekrulebo samarTlianobis darRvevis magaliTia, aqvs kanoniT ganmtkicebuli<br />

ufleba, sasamarTlos meSveobiT moiTxovos st<strong>and</strong>artuli pirobis baTiloba<br />

346-e muxlze miTiTebiT. aRniSnuli norma exmianeba evropul doqtrinaSi arsebul mosazrebas,<br />

rom st<strong>and</strong>artul pirobebs samarTlianoba moeTxovebaT da Tanabar mdgomareobaSi<br />

unda ayenebdnen mxareebs. 47<br />

xelSekrulebis misadageba Secvlili garemoebebisadmi da saxelSekrulebo<br />

samarTlianoba<br />

dros SeuZlia daarRvios xelSekrulebis Tavdapirveli wonasworoba. 48 Secvlil<br />

garemoebebTan xelSekrulebis misadageba swored drois msvlelobiT darRveuli saxelSekrulebo<br />

wonasworobis aRdgenis ssk-iT ganmtkicebuli saSualebaa. 49 igi maSin<br />

unda iqnes gamoyenebuli, roca Sesrulebis moTxovna, Secvlili garemoebebis gamo ewinaaRmdegeba<br />

samoqalaqo brunvisaTvis damaxasiaTebel sikeTeTa samarTliani (ekvivalenturi)<br />

gacvlisa da keTilsindisierebis moTxovnebs. 50<br />

cxadia, martooden xelSekrulebaSi Setanili cvlilebebi ver iqneba imis garanti,<br />

rom saxelSekrulebo wonasworoba aRdgeba. am dros gansakuTrebuli misia isev keTilsindisierebasa<br />

da gulisxmierad moqmedebis princips unda daekisros da cvlileba xel-<br />

Sekrulebis SinaarsSi darRveuli saxelSekrulebo samarTlianobis aRdgenas unda emsaxurebodes.<br />

ssk-is 398-e muxlis me-3 nawili mxareebs ar akisrebs xelSekrulebis Secvlili<br />

garemoebebisadmi misadagebis upirobo valdebulebas. 51 aRniSnuli norma icavs<br />

im mxares, romlis interesebic, SeiZleba Seilaxos da ganamtkicebs mis uflebas, uari<br />

Tqvas xelSekrulebaze, Tu axali saxelSekrulebo pirobebi misTvis miuRebeli an zianis<br />

momtani iqneba. Secvlili garemoebebisadmi xelSekrulebis misadagebis institutis<br />

mizani aris ara nebismieri cvlileba xelSekrulebis SinaarsSi, aramed ufleba-movaleobaTa<br />

samarTliani ganawilebis uzrunvelyofa.


saxelSekrulebo samarTlianobis miRwevis gzebi<br />

absoluturi saxelSekrulebo samarTlianoba, vfiqrobT, mxolod miuRwevadi idealia.<br />

rogorc Tanasworobis principi ar aris totaluri, ise saxelSekrulebo samar-<br />

Tlianoba ver iqneba yovelTvis srulad realizebuli.<br />

Tu saxelSekrulebo samarTlianoba mxolod idealia da yovelTvis ver damyardeba,<br />

maSin ra mizani aqvs wamoyenebul ideas saxelSekrulebo samarTlianobis Sesaxeb? gamodis,<br />

rom igi Tavidanve safuZvels moklebulia? am kiTxvebze pasuxi dadebiTi rom iyos,<br />

maSin saxelSekrulebo samarTlianobis idea arc ki gaxdeboda yuradRebis sagani. saxel-<br />

Sekrulebo samarTlianoba idealia, romlis miRwevac mxareebma miznad unda dasaxon _<br />

isini unda ecadon, maqsimaluri siaxlove SeinarCunon xelSekrulebis Sinaarsis gansaz-<br />

Rvris dros samarTlianobis cnebasTan. es ki, upirveles yovlisa, kerZo samarTlis<br />

principebis dacviTa da pativiscemiT unda ganxorcieldes. amboben, rom samarTlebriv<br />

principebs swored orientiris funqcia aqvT. 52 SeiZleba, ver iqnas miRweuli absoluturi<br />

saxelSekrulebo samarTlianoba, magram mTavaria mxareebma samarTlianobis gancda<br />

SeinarCunon. Tu xelSekrulebis pirobebi arc erT mxareSi usamarTlobis gancdas<br />

ar badebs, maSin unda miviCnioT, rom saxelSekrulebo samarTlianoba myardeba. iuridiul<br />

doqtrinas saxelSekrulebo samarTlianobis Sedegi amgvarad warmoudgenia: xelSekrulebis<br />

susti mxare ufro metad iqneba daculi; orive kontrahenti valdebuli iqneba,<br />

gaiTvaliswinos erTmaneTis interesebi da TiToeuli xelSekruleba unda gamoixatos<br />

iseTi samarTlebrivi urTierTobis saxiT, romelic moicavs TanamSromlobis, urTierT-<br />

Tanadgomisa da gulisxmierebis movaleobas. 53<br />

saxelSekrulebo samarTlianobisaTvis mniSvnelovania ara marto mxareTa Soris ufleba-movaleobaTa<br />

samarTliani gadanawileba (saxelSekrulebo wonasworoba), aramed<br />

valdebulebaTa Sesrulebis xarisxi da uflebaTa ganxorcielebis formebi. valdebuleba<br />

unda Sesruldes jerovnad, keTilsindisierad daTqmul drosa da adgilze. valdebulebiTi<br />

samarTlis es norma-principi Tu srulad Sesruldeba kontrahentTa mier,<br />

maSin saxelSekrulebo samarTlianobac miRwevadi gaxdeba. SesaZlebelia, mxareebma<br />

xelSekrulebis Sinaarsi keTilsindisierebis principze dayrdnobiT gansazRvron, magram<br />

Sesrulebis dros igi aRar gaiTvaliswinon. valdebulebis darRveva saxelSekrulebo<br />

samarTlianobas ara Tu safrTxes uqmnis, aramed es ukanaskneli saerTod arc<br />

damyardeba. braleuli qmedebiT damdgari zianis anazRaurebis moTxovnis kanonmdeblobiT<br />

miniWebuli ufleba swored darRveuli samarTlianobis aRdgenas (an dadgomas)<br />

emsaxureba.<br />

yoveli konkretuli xelSekruleba adamianTa urTierTobis gansakuTrebuli gamovlineba54<br />

da, aqedan gamomdinare, socialuri movlenaa. sociologiaSi arsebobs xelSekrulebis<br />

oTxi ZiriTad maxasiaTeblis gamoyofis mcdeloba, kerZod: 1. xelSekruleba<br />

individTa nebelobiTi kavSiria; 2. saxelSekrulebo urTierTobebis subieqtebs Soris<br />

gansazRvrulia uflebamosilebis farglebi; 3. xelSekruleba yovelTvis emyareba<br />

nacvalgebobis princips, anu mxareebi misgan sargebels moelian; 4. saxelSekrulebo<br />

valdebulebebs mboWavi xasiaTi aqvT mxareTaTvis da ara sxva pirebisaTvis. 55 xelSek-<br />

29


marTlmsajuleba<br />

30<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

rulebis aRniSnuli maxasiaTeblebi universaluria samarTlebriv sistemebs Soris arsebuli<br />

sxvaobis miuxedavad. misTvis mTavaria, axsnas xelSekrulebis, rogorc socialuri<br />

movlenis arsi. faqtobrivad, mxareTa mier xelSekrulebis nebis gamoxatviT dadeba<br />

ukavSirdeba sargeblis miRebis molodins. nakisri valdebulebebis Sinaarsi ki, maT<br />

warmodgenebSi Sesasrulebeli valdebulebebis ekvivalenturi unda iyos. swored es<br />

aris saxelSekrulebo samarTlianobis molodini.<br />

urTierTobam TiToeul mxares rom moutanos sargebeli, igi unda emyarebodes mxareTa<br />

Soris ndobas, rac xels Seuwyobs maT TanamSromlobas. ndoba gansxvavebulad warmoCndeba<br />

sajaro da kerZo samarTalSi. kerZo samarTali ndobaSi moiazrebs mxareTa<br />

samarTlebriv molodinsa da maTi urTierTdamokidebulebis xasiaTs. 56 gansakuTrebul<br />

rols ki, igi grZelvadian valdebulebiT urTierTobebSi SeiZens. 57 rac ufro xangrZlivi<br />

vadiT warmoiSoba saxelSekrulebo urTierTobebi, miT ufro mniSvnelovania mxareTa<br />

Soris ndobis arseboba. Tanamedrove saxelSekrulebo samarTali aris erTgvari kompromisi<br />

individualuri moTxovnilebebis dakmayofilebis survilsa da xangrZlivi da mtkice<br />

urTierTobebis Camoyalibebis survils Soris, ufro sworad ki _ am ukanasknelis<br />

sasargeblod gakeTebuli arCevani. 58<br />

ndoba socialuri urTierTqmedebis iseTi Sedegia, romelsac mniSvnelovnad ganapirobeben<br />

manamde dadebuli xelSekrulebebi da kontrahentTa gamocdileba. 59 `gansakuTrebuli<br />

ndoba SesaZlebelia gamomdinareobdes aseve, Sesabamisi urTierTobebis saxidan~.<br />

60 ndobisa da TanamSromlobis maRali xarisxi saxelSekrulebo samarTlianobaze<br />

mianiSnebs. roca mxareebi erTmaneTs ndobas ucxadeben da nayofierad TanamSromloben,<br />

maT samarTlianobis gancdac euflebaT da kmayofilni arian maT mier dadebuli xel-<br />

SekrulebiT, anu ivaraudeba, rom konkretul SemTxvevaSi mxareebi xelSekrulebis pirobebs<br />

samarTlianad aRiqvamen.<br />

`keTilsindisierebis principi bevrwilad dakavSirebulia moralur st<strong>and</strong>artebTan.<br />

igi Tavad aris moraluri st<strong>and</strong>arti, eTikur-samarTlebrivi principi~, 61 masSi SeiZleba<br />

moiazrebodes samarTlianoba, mizanSewoniloba, eTikuroba, zneobrioba da gulwrfeloba.<br />

62 `keTilsindisierebis principis mravalgvarma funqciam gamoiwvia, rom samosamarTlo<br />

samarTalSi igi gamoyenebul iqna samarTliani Sedegebis dadgomisaTvis da,<br />

amave dros, aSkarad usamarTlo Sedegis Tavidan acilebisaTvis~. 63 germanul samarTalSi<br />

igi miCneulia samefo normad, romelmac ufro maRali moraluri faseulobebi SesZina<br />

mTels germanul samarTals. 64 keTilsindisierad moqmedeba moralur st<strong>and</strong>artadac miiCneva.<br />

65 igi umetesad gulisxmobs kontrahentis interesebis gaTvaliswinebasa da mxed-<br />

velobaSi miRebas. 66 aqedan gamomdinareobs daSveba, rom xelSekrulebis subieqtTa mier<br />

keTilsindisierebis principis dacva mxareTa samarTlianad moqmedebaSi poulobs gamoxatulebas.<br />

319-e muxlis me-2 da me-3 nawilebi saqarTvelos samoqalaqo kodeqsSi arsebuli kidev<br />

erTi meqanizmia saxelSekrulebo samarTlianobis misaRwevad. kontrahirebis iZuleba<br />

`miznad isaxavs im pirTa dacvas, romelTa uflebebic SeiZleba Seilaxos bazarze gabatonebuli<br />

mdgomareobis mqone sawarmoebis zegavleniT~. 67 `saxelSekrulebo upiratesobis~<br />

mqone mxares ekisreba valdebuleba, kontrahents Tanabari pirobebi SesTavazos.


aRsaniSnavia, rom saxelSekrulebo Tavisufleba izRudeba Unidroit-is saxelSekrulebo<br />

normebiTac, rac samuSao jgufis mier ekonomikuri miznebiT aris gamarTlebuli. 68<br />

faqtobrivad, es aris kidev erTi dadastureba im garemoebisa, rom saxelSekrulebo<br />

samarTlianobisaTvis erT-erT mTavar winaaRmdegobas ekonomikuri uTanasworoba warmoadgens.<br />

daskvna<br />

SeuZlebelia xelSekrulebis instituti Tanamedrove samoqalaqo samarTalSi Tavisuflebisa<br />

da samarTlianobis cnebebisagan izolirebulad ganvixiloT, 69 Tumca, arsebobs<br />

socialuri xasiaTis problema _ saxelSekrulebo usamarTloba, romelic konkretuli<br />

xelSekrulebis dros specifikurad vlindeba. utopiaa, rom kerZo samarTali<br />

SeZlebs, srulad aRmofxvras saxelSekrulebo usamarTlobis gamomwvevi faqtorebi.<br />

es daaxloebiT imas waagavs, rom adamianma miznad daisaxos idealuri sazogadoebis Seqmna,<br />

sadac mxolod sikeTe da saTnoeba imefebs. kerZo samarTali amkvidrebs saxelSekrulebo<br />

samarTlianobisaTvis aucilebel ZiriTad principebs, rogoricaa Tanasworoba,<br />

kerZo avtonomia, keTilsindisierad da gulisxmierad moqmedeba. isini saxelSekrulebo<br />

wonasworobaze uaryofiTad zemoqmed faqtorTa erTgvar `neitralizacias~ unda axdendnen,<br />

xolo samoqalaqo kodeqsis principebis praqtikaSi ganxorcieleba uSualod urTierTobebis<br />

monawileebzea damokidebuli. kerZo samarTlis subieqtebma unda daicvan<br />

da pativi scen kerZo samarTlis principebSi asaxul Rirebulebebs, rac SemdgomSi saxelSekrulebo<br />

samarTlianobis miRwevaSi gamovlindeba.<br />

31


marTlmsajuleba<br />

32<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

SeniSvnebi:<br />

1 H. Kötz, A. Flessner, T. Weir, European Contract <strong>Law</strong>, Vol. 1, Clarendon Press Oxford, 1997, p. 5.<br />

2 l. Wanturia, xelSekrulebis Tavisufleba, xelSekrulebis dadebis valdebuleba,<br />

samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni mesame, gamomcemloba `samarTali~,<br />

Tb., 2001, gv. 57.<br />

3 saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi (miRebulia 1997 wlis 26 ivniss), muxli 319,<br />

pirveli nawili.<br />

4 l. Wanturia, Sesavali saqarTvelos samoqalaqo samarTlis zogad nawilSi,<br />

gamomcemloba `samarTali~, Tb., gv. 60.<br />

5 b. zoiZe, evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, sagamomcemlo<br />

saqmis saswavlo centri, Tb., 2005, gv. 273.<br />

6 ssk, muxli 10, meore nawili.<br />

7 B. Gomard, H. Skovgaard, The <strong>Law</strong> of Contracts <strong>and</strong> the Pools, Scnadinavian Studies in <strong>Law</strong>, Vol.<br />

25, 1981, p. 56.<br />

8 ix. U. Bernitz, Market as a <strong>Legal</strong> Discipline, Sc<strong>and</strong>inavian Studies In <strong>Law</strong>, Vol. 23, 1979, p. 58.<br />

9 ix. H. Collins, The <strong>Law</strong> of Contract, Published by LexisNexis, Ed. 4, 2003, p. 21-22.<br />

10 b. zoiZe, evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, sagamomcemlo<br />

saqmis saswavlo centri, Tb., 2005, gv. 279.<br />

11 r. cipeliusi, iuridiuli meTodebis moZRvreba, meaTe gadamuSavebuli gamocemis<br />

qarTuli Targmani, GTZ, 2009, gv. 13.<br />

12 Ê. Öâàéãåðò, Õ. ʸòö. Ââåäåíèå â ñðàâíèòåëüíîå ïðàâîâåäåíèå â ñôåðå ÷àñòíîãî ïðàâà, Òîì II,<br />

èçä. Ìåæäóíàðîäíûå îòíîøåíèÿ, Ì., 1998, ñ. 18.<br />

13 ix.: J. Gordley, Foundations of Private <strong>Law</strong>, Property, Tort, Contract, Unjust Enrichment, Oxfor<br />

University Press, 2006, p. 7.<br />

14 ix.: O. O. Cherednychenko , Fundamental Rights <strong>and</strong> Private <strong>Law</strong>: A Relationship of Subordina-<br />

tion or Complementarity?, Utrecht <strong>Law</strong> Review, Vol.3, Issue 2 (December), 2007, p. 1-25.<br />

15 ix.: J. Zekoll, M. Reimann, Introduction to German <strong>Law</strong>, 2 nd Ed. Kluwer <strong>Law</strong> International, 2005, p. 4.<br />

16 H. Kötz, A. Flessner, T. Weir, European Contract <strong>Law</strong>, Vol. 1, Clarendon Press Oxford, 1997, p. 5.<br />

17 Æ. Äå Ëà Ìîðàíäüåð. Ãðàæäàíñêîå ïðàâî ôðàíöèè, èçä. Èíàñòðàííîé ëèòåðàòóðû, Ì., 1960, ñ. 29.<br />

18 B. Gomard, <strong>Law</strong> <strong>and</strong> Society, Sc<strong>and</strong>inavian Studies in <strong>Law</strong>, Vol. 37, 1993, p. 37.<br />

19 B. Gomard, <strong>Law</strong> <strong>and</strong> Society, Sc<strong>and</strong>inavian Studies in <strong>Law</strong>, Vol.37, 1993, p. 37.<br />

20 ix.: O. L<strong>and</strong>o, Culture <strong>and</strong> Contract <strong>Law</strong>s, ERCL, 1/2007, p. 3.<br />

21 ix.: s. jorbenaZe, Sesavali debulebani, samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni<br />

pirveli, gamomcemloba `samarTali~, Tb., 2002, gv. 29.<br />

22 g. xubua, samarTlis Teoria, gamomcemloba `meridiani~, Tb., 2004, gv. 76.<br />

23 magaliTad, amgvari viTareba iqmneba frenSaizingis xelSekrulebis dros.<br />

24 G. Teubner: Global private regimes: Neo-spontaneous law <strong>and</strong> dual constitution of autonomous<br />

sectors in world society? (Paper prepared for the Workshop on ‘Globalisation <strong>and</strong> Public Governance’<br />

17/18 March 2000 European University Institute, Florence. Appeared in: Karl-Heinz Ladeur (ed.),<br />

Globalization <strong>and</strong> Public Governance, Ashgate, Aldershot 2004, 71-87), p.1 http://papers.ssrn.com/<br />

sol3/papers.cfm?abstract_id=894423 (November, 2008).<br />

25 H. Collins, The <strong>Law</strong> of Contract, Published by LexisNexis, Ed. 4, 2003, p. 110.<br />

26 R. Amissah, The Autonomous Contract, Reflecting the Borderless Electronic-Commercial Environ-<br />

ment in Contracting, http://www.cisg.law.pace.edu/cisg/biblio/amissah2.html (July, 2008).<br />

27 G. Eidenmüller, Exerting Pressure in Contract Negotiations, ERCL, 1/2007, p. 21-22.<br />

28 Th. Wilhelmson, Contract <strong>and</strong> Equality, Sc<strong>and</strong>inavian Studies in <strong>Law</strong>, 2000, p. 146.<br />

29 Stefan Haupt, An Economic Analysis of Consumer Protection of Inequality of Barggaining Power,<br />

German <strong>Law</strong> <strong>Journal</strong>, Vol.04, No11, 2003, p. 1137.<br />

30 Gillian Hadfield/Robert Howse/Michael J. Trebilcock, Rethinking Consumer Protection Policy:<br />

Remarks to the University of Toronto Faculty of <strong>Law</strong> (20 June 1996), miTiTebulia S. Haupt,<br />

An Economic Analysis of Consumer Protection of Inequality of Bargaining Power, German <strong>Law</strong><br />

<strong>Journal</strong>, Vol.04, No11, 2003, p. 1138.<br />

31 E. Croonen. Strategic Interations in Franchise Relationship, Labyrinth Publications, 2005, p. 45.<br />

32 T. CaCaniZe, frenSaizingul urTierTobaTa samarTlebrivi regulireba, gamom-<br />

33<br />

cemloba `bona-kauza~, Tb., 2010, gv. 88.<br />

ssk, muxli 85.<br />

34 G. Eidenmüller, Exerting Pressure in Contract Negotiations, ERCL, 1/2007, p. 22.


35 ssk, muxli 55. 1. garigeba SeiZleba CaiTvalos baTilad, Tu garigebiT gansaz-<br />

Rvrul Sesrulebasa da am SesrulebisaTvis gaTvaliswinebul anazRaurebas<br />

Soris aSkara Seusabamobaa da garigeba daido mxolod imis wyalobiT, rom erTerTma<br />

mxarem borotad gamoiyena Tavisi sabazro Zalaufleba an isargebla<br />

xelSekrulebis meore mxaris mdgomareobiT an gamocdilebiT (gulubryvilobiT).<br />

36 b. zoiZe, evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, sagamomcemlo<br />

saqmis saswavlo centri, Tb., 2005, gv. 266.<br />

37 ix.: G. K. Hadfield, Problematic Realtions: Franchising <strong>and</strong> the <strong>Law</strong> of Incomplete Contracts,<br />

Stanford <strong>Law</strong> Review, Vol.42:927, April, 1990. p. 978.<br />

38 b. zoiZe, evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, sagamomcemlo<br />

saqmis saswavlo centri, Tb., 2005, gv. 215.<br />

39 ssk, muxli 54.<br />

40 b. zoiZe, garigebani, samoqalaqo kodeqsis komentari. wigni pirveli, gamomcemloba<br />

`samarTali~, Tb., 2002, gv. 181.<br />

41 b. zoiZe, evropuli kerZo samarTlis recepcia saqarTveloSi, sagamomcemlo<br />

saqmis saswavlo centri, Tb. 2005, gv. 283.<br />

42 M. E. Storme, The Binding Character of Contracts – Causa <strong>and</strong> Consideration, From: Towards a<br />

European Civil Code (eds. A.S. Hartkamp, M.W. Hesselink, E.H. Hondius), Second revised <strong>and</strong> exp<strong>and</strong>ed<br />

edition, Kluwer / Ars aequi 1998, http://webh01.ua.ac.be/storme/bindingcharactercontracts.<br />

pdf (July, 2008).<br />

43 ix.: Ê. Öâàéãåðò, Õ. ʸòö. Ââåäåíèå â ñðàâíèòåëüíîå ïðàâîâåäåíèå â ñôåðå ÷àñòíîãî ïðàâà, Òîì<br />

II, èçä. Ìåæäóíàðîäíûå îòíîøåíèÿ, Ì., 1998, ñ. 19.<br />

44 ix.: M. Zhang, Contractual Choice of <strong>Law</strong> in Contracts of Adhesion <strong>and</strong> Party Autonomy, Akron<br />

<strong>Law</strong> Review, Vol.41, 2007- 2008, p. 124.<br />

45 M. E. Storme, The Binding Character of Contracts – Causa <strong>and</strong> Consideration, From: Towards a<br />

European Civil Code (eds. A.S. Hartkamp, M.W. Hesselink, E.H. Hondius), Second revised <strong>and</strong><br />

exp<strong>and</strong>ed edition, Kluwer / Ars aequi 1998, http://webh01.ua.ac.be/storme/bindingcharactercontracts.<br />

pdf (July, 2008).<br />

46 l. Wanturia, xelSekrulebis st<strong>and</strong>artuli pirobebi, samoqalaqo kodeqsis<br />

komentari, wigni mesame, gamomcemloba `samarTali~, Tb. 2001, gv. 194.<br />

47 Th. Wilhelmson, St<strong>and</strong>ard Form Conditions in :Towards a Eropean Civil Code, Ed. By A. S.<br />

Hartkamp, E. H. Hondius, Kluwer <strong>Law</strong> International, 2004, p. 432.<br />

48 T. zar<strong>and</strong>ia, saxelSekrulebo valdebulebebis Sesrulebis adgili da vadebi,<br />

gamomcemloba `jisiai~, Tb. 2005 gv. 97.<br />

49 ssk, muxli 398.<br />

50 b. zoiZe, xelSekrulebis misadageba Secvlili garemoebebisadmi, samoqalaqo<br />

kodeqsis komentari, wigni mesame, gamomcemloba `samarTali~, Tb., 2001, gv. 400.<br />

51 mxareebi, jer unda Seecadon, rom xelSekruleba miusadagon Secvlil garemoebebs.<br />

Tuki SeuZlebelia, xelSekrulebis misadageba Secvlili garemoebebisadmi,<br />

an meore mxare amas ar eTanxmeba, maSin im mxares, romlis interesebic<br />

dairRva, SeuZlia, uari Tqvas xelSekrulebaze.<br />

52 ix.: F. Kaulbach, Experiment, Perspektive und Urteilskraft bei der Rechtserkenntnis, ARSP, 1989,<br />

S. 455, vuTiTeb: r. cipeliusi, iuridiuli meTodebis moZRvreba, meaTe gadamu-<br />

Savebuli gamocemis qarTuli Targmani, GTZ, 2009, gv. 18.<br />

53 H. Kötz, A. Flessner, T. Weir, European Contract <strong>Law</strong>, Vol. 1, Clarendon Press Oxford, 1997, p. 12.<br />

54 H. Collins, Regulating Contracts, Oxford University Press, 1999, p. 13.<br />

55 Ph. Selznick, <strong>Law</strong>, Society <strong>and</strong> Industrial <strong>Justice</strong>, New York, Russell Sage Foundation, 1969, p.52-<br />

62, vuTiTeb: H. Collins, Regulating Contracts, Oxford University Press, 1999, p. 14.<br />

56 M. E. Storme, The Binding Character of Contracts – causa <strong>and</strong> Consideration, From: Towards a<br />

European Civil Code (eds. A.S. Hartkamp, M.W. Hesselink, E.H. Hondius), Second revised <strong>and</strong><br />

exp<strong>and</strong>ed edition, Kluwer / Ars aequi 1998, http://webh01.ua.ac.be/storme/bindingcharactercontracts.<br />

pdf (June,2009).<br />

57 `valdebuleba iseTi kavSiria, romelic, upirveles yovlisa, moiTxovs pirTa<br />

urTierTndobas~ _ T. juReli, moraluri valdebulebebis adgili samoqalaqo<br />

samarTalSi, Jurn. `adamiani da konstitucia~, #4, 2005, gv. 66.<br />

58 ix.: St. Jørgensen, Contract as a Form, Sc<strong>and</strong>inavian Studies In <strong>Law</strong>, Vol. 10, 1966, p.104.<br />

59 H. Collins, Regulating Contracts, Oxford University Press, 1999, p.110.<br />

33


marTlmsajuleba<br />

34<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

60 d. kereseliZe, kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, eSsi, Tb., 2009,<br />

gv. 92.<br />

61 al. ioseliani, keTilsindisierebis principi saxelSekrulebo samarTalSi<br />

(SedarebiT samarTlebrivi gamokvleva), Jurn. `qarTuli samarTlis mimoxilva~,<br />

specialuri gamoSveba, 2007, gv. 32.<br />

62 d. kereseliZe, kerZo samarTlis uzogadesi sistemuri cnebebi, eSsi, Tb., 2009,<br />

gv. 86.<br />

63 al. ioseliani, keTilsindisierebis principi saxelSekrulebo samarTalSi (SedarebiT<br />

samarTlebrivi gamokvleva), Jurn. `qarTuli samarTlis mimoxilva~,<br />

specialuri gamoSveba, 2007, gv. 12.<br />

64 O. L<strong>and</strong>o, Some Features of the <strong>Law</strong> of Contract in the Third Millennium, Sc<strong>and</strong>inavian Studies<br />

In <strong>Law</strong>, Vol. 40, 2000 p. 381.<br />

65 ix.: M. W. Hesselink, The Concept of Good Faith, The paper was published in: A.S. Hartkamp, E.H.<br />

Hondius, C.A. Joustra, C.E. du Perron, M. Veldman (eds), Towards a European Civil Code, 3rd ed<br />

(The Hague, London, Boston: Kluwer <strong>Law</strong> International 2004), http://ssrn.com/abstract=1098856<br />

(August, 2009).<br />

66 Arndt Teichmann, in: Soergel Bürgerliches Gesetzbuch mit Einführungsgesetz und Nebengesetzen,<br />

Vol. 2 Schuldrecht I (§§ 241-610), 12 th ed., Stuttgart, Berlin <strong>and</strong> Köln 1990, § 242, no. 4; C. Massimo<br />

Bianca, Diritto Civile, III, Il contratto, Milano 1987 (reprinted in 1992), no. 224; A.S. HARTKAMP,<br />

Verbintenissenrecht (in: Asser series), Vol. II, Algemene leer der overeenkomsten, 11th ed., Deventer<br />

2001, no. 300; M. P. Stathopoulos, Contract law in Hellas, The Hague, London <strong>and</strong> Boston, Athens<br />

1995, no. 51. miTiTebulia: M. W. Hesselink, The Concept of Good Faith, The paper was published<br />

in: A.S. Hartkamp, E.H. Hondius, C.A. Joustra, C.E. du Perron, M. Veldman (eds), Towards a European<br />

Civil Code, 3rd ed. (The Hague, London, Boston: Kluwer <strong>Law</strong> International 2004), http://<br />

ssrn.com/abstract=1098856 (August,2009).<br />

67 l. Wanturia, xelSekrulebis Tavisufleba. xelSekrulebis dadebis valdebuleba,<br />

samoqalaqo kodeqsis komentari, wigni mesame, gamomcemloba `samarTali~,<br />

Tb., 2001, gv. 63.<br />

68 Unidroit Priciples of International Commercial Contracts, Rome, 2004, p. 9.<br />

69 l. Wanturia, evropuli kerZo samarTlis recepcia _ evropuli integraciis<br />

wina piroba, gamoxmaureba prof. b. zoiZis wignze `evropuli kerZo samarTlis<br />

recepcia saqarTveloSi~, Jurn. `adamiani da konstitucia~, #4, 2005, gv. 187.


CONTRACTUAL FREEDOM<br />

AND CONTRACTUAL<br />

EQUITY IN MODERN<br />

CONTRACTUAL LAW<br />

TINATIN CHACHANIDZE<br />

Doctor of <strong>Law</strong>,<br />

Tbilisi State University of Economic IssuesAssistant Professor<br />

Contract is the means for satisfying individual wills. There is no definition<br />

of the Contract, that would be acceptable without arguing. However, all<br />

legal systems agree that contract under any circumstances means that there<br />

is agreement between the parties. No matter how isolated are the theories of<br />

expression of will, the Common low still recognizes the contract is the result<br />

of expressing the consented will of the parties. Accordingly, contractual freedom<br />

is the concept that has identical substance in number of legal systems’<br />

doctrines. Nowadays, it became one of the major legal “means” for satisfying<br />

the interests of certain individuals. Market economy has shaped the meaning<br />

of the contractual freedom in different perspective.<br />

Modern contractual law pay special attention to the contractual equity.<br />

Contractual freedom <strong>and</strong> contractual equity are already co-related topics. In<br />

the presented Article, author reviews importance of the contractual equity<br />

in the modern era, as well as outcomes of its implementation <strong>and</strong> the concept<br />

of contractual equity. We consider that the contractual equity is of the<br />

social nature <strong>and</strong> it very often depends on the distribution of the economic<br />

resources within the parties. The Article also reviews negative factors effecting<br />

the contractual equity. It analyzes general principles <strong>and</strong> norms of the<br />

Civil Code of Georgia, including obligation of acting faithfully <strong>and</strong> what<br />

kind of affect it may have on the contractual equity.<br />

35


marTlmsajuleba<br />

36<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

saerTaSoriso<br />

xelSekrulebebi<br />

gansjadobis<br />

institutSi<br />

irma merebaSvili<br />

samarTalmcodneobis doqtori,<br />

aibi evro-kavkasiuri universitetis asocirebuli profesori<br />

sasamarTlos mier samoqalaqo saqmeebis ganxilvisas da<br />

marTlmsajulebis ganxorcielebis efeqtianobis Sefasebisas,<br />

sayuradReboa ara mxolod saxelmwifos mier saqmis ganmxilveli<br />

sasamarTlo struqturebis sworad organizebis<br />

sakiTxi, aramed konkretuli sasamarTlosadmi saqmeTa daqvemdebarebis<br />

srulyofili mowesrigebac. es sakiTxebi, ZiriTadad,<br />

regulirdeba samoqalaqo saproceso kodeqsis<br />

saqmeTa gansjadobas Sesaxeb debulebebiT. Tumca, yvela<br />

qveyanaSi garkveul problemebs ukavSirdeba ucxouri elementiT<br />

datvirTuli samoqalaqo saqmeebis ganxilva da gadawyveta.<br />

cnobilia, rom qveynis Sida kanonmdeblobis garda,<br />

es sakiTxebi ZiriTadad, regulirdeba saxelmwifoTa<br />

Soris gaformebuli saerTaSoriso aqtebiT.<br />

konkretuli qveynis sasamarTlosadmi samoqalaqo saqmeTa<br />

daqvemdebarebisas, aRniSnuli sakiTxi SesaZloa, daregulirdes<br />

mxareTa SeTanxmebiTac. saerTaSoriso kerZo<br />

samarTlis Sesaxeb saqarTvelos kanonis me-18 muxli gansazRvravs<br />

mxareTa SeTanxmebis SesaZleblobas, rogorc saqarTvelos<br />

sasamarTlos, ise ucxo qveynis sasamarTlos saerTaSoriso<br />

kompetenciaze. 1 amis Taobaze mecnieri T. liluaSvili<br />

aRniSnavs, rom saerTaSoriso kerZo samarTlis<br />

Sesaxeb kanonis Sesabamisad, mxareebs SeuZliaT SeTanxmdnen<br />

saqarTvelos sasamarTlos saerTaSoriso kompetenciaze


maSinac, rodesac igi kompetenturi ar aris, aseTi kategoriis saqmeebis ganxilvaze.<br />

2<br />

sasamarTloTa saerTaSoriso gansjadobis gansazRvrisaTvis, sxvadasxva saxelmwifoSi<br />

sxvadasxva kriteriumebis gamoyenebam, sruliad SesaZlebelia, Seqmnas iseTi situacia,<br />

rodesac erTi da igive samoqalaqo saqme, erTsa da imave dros, sxvadasxva qveynis<br />

sasamarTlos gansjadobas daeqvemdebaros. aseT SemTxvevaSi, ra Tqma unda, sakiTxi unda<br />

mowesrigdes rogorc qveynis Sida, ise saerTaSoriso kanonmdeblobiT.<br />

rusi mecnieri a. p. anufrieva ayalibebs Sexedulebebs im saerTaSoriso xelSekrulebebis<br />

Sesaxeb, romlebic moqmedebs sasamarTloebis mier samoqalaqo xasiaTis saqmeTa<br />

ganxilvasTan dakavSirebiT. maTSi igi gamoyofs kategoriebs. mecnieris azriT, pirveli<br />

kategoriis saerTaSoriso xelSekrulebebis magaliTebia: 1952 wlis 10 maisis konvencia<br />

zogierTi wesis unifikaciis Sesaxeb, romelic exeba sasamarTloTa Sejaxebis Sesaxeb<br />

saqmeTa samoqalaqo iurisdiqcias; 1961 wlis 5 oqtombris konvencia arasrulwlovanTa<br />

dacvis Sesaxeb saqmeebze gamosayenebeli samarTlisa da kompetenturi organoebis Sesaxeb;<br />

1956 wlis 19 maisis konvencia saavtomobilo transportiT tvirTebis gadazidvis<br />

saerTaSoriso molaparakebis Sesaxeb da sxva. xelSekrulebaTa meore kategoriis ricxvSia<br />

evrosabWos qveynebis briuselis 1968 wlis 27 seqtembris konvencia samoqalaqo da<br />

savaWro saqmeebis gansjadobis, gadawyvetilebaTa cnobisa da aRsrulebis Sesaxeb; 1988<br />

wlis 16 seqtembers, luganoSi dadebuli konvencia samoqalaqo da savaWro saqmeebze<br />

iurisdiqciis, gamotanili sasamarTlo gadawyvetilebebis cnobisa da aRsrulebis Sesaxeb;<br />

1992 wlis 20 martis SeTanxmeba sameurneo saqmianobis ganxorcielebasTan dakav-<br />

Sirebuli davebis gadawyvetis wesis Sesaxeb; 1993 wlis 22 ianvars, minskSi dadebuli dsT-s<br />

qveynebis konvencia, aseve, 1998 wlis 6 martis SeTanxmeba Tanamegobrobis wevri qveynebis<br />

teritoriaze saarbitraJo, sameurneo da ekonomikuri sasamarTloebis gadawyvetilebebis<br />

urTierTaRsrulebis wesis Sesaxeb. 3<br />

am konvenciaTagan udavod did yuradRebas imsaxurebs e. w. luganosa da briuselis<br />

konvenciebi, romlebic xasiaTdeba analogiuri suliskveTebiTa da erTnairi principebiT.<br />

luganos konvenciam gaimeora ra, briuselis konvenciis rigi debulebebi, daazusta<br />

Tavisufali vaWrobis evropuli asociaciis wevr qveynebs Soris Sesabamisi urTierTobebis<br />

mowesrigebis sakiTxebi.<br />

aRniSnul konvenciebSi erovnuli sasamarTloebis kompetenciis gamijvnis TiTqmis<br />

gabatonebul niSnad SeiZleba CaiTvalos mxareTa da upirvelesad, mopasuxis sacxovrebeli<br />

adgili. luganos konvenciam SesaniSnavi samarTlebrivi pirobebi Seqmna evropuli<br />

wevri-qveynebis ekonomikuri TanamSromlobisaTvis, gamijna ra, samoqalaqo da savaWro<br />

saqmeebze sasamarTloTa iurisdiqcia saxelmwifoTaSoriso masStabiT; uzrunvelyo<br />

sasamarTlo gadawyvetilebebis urTierTaRsruleba, dadgenili wesebis dacviT;<br />

amasTan, saxelmwifoebs aacila zedmeti formalobebi da winaaRmdegobebi oficialuri<br />

dokumentebisa da sasamarTlo mtkicebulebebis cnobisa da erTi saxelmwifodan meoreSi<br />

gadacemisas.<br />

luganos konvenciis mier wingadadgmul nabijad unda CaiTvalos briuselis konvenciisagan<br />

gansxvavebuli debuleba, romlis mixedviTac, es konvencia Riaa nebismieri sa-<br />

37


marTlmsajuleba<br />

38<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

xelmwifosaTvis misaerTeblad, romelic Tundac, ar aris Tavisufali vaWrobis evropuli<br />

asociaciis wevri. 4<br />

aRniSnuli konvenciebis daniSnulebaze msjelobisas, germaneli mecnieri r. kniperi<br />

yuradRebas amaxvilebs TiToeuli saxelmwifosaTvis am konvenciaTa mniSvnelobis sakiTxebze<br />

da uTiTebs, rom mesame saxelmwifos gawevrianebis Sesaxeb konvenciis xelSemkvrel<br />

mxareTa Tanxmobis miRebisaTvis, aucileblad dgeba sakiTxi, aqvs Tu ara pretendent<br />

saxelmwifos iseTi samoqalaqo materialuri da saproceso samarTalwarmoeba,<br />

romelic evropuli xelSekrulebis partnior saxelmwifoTa samarTalwarmoebiTi<br />

sistemebis msgavsia. aqve, moiazreba mosamarTleTa korpusis saTanado profesionalizmi,<br />

samarTlebrivi infrastruqtura, romelic uzrunvelyofs koreqtuli da samarTlebrivi<br />

saxelmwifosaTvis Cveuli sasamarTlo procesebis ganxorcielebas da moqalaqeTaTvis<br />

evropuli donis samarTlebriv dacvas. 5<br />

aseve sayuradReboa, samoqalaqo, saojaxo da sisxlis samarTlis saqmeebze samarTlebrivi<br />

urTierTobebisa da samarTlebrivi daxmarebis minskis 1993 wlis 22 ianvris<br />

konvencia, romelic moqmedebs dsT-s qveynebis sivrceSi. am konvenciis me-20 muxlis<br />

mixedviT, im dawesebulebis gansazRvrisaTvis, romelic kompetenturia ganixilos fizikuri<br />

pirebis dava maTi moqalaqeobis miuxedavad, aris sacxovrebeli adgili; xolo,<br />

Tu mopasuxe iuridiuli piria, maSin ganxilvis pirobad gamoiyeneba am iuridiuli piris,<br />

misi filialis an warmomadgenlobis adgilmdebareoba. konvenciis igive muxliT gaTvaliswinebulia<br />

alternatiuli gansjadoba im SemTxvevisaTvis, rodesac mopasuxe ramdenime<br />

piriTaa warmodgenili da maTi sacxovrebeli adgilic sxvadasxva saxelmwifos<br />

teritoriazea. msgavs SemTxvevebSi, dava ganixileba romelime mopasuxis sacxovrebeli<br />

adgilis an adgilsamyofelis mixedviT. arCevanis gakeTebis ufleba aqvs mosarCeles.<br />

sxva kriteriumebiT Tu mivudgebiT, am xelSekrulebis mixedviT, saerTaSoriso gansjadobis<br />

sakiTxis gadawyveta SesaZlebelia mopasuxis mier savaWro, samrewvelo an sxva<br />

sameurneo saqmianobis ganxorcielebis an misi filialis adgilis mixedviT; davis sagnad<br />

qceuli saxelSekrulebo valdebulebis Sesrulebis adgilis mixedviT; saqmiani reputaciis,<br />

pativisa da Rirsebis dacvis saqmeebze _ mosarCelis mudmivi sacxovrebeli adgilis<br />

an adgilsamyofelis mixedviT. 6<br />

saerTaSoriso xelSekrulebebSi, udavod sainteresoa, gansakuTrebuli gansjadobis<br />

sakiTxisadmi damokidebuleba. rogorc aRiniSna, briuselisa da luganos konvenciaTa<br />

ZiriTad wesad iTvleba debuleba, romlis mixedviTac xelSemkvrel saxelmwifoTa sasamarTloebis<br />

kompetencia eyrdnoba mopasuxis sacxovrebeli adgilis princips. briuselis<br />

konvenciis me-16 muxli acxadebs, rom zogierTi kategoriis davebze, Sesabamis sasamarTloebs<br />

aqvT gansakuTrebuli kompetencia. es debuleba gamoiyeneba piris sacxovrebeli<br />

adgilisagan damoukideblad. es exeba davebs, romelTa obieqtia sanivTo uflebebi<br />

uZrav qonebaze an uZravi qonebis floba. am SemTxvevaSi, qonebis adgilmdebareobis<br />

saxelmwifos sasamarTlo aRWurvilia gansakuTrebuli gansjadobiT. davebSi, romelTa<br />

obieqtia uZravi qonebis floba kerZo moxmarebisaTvis, ara umetes eqvsi Tvisa, gansjadoba<br />

ekuTvnis im saxelmwifos sasamarTlos, romelSic mopasuxes aqvs sacxovrebeli.<br />

Tu orive mxare aseT urTierTobaSi fizikuri piria da erTsa da imave saxelmwifoSi


cxovrobs, iurisdiqcia ekuTvnis aseve mopasuxis sacxovrebeli saxelmwifos sasamar-<br />

Tlos. im sarCelebSi, romlebSic dava gamomdinareobs ganaTlebis miRebis iuridiuli<br />

namdvilobidan, kompaniebis an sxva iuridiuli pirebis, an iuridiuli pirebisa da<br />

fizikuri pirebis gaerTianebis ararad cnobis an likvidaciidan _ gansjadad iTvleba<br />

im saxelmwifos sasamarTlo, sadac mdebareobs kompania, iuridiuli piri an gaerTianeba.<br />

xolo im sarCelebSi, romelTa obieqtia Canaweris namdviloba da sajaro reestrebi,<br />

gansjadoba ekuTvnis im qveynis sasamarTlos, romelic awarmoebs reestrebs. sarCeleb-<br />

Si, romlebic dakavSirebulia patentis registraciasTan an mis namdvilobasTan, savaWro<br />

markebTan, samrewvelo modelTan an sxva msgavs uflebebTan, romlebic moiTxovs registracias,<br />

an patentis gacemas, gansjadoba aqvs im qveynis sasamarTlos, romelSic<br />

Setanili iyo gancxadeba registraciis an dapatentebis Taobaze, moxda registracia,<br />

an saerTaSoriso koncefciis wesebis Sesabamisad, igulisxmeba aseTi registracia. sar-<br />

Celebi, romlebic exeba sasamarTlo gadawyvetilebis iZulebiT aRsrulebas, im qveynis<br />

sasamarTlos gansjadia, romelSic sasamarTlo gadawyvetileba ZalaSi Sevida an unda<br />

mosuliyo sisruleSi. briuselisa da luganos konvenciebis debulebaTa Sesabamisad,<br />

romlebic exeba sasamarTloTa gansakuTrebul kompetencias, es sasamarTloebi upirvelesad,<br />

valdebulni arian sakuTari iniciativiT, ganixilon TavianTi kompetenciis<br />

sakiTxi konkretul saqmesTan mimarTebaSi, romlebic mocemulia konvenciebis me-16 muxlebSi.<br />

aRniSnuli debulebebidan raime saxis gadaxra ar daiSveba da igulisxmeba, rom<br />

am wesiT gansazRvruli sasamarTlo organoebi im davisaTvis yvelaze ufro Sesabamisia. 7<br />

saerTaSoriso gansjadobis sferoSi aris kidev erTi friad mniSvnelovani aspeqti,<br />

romelsac sasamarTlo procesebis urTierTkavSiris TvalTaxedviT, didi mniSvneloba<br />

aqvs samarTlis sferoSi saxelmwifoTa TanamSromlobisaTvis, aseve, konkretulad<br />

calkeuli moqalaqis, iuridiuli pirisa da organizaciis samarTlebrivi mdgomareobisaTvis.<br />

sasamarTlo procesebis urTierTkavSiris sakiTxs exeba zemodasaxelebuli minskis<br />

1993 wlis dsT-s qveynebis konvencia, romlis 22-e muxlis Sesabamisad, _ im SemTxvevaSi,<br />

Tu saqmiswarmoeba dawyebulia erTsa da imave mxareebs Soris, igive sagnis mimarT da<br />

imave safuZvlebiT, ori xelSemkvreli mxaris sasamarTloSi, romlebic kompetenturni<br />

arian ganixilon es saqme _ mogvianebiT CarTuli sasamarTlo, kerZod, romelmac ufro<br />

gvian aRZra saqme, wyvets mis warmoebas. 8 es problema aisaxa briuselis 1968 wlis konvenciaSic,<br />

romlis mixedviTac erT-erTi monawile qveynis sasamarTlom Tavi arakompetenturad<br />

unda gamoacxados, Tu gairkva, rom meore xelSemkvreli qveynis sasamarTloSi,<br />

romlis kompetenturoba eWvs ar iwvevs, ukve mimdinareobs am saqmesTan dakavSirebiT<br />

warmoeba. arakompetenturobis Taobaze erT-erTi qveynis sasamarTlo gadawyvetilebas<br />

iRebs sakuTari iniciativiT an mxaris moTxovnis safuZvelze. sayuradReboa, rom<br />

konvenciis 21-e muxlis mixedviT, aseve, SesaZloa da dasaSvebia saqmiswarmoebis SeCereba<br />

im sasamarTlos mier, romelmac sarCeli warmoebaSi ufro gvian miiRo. saqmiswarmoeba<br />

Cerdeba, vidre ar dadgindeba im sasamarTlos iurisdiqcia, romelmac sarCeli pirvelma<br />

miiRo gansaxilvelad. rogorc ki, am ukanaskneli sasamarTlos iurisdiqcia dadgindeba,<br />

nebismieri meore sasamarTlo Tmobs Tavis iurisdiqcias pirvelis sasargeblod. 9<br />

39


marTlmsajuleba<br />

40<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

konvenciaTa es damokidebuleba gaziarebulia saqarTvelos kanonSi `saerTaSoriso<br />

kerZo samarTlis Sesaxeb~, romlis me-19 muxli acxadebs, rom, Tu erTi da imave sarCelis<br />

Taobaze, erTsa da imave mxareebs Soris mimdinareobs samarTalwarmoeba saqarTvelosa da<br />

ucxo qveyanaSi da es sarCeli pirvelad ucxo qveynis sasamarTlos eqvemdebareboda,<br />

saqarTvelos sasamarTlo aCerebs saqmiswarmoebas. sayuradReboa, rom aRniSnuli kanoni<br />

amave muxlSi Seicavs daTqmismagvar debulebas, rodesac acxadebs, rom saqmiswarmoeba<br />

ar SeCerdeba, Tu arsebobs SesaZlebloba, rom ucxo qveynis sasamarTlo Sesabamis vadaSi<br />

gadawyvetilebas ar miiRebs an aseTi gadawyvetilebis cnoba ar moxdeba. Tumca, ra Sesabamis<br />

vadazea aq saubari, Cveni azriT, bundovan xasiaTs atarebs. 10<br />

aRniSnulTan mimarTebaSi, didi mniSvneloba eniWeba briuselis 1968 wlis konvenciaSi<br />

im sakiTxis daregulirebas, rac xelSemkvreli saxelmwifoebis sasamarTloebis moqmedebaTa<br />

wess, SesaZleblobebsa da valdebulebebs exeba. pirvelyovlisa, sasamarTlom<br />

unda gaarkvios procesis dawyebis momenti. es SesaZlebelia, mocemuli qveynis nacionaluri<br />

procesualuri normebis safuZvelze. Tu SemdgomSi mocemuli sasamarTlo mizan-<br />

Sewonilad CaTvlis, rom meore sasamarTloSi am saqmeze proceduraTa dawyebis zusti<br />

dro gaarkvios, raTa daadginos, ori saqmiswarmoebidan romelia meore, maSin sasamar-<br />

Tlom unda ixelmZRvanelos ara Tavisi qveynis procesualuri normebiT, aramed im qveynis<br />

saproceso debulebebiT, romlis sasamarTloc saqmis ganxilvaSi meorea.<br />

ramdenadac sxvadasxva qveynis saproceso kanonmdebloba sxvadasxvagvarad aregulirebs<br />

mocemul sakiTxebs, aRsaniSnavia, rom saerTaSoriso xelSekrulebebi yvelaze efeqtiani<br />

saSualebaa aseTi urTierTobebis mowesrigebisaTvis.<br />

im SemTxvevaSi, Tu mxareTa Soris SesaZloa davis warmoSoba, maT SeuZliaT, erTmaneTs<br />

Soris winaswari SeTanxmebiT daadginon, Tu romel iurisdiqciaSi da romel sasamarTloSi<br />

unda iyos ganxiluli dava. aseTi SeTanxmeba, SesaZlebelia, daidos mxolod alternatiuli<br />

gansjadobis farglebSi, anu im SemTxvevaSi, rodesac saxeze ara gvaqvs gansakuTrebuli<br />

gansjadoba. aRniSnuli SeTanxmebis safuZvelze, aragansjadi sasamarTlo<br />

SesaZloa gansjadi gaxdes da piriqiT, gansjadi sasamarTlodan saqme gadaeces erTi<br />

SexedviT, aragansjad sasamarTlos. iuridiul terminologias Tu moviSveliebT, derogaciuli<br />

SeTanxmebiT, sasamarTlosadmi gansjadobiT daqvemdebarebuli dava xdeba<br />

misTvis aragansjadi, xolo prorogaciuli SeTanxmebiT sasamarTlos aragansjadi dava<br />

gaxdeba misi gansjadi.<br />

briuselis 1968 wlis konvenciisa da luganos 1988 wlis konvenciis me-17 muxlebi<br />

dawvrilebiT ayalibebs gansjadobis Sesaxeb SeTanxmebis pirobebs. aRniSnuli muxlebis<br />

Sesabamisad, Tu mxareebi, romelTagan erTi an ramdenime cxovrobs xelSemkvrel saxelmwifoSi,<br />

SeTanxmden rom mocemuli saxelmwifos sasamarTloebi aRWurvilni arian iurisdiqciiT<br />

ganixilon nebismieri dava, romelic gaCnda an Semdeg gaCndeba raime gansazRvrul<br />

samarTalurTierTobasTan dakavSirebiT, aseTi sasamarTloebi aRWurvilni<br />

arian gansakuTrebuli gansjadobiT. vfiqrobT, SeTanxmebiT SerCeuli sasamarTlosaTvis<br />

gansakuTrebuli gansjadobis miniWeba, mniSvnelovani garemoebaa iurisdiqciis sakiTxis<br />

gadawyvetisas.


gansjadobis dadgenaze SeTanxmeba unda daidos werilobiTi an im formiT, romelic<br />

Seesatyviseba mxareTa Soris Camoyalibebul Cveulebebs, <strong>and</strong>a saerTaSoriso vaWrobaSi<br />

im saxiT, romelic Seesabameba saerTo praqtikas, ris Taobazec mxareebs unda scodnodaT<br />

an ician da rac aseT vaWrobaSi farTod gamoiyeneba da regularuladaa daculi.<br />

Tu SeTanxmeba miRweulia mxareTa Soris, romelTagan arcerTi ar cxovrobs konvenciaTa<br />

xelSemkvrel saxelmwifoSi, sxva xelSemkvreli saxelmwifos sasamarTloebi ar<br />

aris aRWurvili maT Soris warmoSobil davaze iurisdiqciiT, Tumca, im pirobiT, rom<br />

mxareTa mier arCeulma sasamarTlom an sasamarTloebma uari ar Tqves gansjadobaze.<br />

Tu SeTanxmeba romelime sasamarTlosaTvis gansjadobis miniWebis Taobaze, dadebuli<br />

iyo mxolod erTi mxaris sasargeblod, es mxare inarCunebs uflebas, Seitanos sar-<br />

Celi nebismier sxva sasamarTloSi, romelic briuselis konvenciis Sesabamisad, aRWurvilia<br />

iurisdiqciiT aseT saqmeebze. 11<br />

briuselis konvenciis sxva debulebebidan warmoSobili iurisdiqciisgan damoukideblad,<br />

xelSemkvreli saxelmwifos sasamarTlo, romelSic gamocxadda mopasuxe, iqneba<br />

iurisdiqciis mqone. es wesi ar gamoiyeneba maSin, rodesac es gamocxadeba dafiqsirda<br />

iurisdiqciis gasasaCivreblad an rodesac am konvenciis me-16 muxlis Sesabamisad, sxva<br />

sasamarTlos hqonda am saqmeze gansakuTrebuli gansjadoba. 12<br />

saerTaSoriso aqtebis principebis Sesabamisad, zogierTi qveynis samarTlebrivi<br />

aqtebi detalur reglamentacias akeTebs davaTa gadawyvetisaTvis sasamarTlos SerCevis<br />

an iurisdiqciis sakiTxebze. maT ricxvSi, SeiZleba, vigulisxmoT Cveni qveynis saproceso<br />

kanonmdeblobac. ase magaliTad, saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis<br />

21-e muxli uTiTebs, rom: `Tu ar aris dadgenili erTmniSvnelovnad gansjadi sasamar-<br />

Tlo, maSin mxareebs SeuZliaT, SeTanxmebis gziT daadginon sasamarTlos gansjadoba.<br />

SeTanxmeba formdeba werilobiT. aragansjadi sasamarTlo SeiZleba gansjadi gaxdes<br />

im SemTxvevaSic Tu mopasuxe winaaRmdegi ar aris, rom saqme ganixilos aragansjadma<br />

sasamarTlom da Tanaxmaa, monawileoba miiRos saqmis ganxilvaSi.~<br />

kodeqsi imave muxlSi uTiTebs, rom am SemTxvevaSi, mopasuxe aucileblad warmodgenili<br />

unda iyos advokatiT, sxva SemTxvevaSi, mas unda mieces ganmarteba, rom konkretuli<br />

sasamarTlo aragansjadia, aseve, ganemartos, rom ufleba aqvs aragansjadobis winaaRmdeg<br />

sarCelis Sesagebeli waradginos. 13<br />

rac Seexeba SeTanxmebas saerTaSoriso kompetenciis Taobaze, saqarTveloSi es sakiTxi<br />

daregulirebulia saqarTvelos kanoniT saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb,<br />

romlis me-18 muxlis Sesabamisad, mxareebs SeuZliaT SeTanxmdnen saqarTvelos<br />

sasamarTlos saerTaSoriso kompetenciaze im SemTxvevaSic, rodesac igi kompetenturi<br />

ar aris. kanonis es muxli mxareebs uflebas aZlevs, kompetenciaze SeTanxmeba namdvilad<br />

gamoacxados im SemTxvevaSic ki, Tu igive kanonis Sesabamisad, aRiarebuli saerTaSoriso<br />

kompetenciis principi, kompetenciis konkretuli SemTxvevebi da saqarTvelos sasamar-<br />

Tloebis gansakuTrebuli saerTo kompetencia irRveva. 14<br />

sayuradReboa, rom rigi evropuli qveynebis samarTali did mniSvnelobas aniWebs<br />

SeTanxmebiTi gansjadobis sakiTxs. es gasakviri arcaa, radgan SeTanxmebis Sedegad mi-<br />

41


marTlmsajuleba<br />

42<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

Rebuli gadawyvetileba gansazRvravs Sesabamisi sasamarTlos saerTaSoriso gansjadobas<br />

da aseve, gavlenas axdens ucxouri sasamarTlos gadawyvetilebis sazRvargareT<br />

cnobasa da aRsrulebaze. aseve mniSvnelovania, SeTanxmebiTi da gansakuTrebuli gansjadobis<br />

urTierTmimarTebac, ramdenadac, mxareTa SeTanxmebas ar SeuZlia, Secvalos Sesabamisi<br />

saxelmwofos sasamarTlos gansakuTrebuli gansjadoba, mocemul saqmesTan<br />

dakavSirebiT.<br />

debulebebi, romlebic krZalaven gansakuTrebuli gansjadobis wesebis Secvlas,<br />

gvxvdeba rogorc sxvadasxva saxelmwifos Sida samarTlis normebSi, aseve, saerTaSoriso<br />

SeTanxmebebSic. briuselisa da luganos konvenciebis garda, es sakiTxi gvxvdeba dsT-s<br />

qveynebis minskis zemodasaxelebul konvenciaSic, romlis 21-e muxlis mixedviT, xel-<br />

Semkvreli mxareebis sasamarTloebs SeuZliaT, ganixilon saqmeebi sxva SemTxvevebSic,<br />

rodesac arsebobs mxareTa Soris werilobiTi SeTanxmeba davis am sasamarTloebisaTvis<br />

gadacemis Taobaze. amasTan, dadgenilia SezRudva, rom konvenciiT aRiarebuli da aseve,<br />

xelSemkvrel mxareTa Sida kanonmdeblobiT dadgenili gansakuTrebuli gansjadoba ar<br />

SeiZleba Seicvalos mxareTa SeTanxmebiT. aRniSnuli konvenciis 21-e muxli uTiTebs,<br />

rom davis gadacemis Sesaxeb SeTanxmebis arsebobis SemTxvevaSi, mopasuxis gancxadebis<br />

safuZvelze, sasamarTlo wyvets saqmiswarmoebas. 15<br />

sasamarTloTa iurisdiqciis sakiTxis Seswavlisas, uTuod seriozuli adgili eTmoba<br />

im pirTa saqmeebis ganxilvaze kompetenciis gansazRvras, romlebic imunitetiT sargebloben.<br />

diplomatiur urTierTobaTa Sesaxeb venis 1961 wlis konvenciis Sesabamisad,<br />

diplomatiuri agenti imunitetiTaa daculi im qveynis samoqalaqo iurisdiqciisagan,<br />

sadac imyofeba. konvencia akeTebs CamonaTvals, rodesac es imuniteti ar gamoiyeneba.<br />

imunitetiT aRWurvili piri valdebulia, CaerTos yofnis qveynis teritoriaze mimdinare<br />

sanivTo davaSi, Tu am kerZo uZrav qonebas is am qveyanaSi ar flobs, akreditebuli<br />

saxelmwifos saxeliT, warmomadgenlobis mizniT; rodesac dava exeba memkvidreobis<br />

saqmes, romelSic diplomatiuri piri gamodis <strong>and</strong>erZis Semsruleblad, qonebis meurved,<br />

memkvidred, rogorc kerZo piri da ara akreditebuli saxelmwifos saxeliT, diplomatiuri<br />

warmomadgeneli, aseve valdebulia, monawileoba miiRos saqmis ganxilvaSi. aseTi<br />

piri valdebulia, adgilobrivi sasamarTlos iurisdiqciis qveS moeqces, rodesac dava<br />

exeba nebismier profesiul an komerciul saqmianobas, romelsac igi axorcielebda yofnis<br />

qveyanaSi, Tavisi oficialuri funqciebis miRma. aRniSnuli konvenciis 37-e muxli<br />

iurisdiqciis farglebs zRudavs diplomatiuri agentebis ojaxis wevrebTan, aseve<br />

warmomadgenlobaTa administraciul-teqnikuri personalisa da maTi im ojaxis wevrebis<br />

mimarTac, romlebic maTTan erTad cxovroben da ar arian yofnis qveynis moqalaqeebi. 16<br />

igive princips amkvidrebs venis 1963 wlis konvenciac sakonsulo urTierTobaTa Sesaxeb.<br />

Tumca, amjerad, yofnis qveynis sasamarTlos iurisdiqciis gauvrcelebloba exeba<br />

sakonsulos Tanamdebobis pirebsa da TanamSromlebs da avtomaturad im saqmeebs, romlebSic<br />

isini mxared gamodian. aRniSnuli konvenciac akeTebs daTqmebs gamonaklis Sem-<br />

TxvevaTa CamoTvliT. 17<br />

saqarTvelos kanoni saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb, ayalibebs ra, saqarTvelos<br />

sasamarTlos iurisdiqciis mimarTebis sakiTxs diplomatiuri misiis wevrebTan


damokidebulebaSi, 59-e muxlSi acxadebs, rom: `saqarTveloSi moqmedi diplomatiuri<br />

misiis warmomadgenlebi da maTi ojaxis wevrebi, agreTve misiebis momsaxure personali,<br />

Tavisufldebian saqarTvelos sasamarTloebis gansjadobisagan `diplomatiur urTierTobaTa<br />

Sesaxeb~ venis 1961 wlis 18 aprilis konvenciis mixedviT~. aRniSnuli kanoni<br />

am wess avrcelebs im SemTxvevaSic, Tu diplomatiuri misiis saqarTveloSi momavlinebeli<br />

qveyana am konvenciis monawile mxare ar aris. aRniSnuli kanoni igive damokidebulebas<br />

aRiarebs saqarTveloSi moqmedi sakonsulo warmomadgenlobebis Tanamdebobis<br />

pirebsa da sakonsulos mosamsaxureebis mimarT da aTavisuflebs maT saqarTvelos sasamarTloebis<br />

iurisdiqciisagan `sakonsulo urTierTobaTa Sesaxeb~ venis 1963 wlis 24<br />

aprilis konvenciis mixedviT. am wess saqarTvelo avrcelebs im SemTxvevaSic, Tu momav-<br />

linebeli qveyana am konvenciis monawile mxare ar aris.<br />

saqarTvelos kanoni saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb, ganixilavs eqsteritoriulobis<br />

sxva SemTxvevebsac da acxadebs, rom saqarTvelos sasamarTloebis gansjadoba<br />

ar vrceldeba saqarTveloSi samsaxurebrivi mowveviT myof ucxo qveynebis warmomadgenlebze<br />

da maT Tanmxleb pirebze. `saqarTvelos sasamarTloebis gansjadoba ar vrceldeba<br />

pirebze, romlebic saerTaSoriso samarTlis zogadi wesebis an samarTlis sxva<br />

normebis Sesabamisad, Tavisufldebian saqarTvelos gansjadobisagan.~ miuxedavad kanonis<br />

61-e muxlis me-2 punqtis am normis humanurobisa, vfiqrobT, kanoni unda azustebdes<br />

zogadi wesebisa da normebidan konkretulad, ra SemTxvevebi unda iqnas miCneuli<br />

saqarTvelos sasamarTloTa iurisdiqciisagan pirTa gaTavisuflebis safuZvlad. 18<br />

z. gabisonia uTiTebs, rom xSirad, gansjadobasa da saerTaSoriso gansjadobas Soris<br />

mkveTri zRvaris gavleba sakmaod rTulia. sxvadasxva qveynebSi, zogjer es terminebi<br />

erTi da igive sityvebiTac ki ixsenieba. ucxo qveynis suverenitetisadmi pativiscema<br />

ar gulisxmobs mxolod ucxo qveynis iurisdiqciaSi SeWrisagan Tavis Sekavebas. igi moicavs,<br />

aseve, qveynis SigniT saerTaSoriso gansjadobis sakiTxis gadawyvetisas, garkveuli<br />

SezRudvebis dawesebas. 19<br />

udavoa, rom yvelaze mniSvnelovani, mainc samoqalaqo saqmeebze marTlmsajulebis<br />

ganxorcielebaa da uflebis dasacavad sasamarTloSi misuli pirisaTvis, araviTari<br />

mniSvneloba ara aqvs, ra wesebsa da saSualebebs gamoiyenebs sasamarTlo am mizniT, _<br />

misTvis, mTavari amocanaa sadavod gamxdari an darRveuli uflebis dacva an aRdgena.<br />

aqve, SeuZlebelia ar SevniSnoT, rom Cveni qveynis ganviTarebis perspeqtiva da sabazro<br />

ekonomikaSi arsebuli realoba mudmivad qmnis fizikuri da iuridiuli pirebisaTvis<br />

TanamSromlobis aucileblobas, aramxolod qveynis SigniT, aramed, ucxo qveynis pireb-<br />

Tan da sxvadasxva organizaciebTan. aRniSnul urTierTobebSi gaCenili sadavo sakiTxebis<br />

mogvarebisas, xSirad Cndeba problemebi, romlebic gonivrul da kanonier regulirebas<br />

saWiroebs. am mimarTulebiT ki, rogorc zemoaRniSnuli sakiTxebis ganxilvidanac<br />

naTlad Cans, Seudarebeli daxmarebis aRmoCena SeuZlia saxelmwifoTa Soris gaformebul<br />

saerTaSoriso aqtebs. albaT, davasac aRar iwvevs is aucilebloba, rom droa, saqarTvelom<br />

izrunos yvela im saerTaSoriso konvenciasa Tu xelSekrulebasTan mierTebaze,<br />

romlebic realur berketebs qmnis sasamarTloTa saerTaSoriso gansjadobis sferoSi<br />

da Sesabamisad, xels uwyobs sasamarTloSi samoqalaqo xasiaTis saqmeTa droul da<br />

kompetentur gadawyvetas.<br />

43


marTlmsajuleba<br />

44<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

faqtia, rom saqarTvelo ar aris am sferoSi bevri iseTi saerTaSoriso aqtis xel-<br />

Semkvreli mxare, romelic xels Seuwyobs qveynebs Soris rogorc samarTlebrivi, ise<br />

ekonomikuri urTierTobebis ganviTarebas. saqarTvelos monawileoba msgavsi Sinaarsis<br />

xelSekrulebebSi am etapze mxolod dsT-s qveynebiT Semoifargleba, rac uTuod arasakmarisia.<br />

vfiqrobT, warmodgenili naSromidan kargad Cans, rom ganxiluli `luganos~<br />

da `briuselis~ konvenciebi (ra Tqma unda, sxva saerTaSoriso aqtebTan paralelurad)<br />

seriozul berketebs Seicavs qveynebs Soris samarTlebrivi da ekonomikuri TanamSromlobis<br />

ganviTarebisaTvis, rac Cveni azriT, saqarTvelom unda gamoiyenos. aucilebelia,<br />

moxdes yvela im saerTaSoriso xelSekrulebisa da konvenciis srulyofili Seswavla,<br />

romlebic moqmedebs samoqalaqo saproceso sferoSi da uzrunvelyofil iqnas<br />

saqarTvelos maTTan mierTeba, rac xels Seuwyobs moqnili institutebisa da normebis<br />

arsebobas darRveuli an sadavod gamxdari samoqalaqo uflebebis sasamarTlos mier<br />

dacvis saqmeSi, rogorc qveynis SigniT, ise saxelmwifoTSoris urTierTobebSi.


SeniSvnebi:<br />

1 saqarTvelos kanoni saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb, muxli 18. Tb. 1998.<br />

2 T. liluaSvili, saerTaSoriso kerZo samarTali, Tb., 2001, gv. 134.<br />

3 À. Ï. Àíóôðèåâà, Ìåæäóíàðîäíîå ÷àñòíîå ïðàâî, ò. 3, Ì., 2001, gv. 312.<br />

4 Êîíâåíöèÿ Î þðèñäèêöèè è ïðèâåäåíèè â èñïîëíåíèå ñóäåáíûõ ðåøåíèé ïî ãðàæäàíñêèì è<br />

êîììåð÷åñêèì äåëàì, Ëóãàíî,16.09.1988, ñòàòüÿ 62. SeniSvna: briuselis konvencia ZalaSi<br />

Sevida 1973 wlis 1 Tebervals, xolo luganos konvencia _ 1992 wlis 1ianvars.<br />

5 r. kniperi, statia _ sasamarTlo gadawyvetilebaTa cnoba(aRiareba) da aRsruleba<br />

evrokavSiris samarTalTan SesabamisobaSi, bremeni, 2002, saiubileo krebuli<br />

Tengiz liluaSvili 75, Tb., 2005, gv. 38-39.<br />

6 Êîíâåíöèÿ î ïðàâîâîé ïîìîùè è ïðàâîâûõ îòíîøåíèÿõ ïî ãðàæäàíñêèì, ñåìåéíûì è óãîëîâíûì<br />

äåëàì, Ìèíñê, 1993, ñòàòüÿ 20.<br />

7<br />

Êîíâåíöèÿ ïî âîïðîñàì þðèñäèêöèè è ïðèíóäèòåëüíîãî èñïîëíåíèÿ ñóäåáíûõ ðåøåíèé â<br />

îòíîøåíèè ãðàæäàíñêèõ è êîììåð÷åñêèõ ñïîðîâ. Áðþññåëü, 27.09.1968. ñòàòüÿ 16. óãîëîâíûì<br />

äåëàì, Ìèíñê, 1993, ñòàòüÿ 22.<br />

8<br />

Êîíâåíöèÿ î ïðàâîâîé ïîìîùè è ïðàâîâûõ îòíîøåíèÿõ ïî ãðàæäàíñêèì, ñåìåéíûì è<br />

9 Êîíâåíöèÿ ïî âîïðîñàì þðèñäèêöèè è ïðèíóäèòåëüíîãî èñïîëíåíèÿ ñóäåáíûõ ðåøåíèé â<br />

îòíîøåíèè ãðàæäàíñêèõ è êîììåð÷åñêèõ ñïîðîâ, Áðþññåëü, 27.09.1968, ñòàòüÿ 21.<br />

10 saqarTvelos kanoni saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb, muxli 19. Tb., 1998.<br />

11<br />

Êîíâåíöèÿ î þðèñäèêöèè è ïðèâåäåíèè â èñïîëíåíèå ñóäåáíûõ ðåøåíèé ïî ãðàæäàíñêèì è<br />

êîììåð÷åñêèì äåëàì, Ëóãàíî,16.09.1988, ñòàòüÿ 17.<br />

12 SeniSvna: briuselis da Semdeg, luganos konvenciebis Seqmnis safuZveli gaxda<br />

evrokomisiis 1959 wlis mimarTva evropis Tanamegobrobis qveynebisadmi, romelSic<br />

saubari iyo am qveynebis Sida bazris Camoyalibebaze, romelic SeuZlebelia,<br />

Sedges Sesabamisi samarTlebrivi dacvis gareSe. mimarTva samarTlianad<br />

usvamda xazs ekonomikur cxovrebaSi darRvevebisa da garTulebebis gaCenis<br />

saSiSroebaze, Tu ar iqneba mogvarebuli sxvadasxvagvari urTierTobebidan<br />

gamomdinare, uflebamosilebaTa dadgenisa da realizebis samarTlebrivi meqanizmi;<br />

ramdenadac samoqalaqo da savaWro saqmeebze marTlmsajulebis ganxorcieleba<br />

wevri qveynebis iurisdiqciaSi Sedis da sasamarTlo aqtebis moqmedeba<br />

Sesabamisi saxelmwifos teritoriiTaa SemosazRvruli, samarTlebrivi<br />

dacva da saerTo bazris samarTlebrivi usafrTxoebac, mniSvnelovanwilad<br />

wevri qveynebis sasamarTloebis sworad ganxorcielebul saqmianobazea damokidebuli.<br />

ase rom, wevri qveynebis sasamarTloebis gadawyvetilebaTa efeqtianoba<br />

da Tanamegobrobis mTel teritoriaze maTi aRsrulebis uzrunvelyofa,<br />

ganixileboda procesualuri samarTalurTierTobebis sferoSi integraciis<br />

umniSvnelovanes problemad.<br />

13 saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi, muxli 21, Tb., 1997.<br />

14 saqarTvelos kanoni saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb, muxli 18, Tb., 1998.<br />

15<br />

Êîíâåíöèÿ î ïðàâîâîé ïîìîùè è ïðàâîâûõ îòíîøåíèÿõ ïî ãðàæäàíñêèì, ñåìåéíûì è óãîëîâíûì<br />

äåëàì, Ìèíñê, 1993, ñòàòüÿ 22. SeniSvna: gansakuTrebul gansjadobas konvenciis<br />

me-20 muxlis Sesabamisad, mikuTvnebulia sakuTrebis uflebisa da uZrav<br />

qonebaze sxva sanivTo uflebebidan warmoSobili davis ganxilvaze qonebis adgilsamyofelis<br />

sasamarTlos kompetenciis gamocxadeba; aseve, gadazidvasTan,<br />

gadayvanasTan dakavSirebuli davebi gansakuTrebuli iurisdiqciiT eqvemdebareba<br />

im satransporto organizaciaTa adgilmdebareobis sasamarTloebs, romelTa<br />

mimarT wardgenilia pretenzia.<br />

16 konvencia diplomatiur urTierTobaTa Sesaxeb, muxlebi 34-37, vena, 1961.<br />

17 konvencia sakonsulo urTierTobaTa Sesaxeb, vena, 1963.<br />

18 saqarTvelos kanoni saerTaSoriso kerZo samarTlis Sesaxeb, muxlebi 59-61,<br />

Tb., 1998.<br />

19 z. gabisonia, qarTuli saerTaSoriso kerZo samarTali, Tb., 2006, gv. 368.<br />

45


marTlmsajuleba<br />

46<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

INTERNATIONAL<br />

TREATIES IN THE INSTITUTE<br />

OF COGNIZANCE<br />

IRMA MEREBASHVILI<br />

JD, Associated professor of IB Euro-Caucasian University<br />

In the process of consideration of the cases of civil nature by the court<br />

<strong>and</strong> evaluation of the effectiveness of the administration of justice, great<br />

attention shall be granted not only to the issue of appropriate organization<br />

by the state of the court institutions considering the cases, but also the complete<br />

regulation of subordination of cases to be considered by a specific<br />

court. These issues are basically regulated by the provisions of the civil procedural<br />

codes which are related to the cognizance of cases, although, in each<br />

country certain problems arise in connection with the consideration of <strong>and</strong><br />

decision-making in civil cases including foreign elements. As known, apart<br />

from domestic legislation these issues are, basically, regulated by the international<br />

acts among the states.<br />

It is absolutely possible that applying different criteria in different states<br />

for the purpose of defining the international cognizance of courts may lead<br />

to the situation when one <strong>and</strong> the same civil case at one <strong>and</strong> the same time<br />

can be subordinated to the cognizance of courts of different states. In such<br />

a case, by no means, this issue must be resolved under the domestic, as well<br />

as international laws.<br />

From the range of international acts in force in this sphere, the so called<br />

Lugano Convention <strong>and</strong> Brussels Convention are undoubtedly worth great<br />

attention. The conventions are characterized with identical aspiration <strong>and</strong> similar<br />

principles. Lugano Convention, reiterating certain provisions of Brussels Convention,<br />

defined more accurately the issues of organizing relevant relations<br />

among the member-states of European Free Trade Association (EFTA).


In accordance with the principles of international acts, legal acts of certain states provide detailed regulation<br />

on the issues of selection of the court for the adjudication of disputes or jurisdiction. Among them we may name<br />

procedural laws of our country as well. As regards the agreement on international competence, in Georgia this<br />

issue is regulated by the <strong>Law</strong> of Georgia on International Private <strong>Law</strong><br />

It is worth mentioning that laws of certain European countries grant solid importance to the issue of agreeable<br />

cognizance. And this is not a surprise, as in result of agreement, adopted decision defines international cognizance<br />

of the relevant court <strong>and</strong> also affects the recognition <strong>and</strong> execution of the decision of a foreign court outside the<br />

country of ruling. Relation of agreeable <strong>and</strong> extraordinary cognizance is also important, as the agreement of the<br />

parties cannot change the extraordinary cognizance of relevant state in relation to the given case.<br />

When examining the issue of court jurisdiction, significant place shall be undoubtedly granted to the defining<br />

of competence over the consideration of cases of persons enjoying immunity. In the process of resolving controversial<br />

issues in the mentioned relations, very often problems in need of reasonable <strong>and</strong> legal regulation arise. In<br />

this direction, as clearly showed by the above discussed issues, international acts among the states may be of<br />

invaluable assistance. Probably, beyond dispute is the necessity that it is time that Georgia takes measures to<br />

become party to all those international conventions or treaties that generate real leverages in the area of international<br />

cognizance of courts <strong>and</strong> therefore, are instrumental in timely <strong>and</strong> competent review of civil cases in the<br />

courts.<br />

The fact is that Georgia is not a party to many such international acts that would facilitate the development of<br />

legal, as well as economic relations among the states. Georgia’s participation in such treaties, at this stage, would be<br />

limited only to the CIS area, which is clearly not enough. I believe, from the presented work, it is easy to see that the<br />

discussed Lugano Convention <strong>and</strong> Brussels Convention (of course, in parallel with other international acts) incorporate<br />

significant leverages for the development of legal <strong>and</strong> economic relations among the states, which from my<br />

point of view, shall be certainly used by Georgia. It is necessary to fully examine all those international treaties<br />

<strong>and</strong> conventions in force in the area of civil procedures <strong>and</strong> ensure that Georgia becomes party to the mentioned<br />

acts that will facilitate the flexibility of institutes <strong>and</strong> norms in the case of protecting the violated or disputed civil<br />

rights by the court domestically, as well as internationally.<br />

47


marTlmsajuleba<br />

48<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

mmarTvelobis<br />

naxevradsaprezidento<br />

modeli saqarTveloSi<br />

mimdinare<br />

sakonstitucio<br />

cvlilebebis WrilSi<br />

giorgi Tordia<br />

kiolnis universitetis samarTlis magistranti<br />

2004 wels, saqarTveloSi sakonstitucio cvlilebebi<br />

ganxorcielda, ris safuZvelzec qveyana saprezidento<br />

respublikidan naxevradsaprezidento modelze gadavida.<br />

2004 wels sakonstitucio reformis mizani iseTi mmarTvelobis<br />

sistemis Seqmna iyo, rac erTi mxriv, erTian, gundur<br />

pasuxismgeblobaze dafuZnebuli kolegiuri organos _<br />

mTavrobis Seqmnas, xolo meore mxriv, prezidentis, rogorc<br />

saxelmwifos meTauris rolis gazrdas uzrunvelyofda.<br />

2004 wlis sakonstitucio cvlilebebiT, saqarTveloSi<br />

saprezidento respublika Secvala naxevradsaprezidento<br />

mmarTvelobis modelma da mTavroba formalurad damoukidebeli<br />

Stos saxiT gamoiyo. SemoRebul iqna premier-ministris<br />

posti, romelic gaxda aRmasrulebeli xelisuflebis<br />

Stos _ mTavrobis xelmZRvaneli. am cvlilebas logikurad<br />

mohyva premier-ministrisa da prezidentis uflebamosilebaTa<br />

gamijvnis mcdeloba. aRniSnuli cvlilebebiT, prezidents<br />

gaezarda uflebamosileba _ mas mieniWa parlamentis<br />

daTxovnis SesaZlebloba. sakonstitucio reformis<br />

Sedegad, Tumca, formalurad prezidenti aRar warmoad


gens aRmasrulebeli xelisuflebis meTaurs, mas SeunarCunda maqsimaluri saregulacio<br />

uflebebi: saqarTvelos prezidenti `niSnavs premier-ministrs, Tanxmobas aZlevs<br />

premier-ministrs mTavrobis wevris _ ministris daniSvnaze~ (saqarTvelos konstitucia,<br />

muxli 73, 1 punqti, b) qvepunqti); saqarTvelos prezidenti `uflebamosilia<br />

sakuTari iniciativiT an konstituciiT gaTvaliswinebul sxva SemTxvevebSi gadaayenos<br />

mTavroba, Tanamdebobidan gaaTavisuflos saqarTvelos Tavdacvis, Sinagan saqmeTa<br />

da iusticiis ministrebi~ (muxli 73, 1 punqti, g) qvepunqti); Tavad premier-ministris<br />

daniSvnasTan erTad prezidenti monawileobs mTavrobis dakompleqtebis proces-<br />

Si, gaaCnia uflebamosileba daiTxovos mTavroba da eqskluziuri uflebamosileba Zalovani<br />

struqturebis ministrebis daniSvna/gadayenebisa, raSic premier-ministri ar<br />

monawileobs.<br />

2004 wlis miRebuli sakonstitucio cvlilebebis Sedegad mTavrobas sWirdeba prezidentis<br />

Tanxmoba saxelmwifo biujetis proeqtis parlamentSi warsadgenad. amgvarad,<br />

prezidenti monawileobs aRmasrulebeli xelisuflebis erT-erTi umniSvnelovanesi uflebamosilebis<br />

_ biujetis proeqtis Sedgenis procesSic. veneciis komisiis mier saqar-<br />

TvelosaTvis gaweul rekomendaciebSic xazgasmiTaa aRniSnuli, rom konstituciam mkafiod<br />

unda gamijnos aRmasrulebeli xelisufleba da prezidentis instituti erTmaneTisagan.<br />

2004 wlis sakonstitucio cvlilebebiT prezidentis uflebamosileba gazrdilia<br />

sakanonmdeblo organosTan mimarTebaSic. saqarTvelos konstituciis 73-e muxlis, 1<br />

punqtis, p) qvepunqtis Tanaxmad, prezidenti `daiTxovs parlaments konstituciiT<br />

dadgenil SemTxvevebSi da wesiT~; ase rom prezidents aqvs rogorc mTavrobis, ise parlamentis<br />

daTxovnis uflebamosileba.<br />

amrigad, SeiZleba iTqvas, rom saqarTveloSi 2004 wlis sakonstitucio cvlilebebiT<br />

naxevradsaprezidento mmarTvelobis modelis pirobebSi mkveTrad gaizarda prezidentis<br />

uflebamosilebebi, rasac logikurad mohyva mTavrobisa da parlamentis rolis<br />

Semcireba saxelmwifos marTvis meqanizmSi.<br />

saqarTveloSi, 2009 wlis politikuri krizisisa da masobrivi saprotesto aqciebis<br />

Semdeg, qveynis xelmZRvanelobam, piradad, qveynis prezidentma miiRo gadawyvetileba<br />

dawyebuliyo muSaoba konstituciaSi cvlilebebis ganxorcielebisaTvis. daisaxa mizani,<br />

rom SerCeuliyo imgvari sakonstitucio modeli, romelic SesaZlebels gaxdida momavalSi<br />

qveyanas Tavidan aecilebina msgavsi krizisi. am samuSaos Sesasruleblad Seiqmna<br />

saxelmwifo sakonstitucio komisia, romlis amocana iyo xelisuflebis Stoebs Soris<br />

ZalTa balansis miRweva, prezidentis Zalauflebis Semcireba da misTvis arbitris funqciis<br />

miniWeba. aRniSnulidan gamomdinare, SeiZleba warmovadginoT, Cveni azriT, mniSvnelovani<br />

nawili cvlilebebisa, rac gaTvaliswinebulia saxelmwifo sakonstitucio<br />

komisiis mier warmodgenil proeqtSi.<br />

cvlilebebi<br />

saxelmwifo sakonstitucio komisiis mier SemuSavebuli proeqtis Tanaxmad, prezidenti<br />

rCeba saxelmwifos meTaurad da umaRles warmomadgenlad sagareo urTierTo-<br />

49


marTlmsajuleba<br />

50<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

bebSi, magram igi saxelmwifos erTpirovnulad veRar marTavs. sagareo da saSinao politikis<br />

ganxorcielebaSi prezidenti iRebs monawileobas, Tumca, ZiriTadad, sagareo ur-<br />

TierTobebs axorcielebs mTavroba, rogorc es poloneTisa da safrangeTis konstituciebSia<br />

gansazRvruli. saqarTvelos mTavroba iqneba aRmasrulebeli xelisuflebis<br />

umaRlesi organo, romelic ganaxorcielebs saxelmwifos saSinao da sagareo politikas<br />

da pasuxismgebeli iqneba parlamentis winaSe, xolo prezidents ar eqneba uflebamosileba<br />

sakuTari iniciativiT daiTxovos mTavroba da daSalos parlamenti; prezidenti<br />

premier-ministris k<strong>and</strong>idaturas waradgens im politikuri jgufis SeTavazebiT, romelic<br />

saukeTeso Sedegs aCvenebs saparlamento arCevnebSi. im SemTxvevaSi, rodesac saparlamento<br />

arCevnebSi pirvel adgilze gasuli politikuri partia ver agrovebs saparlamento<br />

umravlesobas, gaTvaliswinebulia premier-ministris k<strong>and</strong>idaturis wardgenis<br />

Semdegi meqanizmi: arCevnebSi gamarjvebul politikur gaerTianebas eZleva 14-dRiani<br />

vada, raTa parlamentSi Sesul politikur ZalebTan awarmoos konsultaciebi premierministris<br />

k<strong>and</strong>idaturis wardgenasTan dakavSirebiT, koaliciebisa Tu sxvagvari SeTanxmebis<br />

gziT, miiRos umravlesoba parlamentSi, rac saSualebas miscems warudginos prezidents<br />

premier-ministris k<strong>and</strong>idatura. im SemTxvevaSi, Tu saparlamento arCevnebSi<br />

pirvel adgilze gasuli politikuri organizaciis mier wamoyenebul premier-ministrsa<br />

da mTavrobis Semadgenlobas parlamenti ndobas ar ucxadebs, prezidenti 7 dRis vadaSi<br />

premier-ministrobis k<strong>and</strong>idatad wamoayenebs parlamentis wevrTa siiTi Semadgenlobis<br />

aranakleb ori mexuTedis mier mxardaWeril k<strong>and</strong>idaturas. Tu parlamenti am SemTxveva-<br />

Sic ar gamoucxadebs ndobas premier-ministris k<strong>and</strong>idaturasa da mTavrobis Semadgenlobas,<br />

prezidenti daiTxovs parlaments da daniSnavs riggareSe arCevnebs. amrigad,<br />

SeiZleba iTqvas, rom saxezea naxevradsaprezidento modelis qvetipi – premier-saprezidento<br />

sistema. rogorc premier-saprezidento qvetipis SemmuSaveblebma Sugertma<br />

da kerim gansazRvres, premier-saprezidento sistema gulisxmobs, rom premier-ministri<br />

mxolod sakanonmdeblo organos winaSea pasuxismgebeli. es niSnavs, rom rodesac<br />

parlamenti premier ministrad irCevs prezidentTan opoziciaSi myof pirs, prezidentma<br />

unda miiRos daniSvna. Sugertis terminologiiT, am procesis Sedegia, rom daniSnuli<br />

kabineti, romelic saparlamento umravlesobis mxardaWeriT sargeblobs, eqvemdebareba<br />

ara prezidents, aramed parlaments da amgvarad, prezidentsa da premiers Soris ur-<br />

TierTobebi metad saqmiania. 1 am SemTxvevaSi, udidesi mniSvneloba eniWeba saparlamento<br />

arCevnebSi gamarjvebas, radgan realurad am sistemis mixedviT mTavrobas eqskluziurad<br />

daakompleqtebs saparlamento arCevnebSi gamarjvebuli partia, an politikur<br />

ZalTa koalicia, romelic moipovebs saparlamento umravlesobas.<br />

aRsaniSnavia, rom saxelmwifo sakonstitucio komisiis mier momzadebuli proeqtis<br />

Tanaxmad, mTavrobas ekisreba eqskluziuri uflebamosileba biujetis proeqtis parlamentisaTvis<br />

wardgenisa, prezidentis Tanxmobis gareSe. biujetis proeqtis Sedgenisa<br />

da parlamentisaTvis wardgenis mTavrobisaTvis uflebamosilebis srulad gadacemiT<br />

Zlierdeba mTavrobis roli da aRmasrulebeli xelisuflebis kompetencia imijneba<br />

prezidentis institutisagan, rac agreTve, veneciis komisiis rekomendaciaa. gamonaklisis<br />

saxiT, prezidentis Tanxmobas saWiroebs mxolod mTavrobis gadawyvetileba, sa-


qarTvelos prezidentisaTvis wina welTan SedarebiT gaTvaliswinebuli xarjebis Semcirebis<br />

Sesaxeb.<br />

saqarTvelos prezidentis gansazRvruli samarTlebrivi aqtebi saWiroebs premierministris<br />

kontrasignacias. kontrasignacia aris saxelmwifos meTauris aqtis premierministris<br />

an/da Sesabamisi dargis ministris xelmoweriT gamyareba, rac gulisxmobs<br />

saxelmwifos meTauris aqtis aRsrulebaze iuridiuli da politikuri pasuxismgeblobis<br />

Tanaxelmomwer subieqtze gadatanas. kontrasignacia formalurad aixsneba imiT, rom<br />

saxelmwifos meTauri iuridiulad ar aris pasuxismgebeli Tavis qmedebebze (prezidentis<br />

SemTxvevaSi, gamonaklisia konstituciis darRveva da sisxlis samarTlis dana-<br />

Sauli). kontrasignacia saxelmwifo meTauris uflebamosilebebis SezRudvis procesualuri<br />

formaa. Tanamedrove konstituciur-samarTlebriv sistemebSi kontrasignaciis<br />

instituti damkvidrebulia aRmasrulebeli xelisuflebis funqcionaluri dualizmis<br />

pirobebSi, anu im saparlamento da Sereuli mmarTvelobis formis modelebSi,<br />

romlebSic saxelmwifos meTaurs SenarCunebuli aqvs aRmasrulebeli xelisuflebisaTvis<br />

damaxasiaTebeli zogierTi uflebamosileba. aseve, konstituciiT saWiroa amomwuravad<br />

ganisazRvros prezidentis is samarTlebrivi aqtebi, romelnic ar eqvemdebarebian<br />

kontrasignacias.<br />

erT-erTi yvelaze mniSvnelovani siaxle, romelsac iTvaliswinebs aRniSnuli proeqti<br />

aris undoblobis konstruqciuli votumis instituti. undoblobis konstruqciuli<br />

votumi mTavrobis meTaurisadmi gamoxatuli undoblobis votumis gansakuTrebuli<br />

formaa. undoblobis konstruqciuli votumi gaTvaliswinebulia germaniis,<br />

sloveniis da sxva saxelmwifoebis konstituciebiT. undoblobis konstruqciuli votumi<br />

mTavrobisaTvis undoblobis gamocxadebasTan erTad parlamentisagan moiTxovs<br />

mTavrobis meTauris axali k<strong>and</strong>idaturis wamoyenebas. undoblobis konstruqciuli votumis<br />

meqanizmi, gansxvavebiT tradiciuli undoblobis votumisagan, warmoadgens mTavrobis<br />

stabilurobis elements. am proceduris gansxvavebuloba mdgomareobs imaSi, rom<br />

premier-ministrisadmi undoblobis gamomxatveli rezolucia miRebuli unda iqnas<br />

axali premier-ministris k<strong>and</strong>idaturis wamoyenebasTan erTad. undoblobis konstruqciuli<br />

votumis instituti is meqanizmia, romelic konstituciurad aZlierebs mTavrobis<br />

politikur simyares, icavs im opoziciuri fraqciebisagan, romlebsac aerTianebT<br />

mxolod premier-ministris Secvlis survili da ara alternatiuli samTavrobo programa.<br />

undoblobis konstruqciuli votumi saSualebas iZleva Tavidan iqnes acilebuli<br />

qveyanaSi xSiri samTavrobo krizisebi.<br />

am institutis meSveobiT garda mTavrobisaTvis stabilurobis miniWebisa myardeba<br />

prezidentis, rogorc arbitris funqciac. parlamentis mier mTavrobisaTvis<br />

undoblobis gamocxadebasTan erTad prezidenti dgeba arCevanis winaSe _ gadaayenos<br />

mTavroba, Tu daiTxovos parlamenti da daniSnos axali saparlamento arCevnebi.<br />

prezidentisaTvis amgvari uflebamosilebis miniWebis wyalobiT mTavroba daculia<br />

parlamentis mier undoblobis konstruqciuli votumis xSirad gamoyenebisagan,<br />

romelic, rogorc aRvniSneT, SeiZleba qveyanaSi xSiri politikuri krizisebis wyaro<br />

gaxdes. parlamenti srulad unda iyos Camoyalibebuli da gaaCndes mkafio politi-<br />

51


marTlmsajuleba<br />

52<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

kuri neba da unari, raTa gamoiyenos undoblobis konstruqciuli votumi, gamoucxados<br />

undobloba moqmedi mTavrobis Semadgenlobas da airCios axali, radgan am institutis<br />

amoqmedebasTan erTad, parlamenti sakuTar Tavsac ayenebs safrTxis qveS da dadgenili<br />

wesiT (siiTi Semadgenlobis sami mexuTedi) mTavrobis axali SemadgenlobisaTvis ndobis<br />

gamoucxadeblobis SemTxvevaSi, ukve damokidebulia prezidentze. aseT SemTxvevaSi,<br />

qveynis meTauri uflebamosilia daiTxovos parlamenti da daniSnos riggareSe arCevnebi.<br />

amrigad, `mTavari cvlileba prezidentsa da aRmasrulebel xelisuflebas Soris<br />

urTierTobebsa da saerTo saxelmwifoebriv sistemaSi prezidentis adgilis gansazRvras<br />

Seexeba. Tu dRes prezidenti realurad aris aRmasrulebeli xelisuflebis meTauric,<br />

am proeqtis Tanaxmad, mTavrobas, Zalovani ministrebis CaTvliT premier-ministri<br />

uxelmZRvanelebs, prezidenti ki, mxolod arbitri, saxelmwifos meTauri da ramdenime<br />

sxva garkveuli funqciis Semsrulebeli xdeba. anu, rogorc saxelmwifo sakonstitucio<br />

komisiis Tavmjdomarem avT<strong>and</strong>il demetraSvilma ganacxada, formula `prezidenti<br />

warmarTavs da axorcielebs sagareo da saSinao politikas~ _ aRar iarsebebs.<br />

saxelmwifo sakonstitucio komisiis mier SemuSavebuli proeqtis Tanaxmad, prezidenti<br />

aris qveynis umaRlesi warmomadgeneli sagareo urTierTobebSi, samxedro Zalebis<br />

umaRlesi mTavarsardali, saxelmwifos meTauri da aseve asrulebs arbitris funqcias.<br />

Cveni azriT, umjobesi iqneboda, rom proeqtze muSaobisas ufro mkafiod Camoyalibebuliyo<br />

prezidentis uflebamosilebebi sagareo urTierTobebis sferoSi, riTac ufro<br />

metad iqneboda gamoxatuli prezidentis roli da adgili sagareo urTierTobebis<br />

asparezze. proeqtis mixedviT, prezidenti mis uflebamosilebas parlamentis daTxovnis<br />

Sesaxeb iyenebs mxolod erTaderT SemTxvevaSi, rodesac parlamenti uunaroa Seqmnas<br />

mTavroba. amrigad, saxeze gvaqvs naxevradsaprezidento modeli saparlamento respublikis<br />

elementebis siWarbiT.<br />

sabolood, SeiZleba iTqvas, rom saqarTvelos konstituciaSi cvlilebebis Setana<br />

unda iyos sazogadoebrivi konsensusis Sedegi. am konsensusis Sedegad Tu miiRweva saxelmwifo<br />

sakonstitucio komisiis mier dasaxuli mizani, kerZod: krizisuli politikuri<br />

viTarebebidan gamosasvlelad konstituciuri gadawyvetilebebis gansazRvra,<br />

xelisuflebis Stoebs Soris ZalTa balansis miRweva, prezidentisaTvis arbitris funqciis<br />

miniWeba, maSin SeiZleba iTqvas, rom saqarTvelos saxelmwifo gadadgams seriozul<br />

nabijs, romelic kidev ufro Seuwyobs xels saqarTvelos post-sabWoTa sivrcisagan<br />

daxsnas da evropuli stilis konstituciiT civilizebuli saxelmwifos mSeneblobas.<br />

SeniSvna:<br />

1 Elgie Robert, Two Cheers for Semi-presidentialism, 2003, Dublin, p. 7.


SEMI-PRESIDENTIAL<br />

MODEL OF GOVERNANCE<br />

IN THE SCOPE OF<br />

CONSTITUTIONAL<br />

REFORMS TAKING PLACE<br />

IN GEORGIA<br />

GIORGI TORDIA<br />

LLM c<strong>and</strong>idate of the University of Cologne<br />

In the centuries-old history of Georgia the phase of constitutional system<br />

does not constitute a long period, although the 90-ies of the twentieth<br />

century <strong>and</strong> the first decade of the twenty-first century are distinguished<br />

with dynamic social life activity, hence, diversity of constitutional rule. In as<br />

few as 20 years our country lived in the conditions of Soviet, quasi-constitutional,<br />

organic (according to 1921 Constitution) parliamentary, presidential<br />

<strong>and</strong> semi-presidential regimes. This clearly is not a desirable but expected<br />

event for the country that has gained independence, trying to escape Soviet<br />

system <strong>and</strong> establish itself as a modern state. In 1995 Georgia adopted a new<br />

Constitution, while in 2004 a large-scale constitutional reform was undertaken.<br />

Afterwards the authorities <strong>and</strong> personally, the President of the country<br />

created a commission that would elaborate a new version of the Constitution.<br />

The main goal of the State Constitutional Commission was: to achieve<br />

the balance of power among the branches, to decrease the presidential power<br />

<strong>and</strong> grant the President the function of an arbiter.<br />

On the plenary session of July 19, 2010 the State Constitutional Commission<br />

of Georgia adopted a constitutional draft law of Georgia on the<br />

amendments <strong>and</strong> additions to the Constitution that has been submitted to<br />

the Parliament. On the basis of brief comparison, this article discusses the<br />

2004 constitutional reform in Georgia <strong>and</strong> the draft law adopted by the State<br />

Constitutional Commission on the plenary session of July 19, 2010.<br />

According to the draft law elaborated by the State Constitutional Commission,<br />

the President is the supreme representative of the country in for-<br />

53


marTlmsajuleba<br />

54<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

eign relations, the comm<strong>and</strong>er in chief of the armed forces <strong>and</strong> also performs the functions of an arbiter. The<br />

president deploys its authority to dissolute the Parliament only in one case: when the Parliament is incapable of<br />

forming the government.<br />

The government of Georgia will be the highest body of executive power, which will administer domestic <strong>and</strong><br />

foreign policy of the state <strong>and</strong> will be accountable before the Parliament, while the President will have no authority<br />

to dismiss the government <strong>and</strong> the dissolute the Parliament upon his/her personal initiative;<br />

According to the draft law the role of the Parliament in the mechanism of running the country is enhanced.<br />

The parliament is granted exclusive authority to elect the prime-minister <strong>and</strong> government. The Parliament is also<br />

granted the authority to declare non-confidence to the government <strong>and</strong> dismiss it.


mmarTvelobis cneba<br />

da kerZo da sajaro<br />

samarTlis mimarTeba<br />

mmarTvelobis<br />

ganxorcielebis<br />

procesSi<br />

ekaterine qardava<br />

samarTlis doqtori,<br />

saqarTvelos universitetis asocirebuli profesori<br />

I. Sesavali<br />

mmarTvelobis cnebis legalur definicias saqarTvelos<br />

kanonmdebloba ar Seicavs, miuxedavad imisa, rom termini<br />

_ mmarTveloba Zalian xSirad gamoiyeneba administraciuli<br />

samarTlis mecnierebaSi. administraciuli organoebis<br />

saqmianobis umetesi nawili swored mmarTvelobis ganxorcielebazea<br />

orientirebuli. aRniSnulidan gamomdinare,<br />

aucilebelia kargad gaverkveT mmarTvelobis cnebaSi,<br />

raTa mmarTvelobis ganxorcielebis dros naTeli warmodgena<br />

SeviqmnaT administraciuli organoebis kerZo da sajaro<br />

saqmianobis Sinaarsze.<br />

II. mmarTvelobis cnebis ganmarteba<br />

iuridiul mecnierebaSi mmarTvelobis cnebas sxvadasxva<br />

aspeqtiT ganmartaven. gabatonebuli Sexedulebis Tanaxmad,<br />

mmarTvelobas ganixilaven pozitiuri da negatiuri<br />

gagebiT. mmarTvelobis pozitiuri ganmarteba _ mmarTveloba<br />

ewodeba kanonebis aRsrulebis process, romlis<br />

55


marTlmsajuleba<br />

56<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

drosac administraciuli organoebi axorcieleben sajarosamarTlebriv uflebamosilebebs.<br />

mmarTvelobis negatiuri ganmarteba _ mmarTveloba es aris saxelmwifos<br />

iseTi saqmianoba, romelic arc kanonSemoqmedebaa da arc marTlmsajulebis ganxorcieleba<br />

(substraqciis meTodi). 1 substraqciis meTodis Tanaxmad, mmarTvelobas ar warmoadgens:<br />

zogadi xasiaTis qcevis wesebis (kanonebis) gamocema; sasamarTlos gadawyvetilebebi<br />

da ganCinebebi (marTlmsajuleba). mecnierebaSi aseve ganmartaven e. w. axali<br />

substraqciis formulas, romlis Tanaxmad, `sajaro mmarTveloba materialuri gagebiT<br />

gulisxmobs saxelmwifos iseT saqmianobas, romelic arc kanonSemoqmedebasa da marTlmsajulebas<br />

da arc mTavrobasa da SeiaraRebul Zalebs miekuTvneba.~ 2<br />

zogadad, miiCneva, rom mmarTvelobis cnebis definireba faqtiurad SeuZlebelia.<br />

mmarTveloba SeiZleba mxolod aRwero. aRniSnulidan gamomdinare, mmarTveloba<br />

sxvadasxva aspeqtiT SeiZleba warmovadginoT:<br />

mmarTveloba materialuri gagebiT niSnavs administraciuli organoebis tipiur<br />

saqmianobas. magaliTad, nebarTvebis gacema, policiis prevenciuli saqmianoba, socialuri<br />

daxmarebebi da sxva.<br />

mmarTveloba organizaciuli gagebiT gulisxmobs organoebs, romlebic axorcieleben<br />

administraciul funqciebs, anu administracia da misi organoebi. magaliTad,<br />

meria, sakrebulo, gamgeoba.<br />

mmarTveloba formaluri gagebiT aerTianebs administraciuli organoebis yvela<br />

saqmianobas imis miuxedavad, exeba Tu ara igi materialuri gagebiT administraciul<br />

saqmianobas. magaliTad, normatiuli aqtebis gamocema.<br />

mmarTvelobiTi saqmianoba aseve, SeiZleba davajgufoT materialuri SinaarsiT, anu<br />

saqmianobis amocanisa da miznis mixedviT:<br />

momwesrigebeli mmarTveloba: sazogadoebrivi usafrTxoebisa da wesrigis winaaRmdeg<br />

mimarTuli safrTxis Tavidan acileba (ukanono mitingis akrZalva, ukanono mSeneblobis<br />

akrZalva da sxva).<br />

uflebamimniWebeli mmarTveloba: moqalaqeTaTvis uflebebis miniWeba, rac miznad<br />

isaxavs maTi cxovrebiseuli mdgomareobis uzrunvelyofasa da gamosworebas (nebarTvebi,<br />

socialuri daxmarebebi, subvenciebi da sxva).<br />

finansuri mmarTveloba: saxelmwifosaTvis aucilebeli finansuri saxsrebis konsolideba<br />

gadasaxadebis akrefis gziT (administraciis xarjebi, gadasaxadebi, begara da<br />

sxva).<br />

fiskaluri mmarTveloba: saSualebebis Seqmna, romlebic aucilebelia mmarTvelobiTi<br />

amocanebis gansaxorcieleblad (kompiuterebis Sesyidva, administraciuli Senobebis<br />

daqiraveba, miwis nakveTebis gasxviseba da sxva).<br />

mmarTvelobis ganmaxorcielebeli aris saxelmwifo, romelic kanonebis aRsrulebas<br />

axorcielebs aRmasrulebeli xelisuflebis organoebisa da saqveuwyebo dawesebulebebis<br />

meSveobiT. Tavad mmarTvelobis uSualod ganmaxorcielebelia administraciuli


organo, romelic amyarebs administraciulsamarTlebriv urTierTobas moqalaqeebTan.<br />

mmarTveloba uSualoa, rodesac mmarTveloba xorcieldeba uSualod saxelmwifos<br />

mier misi centraluri an adgilobrivi organoebis meSveobiT. umetes SemTxvevaSi, uSualo<br />

mmarTvelobis dros TvalsaCinoa administraciuli organoebis instanciuroba.<br />

saxelmwifos SeuZlia mmarTveloba ara mxolod misi organoebis meSveobiT ganaxorcielos,<br />

aramed aseve, sxva organizaciuli warmonaqmnebis meSveobiTac. am SemTxvevaSi,<br />

mmarTvelobis ganmaxorcielebeli organoebi SeiZleba iyvnen sajaro samarTlis iuridiuli<br />

pirebi, kavSirebi da fondebi, rac SualobiTi mmarTvelobaa. magaliTad, saxelmwifo<br />

umaRlesi ganaTlebis sferoSi mmarTvelobas axorcielebs saxelmwifo universitetebis<br />

meSveobiT, romlebic warmoadgenen sajaro samarTlis iuridiul pirebs. aseve,<br />

igive ganaTlebis sferoSi, mmarTveloba SeiZleba ganxorcieldes kerZo samarTlis<br />

iuridiuli pirebis meSveobiTac. magaliTad, kerZo universitetebi.<br />

III. administraciuli organoebis sajaro da kerZo samarTlebrivi<br />

saqmianoba mmarTvelobis ganxorcielebisas<br />

1. sajaro da kerZo samarTlis urTierTgamijvnis mniSvneloba<br />

saqarTveloSi moqmedi samarTlebrivi sistemis Tanaxmad, konkretuli samarTlis<br />

norma sajaro samarTals an kerZo samarTals ganekuTvneba. kerZo samarTali moicavs<br />

samarTlebrivi normebis erTobliobas, romlebic awesrigeben pirTa Tanasworuflebianobaze<br />

damyarebul pirad qonebriv da araqonebriv samarTlebriv urTierTobebs. magaliTad,<br />

samoqalaqosamarTlebrivi urTierTobebi. sajaro samarTali moicavs samarTlebriv<br />

normebs, romlebic awesrigeben urTierTdaqvemdebarebul, subordinaciul subieqtebs<br />

Soris warmoSobil samarTlebriv urTierTobebs. magaliTad, administraciuli<br />

samarTali. vinaidan, administraciuli organoebi axorcieleben mmarTvelobas, maT aqvT<br />

ufleba kanonebis aRsrulebis procesSi moqalaqeebs calmxrivad daakisron sajarosamarTlebrivi<br />

uflebebi da movaleobebi. mmarTvelobis ganmaxorcielebel organoebs<br />

kanonebis aRsrulebisa da sajarosamarTlebrivi saqmianobis ganxorcielebis garda,<br />

ufleba aqvT iyvnen kerZo samarTlis subieqtebi da monawileoba miiRon kerZosamarTlebriv<br />

urTierTobebSi (samoqalqo kodeqsis 23-e muxlis me-4 nawili).<br />

mmarTvelobis ganmaxorcielebeli organoebis, administraciuli organoebis, ker-<br />

ZosamarTlebrivi da sajarosamarTlebrivi saqmianobis sferoTa gamijvna aucilebelia<br />

sxvadasxva praqtikuli Tvalsazrisidan gamomdinare. kerZod: marTlmsajulebis saxis<br />

gansazRvrisaTvis _ kerZosamarTlebrivi davebi ganixileba samoqalaqo marTlmsajulebis<br />

wesiT, xolo administraciulsamarTlebrivi davebi _ administraciuli marTlmsajulebis<br />

wesiT; saqmianobis samarTlebrivi safuZvlis gansazRvrisaTvis _ administraciuli<br />

organoebis sajarosamarTlebrivi saqmianoba mowesrigebulia zogadi<br />

administraciuli kodeqsiT, xolo administraciuli organoebis kerZosamarTlebrivi<br />

saqmianoba regulirdeba samoqalaqo kodeqsiT; saqmianobis samarTlebrivi formis<br />

57


marTlmsajuleba<br />

58<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

gansazRvrisaTvis _ administraciulsamarTlebrivi urTierTobebi regulirdeba<br />

administraciulsamarTlebrivi aqtebis gamocemiT da administraciuli xelSekrulebis<br />

meSveobiT, xolo samoqalaqosamarTlebrivi urTierTobebi mxolod kerZosamarTlebrivi<br />

garigebebis dadebis gziT. valdebulebaTa Sesrulebis wesis gansazRvrisaTvis<br />

_ administraciuli samarTali icnobs administraciuli organoebis mier sajarosamar-<br />

Tlebrivi uflebamosilebebis ganxorcielebis dros miyenebuli zianis anazRaurebis<br />

cnebas, xolo samoqalaqosamarTlebrivi pasuxismgebloba mmarTvelobis ganmaxorcielebeli<br />

organos mimarT samoqalaqosamarTlebrivi urTierTobebidan gamomdinare,<br />

ganisazRvreba samoqalaqo kodeqsiT dadgenili wesiT.<br />

2. mmarTvelobiTi amocanebis ganxorcieleba kerZo pirebis mier<br />

rogorc wesi, mmarTvelobiTi funqciebis ganxorcieleba fizikuri pirebisa Tu kerZo<br />

samarTlis iuridiuli pirebis mier samoqalaqosamarTlebrivi normebis Sesabamisad<br />

mimdinareobs. Tu ra samarTlebriv urTierTobasTan gvaqvs saqme am dros da ra formiT<br />

xdeba kerZo samarTlis subieqtiebis mier mmarTvelobiTi funqciebis ganxorcieleba,<br />

SevecdebiT TvalsaCino gavxadoT mocemuli kazusiT.<br />

kazusi _ manjaviZe sakuTari avtomanqaniT moZraobda q. TbilisSi, faliaSvilis qu-<br />

Caze. faliaSvilis paralelur quCaze, abaSiZeze, mimdinareobda sagzao samuSaoebi. aRniSnulidan<br />

gamomdinare, faliaSvilis quCaze avtomanqanebisaTvis ormxrivi moZraoba<br />

iqna daSvebuli. sagzao samuSaoebis warmoeba da mimdinare samuSaoebis farglebSi saTadarigo<br />

SemovliTi gzis maCvenebeli sagzao niSnebis dadgma Tbilisis meris brZanebiT<br />

Sps `komforts~ daevala. manjaviZe faliaSvilis quCaze moZraobis dros, romelic mas<br />

calmxriv gzad miaCnda, daejaxa gabunias avtomanqanas, romelic sargeblobda Semovli-<br />

Ti gziT, Sps `komfortis~ mier ganTavsebuli sagzao maniSnebeli niSnis Tanaxmad. faqtiurad,<br />

rogorc manjaviZisaTvis, aseve gabuniasaTvisac faliaSvilis quCaze moZraoba<br />

urTierTsawinaaRmdego mimarTulebebiT nebadarTuli iyo. avtosagzao SemTxvevis gamo,<br />

pasuxismgebloba manjaviZem moiTxova q. Tbilisis meriisagan im safuZvliT, rom faliaSvilis<br />

quCaze unda yofiliyo specialuri niSani ormxrivi moZraobis arsebobis Sesaxeb.<br />

vis ekisreba damdgari Sedegis gamo pasuxismgebloba?<br />

amoxsna _ manjaviZis moTxovnas q. Tbilisis meriis pasuxismgeblobis dadgomis Sesaxeb<br />

SeiZleba mohyves dadebiTi Sedegi, Tu igi dasaSvebi da dasabuTebulia.<br />

I. dasaSveboba<br />

manjaviZe moiTxovs zianis anazRaurebas avtosagzao SemTxvevis dadgomis gamo, romlic<br />

moxda gamafrTxilebeli niSnebis ararsebobis gamo. pasuxismgebloba SeiZleba<br />

dadges zogadi administraciuli kodeqsis 208-e muxlis Sesabamisad, Tu dadgindeba,<br />

rom saxezea administraciuli organos brali avtosagzao SemTxvevis dadgomaSi.<br />

1.zianis arseboba<br />

avtosagzao SemTxveva gamoiwvia im faqtma, rom faliaSvilis quCaze ar iyo moxsnili<br />

calmxrivi moZraobis niSani da mis nacvlad ar iyo dadgmuli ormxrivi moZraobis maniS-


nebeli. zogadad, moZraobis maniSneblebis ganTavseba da gzebis keTilmowyobaze kontroli<br />

administraciuli, mmarTvelobiTi funqciaa. manjaviZisa da gabunias avtomanqanebis<br />

Sejaxeba gamoiwvia swored im garemoebam, rom manjaviZis avtomanqanis moZraobis<br />

mxridan ar iyo gamafrTxilebeli niSani calmxrivi moZraobis moxsnisa da ormxrivi<br />

moZraobis nebadarTulobis Sesaxeb. kazusis Sinaarsidan gamomdinare, saxezea ziani,<br />

romelic dadga ara manjaviZis gaufrTxileblobiT, aramed sagzao moZraobis wesebis<br />

arasworad ganlagebis gamo.<br />

2. zianis dadgomaze pasuxismgebeli organo<br />

rogorc viciT, gzebis keTilmowyoba da moZraobis wesebisa da niSnebis ganlageba<br />

mmarTvelobiTi funqciaa. kazusis Sinaarsidan gamomdinare, meriam gzis keTilmowyoba<br />

da gamafrTxilebeli SemovliTi gzis maniSnebeli niSnis dadgma daakisra Sps `komforts~.<br />

Sps `komforti~ SeiZleba iyos administraciuli organo, Tu igi akmayofilebs<br />

zogadi administraciuli kodeqsis me-2 muxlis a) qvepunqtis moTxovnebs da igi administraciuli<br />

organos cnebidan gamomdinare, SeiZleba warmoadgendes funqcionaluri<br />

gagebiT administraciul organos. aRniSnuli cnebis Tanaxmad, funqcionaluri gagebiT<br />

administraciuli organo aris yvela piri, romelic asrulebs sajarosamarTlebriv<br />

uflebamosilebebs kanonmdeblobis safuZvelze. kazusis Sinaarsidan gamomdinare, Sps<br />

`komforts~ gzis keTilmowyoba daekisra meriis aqtis safuZvelze da ara kanonmdeblobis<br />

safuZvelze. aRniSnulidan gamomdinare, Sps `komforti~ ar warmoadgens funqcionaluri<br />

gagebiT administraciul organos. ziani dadga ara meriis uSualo ukanono moqmedebiT,<br />

aramed Sps `komfortis~ ukanono moqmedebiT. saxezea administraciuli organos<br />

davalebis safuZvelze ganxorcielebuli moqmedebiT miyenebuli ziani, rac saqar-<br />

Tvelos zogadi administraciuli kodeqsis 208-e muxliT dadgenili pasuxismgeblobis<br />

dakisrebis safuZvelia.<br />

Sedegi: manjaviZis saCivari aris dasaSvebi, kerZod, manjaviZes ufleba aqvs moiTxovos<br />

meriisagan pasuxismgebloba administraciulsamarTlebrivi wesiT.<br />

II. dasabuTebuloba<br />

Tu kazusis amoxsnis dros dadginda, rom sarCeli ar aris dasaSvebi, ra Tqma unda,<br />

aRar vmsjelobT mis dasabuTebulobaze.<br />

zemoaRniSnuli kazusis Tanaxmad, manjaviZem zianis anazRaureba unda moiTxovos<br />

administraciuli kanonmdeblobiT dadgenili wesiT.<br />

kerZo pirebis mier, iqneba es fizikuri Tu iuridiuli pirebi, mmarTvelobiTi funqciebis<br />

ganxorcieleba xdeba mxolod maSin, rodesac maT kanonmdeblobis safuZvelze,<br />

eniWebaT sajarosamarTlebrivi uflebamosilebebis ganxorcieleba. am SemTxvevaSi,<br />

isini warmoadgenen administraciul organoebs funqcionaluri gagebiT da ufleba<br />

aqvT, kompetenciis farglebSi, gamoscen individualuri administraciul-samarTlebrivi<br />

aqtebi.<br />

magaliTad: akreditaciis mqone kerZo universiteti, romelic iRebs gadawyvetilebas<br />

studentis statusis Sewyvetis Taobaze, funqcionaluri gagebiT warmoadgens adminis-<br />

59


marTlmsajuleba<br />

60<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

traciul organos, vinaidan mas `umaRlesi ganaTlebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis<br />

safuZvelze miniWebuli aqvs akreditaciis gavlis Semdeg uflebamosileba, misces studentebs<br />

umaRlesi ganaTleba.<br />

administraciuli organo funqcionaluri gagebiT unda ganvasxvaoT im subieqtebisagan,<br />

romlebic mmarTvelobis ganmaxorcielebel organoebTan dadebuli xelSekrulebis<br />

safuZvelze, exmarebian konkretul administraciul organos sajarosamarTlebrivi<br />

uflebamosilebebis ganxorcielebaSi. am dros isini ar warmoadgenen mmarTvelobis<br />

ganmaxorcielebel subieqtebs, aramed mxolod maT damxmareebad gvevlinebian. 3 es aris<br />

swored ganxiluli kazusis magaliTi.<br />

magaliTad: evakuatori, romelsac q. Tbilisis meriasTan aqvs dadebuli xelSekruleba,<br />

ukanonod gaCerebuli avtomanqanebis sajarimo avtosadgomze gadayvanasTan dakavSirebiT.<br />

am dros evakuatori warmoadgens administraciuli organos damxmare subieqts,<br />

romelic mas exmareba sajarosamarTlebrivi uflebamosilebebis ganxorcielebaSi.<br />

3. mmarTvelobis ganxorcieleba administraciuli organoebis mier<br />

administraciuli organoebi saqmianoben rogorc sajarosamarTlebrivad, aseve<br />

kerZosamarTlebrivadac. administraciuli organoebis kerZosamarTlebrivi saqmianobis<br />

uflebamosileba gamomdinareobs rogorc samoqalaqo kanonmdeblobidan, aseve<br />

administraciuli kanonmdeblobidanac. imis mixedviT, Tu ra saxis da Sinaarsis qmedeba<br />

xorcieldeba administraciuli organos mier, ganasxvaveben administraciuli organos<br />

saqmianobis kerZosamarTlebriv da sajarosamarTlebriv sferos.<br />

administraciuli organos fiskaluri saqmianoba _ fiskaluri saqmianoba niSnavs<br />

administraciuli organos kerZosamarTlebriv saqmianobas. am mimarTulebiT administraciuli<br />

organo kerZosamarTlebrivad moqmedebs, rodesac:<br />

_ sayofacxovrebo nivTebisa da sagnebis Sesyidvis mizniT debs garigebebs (magaliTad,<br />

sakancelario nivTebis SeZena);<br />

_ monawileobas iRebs kerZo samarTlis iuridiuli pirebis saqmianobaSi, rogorc maTi<br />

Tanamowile;<br />

_ debs yidva-gayidvisa da qiravnobis xelSekrulebebs.<br />

administraciuli organoebis aRniSnuli saqmianobis kerZosamarTlebrivi buneba<br />

gamomdinareobs iqidan, rom am dros isini ar axorcieleben sajarosamarTlebriv uflebamosilebebs.<br />

4<br />

administraciuli organoebis mavaldebulebeli, amkrZalavi Sinaarsis saqmianoba<br />

mimarTulia sajarosamarTlebrivi uflebamosilebebis ganxorcielebisaken. magaliTad,<br />

samarTaldamrRvevis dajarimeba, ukanonod gaCerebuli avtomanqanis sajarimo sadgomze<br />

gadayvana da sxva.<br />

administraciuli organoebis aRmWurveli Sinaarsis saqmianobis dros sajarosamarTlebrivi<br />

da kerZosamarTlebrivi saqmianobis gamijvnis problematika iCens Tavs.<br />

xSir SemTxvevaSi, rTulia gansazRvra, Tu ra formiT (kerZo Tu sajaro samarTlebrivi)<br />

imoqmeda administraciulma organom. vinaidan, administraciul organos aRmWurveli


saqmianobis ganxorcielebis dros aqvs arCevanis Tavisufleba imoqmedos kerZosamarTlebrivad<br />

an sajarosamarTlebrivad. swored am dros, aucilebelia administraciuli<br />

organoebis kerZosamarTlebrivi da sajarosamarTlebrivi saqmianobis gamijvnis kriteriumebis<br />

moSvelieba.<br />

1. gamijvnis Teoriebi<br />

samecniero literaturaSi Zalian didi adgili aqvs daTmobili sajaro da kerZo<br />

samarTlis urTierTmimarTebis problemas da Teoriebs, romlebic am ori dargis gamijvnas<br />

axdenen. rac Seexeba praqtikasa da kazusebis amoxsnis meTodikas, am dros gamijvnis<br />

problematika ufro naklebmniSvnelovania. unda aRiniSnos, rom kazusebis amoxsnisas<br />

iSviaTad, Tumca mainc iCens xolme Tavs es problema. gansakuTrebiT es aris is SemTxveva,<br />

roca gaurkvevelia administraciulma organom kerZosamarTlebrivad Tu sajarosamar-<br />

Tlebrivad imoqmeda. aRniSnulis naTelsayofad moviyvanoT Semdegi kazusi.<br />

kazusi _ `sportis ganviTarebis Sesaxeb~ kanonis Tanaxmad, sportuli kompleqsebis<br />

asaSeneblad sportis kavSirebsa da gaerTianebebs Sesabamisi miwis farTobebi gadaecemaT<br />

adgilobrivi TviTmmarTvelobis mier. amasTan miwis gadacema xdeba usasyidlod<br />

da uZravi qonebis safasuri gadaixdeba raionuli biujetidan.<br />

Telavis raionSi arsebulma sportulma kavSirma gancxadebiT mimarTa raionis gamgeobas<br />

da moiTxova maT gamgeblobaSi arsebuli uZravi qonebis gadacema sportuli<br />

kompleqsis aSenebis mizniT. sakrebulom gadawyvita, rom daekmayofilebina sportis<br />

kavSiris moTxovna da Semdegi Sinaarsis werili gaugzavna uflebamosili piris xelmoweriT:<br />

`Tqvens mier moTxovnili uZravi qoneba Tqvens gankargulebaSia. gTxovT, SegvatyobinoT,<br />

rodis gsurT qonebis miReba kanoniT dadgenili wesiT.~ roca gamgeobam raionis<br />

sakrebulos mimarTa TxovniT gadasacemi uZravi qonebis safasuris anazRaurebis moTxovniT,<br />

sakrebulom uari ganacxada im motiviT, rom igi ar cnobda uZravi qonebisaTvis<br />

dadgenil fass anu ar eTanxmeboda Rirebulebas. aRniSnulidan gamomdinare, Telavis<br />

gamgeobam uari ganacxada qonebis sportuli kavSirisaTvis gadacemaze.<br />

gansazRvreT, aqvs Tu ara ufleba sportul kavSirs moiTxovos qonebis gadacema?<br />

I. dava SeiZleba iyos administraciulsamarTlebrivi xasiaTis, Tu TviTmmarTvelobis<br />

organos werilobiTi Setyobineba warmoadgens individualur administraciulsamarTlebriv<br />

aqts da aRniSnulidan gamomdinare, sportul kavSirs SeiZleba hqondes<br />

qonebis gadacemis moTxovnis ufleba.<br />

1. individualuri administraciulsamarTlebrivi aqti saxezea, Tu igi akmayofilebs<br />

zogadi administraciuli kodeqsis me-2 muxlis d) qvepunqtis moTxovnebs. individualuri<br />

administraciuli samarTlebrivi aqti erTmniSvnelovnad saxezea, rodesac Ronis-<br />

Zieba ganxorcielda administraciulsamarTlebriv sferoSi. Tu formac ganxorcielebuli<br />

RonisZiebisa administraciulsamarTlebrivia miuxedavad misi Sinaarsisa, saxezea<br />

individualuri administraciuli samarTlebrivi aqti. winamdebare kazusSi erTmniSvnelovnad<br />

administraciulsamarTlebrivi saqmianobis forma TvalnaTliv saxeze ar aris.<br />

amitom aucilebelia ganvsazRvroT Tu ra Sinaarsis kanonis safuZvelzea ganxorcielebuli<br />

konkretuli qmedeba.<br />

61


marTlmsajuleba<br />

62<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

2. gamgeobis werilobiTi Setyobinebis safuZvelia kanoni `sportis ganviTarebisa<br />

da xelSewyobis Sesaxeb~, romelsac gamokveTilad, samarTlebrivi bunebis Sinaarsidan<br />

gamomdinare, erTi SexedviT, verc sajaro samarTlis da verc kerZo samarTlis kuTvnilebad<br />

miviCnevT. rogorc viciT, zogierTi sakanonmdeblo aqti gamokveTilad an sajarosamarTlebrivia<br />

an kerZosamarTlebrivi. aRniSnuli kazusis Sinaarsidan gamomdinare,<br />

vinaidan bundovania sportis ganviTarebisa da xelSewyobis kanonis samarTlebrivi kuTvnileba,<br />

unda vixelmZRvaneloT kerZo da sajaro samarTlis urTierTgamijvnis TeoriebiT.<br />

Teoriebi, romlebic am or dargs Soris gamijvnis problematikas ase Tu ise<br />

warmoaCens, mravalmxrivia da yvela maTganis gansazRvra Zalian Sors wagviyvans, amitom<br />

mecniereba da praqtika mxolod sam ZiriTad Teoriaze amaxvilebs yuradRebas da maT<br />

Sinaarsze dayrdnobiT cdilobs kerZo da sajaro samarTlis urTierTgamijvnis problemis<br />

gadawyvetas. es Teoriebia: a) subordinaciis Teoria; b) interesebis Teoria; g)<br />

modificirebuli subieqtebis Teoria.<br />

a) subordinaciis Teoriis Tanaxmad, sajarosamarTlebrivi urTierToba saxezea, rodesac<br />

samarTlebrivi urTierTobis monawileebi subordinaciul anu urTierTdaqvemdebarebul<br />

subieqtebs warmoadgenen. Tanasworuflebian subieqtebs Soris warmoSobili<br />

urTierToba miiCneva kerZosamarTlebriv urTierTobad. aRniSnuli Teoria problemis<br />

gadawyvetis universaluri saSualeba ar aris, vinaidan arc Tu iSviaTad, arsebobs SemTxvevebi,<br />

rodesac sajaro samarTlis urTierToba or Tanasworuflebian subieqts Soris<br />

mimdinareobs, magaliTad or saministros Soris samarTlebrivi urTierToba da kerZo<br />

samarTalSic saxeze gvaqvs mSoblisa da Svilis samarTlebrivi urTierToba, romelic<br />

subodrinaciul Sinaarss atarebs.<br />

mocemul kazusSi subordinaciis Teoriis principiT sakiTxis gadawyvetis SesaZlebloba<br />

ar arsebobs.<br />

b) interesebis Teoria romaeli iuristis uilpianes droidan momdinareobs, romlis<br />

Tanaxmad, sajaro samarTals miekuTvneba is samarTlebrivi urTierToba, romelic upiratesad<br />

sajaro interesebs emsaxureba, xolo Tu samarTlebrivi urTierTobidan individualuri<br />

interesia gamoxatuli, saxezea kerZo samarTali. aRniSnulidan gamomdinare,<br />

sayuradReboa is garemoeba, rom xSir SemTxvevebSi, sajarosamarTlebrivi urTierToba<br />

ara marto sazogadoebis farTo masebis interesebs exeba, aramed konkretuli pirebis<br />

uflebis dacvis saSualebebsac warmoadgens da piriqiT, mravali kerZosamarTlebrivi<br />

norma sajaro interesis Semcvelia, magaliTad, mSoblis valdebuleba arCinos misi arasrulwovani<br />

Svili. winamdebare kazusSi sportuli kompleqsebis aSeneba da am mizniT<br />

qonebis gamoyofa sazogadoebis interesebs emsaxureba, rac interesebis Teoriis farglebSi<br />

jdeba da unda vivaraudoT, rom kanoni `sportis ganviTarebisa da xelSewyobis<br />

Sesaxeb~ sajarosamarTlebrivi kanonia.<br />

g) modificirebuli subieqtebis Teoriis Tanaxmad, sajaro samarTali saxezea, Tu<br />

samarTlebrivi urTierTobis monawile warmoadgens aRmasrulebeli xelisuflebis<br />

organos da Tu kerZo pirebs Sorisaa urTierToba, maSin saxezea kerZo samarTali. es<br />

Teoria sajaro samarTals miiCnevs sajaro mmarTvelobis specialur samarTlad, ramdenadac<br />

aqcents akeTebs mis gamomyenebel subieqtze. 5 aRniSnuli Teoriis problematuri


sakiTxia, rom saxelmwifo SeiZleba iyos kerZosamarTlebrivi urTierTobis subieqti<br />

da gamovides urTierTobebSi rogorc kerZo samarTlis subieqti. Tu saxelmwifo organoebis<br />

mier ganxorcielebul nebismier saqmianobas da samarTlebriv urTierTobas<br />

sajarosamarTlebrivad miviCnevT, maSin saxelmwifos kerZosamarTlebrivi saqmianobis<br />

ufleba aRar darCeba, rac ra Tqma unda, winaaRmdegobaSia samoqalaqo samarTlis normebTan<br />

da debulebebTan. aRniSnulidan gamomdinare, modificirebuli subieqtebis Teoriis<br />

problematika Tavs iCens im SemTxvevaSi, roca administraciul organos kerZosamarTlebrivi<br />

saqmianobis uflebac hqonda da sajarosamarTlebrivic.<br />

gansaxilveli kazusis mimarTebaSi, subieqtebis Teoriis Tanaxmad, vinaidan samarTlebrivi<br />

urTierTobis monawile TviTmmarTvelobis organoa, saxeze gvaqvs sajarosamarTlebrivi<br />

urTierToba.<br />

aRniSnuli Teoriebis mimoxilvis Sedegad SeiZleba davaskvnaT, rom konkretuli kanonis<br />

kerZo Tu sajaro samarTlisadmi kuTvnilebis dasadgenad, aucilebelia TiToeuli<br />

gamijvnis Teoriis gansazRvra da urTierTSejereba, rac saboloo daskvnamde migviyvans.<br />

mocemul kazusTan dakavSirebiT, aRsaniSnavia, rom miuxedavad imisa, rom `sportis<br />

ganviTarebisa da xelSeywobis Sesaxeb~ kanonis samarTlebrivi buneba subordinaciis<br />

principis Sesabamisad, gaurkveveli gaxda, subieqtebisa da interesTa Teoriebze<br />

dayrdnobiT, gamoikveTa misi sajaro samarTlisadmi kuTvnileba.<br />

3. kazusis Sinaarsidan gamomdinare, unda dadgindes aris Tu ara TviTmmarTvelobis<br />

organos werilobiTi dokumenti individualuri administraciuli samarTlebrivi aqti.<br />

amasTan, unda gavarkvioT, saxezea Tu ara mowesrigeba anu samarTlebrivi urTierTobis<br />

damdgeni xasiaTi. aRniSnuli saxezea, vinaidan werilobiTi dokumentis Sinaarsi TviTmmarTvelobis<br />

organosa da sportis kavSirs Soris qonebis gadacemis sakiTxs exeba,<br />

rac erTmniSvnelovnad metyvelebs werilobiTi dokumentis Sinaarsis momwesrigeblur<br />

bunebaze, anu samarTlebrivi urTierTobis damdgen xasiaTze.<br />

4. amasTan, saxezea individualursamarTlebrivi bunebac, rogorc individualuri<br />

administraciuli samarTlebrivi aqtis elementi. TviTmmarTvelobis organos werilobiTi<br />

dokumenti warmoadgens individualur administraciul samarTlebriv aqts, vinaidan<br />

igi akmayofilebs individualuri administraciuli samarTlebrivi aqtis kanoniT<br />

dadgenil elementebs.<br />

I I . mocemuli individualuri administraciuli samarTlebrivi aqti SeiZleba baTilad<br />

iqnes cnobili formis daucvelobis gamo. kerZod, uZravi nivTebis gasxviseba samoqalaqo<br />

kanonmdeblobis Tanaxmad, saWiroebs sanotaro formas. Tumca, aRsaniSnavia, rom<br />

sanotaro forma ZiriTadad, saxelSekrulebo urTierTobebisaTvis aris dadgenili da<br />

rodesac qonebis gadacema xdeba sajarosamarTlebrivi uflebamosilebebis farglebSi<br />

sanotaro forma savaldebulo ar aris da mas cvlis administraciuli organos kanonmdeblobis<br />

Sesabamisad gamocemuli individualuri administraciuli aqti.<br />

kazusis Sinaarsidan gamomdinare, TviTmmarTvelobis organos mier gamocemuli individualursamarTlebrivi<br />

aqti formis daucvelobis gamo, ar SeiZleba miviCnioT baTilad,<br />

vinaidan mas hqonda uflebamosili piris xelmowera. aRniSnulidan gamomdinare,<br />

sportis kavSirs ufleba aqvs moiTxovos TviTmmarTvelobis organosagan uZravi qonebis<br />

gadacema kanoniT dadgenili wesiT.<br />

63


marTlmsajuleba<br />

64<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

5. dabolos, eWvis SemTxvevaSi, Tu gamijvnis Teoriebi erTmniSvnelovan an miaxloebul<br />

pasuxs ver iZleva administraciuli organos kerZosamarTlebrivi, Tu sajarosamarTlebrivi<br />

saqmianobis formaze mecnierTa umetesi nawili miiCnevs, rom upiratesoba<br />

sajaro samarTals unda mieniWos. mecnierTa aRniSnuli mosazreba emyareba im garemoebas,<br />

rom administraciuli organoebi Seqmnilni arian sajarosamarTlebrivi uflebamosilebebis<br />

ganxorcielebis mizniT, axorcieleben mmarTvelobas da maTi saqmianobis<br />

samarTlebrivi safuZveli umeteswilad sajarosamarTlebrivi normaa.<br />

III. daskvna<br />

statiis farglebSi SevecadeT mokled warmogveCina mmarTvelobis problematika da<br />

mmarTvelobis ganxorcielebis Taviseburebani administraciuli organos kerZosamar-<br />

Tlebrivi da sajarosamarTlebrivi saqmianobis dros. daskvnis saxiT SeiZleba aRvniSnoT,<br />

rom mmarTvelobis ganxorcieleba saxelmwifos umniSvnelovanesi funqciaa. swored<br />

mmarTvelobis ganxorcielebazea orientirebuli saxelmwifos funqcionireba da saxelmwifo<br />

organoTa mier administrireba. mmarTvelobis procesis mravalferovnebisa da<br />

misi sxvadasxva aspeqtebis gaTvaliswinebiT, administraciuli organoebis saqmianobaSi<br />

gadamwyvetia sajaro da kerZosamarTlebrivi sferoebis gamijvna da mmarTvelobis am<br />

kuTxiT gaazreba. samarTlebrivi praqtika da mecniereba viTardeba imgvarad, rom administraciuli<br />

organoebis saqmianobaSi sul ufro metad vxvdebiT kerZosamarTlebrivi<br />

institutebisa da kerZosamarTlebrivi formiT saqmianobis magaliTebs. safiqralia,<br />

Tu ratom xdeba administraciuli organos funqciebis ufro xSiri gakerZoeba. xom ar<br />

aris es ganpirobebuli socialuri, ekonomikuri, politikuri Tu sxva saxis garemoebebiT?<br />

statiis mizania, rom mkafiod warmovaCinoT dRev<strong>and</strong>eli mmarTvelobis ganxorcielebis<br />

sxvadasxva formebi da aspeqtebi da xazi gavusvaT im garemoebebs, rom mmarTveloba<br />

administraciuli organoebis mier xorcieldeba aramxolod administraciulsamarTlebrivi<br />

institutebis meSveobiT, aramed sul ufro intensiurad vxvdebiT kerZo<br />

samarTlis subieqtebisa da institutebis meSveobiT saxelmwifo mmarTvelobis ganxorcielebis<br />

magaliTebsac. Tumca, imis miuxedavad Tu ra formiT xorcieldeba mmarTveloba,<br />

administraciuli organoebis mTavar miznad mainc sajarosamarTlebrivi uflebamosilebebis<br />

ganxorcieleba rCeba.<br />

SeniSvnebi:<br />

1 Hartmut Mauer, Allgemeines Verwaltungsrecht, S. 3.<br />

2 Ulrich Battis, Allgemeines Verwaltungsrecht, 202, S.3.<br />

3 Ossenbuehl, Staatshaftungsrecht, S. 21.<br />

4 Pietzcker, Der Staatsauftrag als Instrument des Verwaltungsh<strong>and</strong>elns, S. 362.<br />

5 turava, wkeplaZe, zogadi administraciuli samarTlis saxelmZRvanelo, gv. 24.


THE CONCEPT OF<br />

GOVERNANCE AND<br />

RELATION OF PRIVATE<br />

AND PUBLIC LAW IN THE<br />

PROCESS OF<br />

ADMINISTERING THE<br />

GOVERNANCE<br />

EKATERINE KARDAVA<br />

JD, Associated Professor of the University of Georgia<br />

State is a complex entity. Its activities are diverse <strong>and</strong> different legal norms<br />

lie at the basis of the tasks the state faces <strong>and</strong> the functions it performs. The<br />

purpose of administrative law is to examine <strong>and</strong> organize legal relations among<br />

the state bodies <strong>and</strong> the citizens that emerge in the process of governance.<br />

Exactly to define what is the purpose of administrative law <strong>and</strong> to dwell into<br />

the deep of the administrative law, it is necessary to first underst<strong>and</strong> the<br />

concept of governance <strong>and</strong> the process of governance. The purpose of the<br />

present article is to explain to the reader the concept of governance <strong>and</strong> the<br />

opportunities for the administration of governance. In addition, the article<br />

portrays the administration of governance based on the examples of specific<br />

cases of administrative bodies in their performance of public-legal <strong>and</strong> privatelegal<br />

activities. Stemming from the said-above, the article will help the students<br />

<strong>and</strong> persons interested in administrative law to come to the particulars of the<br />

process of governance during the private-legal <strong>and</strong> public-legal activities.<br />

65


marTlmsajuleba<br />

66<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

`gaidlainebis~<br />

marTlmsajulebis<br />

sistemaSi gamoyenebis<br />

sakiTxisaTvis<br />

giorgi TumaniSvili<br />

samarTlis doqtori (berlinis Tavisufali universiteti)<br />

samarTlis magistri (LL.M.), saqarTvelos universitetis<br />

asocirebuli profesori, ivane javaxiSvilis saxelobis<br />

Tbilisis saxelmwifo universitetis asistent-profesori<br />

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos iniciativiT, erTgvarovani<br />

sasamarTlo praqtikis Camoyalibebis mizniT,<br />

2007 wlis 5 Tebervals, Seiqmna sisxlis samarTlis sasamar-<br />

Tlo praqtikis Seswavlis, ganzogadebisa da saerTo sasamarTloebis<br />

mosamarTleebisaTvis saxelmZRvanelo winadadebebis<br />

ganmsazRvreli mudmivmoqmedi komisia. imave wels,<br />

komisiam moamzada saxelmZRvanelo winadadebebi da rekomendaciebi<br />

sisxlis samarTlis kodeqsis konkretul muxlebTan<br />

mimarTebaSi, e.w. `guidlines~. mogvianebiT ki, SeimuSava<br />

praqtikuli rekomendaciebi sisxlis samarTlis<br />

procesis ZiriTad sakiTxebze magistrati mosamarTleebisaTvis.<br />

aRniSnuli praqtikuli rekomendaciebis mTavar<br />

funqcias sisxlis samarTlis materialur da procesular<br />

normebTan dakavSirebiT erTiani midgomis ganviTareba da<br />

am gziT swrafi da efeqtiani marTlmsajulebis ganxorcielebisaTvis<br />

xelSewyoba warmoadgens. aRsaniSnavia, rom<br />

msgavsi saxelmZRvanelo winadadebebi sisxlissamarTlebriv<br />

normaTa erTgvarovani gamoyenebis praqtikis damkvidrebis<br />

uzrunvelsayofad moqmedebs, rogorc dasavleT evropis<br />

qveynebSi, aseve amerikis SeerTebul StatebSi. am<br />

ukanasknels, gansxvavebiT sxva qveynebisagan, e.w. `gaidlainebis~<br />

gamoyenebis SedarebiT xangrZlivi gamocdileba<br />

aqvs.


saxelmZRvanelo winadadebebis didi praqtikuli mniSvnelobis miuxedavad, maT iuristTa<br />

erTi nawili kritikulad afasebs da `gaidlainebis~ konstituciasTan Seusabamobas<br />

usvams xazs. erTi SexedviT, maTi pretenzia savsebiT misaRebia, radgan saqarTvelos<br />

konstituciis 84-e muxlis I nawilis Tanaxmad, `mosamarTle Tavis saqmianobaSi<br />

damoukidebelia da emorCileba mxolod konstitucias da kanons~. imave muxlis me-4<br />

nawili baTilad acxadebs yvela aqts, romelic zRudavs mosamarTlis damoukideblobas.<br />

mosamarTlis damoukideblobis qveS moiazreba, rogorc personaluri, ise sagnobrivi<br />

damoukidebloba. sagnobrivi damoukidebloba niSnavs, rom mosamarTle konkretul<br />

saqmeze yovelgvari miTiTebebis gareSe damoukideblad iRebs gadawyvetilebas. gadawyvetilebis<br />

miRebis procesSi igi xelmZRvanelobs mxolod konstituciiTa da kanonebiT.<br />

zemoxsenebuli saxelmZRvanelo principebi ki, mosamarTleebs miuTiTebs, Tu ra sasjeli<br />

unda daniSnos man ama Tu im muxliT piris msjavrdebis dros Sesabamisi garemoebebis<br />

arsebobis an ararsebobis SemTxvevaSi. amrigad, amiT garkveulwilad izRudeba mosamar-<br />

Tlis sagnobrivi damoukidebloba sasjelis gansazRvris da ganaCenis dadgenisas. mosamarTlis<br />

damoukideblobis principis darRveva amavdroulad samarTlebriv saxelmwifos<br />

principze dafuZnebul sisxlis samarTlis procesSi konstituciursamarTlebrivad<br />

gaumarTlebel Carevas niSnavs.<br />

kiTxvaze pasuxis gasacemad, Tu ramdenad misaRebia e.w. `gaidlainebis~ gamoyenebis<br />

praqtikis danergva qarTuli marTlmsajulebis sistemaSi, saWiroa, rom saqarTvelos<br />

saerTo sasamarTloebis mosamarTleebisaTvis momzadebuli saxelmZRvanelo winadadebebi<br />

da rekomendaciebi ufro detalebSi ganvixiloT da saqarTvelos konstituciis<br />

moTxovnebTan mimarTebaSi saTanadod SevafasoT.<br />

1. praqtikuli rekomendaciebi sisxlis samarTlis procesis ZiriTad sakiTxebze<br />

magistrati mosamarTleebisaTvis<br />

sisxlis samarTlis saproceso kanonmdeblobis Tanaxmad, magistrati mosamarTleebi<br />

pirveli instanciiT ganixilaven Suamdgomlobebs saproceso samarTlebrivi iZulebis<br />

RonisZiebaTa gamoyenebaze da axorcieleben sasamarTlo kontrols sisxlis samarTlis<br />

saqmeze winaswari gamoZiebis warmoebisas prokurorisa da gamomZieblis mier ganxorcielebul<br />

mTel rig moqmedebebze da maT mier miRebul gadawyvetilebebze, romlebic dakavSirebulia<br />

konstituciiT dacul da garantirebul adamianis uflebaTa SezRudvas-<br />

Tan. im administraciul-teritoriul erTeulSi, sadac ar moqmedebs magistrati mosamarTle,<br />

raionuli (saqalaqo) sasamarTlos mosamarTle axorcielebs magistrati mosamarTlis<br />

uflebamosilebas. maSasadame, aRniSnuli rekomendaciebi gankuTvnilia ara<br />

marto magistrati mosamarTleebisaTvis, aramed im raionuli (saqalaqo) sasamarTlos<br />

mosamarTleebisaTvisac, romelTa teritoriazec ar arian magistrati mosamarTleebi.<br />

praqtikuli rekomendaciebi Tavisi SinaarsiT warmoadgenen saqarTvelos sisxlis<br />

samarTlis saproceso kodeqsis normebis ganmartebas. avtori akeTebs ganmartebebs iseT<br />

procedurul sakiTxebze, rogoric aris magaliTad, aRkveTis RonisZiebis SerCeva,<br />

67


marTlmsajuleba<br />

68<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

aRkveTis RonisZiebis Secvla an gauqmeba, prokuroris an gamomZieblis Suamdgomlobebis<br />

ganxilva sxvadasxva sagamoZiebo moqmedebis Catarebis Sesaxeb brZanebis gacemasTan<br />

dakavSirebiT da a.S. praqtikul rekomendaciebSi Tavmoyrilia agreTve wlebis ganmavlobaSi<br />

dagrovili da Camoyalibebuli sasamarTlo praqtika iseT ZiriTad da problematur<br />

sakiTxebze, ramac Tavisi asaxva sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis normebSi<br />

ver hpova, radgan SeuZlebelia kodeqsis muxlebSi mTeli rigi procesualuri sakiTxebis<br />

detalurad gawera. rekomendaciebSi detalurad aris aRwerili rogorc mosamarTlis<br />

SesaZlo moqmedebebi ama Tu im saxis saCivarTan an SuamdgomlobasTan dakavSirebul<br />

saproceso (procedurul) sakiTxebze, aseve sasamarTlos aparatis TanamSromelTa (kancelariis,<br />

TanaSemwis, sxdomis mdivnis) valdebulebebi da SesaZlo moqmedebebi saCivrisa<br />

da Suamdgomlobebis sasamarTlo ganxilvisaTvis momzadebisa da ganxilvis sakiTxebze.<br />

konstituciursamarTlebrivi TvalsazrisiT, aRniSnuli rekomendaciebi araviTar<br />

problemas ar warmoSobs, vinaidan igi mosamarTles Tavis saqmianobaSi ar zRudavs da<br />

`mosamarTlis damoukideblobis~ princips ar arRvevs. mosamarTles igi exmareba sisxlis<br />

samarTlis saproceso normebis Sinaarsis sworad gagebaSi da normebis saTanadod<br />

gamoyenebaSi. mosamarTle ama Tu im procesualuri sakiTxis ganxilvisas da gadawyvetilebis<br />

miRebisas valdebulia daicvas saproceso normebi, romlebSic kanonmdeblis<br />

mier maqsimalurad detalurad aris gawerili proceduruli sakiTxebi. gansxvavebiT<br />

sisxlis samarTlis materialuri normebisagan, romlebic mosamarTles kanonis interpretaciis,<br />

ganmartebis da subsumciis meTodebis gamoyenebis farTo saSualebebs aZleven,<br />

saproceso normebi ganekuTvnebian formalursamarTlebriv normebs, romlebic imperatiulad<br />

miuTiTeben mis gamomyenebels, Tu konkretul SemTxvevaSi ra moqmedeba unda<br />

Sesruldes an rogori gadawyvetileba unda iqnes miRebuli. mocemul rekomendaciebSi<br />

gadmocemuli sisxlis saproceso normaTa Sinaarsi maqsimaluradaa orientirebuli kanonmdeblis<br />

nebaze da normis enobriv-gramatikul ganmartebaze. rekomendaciis avtoris<br />

mizania sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis muxlebis komentirebis gziT uzrunvelyos<br />

mTel rig saproceso sakiTxebze erTgvarovani praqtikis Camoyalibeba, rac sabolood,<br />

xels Seuwyobs swrafi da efeqtiani marTlmsajulebis ganxorcielebas. gasaTvaliswinebelia<br />

is garemoeba, rom swored magistrat mosamarTleebs evalebaT sisxlis<br />

samarTalwarmoebis sawyis etapze pirovnebis konstituciiT dacul da garantirebul<br />

uflebaTa SezRudvis sakiTxis gadawyveta. aRniSnul etapze procesis mwarmoebeli<br />

piris mier daSvebuli Secdomis Sedegad SeiZleba gaumarTleblad da arsebiTad Seilaxos<br />

pirovnebis uflebebi. amasTan, xeli SeeSalos efeqtiani sisxlis samarTlis procesis<br />

ganxorcielebas, radgan kanonis darRveviT da pirovnebis konstituciur uflebebSi<br />

uxeSad CareviT miRebuli mtkicebulebebi momavalSi veRar iqneba gamoyenebuli. amitom,<br />

saxelmwifom maqsimalurad unda uzrunvelyos, rom sisxlis samarTlis procesis sawyis<br />

etapzeve procesis mwarmoebelma Tanamdebobis pirebma sworad da jerovnad gamoiyenon<br />

saprocesosamarTlebrivi normebi. praqtikuli rekomendaciebi sisxlis samarTlis procesis<br />

ZiriTad sakiTxebze ara marto mosamarTleebs, aramed procesis sxva monawileebsac<br />

(prokurori, advokati da sxva.) gauwevs TavianT saqmianobaSi did daxmarebas, rom-


lebsac rekomendaciebis safuZvelze winaswar ecodinebaT, Tu rogor wydeba esa Tu is<br />

saproceso sakiTxebi konkretul saCivarTan Tu SuamdgomlobasTan mimarTebaSi, ra valdebulebebi<br />

akisriaT sasamarTlos aparatis TanamSromlebs da procesis monawileebs.<br />

maSasadame, konstituciursamarTlebrivi xedviT, aRniSnuli praqtikuli rekomendaciebi<br />

araTu problematuri, aramed misasalmebelia, radgan igi mniSvnelovnad xels uwyobs<br />

efeqtiani da swrafi marTlmsajulebis principis praqtikul realizacias da amcirebs<br />

procesualuri normebis arasworad gamoyenebis gziT pirovnebis konstituciiT dacul<br />

da garantirebul uflebebSi ukanonod Carevis albaTobas.<br />

2. saxelmZRvanelo winadadebebi da rekomendaciebi sisxlis samarTlis<br />

sasamarTlo praqtikis problematur sakiTxebze<br />

rogorc ukve aRvniSneT, 2007 wlis 25 ivlisis saxelmZRvanelo winadadebebi koncipirebulia<br />

sisxlis samarTlis zogierT normasTan dakavSirebiT erTiani midgomis Camosayalibeblad,<br />

raTa praqtikaSi daculi iqnes swrafi da efeqtiani marTlmsajulebis<br />

ganxorcielebis principi. manamde arsebuli sasamarTlo praqtika cxadyofs, rom msgavsi<br />

garemoebebis mqone saqmeebze radikalurad gansxvavebuli Sedegebi dgeboda, e.i.<br />

arsebobs uamravi norma, romelTan mimarTebiTac sxvadasxva instanciis sasamarTloebs<br />

sxvadasxva mosazrebebi hqondaT da sxvadasxva praqtikas misdevdnen, rac sabolood,<br />

sisxlis samarTlis saqmeTa gadawyvetaze aisaxeboda da saqmeTa ganxilvis gaWianurebas<br />

iwvevda. saxelmZRvanelo winadadebebi, anu igive `gaidlainebi~ praqtikaSi yvelaze ufro<br />

metad gavrcelebuli danaSaulis SemadgenlobebTan mimarTebiT iZleva samarTlebriv-dogmatur<br />

ganmartebebs da aseve, sxvadasxva garemoebaTa gaTvaliswinebiT mosamarTles<br />

sTavazobs Cadenili danaSaulisaTvis dasaniSni sasjelis saxes da sasjelis<br />

zomas. magaliTad, saxelmZRvanelo ssk-is 177-e muxlTan dakavSirebiT ganmartavs, Tu<br />

ra moiazreba binis, sadgomis da sacavis cnebaSi, agreTve miuTiTebs, Tu ra pirobebis<br />

arsebobisas warmoadgens piris qmedeba qurdobis mcdelobas an damTavrebul danaSauls.<br />

amasTan, 177-e muxlis TiToeul nawilTan mimarTebiT T<strong>and</strong>arTulia dasaniSni sasjelebis<br />

cxrili, ris mixedviTac mosamarTles SeuZlia sasjelis Sefardebis dros<br />

ixelmZRvanelos.<br />

sisxlis samarTlis kanonmdeblobis Tanaxmad, mosamarTlem sasjelis daniSvnis dros<br />

unda ixelmZRvanelos ssk-is 53-e muxliT (`sasjelis daniSvnis zogadi sawyisebi~) da<br />

gaiTvaliswinos ara marto Cadenili danaSaulis simZime, aramed damnaSavis pirovnebac.<br />

pasuxismgeblobisa da sasjelis individualizaciis principidan gamomdinare, samosamarTleo<br />

saqmianobis erT-erT ZiriTad moments bralis xarisxis Sesabamisi sasjelis<br />

daniSvna warmoadgens. bralze orientirebuli sasjelis gansazRvra ara mxolod<br />

sisxlis samarTlis kodeqsiTaa gaTvaliswinebuli, aramed igi pirovnebis Rirsebis pativiscemis<br />

konstituciur uflebasa da samarTlebrivi saxelmwifos princips efuZneba.<br />

`bralze orientirebuloba~ martooden ar niSnavs, rom pirovnebam pasuxi qmedebis braleulad<br />

CadenisaTvis unda agos, aramed, aseve niSnavs, rom sasjeli unda ganisazRvros<br />

69


marTlmsajuleba<br />

70<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

piris bralis xarisxis Sesabamisad. aRniSnulisagan gansxvavebiT, sasjelis daniSvnis<br />

saxelmZRvanelo winadadebebi (`gaidlainebi~) orientirebulia mxolod obieqtur<br />

garemoebebze. romelime obieqturi garemoebis arsebobis SemTxvevaSi, gansazRvrulia<br />

konkretuli sasjelis saxe da zoma. magaliTad, aseTi obieqturi garemoebebia gansasjelis<br />

mier warsulSi Cadenili danaSauli, gamoZiebasTan TanamSromloba, danaSaulis<br />

simZime. `gaidlainebi~ sasjelis Sefardebis dros iTvaliswinebs mxolod qmedebis umar-<br />

Tlobaze orientirebul sasjels. `gaidlainebis~ erT-erT ZiriTad uaryofiT mxared<br />

miCneulia, rom masSi sasjelis gansazRvris masStabebs mxolod gansasjelis mier Cadenili<br />

qmedeba da ara pirovneba da misi bralis xarisxi warmoadgens. mniSvnelovani gansxvaveba<br />

sasjelis Sefardebis klasikur sistemasa da `gaidlainebs~ Soris is aris, rom<br />

konkretuli SemTxvevis subieqtur Sefasebas, romelsac mosamarTle sxvadasxva garemoebaTa<br />

gaTvaliswinebiT axdenda, axla sasjelis daniSvnis saxelmZRvanelo winadadebebis<br />

avtorebi axdenen. `gaidlainebSi~ avtorebis mier pirovnebis sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobasTan<br />

dakavSirebuli gadawyvetileba abstraqtulad aris miRebuli, konkretuli<br />

SemTxvevis specifikis gaTvaliswinebis gareSe. aRniSnuli gadawyvetileba emyareba<br />

msgavs danaSaulebriv SemTxvevebze dadgenil ganaCenTa arsebul sasamarTlo<br />

praqtikas. gansxvavebiT `gaidlainebis~ avtorTa mier miRebuli abstraqtuli gadawyvetilebisagan,<br />

mosamarTlis mier damoukideblad miRebul gadawyvetilebas is upiratesoba<br />

aqvs, rom igi ukeT icnobs gansaxilveli saqmis detalebs, gansasjels, mis pirovnul<br />

ganviTarebas da Cadenil qmedebasTan mis damokidebulebas. mosamarTles SeuZlia calkeuli<br />

subieqturi garemoebebis saTanadod SefasebiT gansasjels sabolood, ufro<br />

samarTliani sasjeli Seufardos. sasjelis daniSvnis saxelmZRvanelo winadadebebze<br />

bazirebuli sistemis pirobebSi ki, xSir SemTxvevaSi, mosamarTle iZulebuli iqneba Seufardos<br />

pirs iseTi sasjeli, romelic aSkarad Seusabamo iqneba msjavrdebulis pirovnebasTan.<br />

ara mxolod e.w. `gaidlainebs~, aramed sasjelis daniSvnis klasikur sistemasac aqvs<br />

Tavisi naklovanebebi. aRniSnuli sistemis mixedviT, sasjelis daniSvna warmoadgens<br />

process, romlis drosac mosamarTle konkretul danaSaulebriv qmedebas afasebs da<br />

Semdeg umarTlobisa da bralis xarisxis mixedviT gansazRvravs sasjelis saxes da zomas.<br />

samwuxarod, sisxlissamarTlebriv dogmatikaSi dRemde ar SemuSavebula bralis xarisxis<br />

`gazomvis~ iseTi erTiani masStabebi, rac mosamarTles daexmareboda pirovnebis<br />

bralis Sesabamisi sasjelis gansazRvraSi. amitom, Tanamedrove sisxlis samarTali<br />

sasjelis daniSvnisas mosamarTlis individualur Sefasebas farTod uRebs kars, rac<br />

ar gamoricxavs, rom erTi da imave pirovnebis mier Cadenili danaSaulis dros sxvadasxva<br />

mosamarTleebma bralis xarisxi gansxvavebulad Seafason da Sesabamisad, gansxvavebuli<br />

sasjelebi daniSnon. vinaidan, erTgvarovani midgoma ar arsebobs imasTan dakavSirebiT,<br />

Tu bralis konkretul xarisxs ra zomis sasjeli Seesabameba, savsebiT bunebrivia, rom<br />

sxvadasxva mosamarTleebs gansxvavebuli warmodgenebi hqondeT pirovnebis bralze da<br />

dasaniSn sasjelze. sasjelis daniSvnaze garkeveul zegavlenas axdens agreTve mosamar-<br />

Tlis pirovnuli ganwyoba da emociuri damokidebuleba damnaSavisa da mis mier Cadenili<br />

danaSaulis mimarT. sasamarTlo praqtikis araerTi empiriuli kvlevis Sedegebi miuTi-


Teben im garemoebaze, rom identur sisxlis samarTlis saqmeebze sasjelis daniSvnis<br />

dros aSkara araerTgvarovneba da uTanasworoba arsebobs. mosamarTlis mier sasjelis<br />

daniSvnas klasikuri sistemis mixedviT, mravali gamoCenili mecnieri afasebs, rogorc<br />

`mosamarTlis araracionalur TviTnebobas da ganwyobas~ 1 da akritikebs sasjelis daniSvnis<br />

sasamarTlo praqtikis araerTgvarovnebas2 . kritikosebi miiCneven, rom aRniSnuli<br />

araerTgvarovneba sasjelis daniSvnis dros iuridiulad miuRebeli da `sisxlis<br />

samarTlis dogmatikisaTvis did dartymas~ niSnavs3 . marTlac, araviTari sisxlissamarTlebriv-dogmaturi<br />

gamarTleba ara aqvs imas, rom araerTgvarovani sasjelebi<br />

dainiSnos identuri qmedebisaTvis, romelTac ar axasiaTebT erTmaneTisagan gansxvavebuli<br />

sasjelis daniSvnisaTvis mniSvnelovani faqtorebi. aRsaniSnavia, rom sisxlis samarTlis<br />

normebis araerTgvarovnad gamoyeneba normis konfuzias uwyobs xels da samarTlebrivi<br />

sistemis simyares uqmnis safrTxes. garda amisa, samarTlis normebis araerTgvarovnad<br />

gamoyenebis Sedegad daniSnuli sasjeli usamarTlod aRiqmeba da amiT<br />

safrTxe eqmneba, rogorc sisxlis samarTlis socialur-fsiqologiur aRiarebas, ise<br />

zogadad, samarTlianobis gancdas. maSin, rodesac pirovneba saxelmwifos reaqcias mis<br />

mier Cadenl danaSaulze zedmetad mkacrad an usamarTlod aRiqvams, es xels SeuSlis<br />

agreTve mis resocializaciasac, rac sasjelis erT-erTi umniSvnelovanesi mizania. sayuradReboa,<br />

rom `sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis dakisrebis erTgvarovneba~<br />

samarTlianobis principis moTxovnas warmoadgens da amitom, sasjelis daniSvnis araerTgvarovani<br />

sasamarTlo praqtika ewinaaRmdegeba aRniSnuli principis moTxovnebs.<br />

amgvari sasamarTlo praqtika winaaRmdegobaSi modis agreTve, saqarTvelos konstituciis<br />

14-e muxlSi aRiarebul Tanasworobis principTanac. Tanasworobis principis dar-<br />

Rvevas swored maSin aqvs adgili, roca identuri urTierTobebi uTanasworod ganixileba.<br />

amrigad, Tanasworobis principi, romelis mixedviTac, arsebiTad Tanaswori unda<br />

ganixilos Tanasworad, dakavSirebulia konstituciur moTxovnasTan, rom danaSaulisa<br />

da dasaniSni sasjelis SefasebisaTvis SemuSavdes praqtikaSi erTiani masStabebi. rogorc<br />

ukve aRiniSna, ssk-is 53-e muxli formulirebulia Zalze zogadad da ver uzrunvelyofs<br />

aRniSnuli miznis miRwevas.<br />

aRniSnuli problemis gadaWris erT-erT alternatiul gzas `gaidlainebis~ SemuSaveba<br />

warmoadgens. `gaidlainebis~ idea swored isaa, rom moxdes sasjelis daniSvnis principebis<br />

sistematizacia da erTiani meqanizmis SemuSaveba, rac sasjelis gansazRvris<br />

erTgvarovan sasamarTlo praqtikas Seuwyobs xels. man unda uzrunvelyos, rom mosamarTleebma<br />

sasjelis daniSvnisas ixelmZRvanelon samarTlebrivad relevanturi erTiani<br />

kriteriumebiT, romelebsac calkeuli sisxlis samarTlis saqmeze gadawyvetilebis<br />

miRebisas Tanabari mniSvneloba mieniWebaT. samosamarTleo praqtikaSi samarTlebrivi<br />

Tanasworobis miRweva amavdroulad, samarTlianobis principis realizaciasac warmoadgens.<br />

amasTan, sasjelis daniSvnisaTvis samarTlebrivad relevanturi erTiani kriteriumebis<br />

SemuSaveba, zemdgomi instanciebis sasamarTloebs gauadvilebda qvemdgomi<br />

instanciis sasamarTloebis mier miRebuli gadawyvetilebis safuZvlianobis Semowmeba.<br />

gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom `sasjelis daniSvnis erTgvarovneba~, rogorc<br />

`gaidlainebis~ meSveobiT misaRwevi mizani, konkurirebs iseT konstituciursamarT-<br />

71


marTlmsajuleba<br />

72<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

lebriv moTxovnasTan, rogoric aris `mosamarTlis Tavisufleba~ da `sasjelis individualizacia~.<br />

Znelia imis mtkiceba, rom samosamarTleo praqtikaSi yovelTvis identur<br />

SemTxvevebs eqnebaT adgili. arc Tu ise iSviaTad, SesaZlebelia sisxlis samarTlis<br />

saqmeze mocemuli iyos pirovnebis bralisaTvis damaxasiaTebeli iseTi garemoebebi,<br />

romlebic `gaidlainebSi~ ar aris gaTvaliswinebuli, magram misi ignorireba sasjelis<br />

daniSvnisas gaumarTlebeli iqneboda. Tuki, calkeul SemTxvevebSi, `gaidlainebi~<br />

mosamarTles ar miscemda misgan gadaxvevis saSualebas, maSin es ukanaskneli iZulebuli<br />

iqneba daniSnos iseTi sasjeli, rasac igi piradad usamarTlod mZimed an msubuqad miiCnevs.<br />

praqtikaSi aseT SemTxvevas yovelTvis eqneba adgili, rodesac gansaxilveli sisxlis<br />

samarTlis saqme Tavisi specifikurobidan da misTvis damaxasiaTebeli calkeuli<br />

subieqturi da obieqturi garemoebebidan gamomdinare, imdenad gansxvavdeba manamde<br />

ganxiluli sisxlis samarTlis saqmeebisagan, rom SeuZlebeli iyo msgavsi SemTxvevis<br />

`gaidlainebSi~ gaTvaliswineba. am mimarTebiT aRsaniSnavia, rom Tanasworobis konstituciuri<br />

pricipi, ara mxolod arsebiTad Tanasworis TviTneburad uTanasworod ganxilviT<br />

irRveva, aramed arsebiTad uTanasworos TviTneburad Tanasworad ganxilviTac.<br />

amitom, mxolod iseTi `gaidlainebi~ SeiZleba Seesabamebodes konstituciis moTxovnebs,<br />

romlis dacvac mosamarTleebis mier ar iqneboda savaldebulo da romlebic mosamar-<br />

Tleebs dautovebda SesaZleblobas, rom sisxlis samarTlis saqmis specifikurobis gaTvaliswinebiT,<br />

gansasjels Seufardos sasjelis daniSvnis saxelmZRvanelo winadadebebSi<br />

mocemuli sasjelisagan gansxvavebuli sasjeli. aseT SemTxvevaSi ar SeizRudeboda<br />

mosamarTlis damoukideblobis konstituciuri moTxovna da arc sasjelis individualizaciis<br />

principi aRar dakargavda Tavis funqcias.<br />

saqarTvelos saerTo sasamarTloebis mosamarTleebisaTvis SemuSavebul 2007 wlis 25<br />

ivlisis saxelmZRvanelo winadadebebs da rekomendaciebs aqvT mxolod sarekomendacio<br />

xasiaTi. igi ar warmoadgens normatiul aqts da mosamarTles ar avaldebulebs misi<br />

moTxovnebis dacvas. misi mTavari funqciaa gauwios daxmareba mosamarTles sasjelis<br />

daniSvnis procesSi. `gaidlainebi~ mniSvnelovnad uwyobs xels problematuri sisxlissamarTlebriv-dogmaturi<br />

sakiTxebis garkvevaSi da amasTan, erTgvarovani sasjelebis<br />

gansazRvraSi. marTalia, igi miuTiTebs mosamarTles komisiis mier winaswar gansazRvrul<br />

sasjelze, magram amavdroulad, iZleva SesaZleblobas, rom sxva iseTi mniSvnelovani<br />

garemoebebis arsebobisas, rac `gaidlainebSi~ ar aris mocemuli, Seamciros an<br />

gazardos sasjeli konkretuli muxlis sanqciis farglebSi. garda amisa, `gaidlainebis~<br />

Tanaxmad, mosamarTlem cxrilebis meSveobiT sasjelis daniSvnasTan erTad, unda<br />

gaiTvaliswinos sasjelis daniSvnasTan dakavSirebuli saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

kodeqsis moTxovnebi. maSasadame, mosamarTles SeuZlia Seafasos Seesabameba Tu ara<br />

ZiriTadi niSnebiT mis mier gansaxilveli sisxlis samarTlis saqme `gaidlainebSi~ aRweril<br />

SemTxvevas. Tuki gansaxilveli sisxlis samarTlis saqme `gaidlainebSi~ gadmocemul<br />

`st<strong>and</strong>artul SemTxvevas~ warmoadgens, maSin igi erTgvarovani sasamarTlo praqtikis<br />

Camoyalibebis miznidan gamomdinare, daniSnavs sasjels T<strong>and</strong>arTuli cxrilebis<br />

mixedviT. sxva SemTxvevaSi, rodesac gansaxilveli saqme Tavisi specifikurobiT gamoirCeva<br />

sxva `st<strong>and</strong>artuli SemTxvevebisagan~, sasjeli dainiSneba mosamarTlis Sexedu-


lebiT ssk-is konkretuli muxlis sanqciis farglebSi. is rom, `gaidlainebi~ ssk-is sxvadasxva<br />

muxlebTan mimarTebiT iZleva samarTlebriv-dogmatur ganmartebebs, es samosamarTleo<br />

samarTlis nawils warmoadgens, rac samarTlis Semecnebasa da ganviTarebas<br />

uwyobs xels. konstituciursamarTlebrivad miRebulia samosamarTleo samarTlis farglebSi<br />

sasamarTloebis mier mosamarTleebisaTvis savaldebulo zogadi samarTlebrivi<br />

principebis aRiareba. amasTan, gasaTvaliswinebelia, rom normis ganmartebis dros<br />

samosamarTleo samarTali arsebiTad ar unda scildebodes kanonmdeblis mizans konkretul<br />

normasTan mimarTebiT da ar unda cvlides mis Sinaarss da ar unda aZlevdes<br />

normas axlebur, sruliad gansxvavebul datvirTvas da Sinaarss. am mxrivadac, saerTo<br />

sasamarTloebis mosamarTleebisaTvis Seqmnili saxelmZRvanelo winadadebebi da rekomendaciebi<br />

savsebiT Tavsdebian normis ganmartebisaTvis daSvebul farglebSi. `gaidlainebis~<br />

avtorebi ganmartebul sisxlis samarTlis normebs ar aniWeben gansxvavebul<br />

Sinaarss, isini normaTa ganmartebisas iTvaliswineben kanonmdeblis nebas da wlebis<br />

ganmavlobaSi dagrovili samosamarTleo praqtikis analizidan gamomdinare, ayalibeben<br />

problematur samarTlebriv sakiTxebTan dakavSirebul samosamarTleo xedvas. gamoricxuli<br />

ar aris, rom samosamarTleo samarTalma droTa ganmavlobaSi konkretul<br />

problematur sakiTxTan dakavSirebiT Secvalos Tavisi Zveli xedva da Camoayalibos<br />

gansxvavebuli pozicia, rac samarTlis ganviTarebasa da Semecnebas kidev ufro Seuwyobs<br />

xels.<br />

sabolood, daskvnis saxiT SegviZlia aRvniSnoT, rom sisxlis samarTlis sasamarTlo<br />

praqtikis Seswavlis, ganzogadebisa da saerTo sasamarTloebis mosamarTleebisaTvis<br />

saxelmZRvanelo winadadebebis ganmsazRvreli mudmivmoqmedi komisiis mier SemuSavebuli<br />

`praqtikuli rekomendaciebi sisxlis samarTlis procesis ZiriTad sakiTxebze<br />

magistrati mosamarTleebisaTvis~ da `saxelmZRvanelo winadadebebi da rekomendaciebi<br />

sisxlis samarTlis sasamarTlo praqtikis problematur sakiTxebze~ winaaRmdegobaSi<br />

ar modis saqarTvelos konstituciis moTxovnebTan, radgan `mosamarTlis damoukideblobis~<br />

principi sisxlis samarTlis saqmeze gadawyvetilebis miRebisas kvlavindeburad<br />

ZalaSi rCeba. e.w. `gaidlainebi~ mosamarTleebs did daxmarebas gauweven mTeli rig procedurul<br />

sakiTxebTan da sasjelis daniSvnasTan mimarTebaSi. amasTan, saxelmZRvanelo<br />

winadadebebi da rekomendaciebi mosamarTlis gadawyvetilebas sasjelis SefardebasTan<br />

dakavSirebiT gaxdian bevrad ufro gamWirvales da zemdgomi instanciis sasamarTloebis<br />

mier advilad gadasasinjs, rac sabolood, Tavidan agvacilebs `araTanabari da TviTneburi<br />

sasjelebis~ sasamarTlo praqtikas da xels Seuwyobs samarTlianobisa da<br />

Tanasworobis principze damyarebul erTgvarovani sasamarTlo praqtikis Camoyalibebasa<br />

da ganviTarebas.<br />

SeniSvnebi:<br />

1 ix.: Streng, F., strafrechtliche Sanktionen-Grundlagen und Anwendung-, 1991, 154; Stratenwerth, G.,<br />

Tatschuld und Strafzumessung, 1972, 4; Schünemann, B., summum ius = summa iniura in der Strafzumessung,<br />

in: Pönometrie, Rationalität oder Irrationalität der Strafzumessung, 1977, 73.<br />

2 Henkel, H., die ,,richtige” Strafe, Gedanken zur richterlichen Strafzumessung, 1969, 3.<br />

3 Schöch, H., kriminologische Aspekte der Strafzumessungslehre, in: C. Pfeiffer/M. Oswald, Strafzumessung,<br />

empirische Forschung und Strafrechtsdogmatik im Dialog, 1989, 132.<br />

73


marTlmsajuleba<br />

74<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

REGARDING<br />

THE APPLICATION OF<br />

THE “GUIDELINES” WITHIN<br />

THE ADMINISTRATION OF<br />

JUSTICE<br />

GIORGI TUMANISHVILI<br />

Doctor of <strong>Law</strong> (Free University of Berlin), LLM, Associated Professor of<br />

the University of Georgia, Assistant Professor of Tbilisi Ivane Javakhishvili State University<br />

It is already several years since the application of the guideline principles,<br />

so called “guidelines” are introduced in the administration of justice in<br />

Georgia. We see “Guidelines” on the problematic issues in the practice of<br />

administrative law cases, civil <strong>and</strong> criminal law cases. This latter became the<br />

subject of criticism from the side of scholars as well as practitioners. Critics<br />

believe that “guidelines” take away judges’ discretion <strong>and</strong> restrains them from<br />

the possibility to render decision based on internal belief. Therefore,<br />

introduction <strong>and</strong> establishment of the practice to apply the “guidelines” equals<br />

to infringement of the constitutional right of the judicial independence.<br />

The presented work reviews the positive <strong>and</strong> negative sides of the<br />

“Guidelines” elaborated by the Commission that studies the case law,<br />

generalizes it <strong>and</strong> issues these “guidelines” on the problematic issues in<br />

administration of criminal cases in the courts. The main question author<br />

tries to answer in the article is to what extent do the “guidelines” infringe the<br />

level of independence of judges.


saqarTvelos<br />

samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsiT<br />

gaTvaliswinebuli<br />

mtkicebis tvirTis<br />

inovaciuri ganawilebis<br />

TaviseburebaTa<br />

analizi<br />

ilona gagua<br />

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo<br />

universitetis iuridiuli fakultetis doqtoranti<br />

kanonmdeblobaSi inovaciaTa danergva mis srulyofas<br />

ukavSirdeba. saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsSi<br />

Setanili uaxlesi cvlilebebi moicavs samoqalaqo saproceso<br />

samarTlisaTvis adre ucnob instituts. masSi moiazreba<br />

axali cnebebi da kategoriebi. aRniSnuli siaxleebi<br />

xels Seuwyobs samoqalaqo sazogadoebis Camoyalibebas samarTlebrivi<br />

saxelmwifos farglebSi, rac qveynisaTvis<br />

aucilebelia.<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsi aregulirebs<br />

sasarCelo da arasasrCelo warmoebis saxeebs.<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis meSvide<br />

karSi vxvdebiT samoqalaqo samarTalwarmoebisaTvis ucnob<br />

institutebs, romlebic gansxvavdeba samoqalaqo saproceso<br />

samarTliT regulirebuli uflebebis dacvis danarCeni<br />

sasarCelo formisagan. saqarTvelos samoqalaqo saproceso<br />

kodeqsis meSvide karSi moqceuli kategoriis saqmeebi<br />

Seexeba saojaxo, administraciuli, saxelmwifo-samarTlebrivi<br />

urTierTobidan warmoSobili, romelic reguli-<br />

75


marTlmsajuleba<br />

76<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

rebulia saqarTvelos administraciuli saproceso kodeqsiT da reketuli qonebis,<br />

Tanamdebobis piris, qurduli samyaros wevris, adamianiT movaWris, narkotikuli saSualebis<br />

gavrcelebis xelSemwyobis an saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e<br />

muxlis mesame nawilis `g~ qvepunqtiT msjavrdebuli piris qonebis CamorTmevasa da<br />

saxelmwifosaTvis gadacemasTan dakavSirebuli saqmeebis, aseve, piris okupirebul<br />

teritoriebze akrZaluli ekonomikuri saqmianobis ganxorcielebisaTvis msjavrdebul<br />

pirTan dakavSirebul pirad cnobis Taobaze saqmeebis ganxilvis Taviseburebebs.<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis meSvide kariT regulirebuli samar-<br />

TalwarmoebisaTvis damaxasiaTebeli TaviseburebebiT daintereseba gamowveulia am<br />

kategoriis saqmeebze mtkicebis tvirTis ganawilebis aratradiciuli saxis gamo, rac<br />

naSromis kvlevaSi sakvanZo adgils ikavebs.<br />

aRniSnul samarTalwarmoebaSi mxareTa Soris mtkicebis tvirTis gadanawilebis praqtikuli<br />

magaliTebis Seswavlis gziT mimovixilavT samarTalwarmoebis aRniSnuli formis<br />

SesaZlo yvela mxares da maT procesualur principebTan SeTavsebis problemas.<br />

I. mtkicebis tvirTis inovaciuri ganawilebis Tavisebureba saojaxo da<br />

ganqorwinebis saqmeTa ganxilvisas<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso samarTali aregulirebs gansxvavebuli uflebebisa<br />

da interesebis sasamarTlo dacvis wess. am saqmeebis materialursamarTlebrivi<br />

buneba bevr SemTxvevaSi gavlenas axdens maTi ganxilvis procedurasa da formaze.<br />

saojaxosamarTlebrivi urTierTobidan warmoSobili saqmeTa ganxilva calke aris<br />

gamoyofili, radgan mas garkveuli Taviseburebebi axasiaTebs. sxva kategoriis saqmeTa<br />

ganxilvisagan gansxvavebiT, erT-erTi fundamenturi Taviseburebaa samZebro principis<br />

ufro farTod gamoyeneba. marTalia, saojaxosamarTlebrivi urTierTobebi kerZosamarTlebrivi<br />

urTierTobebis sferos ganekuTvneba, magram am urTierTobebis ganviTarebiTa<br />

da simtkiciT dainteresebulia mTeli sazogadoeba.<br />

aRniSnulidan gamomdinare, sasamarTlos, romelic ixilavs konkretul saojaxosamarTlebriv<br />

davas, miniWebuli aqvs ufleba TviTon, Tavisi iniciativiT miiRos yvela<br />

zoma, raTa daadginos saqmis sworad gadawyvetisaTvis mniSvnelobis mqone garemoebebi<br />

da gamoitanos samarTliani da dasabuTebuli gadawyvetileba. am kategoriis saqmeTa<br />

ganxilvisas sasamarTlos SeuZlia:<br />

a) Tavad gansazRvros mtkicebis sagani, e.i. im garemoebaTa wre, romelTa dadgenis gare-<br />

Se SeuZlebelia saqmis sworad gadawyveta;<br />

b) Tavisi iniciativiT gamoiTxovos mtkicebulebebi, romlebzec mxareebs ar miuTiTebiaT,<br />

magram aqvT mniSvneloba mtkicebis saganSi Semavali faqtebis dasadgenad.<br />

saojaxo saqmeTa ganxilvisas procesis gaWianurebis Tavidan acilebis mizniT germaniis<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsi sasamarTlos saqmiswarmoebis uflebas aZlevs. es<br />

niSnavs, rom sasamarTlo arsebiT gavlenas axdens saqmis mimdinareobaze da procesis<br />

Sedegze. sasamarTlom saqmis mimdinareobis nebismier etapze unda uzrunvelyos, rom


mxareebma waradginon ganmartebebi da Sesabamisi Suamdgomlobebi. sasamarTlos akisria<br />

valdebuleba, misces mxareebs ganmartebebi, romliTac isini gadalaxaven dispoziciurobisa<br />

da SejibrebiTobis principebidan gamomdinare siZneleebs.<br />

SejibrebiTobis principis paralelurad, sasamarTlos gadacemuli aqvs procesis<br />

materialuri xelmZRvanelobis uflebamosileba. Tumca, aq dgeba am ori principis, mxareTa<br />

SejibrebiTobisa da sasamarTlos aqtiurobis principebis proporciis sakiTxi.<br />

sainteresoa, ra doziT unda moxdes am ori principis Serwyma da gamoyeneba saqmis ganxilvisas.<br />

mxareTa SejibrebiTobis principi ar unda iqnes gagebuli ukiduresi formiT da<br />

sasamarTlom ise unda miaRwios piris uflebebisa da interesebis dacvas, rom ar gascdes<br />

dainteresebuli piris neba-survils, ar unda scados pirTa im uflebebis realizacia,<br />

rac ar yofila moTxovnili.<br />

amasTan, SejibrebiTobis principi ar unda iqnes gagebuli, rogorc sasamarTlos ukiduresi<br />

pasiuroba. saproceso kanonmdeblobiT sasamarTlos SeuZlia Tavisi iniciativiT<br />

Seagrovos mtkicebulebebi, Tu amas saqmis garemoebebi moiTxovs an mxareebi amis<br />

Taobaze Suamdgomloben. mtkicebis tvirTis mxareebze ganawilebisas, sasamarTlos ar<br />

erTmeva ufleba, SesTavazos mxareebs, warmoadginon damatebiTi mtkicebulebebi.<br />

amdenad, sakiTxi unda gadawydes SejibrebiTobisa da inkviziciurobis principebs<br />

Soris zomieri balansis sasargeblod. Sesabamisad, mxareebi arc SezRuduli iqnebian<br />

sasamarTlos aqtiurobiT da arc daiCagrebian imis gamo, rom sasamarTlos neitraluri<br />

roli eqneba miniWebuli saqmis garemoebebis gamokvlevaSi.<br />

SegviZlia vTqvaT, rom saojaxosamarTlebrivi urTierTobidan warmoSobili saqmeebis<br />

ganxilvisas gamoiyeneba dispoziciurobisa da SejibrebiTobis principebi da am<br />

principebis paralelurad, am kategoriis saqmeebis ganxilvisaTvis damaxasiaTebeli<br />

Taviseburebebis gamo, agreTve, gamoiyeneba samZebro, anu inkviziciuri principi.<br />

samZebri principis moqmedebis farglebSi saojaxo saqmeebis ganxilvis dros sasamarTlos<br />

materialuri normebis gaTvaliswinebiT SeuZlia Tavisi iniciativiT gansazRvros<br />

dasadgen garemoebaTa wre (mtkicebis sagani) da mxareTa axsna-ganmartebebis Semdeg<br />

TviTon gamoiTxovos mtkicebulebebi, romlebzedac mxareebs ar miuTiTebiaT, rac erTgvari<br />

inovaciaa sasarCelo warmoebaSi. ganqorwinebis saqmeTa momzadebis stadiaze sasamarTlo<br />

gansazRvravs mtkicebis sagans, kerZod:<br />

_ sarCelis safuZvlad miTiTebul faqtebs;<br />

_ Sesageblis faqtebs, e.i. faqtebs, romlebsac mosarCelis mier aRZruli moTxovnebis<br />

sawinaaRmdegod emyareba mopasuxe;<br />

_ sxva faqtebs, romlebsac arsebiTi mniSvneloba aqvT saqmis gadawyvetisaTvis.<br />

zogjer saqmis obieqturad ganxilvas sWirdeba damatebiTi masalebis Sekreba sasamar-<br />

Tlos mier. aseT SemTxvevaSi, ar SeiZleba bavSvis datoveba saTanado materialuri uzrunvelyofis<br />

gareSe. am mizniT, ganqorwinebisa da Svilebis sasargeblod alimentis<br />

gadaxdevinebis saqmis ganxilvisas, mosamarTlem Tavisi iniciativiT unda gamoarkvios,<br />

monawileobs Tu ara mopasuxe Svilebis rCenaSi. Tu sasamarTlo daadgens, rom mopasuxe<br />

ar asrulebs am valdebulebas saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 355-e mux-<br />

77


marTlmsajuleba<br />

78<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

lis Sesabamisad, sasamarTlo aRWurvilia uflebamosilebiT mxareTa Suamdgomlobis<br />

safuZvelze, miiRos droebiTi gankarguleba (ganCinebis saxiT) saqmis saboloo ganxilvamde,<br />

raTa moawesrigos mSoblebsa da Svilebs Soris urTierTobis sakiTxi.<br />

saqorwino-saojaxo urTierTobebidan warmoSobil saqmeTa ganxilvisaTvis damaxasia-<br />

Tebeli Taviseburebebi aseve, moqmedebs dauswrebeli gadawyvetilebis institutis gamoyenebis<br />

SemTxvevaSi.<br />

kanoniT gaTvaliswinebuli pirobebis arsebobisas sasamarTlos ufleba aqvs gamocxadebuli<br />

mxaris Suamdgomlobis safuZvelze, mxaris dauswreblad ganixilos saqme. zogadi<br />

wesis Tanaxmad, mosarCelis gamoucxadeblobis dros dauswrebeli gadawyvetilebis<br />

gamotanisas sasamarTlo ar afasebs arc saqmeSi arsebul mtkicebulebebs da arc saqmes<br />

samarTlebrivi TvalsazrisiT. sasamarTlos dauswrebeli gadawyvetileba sarCelis<br />

dakmayofilebaze uaris Sesaxeb gamoaqvs mosarCelis gamoucxadeblobis gamo da ara<br />

saqmis masalebze dayrdnobiT. dauswrebeli gadawyvetilebis miRebis erT-erT pirobaa<br />

varaudi, rom mopasuxem cno sarCeli, amitom dakarga Tavis dacvis interesi.<br />

aRniSnuli wesi saojaxo saqmeebis sasamarTlo ganxilvisas ar gamoiyeneba da kanonmdebeli<br />

gvTavazobs gansxvavebul inovaciur wess, kerZod, sxva sasarCeli warmoebisagan<br />

gansxvavebiT mosarCelis gamoucxadebloba sasamarTlo mTavar sxdomaze ar iZleva mis<br />

mier sarCelze uaris Tqmis varauds. amas ganapirobebs is garemoeba, rom am warmoebaSi<br />

sasamarTlo Tavad gamoiTxovs mtkicebulebebs, romlebzedac mxareebs ar miuTiTebiaT,<br />

mxareTa gamoucxadebloba ar abrkolebs sakiTxis gadawyvetas. sasamarTlos mier Tavisi<br />

iniciativiT mtkicebulebaTa gamoTxovis gamo, mopasuxis mTavar sxdomaze gamoucxadebloba<br />

ar warmoadgens sarCelSi miTiTebuli faqtobrivi garemoebebis aRiarebisa<br />

da sarCelis cnobis varauds. amitom sasamarTlom gamoucxadebeli mxaris gareSe, saqme-<br />

Si arsebuli masalebis safuZvelze unda ganixilos da gadawyvitos saojaxo saqme. Tu<br />

saqmis masalebi ar iZleva dasabuTebuli gadawyvetilebis gamotanis SesaZleblobas,<br />

sasamarTlom unda gamoiTxovos Sesabamisi mtkicebulebebi, gadados saqmis ganxilva<br />

sxva droisaTvis da mocemul saojaxo davasTan dakavSirebiT yvela mtkicebulebis mopovebis<br />

Semdeg, arsebiTad gadawyvitos dava, Cveulebrivi da ara dauswrebeli gadawyvetilebis<br />

miRebiT.<br />

Tavdapirvelad unda dadgindes garemoebebi, romlebic damtkicebas eqvemdebareba<br />

mTlianad saqmeze (mtkicebis sagani), Semdeg ki, is faqtebi, romlebic unda damtkicdes<br />

konkretuli mxaris mier (mtkicebis tvirTi).<br />

damtkicebas daqvemdebarebuli faqtebi, gamomdinareobs materialuri samarTlis<br />

normis dispoziciidan. aseTi norma miuTiTebs iseT faqtobriv garemoebebze, romlebic<br />

unda damtkicdes gansaxilveli kategoriis nebismier saqmeze. amasTan, yvela saqmes axasiaTebs<br />

Tavisi specifika, romelic sarCelidan (gancxadebidan) da Sesageblidan gamomdinareobs.<br />

sarCelSi (gancxadebaSi), SesagebelSi irkveva is konkretuli garemoebebi,<br />

romlebic mocemul saqmeze unda damtkicdes.<br />

zemoaRniSnulidan gamomdinare, saqmisaTvis mniSvnelobis mqone garemoebebis gansazRvris<br />

mizniT unda gamoviyenoT ori wyaro:


a) mocemuli saqmis maregulirebeli materialuri samarTlis norma;<br />

b) sarCelisa da Sesageblis safuZvlebi.<br />

saojaxo saqmeTa ganxilvis Taviseburebidan gamomdinare, mosamarTle gansazRvravs<br />

Tu romel garemoebebs aqvT saqmisaTvis mniSvneloba. amasTan, sasamarTlo uflebamosilia<br />

miuTiTos mxareebs (meuRleebs) mtkicebis saganSi Semavali ama Tu im garemoebebis<br />

damtkicebis aucileblobaze.<br />

am zogadi wesidan gamonakliss warmoadgens prezumfciis moqmedeba, romelic erTerT<br />

an orive mxares aTavisuflebs ama Tu im faqtebis damtkicebisagan. ase magaliTad,<br />

saojaxo samarTalSi moqmedebs bavSvis daqorwinebuli mSoblebisagan warmoSobis faqti.<br />

aRniSnuli magaliTi migvaniSnebs kanonismieri prezumfciis gansakuTrebul mniSvnelobaze.<br />

es ukanaskneli mosamarTles miuTiTebs, Tu riT unda ixelmZRvanelos man im<br />

SemTxvevaSi, roca mas ar ZaluZs simarTlis garkveva. aseT SemTxvevaSi, saWiroa orientiris<br />

aReba mtkicebis tvirTze. TiToeulma mxarem unda warmoadginos da daamtkicos<br />

is faqtebi, romlebzedac igi amyarebs Tavis moTxovnasa da Sesagebels. aq igulisxmeba<br />

is faqtebi, romlebic aucilebelia da saWiroa normis aRwerilobiTi nawilis Semadgeneli<br />

calkeuli elementebis Sesavsebad. zogierT SemTxvevaSi, kanoni cvlis am wess:<br />

garkveuli faqtebi iTvleba miCneulad da mowinaaRmdege mxarem isini sadavo ar unda<br />

gaxados. kanonismier prezumfciebs ori funqcia aqvT: saproceso da materialursamarTlebrivi.<br />

pirveli, es prezumfciebi calkeul SemTxvevaSi, cvlian saqarTvelos<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 102-e muxlis pirveli nawiliT gaTvaliswinebul mtkicebis<br />

wess da mtkicebis tvirTs akisreben meore mxares, rac am ukanasknelisaTvis dakavSirebulia<br />

riskTan, rom man SeiZleba waagos procesi, Tu mtkicebuleba ar iqna miRebuli.<br />

meore, materialur-samarTlebrivi funqciiT normis aRwerilobiTi nawilis erT-erTi<br />

Semadgeneli elementi konkretul procesTan mimarTebaSi da konkretul mxareTa Soris<br />

maSinac mocemulad CaiTvleba, roca obieqturad ver moxerxda am garemoebis dadgena.<br />

ganqorwinebis sasamarTlo wesiT ganxilva rTul procedurasTanaa dakavSirebuli.<br />

saWiro xdeba saqmis detalurad Seswavla, meuRleTa Soris warmoSobil urTierTobaTa<br />

SinaarsSi garkveva, mowmeTa dakiTxva, dokumentebis gamoTxova. ganqorwinebis saqmeze<br />

mosamarTlem unda gansazRvros mtkicebis sagani, kerZod:<br />

_ daqorwinebis faqti;<br />

_ ganqorwinebaze erT-erTi meuRlis Tanxmobis ararsebobis faqti;<br />

_ meuRleTa Semdgomi erTad cxovrebisa da ojaxis SenarCunebis SeuZleblobis faqti;<br />

_ sxva faqtebi, romlebic saqmis konkretuli garemoebebidan gamomdinare, Sedian<br />

mtkicebis saganSi.<br />

Tu ar arsebobs ganqorwinebaze erT-erTi meuRlis Tanxmoba, maSin sasamarTlos sxva<br />

roli ekisreba, radgan kanonmdebeli adgens mxolod ganqorwinebis zogad safuZvlebs.<br />

kerZod, sasamarTlom unda daaskvnas, rom SemdgomSi meuRleTa erTad cxovreba da ojaxis<br />

SenarCuneba SeuZlebelia. saqmis faqtobrivi garemoebebis gamorkvevis dros sasamar-<br />

Tlo ar unda dasjerdes erT romelime mtkicebis saSualebas, rameTu gansaxilveli<br />

kategoriis saqmeebze kanonmdebeli ar adgens SezRudvebs am sferoSi.<br />

79


marTlmsajuleba<br />

80<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

mtkicebis sagans Tavisi specifika aqvs, rodesac sasamarTloSi aRZrulia saqme ganqorwinebis<br />

moTxovniT colis orsulobis dros da bavSvis dabadebidan erTi wlis ganmavlobaSi.<br />

mosamarTlem msgavsi saqmis ganxilvisas mtkicebis saganSi unda Seitanos:<br />

_ daqorwinebis faqti;<br />

_ ganqorwinebaze meuRlis Tanxmobis arsebobis faqti.<br />

_ meuRlis orsulobis <strong>and</strong>a bavSvis dabadebis faqti araugvianes erTi wlisa<br />

(miuxedavad mkvdari bavSvis dabadebisa an bavSvis erT wlamde asakis miuRwevlad<br />

gardacvalebisa).<br />

sasamarTlo praqtikaSi problemuri sakiTxia, gavrceldeba Tu ara es wesi im SemTxvevaze,<br />

rodesac coli orsuladaa an mas hyavs erT wlamde asakis bavSvi sxva pirisagan.<br />

kanoni amis Taobaze ar Seicavs pirdapir miTiTebas, iseve rogorc araferia naTqvami imis<br />

Sesaxeb, rom coli qmrisgan unda iyos orsulad. kanonis mizania ara mamakacis uflebis<br />

SezRudva, aramed qalisa da bavSvis janmrTeloba. Sesabamisad, am kategoriis saqmeze<br />

iuridiuli mniSvneloba ara aqvs im faqts, bavSvi warmoSobilia Tu ara daqorwinebuli<br />

mSoblebisagan.<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 354-e muxlis miznidan gamomdinare,<br />

mosamarTlem Tavisi iniciativiT, dasadgen garemoebaTa wris gansazRvrisa da mtkicebulebaTa<br />

gamoTxovisas, col-qmars unda ganumartos, rom TiToeuli maTgani valdebulia<br />

daamtkicos garemoebani, romlebzedac isini amyareben TavianT moTxovnebsa da Sesagebels.<br />

amdenad, ganqorwinebis saqmeTa ganxilvisas moqmedebs saqarTvelos samoqalaqo<br />

saproceso kodeqsis 102-e muxliT dadgenili mtkicebis tvirTis ganawilebis saerTo wesi.<br />

sainteresoa, qorwinebis baTilad cnobis saqmeebis ganxilvisaTvis damaxasiaTebeli<br />

Taviseburebebi.<br />

saproceso kanonmdebloba qorwinebis baTilad cnobas iTvaliswinebs mxolod sasamarTlos<br />

mier.<br />

am kategoriis saqmeebze mtkicebis saganSi Sedis Semdegi faqtebi, kerZod:<br />

_ daqorwinebis faqti;<br />

_ faqtebi, romlebic adastureben piris uflebamosilebas aRZras saqme qorwinebis<br />

baTilad cnobis moTxovniT da aRniSnuli SeiZleba gamomdinareobdes:<br />

_ mSoblis uflebamosilebidan, rodesac sarCeli wardgenilia erT-erTi<br />

arasrulwlovani meuRlis mSoblis mier;<br />

_ sxva saqorwino urTierTobidan, Tu sarCeli wardgenilia kanoniT dadgenili wesiT<br />

qorwinebaSi myofi sxva meuRlis mier;<br />

_ kanonier ZalaSi Sesuli sasamarTlos gadawyvetilebidan, romliTac dadgenilia<br />

erT-erTi an orive meuRlis qmeduunaroba, daniSnulia meurve da sarCeli<br />

wardgenilia qmeduunaro meuRlis meurvis mier;<br />

_ sxva pirTa da dainteresebuli pirebis uflebebisa da interesebis darRvevidan,<br />

Tu sarCeli wardgenilia am pirTa mier.<br />

qorwinebis baTilad cnobis Sesaxeb warmoebul yovel konkretul saqmeze mtkicebis<br />

sagani ganisazRvreba imis mixedviT, Tu ris safuZvelzea dayenebuli moTxovna qorwinebis<br />

baTilad cnobis Sesaxeb.


qorwinebis baTilad cnobis saqmeTa ganxilvisas moqmedebs saqarTvelos samoqalaqo<br />

saproceso kodeqsis 102-e muxliT dadgenili mtkicebis tvirTis ganawilebis saerTo<br />

wesi. kerZod, ganmcxadebeli valdebulia daamtkicos qorwinebis baTilad cnobis moTxovniT<br />

sarCelis aRZvris uflebamosilebis arseboba, daqorwinebis faqti da qorwinebis<br />

baTilad cnobis safuZveli (sarCelis safuZvlad miTiTebuli faqtebi). mopasuxe amtkicebs,<br />

im garemoebas rom qorwinebis registraciis momentSi ar arsebobda qorwinebis<br />

damabrkolebeli garemoebebi an isini aRar arsebobs saqmis ganxilvis momentSi.<br />

Tu meuRle, romlis uflebebic dairRva daqorwinebiT da moiTxovs sarCos daniSvnas,<br />

materialuri an moraluri zianis anazRaurebas, maSin man pirvel rigSi unda daamtkicos,<br />

rom igi warmoadgens keTilsindisier meuRles, xolo Semdeg ki, unda amtkicos<br />

moTxovnis safuZvlad miTiTebuli garemoebebi.<br />

qorwinebis baTilad cnobis saqmeSi mniSvnelovan rols asrulebs prezumfcia. praqtikaSi<br />

gvxvdeba iseTi SemTxvevebic, roca meuRleebma araferi icodnen im garemoebaTa<br />

Sesaxeb, romlebic krZalaven qorwinebis SesaZleblobas. magaliTad, SesaZlebelia qorwinebis<br />

registraciis dros maT ar icodnen, rom araRviZli da-Zma yofilan, rac qorwinebidan<br />

gansazRvruli drois gasvlis Semdeg gaxda cnobili. aseT SemTxvevaSi, moqmedebs<br />

qorwinebis namdvilobis prezumfcia da qorwineba wydeba sasamarTloSi am garemoebis<br />

dadgenis momentidan. am dromde gasuli periodisaTvis qorwineba warmoSobs yvela im<br />

samarTlebriv Sedegs, rac namdvili qorwinebisTvisaa damaxasiaTebeli. amgvarad, qorwinebis<br />

namdvilobis prezumfciis Sinaarsi imaSi mdgomareobs, rom gansakuTrebul Sem-<br />

TxvevebSi, meuRleTa erTad cxovrebis periodSi maTTvis moulodnelad, marTalia, aRmoCndeba<br />

maTi qorwinebis damabrkolebeli garemoebis arseboba, rac kanonis mixedviT<br />

qorwinebis gabaTilebis safuZvelia, magram mas, saojaxosamarTlebriv urTierTobaTa<br />

subieqtebis interesebidan gamomdinare, faqtobrivad qorwinebis gabaTileba ki ar mohyveba,<br />

aramed _ misi Sewyveta.<br />

saalimento movaleobebs eTmoba saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis mexuTe Tavi (1182-e-<br />

1186-e muxlebi), mesame Tavi (1212-e-1222-e muxlebi), meoTxe Tavi (1223-e-1231-e muxlebi),<br />

romlebic Seexeba meuRleTa urTierTrCenis movaleobas, mSoblebisa da Svilebis saalimento<br />

movaleobebs, ojaxis sxva wevrebis saalimento movaleobebs.<br />

am kategoriis saqmeebze moqmedebs saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 102-e<br />

muxliT dadgenili mtkicebis tvirTis ganawilebis saerTo wesi. amdenad, TiToeuli<br />

mxare valdebulia daamtkicos garemoebani, romlebzedac igi amyarebs Tavis moTxovnebsa<br />

da Sesagebels.<br />

sasarCelo moTxovnasa da SesagebelSi miTiTebuli garemoebebis dasamtkiceblad mxareebs<br />

SeuZliaT gamoiyenon mtkicebis sxvadasxvagvari saSualebebi yovelgvari SezRudvis<br />

gareSe. Tumca, gasaTvaliswinebelia is garemoeba, rom alimentis moTxovnis Taobaze<br />

aRZrul saqmeebze mtkicebis saganSi Semavali faqtebis umetesoba, SeiZleba dadgindes<br />

mxolod werilobiTi mtkicebulebebiT, kerZod, sxvadasxva dokumentebiT, cnobebiT,<br />

mowmobebiT, gadawyvetilebebiT da sxva.<br />

kanoni amJamad, alimentis odenobis gansazRvras miakuTvnebs sasamarTlos kompetencias.<br />

sasamarTlo ki, amas gansazRvravs gonivruli da samarTliani Sefasebis<br />

81


marTlmsajuleba<br />

82<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

safuZvelze, Svilis normaluri rCena-aRzrdisaTvis aucilebel moTxovnaTa fargleb-<br />

Si. am dros gadamwyveti mniSvneloba unda mieniWos agreTve, alimentis gadamxdelis<br />

xelfasis an sxva Semosavlis odenobas.<br />

mSobels, romelic iTxovs alimentis daniSvnas, awevs im garemoebis dadasturebis<br />

mtkicebis tvirTi, rom arasrulwlovani bavSvi imyofeba mis kmayofaze da meore mSobeli<br />

monawileobas ar Rebulobs bavSvis rCenaSi an am ukanasknelis mier gaweuli materialuri<br />

daxmarebis odenoba arasakmarisia.<br />

sabolood, sasamarTlo mtkicebis procesi Sedgeba samoqalaqo samarTalurTier-<br />

Tobis sxvadasxva subieqtebis TanamSromlobiT.<br />

zogadad, mtkicebis procesis momwesrigebeli samarTlis normebi iyofa saerTo<br />

normebad, romlebic Tanabrad gamoiyeneba yvela kategoriis saqmeze da specialur normebad,<br />

romlebic reglamentirebas ukeTebs mtkicebis process mxolod calkeuli kategoriis<br />

saqmeze. winamdebare TavSi ganvixileT konkretuli kategoriis saqmeebze mtkicebis<br />

procesis problematika.<br />

II. mtkicebis tvirTis inovaciuri ganawilebis Tavisebureba reketuli qonebis,<br />

Tanamdebobis piris, qurduli samyaros wevris, adamianiT movaWris,<br />

narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSemwyobis an saqarTvelos sisxlis<br />

samarTlis kodeqsis 194-e muxlis mesame nawilis `g~ qvepunqtiT msjavrdebuli<br />

piris qonebis CamorTmevisa da saxelmwifosaTvis gadacemasTan dakavSirebuli<br />

saqmeebis ganxilvisas<br />

XXI saukunis dasawyisSic ki, saqarTveloSi korufciam moicva iseTi sferoebi, rogoricaa<br />

ganaTleba, politika, ekonomika, xelovneba da sxva, ramac ganapiroba sazogadoebrivi<br />

cxovrebis ama Tu im wamyvani sferoebis ara Tu ganviTareba, aramed ukan svla _<br />

regresi.<br />

zemoaRniSnuli saqmianobisaTvis pasuxs aravin agebda, rac gamowveuli iyo saTanado<br />

normatiuli aqtebis ararsebobiT. saxelmwifoSi ukanono Semosavlebis zrdam ganapiroba<br />

mis winaaRmdeg brZolis normatiuli aqtis miReba.<br />

msoflio kanonmdeblobasTan saqarTvelos kanonmdeblobis harmonizaciis Seuqcevadma<br />

procesma dRis wesrigSi daayena demokratiuli xelisuflebis mier antikorufciuli<br />

da antireketuli sakanonmdeblo bazis Seqmna. 2004 wlis 24 ivniss, saqarTvelos<br />

parlamentma miiRo kanoni `organizebuli danaSaulisa da reketis Sesaxeb~ da Sesabamisi<br />

cvlilebebi da damatebebi iqna Setanili saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsSi.<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsSi 2005 wlis 20 dekembers ZalaSi Sesuli<br />

XLIV1 Tavi Seexeba reketuli qonebis, Tanamdebobis piris, qurduli samyaros wevris,<br />

adamianiT movaWris, narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSemwyobis an saqarTvelos<br />

sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e muxlis mesame nawilis `g~ qvepunqtiT msjavrdebuli<br />

piris qonebis CamorTmevisa da saxelmwifosaTvis gadacemasTan dakavSirebul<br />

warmoebas.


am TavSi gansazRvrulia ukanono da dausabuTebeli qonebis mopovebis arasamarTlebrivi<br />

da arasaxelmwifoebrivi gzebis aRkveTis RonisZiebebi sasamarTlos meSveobiT.<br />

aRniSnuli sakanonmdeblo cvlilebebi saqarTveloSi moqmedi kanonmdeblobis msoflioSi<br />

mimdinare globalizaciasTan harmonizebisa da unificirebis winapiroba gaxda.<br />

upirvelesad, erTmaneTisagan gavmijnoT reketuli qonebis, Tanamdebobis piris,<br />

qurduli samyaros wevris, adamianiT movaWris, narkotikuli saSualebis gavrcelebis<br />

xelSemwyobis an saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e muxlis mesame nawilis<br />

`g~ qvepunqtiT msjavrdebuli piris qonebis CamorTmeva qonebis konfiskaciisagan.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis sasjelTa sistemidan amoRebulia qonebis<br />

konfiskacia. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 1997 wlis 21 ivlisis gadawyvetilebiT,<br />

arakonstituciurad iqna cnobili sisxlis samarTlis kodeqsis 23-e muxlis<br />

mexuTe nawilis pirveli punqti da amave kodeqsis 96-e muxlis meore nawilis sanqciis<br />

is monakveTi, sadac damatebiTi sasjelis saxiT gaTvaliswinebuli iyo qonebis konfiskacia.<br />

konfiskacia saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlom ganmarta, rogorc msjavrdebulis<br />

piradi sakuTrebis _ mTeli qonebis an misi nawilis iZulebiTi usasyidlo Camor-<br />

Tmeva. saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos msjelobis sagani iyo konfiskacia<br />

imgvari SinaarsiT, rodesac dasaSvebi iyo damnaSavisaTvis mTeli qonebis CamorTmeva,<br />

Tundac igi kanonieri gziT yofiliyo SeZenili da ara korufciuli an sxvagvari danaSaulis<br />

Sedegad SeZenili qonebis CamorTmevis sakiTxi. konfiskacia, warmoadgenda sisxlis<br />

samarTlis saqmeze gamotanili sasamarTlos kanonier ZalaSi Sesuli ganaCeniT gaTvaliswinebuli<br />

sasjelis erT-erT saxes. Cadenil danaSaulsa da sasjelis am saxes Soris<br />

darRveuli iyo kavSiri.<br />

saxelmwifos aqvs ufleba gauwios kontroli anu zedamxedveloba sakuTrebis gamoyenebas,<br />

raTa ganaxorcielos danaSaulis winaaRmdeg brZola. ukanono da dausabuTebeli<br />

qonebis CamorTmeva miznad isaxavs saerTo saxelmwifoebriv interess _ SeizRudos<br />

saeWvo warmoSobis qonebisa da finansuri saSualebebis samoqalaqo brunva.<br />

saqarTvelo dRes, evropul institutebSi integraciisaken miiswrafvis, romlis<br />

winapirobasac warmoadgens saqarTvelos samarTlebrivi sivrcis evropul st<strong>and</strong>artebTan<br />

SesabamisobaSi moyvana.<br />

sakuTrebis ufleba erT-erTi amosavali wertilia evropul samarTlebriv sivrceSi.<br />

sakuTrebis ufleba adamianis fundamentur uflebaTa ricxvs miekuTvneba, romlis gareSec<br />

SeuZlebelia demokratiuli saxelmwifos arseboba. amdenad, mniSvnelovania misi<br />

reglamentacia _ uflebis Sinaarsi, elementebi da SezRudvis safuZvlebi.<br />

sakuTrebis ufleba ganmtkicebulia sxvadasxva sakanonmdeblo aqtebSi, romlebic<br />

uflebasTan erTad adgenen am uflebis SezRudvis safuZvlebsac. saqarTvelos konstituciis<br />

21-e muxlis meore punqti iZleva sakuTrebis uflebis SinaarsSi SeWris uflebamosilebas.<br />

aRniSnuli muxli ar warmoadgens Semakavebel normas reketuli qonebis,<br />

Tanamdebobis piris, qurduli samyaros wevris, adamianiT movaWris, narkotikuli saSualebis<br />

gavrcelebis xelSemwyobis an saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e<br />

muxlis mesame nawilis `g~ qvepunqtiT msjavrdebuli piris qonebis CamorTmevis SemTx-<br />

83


marTlmsajuleba<br />

84<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

vevisTvis. konstituciis 21-e muxliT daculi ufleba erTi mxriv, aris sakuTrebis,<br />

rogorc institutis garantia da meore mxriv, sakuTrebis, rogorc pirovnebis uflebis<br />

garantia.<br />

saqarTvelos konstituciis aRniSnuli debulebiT gaTvaliswinebuli sakuTrebis<br />

uflebis xelSeuxebloba damokidebulia Tavad sakuTrebis warmoSobis kanonierebaze,<br />

sxva sityvebiT, rom vTqvaT, aRniSnuli debulebebiT daculia mxolod kanonierad mopovebuli<br />

sakuTreba.<br />

amdenad, saqarTvelos konstitucia, sxva sakanonmdeblo da kanonqvemdebare aqtebi,<br />

Tu saerTaSoriso konvenciebi icaven mxolod kanonierad mopovebul sakuTrebas.<br />

sakuTrebis uflebis SezRudvis safuZvlebTan dakavSirebiT sainteresoa saerTa-<br />

Soriso st<strong>and</strong>artebisa da adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos precedentuli<br />

samarTlis Seswavla. sainteresoa ganisazRvros ramdenad Seesabameba saqarTveloSi<br />

sakuTrebis uflebis dacvis samarTlebrivi meqanizmebi da maTi realizacia evropul<br />

st<strong>and</strong>artebs.<br />

adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa evropuli konvenciis pirveli damatebiTi<br />

oqmis pirveli muxlis Sesabamisad, yovel fizikur da iuridiul pirs aqvs ufleba<br />

mSvidobianad isargeblos Tavisi sakuTrebiT; ar SeiZleba vinmes CamoerTvas Tavisi<br />

sakuTreba, garda sajaro interesebis, kanoniTa da saerTaSoriso samarTlis principebiT<br />

gaTvaliswinebuli pirobebiT.<br />

adamianis uflebaTa evropuli konvencia adgens sakuTrebis uflebis SezRudvis dasaSveb<br />

farglebs da iTvaliswinebs masSi Camoyalibebul uflebaTa da TavisuflebaTa<br />

marTlzomieri SezRudvis SesaZleblobas saxelmwifos mier.<br />

zemoaRniSnuli iZleva saSulebas vamtkicoT, rom sakuTrebis ufleba SeiZleba Seiz-<br />

Rudos sajaro interesebidan gamomdinare da mis absolutur uflebad miCneva SefardebiTia.<br />

amdenad, yovel konkretul SemTxvevaSi, unda gaimijnos, ufro mniSvnelovani sazogadoebrivi<br />

moTxovnilebis aucilebeli dakmayofileba, Tu konkretuli piris sakuTrebis<br />

ufleba.<br />

problema gacilebiT Sors midis, im SemTxvevaSi, Tu fizikuri pirisa Tu kerZo samar-<br />

Tlis iuridiuli piris mier SeZenili qoneba aRmoCndeba reketuli, Tanamdebobis piris,<br />

qurduli samyaros wevris, adamianiT movaWris, narkotikuli saSualebis gavrcelebis<br />

xelSemwyobis an saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e muxlis mesame nawilis<br />

`g~ qvepunqtiT msjavrdebuli piris qoneba da SemZeni am faqtis mimarT keTilsindisieria.<br />

aRniSnuli inovaciis Sesaxeb saqarTvelos jerjerobiT ar gaaCnia sasamarTlo praqtika<br />

reketuli qonebis, Tanamdebobis piris, qurduli samyaros wevris, adamianiT movaWris,<br />

narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSemwyobis an saqarTvelos sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsis 194-e muxlis mesame nawilis `g~ qvepunqtiT msjavrdebuli piris qonebis<br />

CamorTmevis imgvari samarTalurTierTobis mosawesrigeblad, rodesac saxezea SemZenis<br />

keTilsindisierebis Sesaxeb zogadi daTqma.<br />

keTilsindisiereba warmoCindeba rogorc valdebulebiTi samarTlis ise, mTlianad<br />

kerZo samarTlis umaRles normad da igi gamoiyeneba xelSekrulebis dadebis, misi


namdvilobisa da xelSekrulebis ganmartebis mizniT. faqtiurad, keTilsindisierebis<br />

qcevis st<strong>and</strong>arti mTlianad kerZo samarTalze vrceldeba. magaliTad, saqarTvelos<br />

samoqalaqo kodeqsis me-8 muxlis mesame nawilis Tanaxmad, samarTlebrivi urTierTobis<br />

monawileni valdebulni arian keTilsindisierad ganaxorcielon TavianTi uflebebi<br />

da movaleobani.<br />

mTavaria qonebis mesakuTrisa da keTilsindisieri SemZenis interesebis samarTliani<br />

balansireba. samoqalaqo kodeqsi am sakiTxs wyvets aramarto brunvis konkretuli monawilis<br />

interesebidan gamomdinare, aramed sajaro wesrigis stabilurobis interesebis<br />

gaTvaliswinebiT. doqtrinisaTvis amosavalia keTilsindisieri samoqalaqo brunva, rasac<br />

safuZvels uyris moqmedi samoqalaqo kodeqsi. brunvis keTilsindisiereba am brunvis<br />

monawileTa keTilsindisierebaa, es ki, gulisxmobs brunvis monawileebisadmi s<strong>and</strong>oobas.<br />

es sruliadac ar niSnavs urTierTobis monawileTa mxridan erTmaneTis mimarT<br />

TvaldaxuWul ndobas. igi aucileblad gulisxmobs windaxedulobis gonivrul masStabs,<br />

romlis ignorirebamac SeiZleba brunvis monawile arakeTilsindisier monawiled<br />

aqcios da dacvis miRma datovos.<br />

kanonmdebloba mesakuTrisa da keTilsindisieri SemZenis interesTa konfliqtis<br />

sakiTxs gansxvavebulad awesrigebs reketuli qonebis, Tanamdebobis piris, qurduli<br />

samyaros wevris, adamianiT movaWris, narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSemwyobis<br />

an saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e muxlis mesame nawilis `g~ qvepunqtiT<br />

msjavrdebuli piris qonebis SeZenis SemTxvevaSi. miuxedavad imisa, rom Teoretikosebi<br />

ver xedaven problemas keTilsindisierebis principis farTod ganmartebasa<br />

da gamoyenebaSi, praqtika normebis gamoyenebisas aseTi erTsulovani ar aris iseTi Sem-<br />

Txvevebis mimarT, rodesac keTilsindisieri SemZenis uflebebi upirispirdeba sajaro<br />

wesrigs.<br />

samoqalaqo kodeqsTan sxva kanonTa normebis mimarTeba am kodeqsis me-2 muxlis meore<br />

nawilis Tanaxmad unda moxdes da am kodeqsiT gaTvaliswinebul zogad normebsa da<br />

specialur normebs Soris koliziisas gamoiyeneba specialuri normebi. specialuri<br />

kanoni specialuri urTierTobis momwesrigebeli kanonia, romelic yvelaze srulyofilad<br />

da realurad asaxavs am urTierTobaTa bunebas. SeuZlebelia kodeqsi ar Seivsos<br />

axali normebiT, rac gansakuTrebiT mniSvnelovania samoqalaqo brunvisaTvis. aseTi<br />

damokidebuleba imis mauwyebelia, rom samoqalaqo kodeqsSi izrdeba specialuri mowesrigebis<br />

funqcia. cxadia, es ar niSnavs, rom specialuri kanoni ignorirebas ukeTebs<br />

samoqalaqo kodeqss. specialuri kanonis Sefaseba mainc samoqalaqo samarTlis SigniT<br />

xdeba da imdenadaa dasaSvebi gansxvavebuli mowesrigeba, ramdenadac amas iTmens samoqalaqo<br />

kodeqsiT gaTvaliswinebuli principebi.<br />

zemoaRniSnulidan gamomdinare, `organizebuli danaSaulisa da reketis Sesaxeb~ 2004<br />

wlis 24 ivnisis saqarTvelos kanoni samoqalaqo kodeqsTan mimarTebaSi specialuri da<br />

axali kanonia, romlis mizania, xeli Seuwyos organizebuli danaSaulis, qurduli samyaros<br />

da reketis winaaRmdeg brZolas da Tavidan acilebas, agreTve qurduli samyaros<br />

wevrebis winaaRmdeg brZolas kerZo, sazogadoebrivi da saxelmwifo interesebis<br />

dasacavad. prioriteti eniWeba sajaro wesrigis dacvas. sajaro wesrigis cneba samoqa-<br />

85


marTlmsajuleba<br />

86<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

laqo kodeqsSi moralur imperativebTanaa dakavSirebuli. sajaro wesrigi xels uwyobs<br />

zneobrivi da samarTliani samoqalaqo brunvis damkvidrebas. sajaro wesrigis darRveviT<br />

ilaxeba aramxolod vinmes kerZo interesebi, aramed sajaro interesebi. es imitom,<br />

rom sajaro wesrigiT daculi sikeTe sazogado faseulobisaa da misi darRveva Zirs<br />

uTxris sazogadoebis arsebobis safuZvlebs. saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 54-e<br />

muxli baTilad miiCnevs am wesrigis sawinaaRmdego garigebas. aqedan aSkara xdeba, rom<br />

samoqalaqo brunvis Tavisufleba SeboWilia da garkveuli sazogadoebrivi interesebis<br />

farglebSia moqceuli. maSasadame, arsebobs urTierTobani, rac ar SeiZleba iyos mxolod<br />

kerZo avtonomiis saqme. samoqalaqo brunvis mniSvnelovani Taviseburebaa, rom yoveli<br />

mxare im tvirTis matarebeli SeiZleba iyos, romlis zidvac mas SeuZlia. roca<br />

mtkicdeba, rom igi uZluria zidos es tvirTi, pasuxismgeblobis sakiTxic ixsneba.<br />

zemoT moyvanil samarTlis normebSi erTmaneTis pirispir dgas sajaro wesrigi da<br />

keTilsindisieri SemZeni. rogorc ukve aRiniSna, maTi mdgomareoba arsebiTad gansxvavebulia.<br />

nivTis SemZenis bed-iRbali mTlianadaa damokidebuli gamsxviseblis samarTlebriv<br />

mdgomareobaze da sakuTar windaxedulobaze. umeteswilad, aq sajaro wesrigi imarjvebs<br />

keTilsindisirebaze da amitom orTabrZola keTilsindisieri SemZenis sasargeblod<br />

ar mTavrdeba.<br />

sakuTrebis uflebis nebismieri xelyofa unda emsaxurebodes sajaro an saerTo<br />

interesebiT ganpirobebul kanonier miznebs. amasTan, SenarCunebul unda iqnes samarTliani<br />

balansi sazogadoebis saerTo interesebsa da piris fundamentur uflebaTa dacvis<br />

moTxovnebs Soris. kanoni ar iTvaliswinebs iseT uTanasworobas, romlis Sedegadac<br />

pirs SeiZleba TviTneburad da usamarTlod CamoerTvas qoneba meore piris sasargeblod.<br />

sakuTrebis xelyofis dasaSvebad aRiarebisaTvis, is ara marto sajaro interesiT<br />

ganpirobebul kanonier mizans unda emsaxurebodes, aramed unda arsebobdes gonivruli<br />

proporciuloba gamoyenebul saSualebebsa da misaRwev mizans Soris. samarTlianad<br />

unda dabalansdes sazogadoebis saerTo interesis moTxovnebi da piris fundamenturi<br />

uflebebis dacvis moTxovnebi. danaSulebrivi gziT mopovebuli TanxebiT qonebis SeZenis<br />

winaaRmdeg zomebis miReba udavod warmoadgens kontrols qonebiT sargeblobaze.<br />

danaSaulebrivi gziT SeZenil qonebaze kontrolis mizania sajaro cxovrebis gaTavisufleba<br />

kriminaluri avtoritetebis gavlenisagan da demokratiuli wyobilebis dacva.<br />

am kategoriis saqmeebze samoqalaqo samarTalwarmoebis wesiT sarCels aRZravs ara<br />

fizikuri an kerZo samarTlis iuridiuli piri, aramed prokurori, romelic sasamarTloSi<br />

gamodis rogorc saxelmwifo bralmdebeli, rac dRes moqmedi qarTuli kanonmdeblobisaTvis<br />

inovaciaa. Tumca amgvari situacia kontinentur-evropuli kanonmdeblobisaTvis<br />

ukve inovacias ar warmoadgens.<br />

prokuroris monawileoba samoqalaqo saqmis ganxilvaSi da misTvis sarCelis aRZvris<br />

miniWebis uflebamosileba XLIV1 Tavs samoqalaqo saproceso kodeqsiT gaTvaliswinebul<br />

yvela Tavisagan gamoarCevs.<br />

reketuli qonebis CamorTmevisa da saxelmwifosaTvis gadacemis Taobaze sarCeli<br />

SesaZlebelia aRiZras ara marto reketuli dajgufebisa da reketiris mimarT, aramed<br />

misi ojaxis wevris axlo naTesavis an reketirTan dakavSirebuli piris mimarTac.


prokuroris mier samoqalaqo sarCelis aRZvraze vrceldeba x<strong>and</strong>azmuloba da eqvs<br />

Tves Seadgens. sarCelis wardgenis xadazmuloba iwyeba sisxlis samarTlis wesiT sasamarTlos<br />

ganaCenis kanonier ZalaSi Sesvlis momentidan da wydeba uflebamosili piris<br />

mier samoqalaqo sarCelis SetaniT. x<strong>and</strong>azmulobis eqvsTviani vadis gasvlasTan erTad<br />

prokurors erTmeva ufleba waradginos samoqalaqo sarCeli.<br />

Tanamdebobis piris qonebis CamorTmevisa da saxelmwifosaTvis gadacemis Taobaze<br />

sarCeli SesaZlebelia aRiZras ara marto Tanamdebobis piris mimarT, aramed misi ojaxis<br />

wevris, axlo naTesavis an Tanamdebobis pirTan dakavSirebuli piris mimarT, saqarTvelos<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 356-e muxlis me-3 nawilis Tanaxmad.<br />

Tanamdebobis pirTan dakavSirebuli piri aris piri, romelsac iuridiuli dokumentaciis<br />

safuZvelze sakuTrebaSi aqvs qoneba da arsebobs safuZvliani eWvi, rom igi mopovebulia<br />

Tanamdebobis piris mier an/da am qonebiT sargeblobs, mas gankargavs (an gankarga)<br />

Tanamdebobis piri.<br />

aRniSnuli normis miznebidan gamomdinare, ama Tu im piris Tanamdebobis pirTan dakavSirebul<br />

pirad miCnevisaTvis saWiroa kumulaciuri pirobis arseboba: a) aRniSnul<br />

pirs (dakavSirebul pirs) iuridiuli dokumentaciis safuZvelze sakuTrebaSi unda<br />

hqondes qoneba; b) mosarCeles unda gaaCndes safuZvliani eWvi, rom es qoneba mopovebulia<br />

Tanamdebobis piris mier an/da am qonebiT sargeblobs, mas gankargavs Tanamdebobis<br />

piri.<br />

kanonmdebloba erTmaneTisagan ganasxvavebs Tanamdebobis piris qonebasa da dausabuTebel<br />

qonebas.<br />

Tanamdebobis piris qonebas warmoadgens Tanamdebobis piris, misi ojaxis wevris, axlo<br />

naTesavis an Tanamdebobis pirTan dakavSirebuli piris Semosavali, qoneba an qonebidan<br />

miRebuli Semosavali, romlis marTlzomieri saSualebebiT miRebis damadasturebeli<br />

sabuTi an sxva mtkicebuleba ar arsebobs.<br />

dausabuTebeli qoneba aris qoneba, agreTve am qonebidan miRebuli Semosavali, aqciebi<br />

(wili), romlis/romelTa kanonieri saSualebiT mopovebis damadasturebeli dokumentebi<br />

Tanamdebobis pirs an dakavSirebul pirs ar gaaCnia an igi mopovebulia ukanono<br />

qonebis gasxvisebis Sedegad miRebuli fuladi saxsrebiT.<br />

saproceso kanonmdebloba iTvaliswinebs reketuli qonebis, Tanamdebobis piris,<br />

qurduli samyaros wevris, adamianiT movaWris, narkotikuli saSualebis gavrcelebis<br />

xelSemwyobis an saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e muxlis mesame nawilis<br />

`g~ qvepunqtiT msjavrdebuli piris qonebis uzrunvelyofis saproceso saSualebebs.<br />

zemomiTiTebuli qonebis CamorTmevis Sesaxeb aRZruli sarCelis uzrunvelyofa warmoadgens<br />

materialuri kanonmdeblobiT daculi uflebebisa da kanonieri interesebis<br />

realuri ganxorcielebis swraf da efeqtian saprocesosamarTlebriv garantias.<br />

sarCelis uzrunvelyofis instituti koncentrirebulia saqarTvelos samoqalaqo<br />

saproceso kodeqsis 191-e muxlSi, kerZod, im winadadebaSi, romlis Tanaxmad, Tu arsebobs<br />

dasabuTebuli varaudi, rom uzrunvelyofis RonisZiebaTa miuRebloba gaaZnelebs<br />

an SeuZlebels gaxdis gadawyvetilebis aRsrulebas, sasamarTlos gamoaqvs ganCineba<br />

sarCelis uzrunvelyofis Sesaxeb.<br />

87


marTlmsajuleba<br />

88<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

uzrunvelyofis RonisZiebis gamoyenebaze msjelobisas, sasamarTlo, pirvel rigSi,<br />

yuradRebas amaxvilebs sarCelis uzrunvelyofis safuZvelze, kerZod, samomavlod saqmeze<br />

miRebuli gadawyvetilebis aRsrulebis gaZnelebis an aRusruleblobis saSiSroebaze.<br />

mosarCelem unda miuTiTos im konkretuli garemoebebis arseboba, romlebic<br />

adastureben varauds, rom uzrunvelyofis RonisZiebis miuRebloba gaaZnelebs an SeuZlebels<br />

gaxdis gadawyvetilebis aRsrulebas.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 356-e muxli Seicavs specialur danawess sarCelis<br />

uzrunvelyofis RonisZiebis Sesaxeb gancxadebis savaldebulo wardgenis Taobaze, romlis<br />

Tanaxmad, Tu arsebobs monacemebi, rom reketuli dajgufebis, reketiris, Tanamdebobis<br />

piris, qurduli samyaros wevris, adamianiT movaWris, narkotikuli saSualebis<br />

gavrcelebis xelSemwyobis, saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e muxlis<br />

mesame nawilis `g~ qvepunqtiT msjavrdebuli piris, maTi ojaxis wevris, axlo naTesavis<br />

an reketirTan, Tanamdebobis pirTan, qurduli samyaros wevrTan, adamianiT movaWres-<br />

Tan, narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSemwyobTan an saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

kodeqsis 194-e muxlis mesame nawilis `g~ qvepunqtiT dakavSirebuli piris<br />

mflobelobaSi arsebul qonebas gadamalaven an daxarjaven <strong>and</strong>a sxvagvarad gaasxviseben<br />

_ prokurori valdebulia gancxadebiT mimarTos sasamarTlos qonebaze, maT Soris,<br />

sabanko angariSebze, yadaRis dadebis Taobaze. mocemul SemTxvevaSi, kanonis norma imperatiuli<br />

xasiaTisaa da gulisxmobs prokuroris valdebulebas gaataros sasamarTlo<br />

gadawyvetilebis aRsrulebis prevenciuli zomebi.<br />

mniSvnelovania `mewarmeTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis 53-e muxlisa da saqarTvelos<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis 356-e muxlis urTierTmimarTeba.<br />

`mewarmeTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis 53-e muxli aqciaTa savaldebulo miyidvas<br />

iTvaliswinebs im SemTxvevaSi, Tu aqciebis SeZenis Sedegad aqcioners sakuTrebaSi aqvs<br />

saaqcio sazogadoebis xmebis 95%-ze meti. radganac kontrahirebis iZulebis ufleba<br />

misca kanonmdebelma maJoritar aqcioners, igi valdebulia daasabuTos misi aucilebloba.<br />

kontrahirebis iZuleba es ar aris upirobo ufleba. nebismier SemTxvevaSi, maJoritarma<br />

aqcionerma jerovani mtkicebulebebi unda warmoadginos, rom aqciebis gamosyidva<br />

aucilebelia saaqcio sazogadoebisaTvis. mokled, man unda daasabuTos, rom minoratori<br />

aqcioneris arseboba an `saqmianoba~ mas uqmnis iseT problemebs, rac sakmarisia<br />

aqciaTa gamosyidvisaTvis. winaaRmdegobebs vawydebiT im SemTxvevaSi Tu, reketuli<br />

qonebis, Tanamdebobis piris, qurduli samyaros wevris, adamianiT movaWris, narkotikuli<br />

saSualebis gavrcelebis xelSemwyobis an saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis<br />

194-e muxlis mesame nawilis `g~ qvepunqtiT msjavrdebuli piris qonebas Seadgens<br />

sazogadoebis aqciaTa swored is 5%, romlis savaldebulo wesiT miyidvac ganxorcielda.<br />

am SemTxvevaSi, erTmaneTs upirispirdeba myidvelis samarTlebrivi mdgomareoba<br />

da sajaro wesrigi. samoqalaqo kanonmdebloba sakamaod farTo SesaZleblobebs aZlevs<br />

mxareebs gansazRvron xelSekrulebis Sinaarsi. calkeul SemTxvevebSi, es Sinaarsi SeiZleba<br />

winaaRmdegobaSi modiodes kanonTan da konstituciasTanac. saWiroa erTmaneTisagan<br />

gaimijnos normatiuli neba da kerZo pirTa avtonomiuri neba. marTalia, kerZosamarTlebriv<br />

urTierTobebSi Sesvla saxelSekrulebo Tavisuflebis safuZvelze xdeba,


magram am urTierTobis normatiul safuZvels qmnis saxelmwifo. normatiuli neba,<br />

riTac ganisazRvreba ama Tu im urTierTobis Sinaarsi savaldebuloa mxareTaTvis, Tuki<br />

igi ar iTvaliswinebs misgan gadaxvevis kerZo iniciativas. amitomacaa, rom kerZosamar-<br />

Tlebrivi xasiaTis normatiuli dadgenilebani iseve eqvemdebareba konstituciur kontrols,<br />

rogorc yvela sxva. sazogadoebis aqciaTa 5%-is SemZenis (myidvelis) bed-iRbali<br />

mTlianadaa damokidebuli gamsxviseblis samarTlebriv mdgomareobaze. Tu sazogadoebis<br />

aqciaTa gasxvisebeli 5% aRmoCndeba reketuli, Tanamdebobis piris, adamianiT movaWris,<br />

narkotikuli saSualebis gavrcelebis xelSemwyobis, saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

kodeqsis 194-e muxlis mesame nawilis `g~ qvepunqtiT msjavrdebuli piris, qurduli<br />

samyaros wevris qoneba, maSin myidvelis uflebebi ver iqneba daculi sakuTrebis<br />

sayovelTaod aRiarebuli postulatiT. amdenad, myidveli xdeba `mewarmeTa Sesaxeb~<br />

saqarTvelos kanonis 53-e muxliT miniWebuli uflebis gamoyenebis riskis matarebeli.<br />

Tanamdebobis piris an Tanamdebobis pirTan dakavSirebuli piris qonebas mosamarTle<br />

cnobs dausabuTeblad, Tu saqmis warmoebis procesSi mopasuxem ver warudgina sasamar-<br />

Tlos qonebis an am qonebis SeZenisTvis saWiro finansuri saSualebebis kanonieri gziT<br />

mopovebis an am qonebaze saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili gadasaxadebis gadaxdis<br />

damadasturebeli dokumentebi. rogorc vxedavT, mopasuxea valdebuli (da ara<br />

mosarCele) sasamarTlos warudginos mtkicebulebebi Tavisi qonebis dasabuTebulobisa<br />

da kanonierebis Sesaxeb. Tanamdebobis pirisa da masTan dakavSirebuli pirebisaTvis<br />

dausabuTebeli qonebis CamorTmevisa da saxelmwifosaTvis gadacemasTan dakavSirebuli<br />

samarTalwarmoebisas gadawyvetilebis gamomtanma sasamarTlom unda imsjelos mxareTa<br />

Soris mtkicebis tvirTis ganawilebis Taviseburebaze.<br />

aRniSnuli kategoriis davebSi saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdeblobiT<br />

mtkicebis tvirTi gadanawilebulia mosarCelis sasargeblod, anu ivaraudeba, rom<br />

mopasuxis (Tanamdebobis piris) qoneba aris dausabuTebeli da mopasuxes ekisreba mtkicebis<br />

tvirTi sadavo qonebis dasabuTebulobasTan dakavSirebiT.<br />

mocemuli kategoriis davebSi mosarCeles ekisreba mxolod safuZvliani eWvis arsebobis<br />

dadasturebis tvirTi, xolo sapirispiro mtkicebis tvirTi sadavo qonebis dasabuTebulobasTan<br />

dakavSirebiT mopasuxe mxares ekisreba.<br />

zemoT aRniSnulidan gamomdinare, Tamamad SegviZlia ganvacxadoT, rom saqme gvaqvs<br />

mtkicebis tvirTis aratradiciul, araklasikur inovaciur formasTan da e.w. Sereuli<br />

saxiT warmogvidgeba. erTi mxriv, samoqalaqo saproceso kodeqsis 356-e muxlis meore<br />

nawili mosarCeles avaldebulebs sasamarTloSi warmoadginos mtkicebulebebi mopasuxis<br />

qonebis reketulobis Taobaze, meore mxriv, samoqalaqo saproceso kodeqsis 356-e<br />

muxlis meore nawilis miznidan gamomdinare, mtkicebis tvirTis gadatana xdeba mopasuxeze.<br />

mtkicebis tvirTis ganawilebis aratradiciuloba ganpirobebulia TviT samarTlebrivi<br />

davis TaviseburebiT, rac mdgomareobs qonebis, sakuTrebis arasamarTlebrivi<br />

gziT dauflebaSi.<br />

aRniSnul samarTalwarmoebaSi mniSvnelovania prezumfcia, rac arsebiT rols asrulebs<br />

mtkicebis tvirTis ganawilebaSi. prezumfciebis arseboba saWiroa, raTa urTier-<br />

Tobis monawileebi gaurkvevel, bundovan mdgomareobaSi ar aRmoCndnen da maTi samar-<br />

89


marTlmsajuleba<br />

90<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

Tlebrivi statusi haerSi ar iyos gamokidebuli. prezumfcia aTavisuflebs im mxares,<br />

romlis sasargeblodac dadgenilia prezumfcia, iseTi faqtebis damtkicebisagan, romlis<br />

damtkicebac am mxares evaleboda.<br />

prezumfciis mTavari daniSnuleba _ daudasturebeli faqtebis mowinaaRmdege mxaris<br />

sasargeblod gadawyveta _ aRniSnul warmoebaSi gamoxatulebas ar poulobs. ramdenadac<br />

mtkicebis tvirTis gadakisreba xdeba mopasuxe mxareze, mas Semdeg, rac prokurori<br />

ver daamtkicebs qonebis reketulobas, ukanonobasa da dausabuTeblobas.<br />

zemoT ganxilul sakiTxebTan erTad, mniSvnelovania mtkicebulebaTa preiudiciuli<br />

Zala, romelic dadgenilia samoqalaqo saproceso kodeqsis 106-e muxlis `g~ qvepunqtiT.<br />

normis danawesiT, mxareebi Tavisufldebian mtkicebulebaTa warmodgenisagan iseTi<br />

faqtebis dasadastureblad, romlebsac Tumca emyareba mxaris moTxovnebi Tu Sesagebeli,<br />

magram damtkicebas ar saWiroebs. esenia faqtebi imis Sesaxeb hqonda Tu ara moqmedebas<br />

adgili da Caidina Tu ara es moqmedeba im pirma, rac dadgenilia sisxlis samarTlis<br />

saqmeze gamotanili kanonier ZalaSi Sesuli sasamarTlos ganaCeniT, roca saqmes<br />

ixilavs sasamarTlo im piris moqmedebis samoqalaqosamarTlebrivi Sedegebis Sesaxeb,<br />

vis mimarTac gamotanilia ganaCeni.<br />

debuleba mtkicebulebaTa preiudiciuli Zalis Sesaxeb gamoiyeneba reketuli qonebis,<br />

Tanamdebobis piris, qurduli samyaros wevris, adamianiT movaWris, narkotikuli<br />

saSualebis gavrcelebis xelSemwyobis an saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 194-e<br />

muxlis mesame nawilis `g~ qvepunqtiT msjavrdebuli piris qonebis CamorTmevisa da<br />

saxelmwifosaTvis gadacemasTan dakavSirebuli warmoebisas. sisxlis samarTlis saqmeze<br />

gamotanili ganaCeni iZens preiudiciul Zalas e.i faqti, romelic Sedis mtkicebis sagan-<br />

Si garkveuli mosazrebis gamo ar saWiroebs damtkicebas da amitom mxareebi Tavisufldebian<br />

am faqtebis damtkicebis valdebulebisagan.<br />

zemoT aRniSnulidan gamomdinare, SeiZleba Tamamad davaskvnaT, rom ganxilul samar-<br />

TalwarmoebaSi saqme gvaqvs saqarTvelos samoqalaqo saproceso kanonmdeblobisaTvis<br />

ucxo samarTlebriv institutTan, romlis Taviseburebac mdgomareobs mtkicebis tvir-<br />

Tis araTanabarzomier ganawilebaSi.<br />

III. mxareTa Soris mtkicebis tvirTis inovaciuri ganawilebis Tavisebureba piris<br />

okupirebul teritoriebze akrZaluli ekonomikuri saqmianobis<br />

ganxorcielebisaTvis msjavrdebul pirTan dakavSirebul pirad cnobis<br />

Taobaze saqmis ganxilvasTan dakavSirebiT<br />

mocemuli Tavis sakvlevi obieqti gaxlavT samoqalaqo saproceso kodeqsSi 2008 wlis<br />

19 dekembers ZalaSi Sesuli XLIV2 Tavi, romliTac regulirdeba piris okupirebul teritoriebze<br />

akrZaluli ekonomikuri saqmianobis ganxorcielebisaTvis msjavrdebul<br />

pirTan dakavSirebul pirad cnobis Taobaze saqmis ganxilvasTan dakavSirebuli warmoeba.<br />

rac Tavis mxriv dakavSirebulia 2008 wlis agvistos cnobil movlenebTan. kerZod,


useTis mier araadeqvaturi saomari moqmedebis ganxorcilebis safuZvelze, saqarTvelos<br />

teritoriis okupaciis SedegebTan.<br />

okupirebul teritoriaze akrZaluli ekonomikuri saqmianobis ganxorcielebisaTvis<br />

msjavrdebuli piris definicias iZleva saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 322-e<br />

muxli, romlis Tanaxmad, okupirebul teritoriaze akrZaluli ekonomikuri saqmianobis<br />

ganxorcielebisaTvis msjavrdebuli piri aris piri, romelmac Caidina okupirebul teritoriaze<br />

`okupirebuli teritoriebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoniT akrZaluli qmedeba.<br />

yuradsaRebia am muxlis pirveli punqtiT gaTvaliswinebuli sagamonakliso SemTxvevebi,<br />

rasac dasaSvebad miiCnevs okupirebul teritoriebze am saqmianobis ganxorcileba<br />

mxolod gansakuTrebul SemTxvevebSi specialuri TanxmobiT, romelic gaicema<br />

saqarTvelos mTavrobis samarTlebrivi aqtiT dadgenili wesiT, Tu es emsaxureba<br />

saqarTvelos saxelmwifo interesebs, konfliqtis mSvidobiani mogvarebis, deokupaciis<br />

an humanitarul miznebs.<br />

okupirebul teritoriaze akrZaluli ekonomikuri saqmianobis ganxorcielebisaTvis<br />

msjavrdebul pirTan dakavSirebuli piris definicias iZleva `okupirebuli teritoriebis<br />

Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni, romlis me-6 muxlis me-5 punqtis miznebidan gamomdinare,<br />

dakavSirebuli pirebi arian: a) piri, romelsac am muxlis pirveli punqtiT gaTvaliswinebuli<br />

saqmianobis ganmaxorcielebel pirSi aqvs wili an aqciaTa 5%-ze meti; b)<br />

piri, romelsac aqvs wili an aqciaTa 25%-ze meti am punqtis `a~ qvepunqtiT gansazRvrul<br />

pirSi; g) piri, romelsac aqvs wili an aqciaTa 50%-ze meti am punqtis `b~ qvepunqtiT<br />

gansazRvrul pirSi.<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 356-e muxlis `g~ qvepunqtis danawesiT,<br />

okupirebul teritoriebze akrZaluli ekonomikuri saqmianobis ganxorcielebisaTvis<br />

msjavrdebul pirTan dakavSirebuli piris qonebas warmoadgens nebismieri qoneba an am<br />

qonebidan miRebuli Semosavali.<br />

amdenad, miTiTebuli samarTlis normebi iTvaliswinebs rogorc akrZaluli ekonomikuri<br />

saqmianobis ganxorcielebisaTvis msjavrdebuli pirisaTvis qonebis CamorTmevas,<br />

ise msjavrdebul pirTan dakavSirebuli piris dasjasac, misTvis qonebis CamorTmevis<br />

gziT.<br />

piris okupirebul teritoriaze akrZaluli ekonomikuri saqmianobis ganxorcielebisaTvis<br />

msjavrdebul pirTan dakavSirebul pirad cnobis Taobaze samoqalaqo samar-<br />

Talwarmoebis wesiT sarCels aRZravs prokurori. igi aRWurvilia uflebamosilebiT<br />

aRZras sarCeli, Tu okupirebul teritoriaze akrZaluli ekonomikuri saqmianobis ganxorcielebisaTvis<br />

msjavrdebuli piris mimarT gamotanili sasamarTlo gadawyvetileba<br />

iTvaliswinebs jarimas an qonebis CamorTmevas da msjavrdebuli piris mimarT ver<br />

xerxdeba aRsruleba.<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis XLIV2 TaviT regulirdeba ara akrZaluli<br />

ekonomikuri saqmianobis ganxorcielebisas SeZenili qonebis CamorTmevis sakiTxi,<br />

aramed akrZaluli ekonomikuri saqmianobis ganxorcielebisaTvis msjavrdebul pirTan<br />

91


marTlmsajuleba<br />

92<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

dakavSirebul pirad cnobis sakiTxi. amasTan, sarCeli SeiZleba aRiZras im SemTxvevaSi,<br />

Tu msjavrdebuli piris mimarT gamotanili sasamarTlo gadawyvetilebis aRsruleba<br />

ver xerxdeba.<br />

samoqalaqo samarTalwarmoebis dawyebis winapirobaa sisxlis samarTlwarmoebis<br />

wesiT damdgari kanonier ZalaSi Sesuli ganaCenis arseboba.<br />

sisxlis samarTlawarmoebis wesiT unda dadgindes piri, romelmac Caidina sisxlis<br />

samarTlis kodeqsis 322-e muxliT gaTvaliswinebuli qmedeba, rogoricaa okupirebul<br />

teritoriaze `okupirebuli teritoriebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoniT akrZaluli<br />

ekonomikuri saqmianobis ganxorcieleba.<br />

prokuroris mier samoqalaqo sarCelis aRZvraze vrceldeba x<strong>and</strong>azmulobis eqvsTviani<br />

vada. sarCelis wardgenis x<strong>and</strong>azmuloba iwyeba sisxlis samarTlis wesiT sasamarTlos<br />

ganaCenis kanonier ZalaSi Sesvlis momentidan da wydeba uflebamosili piris mier<br />

samoqalaqo sarCelis SetaniT. x<strong>and</strong>azmulobis eqvsTviani vadis gasvlasTan erTad prokurors<br />

erTmeva ufleba waradginos samoqalaqo sarCeli.<br />

samoqalaqo samarTalwarmoebaSi arsebiTi mniSvnelobisaa, Tu rogori wesiT unda<br />

damtkicdes damtkicebas daqvemdebarebuli faqtebi, vis awevs maTi mtkicebis tvirTi.<br />

samoqalaqo saproceso kodeqsis meoTxe muxliT gaTvaliswinebuli SejibrebiTobis<br />

principis Tanaxmad, mtkicebis tvirTi Tanabarzomieradaa ganawilebuli mxareTa Soris,<br />

ramdenadac rogorc mosarCele, aseve, mopasuxe mxare uSualod amtkicebs im garemoebebs,<br />

razedac igi amyarebs Tavis moTxovnebs Tu Sesagebels.<br />

piris okupirebul teritoriaze akrZaluli ekonomikuri saqmianobis ganxorcielebisaTvis<br />

msjavrdebul pirTan dakavSirebul pirad cnobis Taobaze saqmis ganxilvasTan<br />

dakavSirebul warmoebaSi mtkicebis tvirTi araTanabarzomierad nawildeba mxareTa<br />

Soris.<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 356-e muxlis meore nawilis Tanaxmad,<br />

mosamarTle pirs cnobs okupirebul teritoriaze akrZaluli ekonomikuri saqminobis<br />

ganxorcielebisaTvis msjavrdebul pirTan dakavSirebul pirad, Tu saTanado mtkicebulebaTa<br />

Sefasebis safuZvelze gairkva, rom arsebobs `okupirebuli teritoriebis Sesaxeb~<br />

saqarTvelos kanoniT gaTvaliswinebuli safuZvelebi. amave muxlis mesame nawilis<br />

Tanaxmad, mosarCele valdebulia sasamarTlos warudginos mtkicebulebebi mopasuxis<br />

okupirebul teritoriebze akrZaluli ekonomikuri saqmianobis ganxorcielebisaTvis<br />

msjavrdebul pirTan dakavSirebul pirad cnobis Sesaxeb. aqedanac Cans mtkicebis tvir-<br />

Tis inovaciuri ganawilebis xasiaTi. es mtkicebis tvirTTan mimarTebaSi niSnavs, rom<br />

mosarCele sasarCelo gancxadebaSi emyareba mopasuxis braleulobas, magram ar aris<br />

valdebuli igi daamtkicos _ arsebobs mopasuxis braleulobis prezumfcia da mopasuxe<br />

TviTon amtkicebs mis ararsebobas. aq arsebobs mopasuxis braleulobis prezumfcia, amitom<br />

mosarCelisaTvis sakmarisia daeyrdnos mopasuxis valdebulebis Seusruleblobas.<br />

aqedan gamomdinare, SegviZlia ganvacxadoT, rom saqme gvaqvs mtkicebis tvirTis aratradiciul,<br />

araklasikur formasTan. igi warmogvidgeba e.w Sereuli saxiT.<br />

aRniSnuli samarTalwarmoeba iTvaliswinebs dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanis<br />

SesaZleblobas. Tumca, garkveuli gamonaklisis gaTvaliswinebiT, rac mdgomareobs


imaSi, rom piris okupirebul teritoriaze akrZaluli ekonomikuri saqmianobis ganxorcielebisaTvis<br />

msjavrdebul pirTan dakavSirebul pirad cnobis Sesaxeb samarTalwarmoebaSi<br />

dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanis damabrkolebel garemoebas ar warmoadgens<br />

saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis 233-e muxlis pirveli nawilis `g~<br />

qvepunqtis debuleba, mxaris gamoucxadeblobis SemTxvevaSi, sasamarTlos dauswrebeli<br />

gadawyvetilebis gamotanis dauSveblobis Sesaxeb.<br />

samoqalaqo samarTalwarmoeba mimdinareobs SejibrebiTobis safuZvelze, rac niSnavs,<br />

rom mxareebi Tanabrad arian uflebamosilni Seagrovon saqmeze mtkicebulebebi da<br />

monawileoba miiRon saqmis ganxilvaSi. SejibrebiTobis principidan gamomdinare, sasamarTlos<br />

mTavar sxdomaze mopasuxis gamoucxadeblobis SemTxvevaSi, arsebobs varaudi,<br />

rom mopasuxe aRiarebs sarCelis safuZvlad miTiTebul faqtobriv garemoebebs da cnobs<br />

sarCels. amitom, saqmis faqtobrivi garemoebebi miiCneva dadasturebulad.<br />

sakiTxis aseTnairad gadawyveta mxolod maSin ar ewinaaRmdegeba SejibrebiTobisa<br />

da dispoziciurobis principebs, Tu sxdomaze gamoucxadebeli mxare mowveuli iyo saqmis<br />

ganxilvaze kanoniT dadgenili wesiT.<br />

gansaxilvel samarTalwarmoebaSi sirTules warmoadgens mopasuxisaTvis saproceso<br />

kanonmdeblobiT dadgenili wesiT sasamarTlo uwyebis Cabarebis sakiTxi. okupirebul<br />

teritoriaze am ukanasknelis misamarTis arsebobis SemTxvevaSi.<br />

aRsaniSnavia, rom procesis monawilisaTvis saqmis ganxilvis droisa da adgilis sa-<br />

Tanado wesiT Setyobinebas SeiZleba mniSvnelovani saproceso Sedegi mohyves. mxolod<br />

mxaris saTanado informireba aZlevs uflebas mosamarTles gamoitanos dauswrebeli<br />

gadawyvetileba.<br />

amdenad, umTvaresi mniSvnelobis mqonea saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis<br />

70-78-e muxlebSi Camoyalibebuli wesebi, romlebic emsaxureba mxaris iseTi saproceso<br />

uflebis ganxorcielebas, rogoricaa sasamarTlo ganxilvaSi monawileobis ufleba.<br />

amitom, am erTi SexedviT, formalur sakiTxebs metad praqtikuli mniSvneloba aqvs<br />

piris okupirebul teritoriaze akrZaluli ekonomikuri saqmianobis ganxorcielebisaTvis<br />

msjavrdebul pirTan dakavSirebul pirad cnobis Taobaze saqmis ganxilvasTan<br />

dakavSirebul warmoebaSi.<br />

im SemTxvevaSi Tu, mopasuxe mxarisaTvis ucnobia sarCelis ganxilvis TariRi (sasamarTlo<br />

uwyeba misTvis aravis Caubarebia), is fizikurad ver SeZlebs arCevani gaakeTos<br />

sxdomaze gamocxadebasa da gamoucxadeblobas Soris. aseT SemTxvevaSi, kanonmdebloba<br />

dauSveblad miiCnevs dauswrebeli gadawyvetilebis gamotanas. amdenad, dauswrebeli<br />

gadawyvetilebis Sesaxeb normis moqmedeba damokidebulia mopasuxis dabarebaze. rac<br />

SesaZloa xSir SemTxvevaSi, SeuZlebeli gaxdes mopasuxis misamarTis (faqtobrivi adgilsamyofeli)<br />

okupirebul teritoriaze arsebobis gamo. aRniSnuli garemoeba ki, safrTxes<br />

uqmnis dauswrebeli gadawyvetilebis moqmed normad Camoyalibebas mocemul samar-<br />

TalwarmoebaSi.<br />

93


marTlmsajuleba<br />

94<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

ANALYZES ON<br />

THE SPECIFICATION OF<br />

THE NEW DISTRIBUTION<br />

OF THE BURDEN OF<br />

PROVE ACCORDING TO<br />

THE CIVIL PROCEDURE<br />

CODE OF GEORGIA<br />

ILONA GAGUA<br />

PHD Student of the <strong>Law</strong> Faculty of Tbilisi Ivane Javakhishvili Tbilisi State University<br />

In the Seventh Cahpter of the Civil Procedure Code of Georgia we come<br />

across the institutions that are new for civil proceedings, that are also different<br />

from the other law suit tempaltes used for regulating protection of civil rights.<br />

Seventh Chapter of the Civil Procedure Code of Georgia defines category<br />

of cases <strong>and</strong> peculiarities of considering these cases in the court: family law,<br />

administrative law, issues derived from state-legal affairs that are regulated by<br />

the Administrative Procedure Code of Georgia as well as confiscation of the<br />

following property <strong>and</strong> transferring to the state: racket property, high official,<br />

criminal (thief in law) society, human trafficking, persons involved in drug<br />

dissemination, or convicts listed in the Article 194.3.”c” of the Criminal<br />

Procedure Code of Georgia, as well as peculiarities of the case consideration<br />

on the personal information of persons convicted in carrying out prohibited<br />

economic activities on the occupied territories of Georgia.<br />

Through studying the practical examples of distributing the burden of<br />

prove in the mentioned case proceedings, we will review its all sides <strong>and</strong><br />

problems of their matching with the procedural principles.<br />

One of the main peculiarity for deliberating the cases raisen from family<br />

– legal relations, unlike other categories of cases, is a wider application of<br />

investigative principle. Dispositional <strong>and</strong> adversarial principles are applied


when considering the family legal cases <strong>and</strong> in parallel to these principles, due to their peculiarities investigative in<br />

other workds, inquisitorial principles in also applied. Wen considering the cases of: racket property, high official,<br />

criminal (thief in law) society, human trafficking, persons involved in drug dissemination, or convicts listed in the<br />

Article 194.3.”c” of the Criminal Procedure Code of Georgia <strong>and</strong> confiscation of their property <strong>and</strong> transferring<br />

to the state, we deal with the new legal concept that is not common for Civil Procedural Legislation of Georgia –<br />

its main peculiarity is unequal distribution of the burden of prove.<br />

During the case proceedings regarding the personal information of the individuals convicted in carriying out<br />

prohibited economic activities on the occupied territories, burden of prove is unequally distributed among the<br />

parties. It means, that plaintiff, in his / her law suit, relies on the guiltiness of the respondent, however, is not<br />

responsible to prove it – there is presumption of guiltiness of the respondent <strong>and</strong> the respondent needs to prove<br />

the opposite. Here, it is sufficient for the plaintiff to base the strategy on failure of the respondent to fulfill the<br />

responsibility.<br />

Thus, we can state that we come across the non-traditional, not classical form of burden of prove. It represents<br />

the mixed version.<br />

95


marTlmsajuleba<br />

96<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

danaSaulobis<br />

gamomwvevi mizezebis<br />

kriminologiuri<br />

aspeqtebi<br />

mixeil gabunia<br />

samarTlis doqtori<br />

kriminologiis mecnierebaSi, mizezobrivi kavSiris<br />

kvlevisas, SeiZleba davaskvnaT, rom kriminologiis TiTqmis<br />

mTeli istoria aris Zieba im mizezebisa da faqtorebis,<br />

romlebic ganapirobeben danaSaulobis warmoqmnas. aseTi<br />

Ziebis procesSi warmoiSva kriminologiuri koncefciebi<br />

da Teoriebi, mopovebuli iqna udidesi faqtobrivi masalebi,<br />

romlebic adastureben an uaryofen ama Tu im mecnierul<br />

hipoTezebs. sakiTxis aqtualobis warmosaCenad aRvniSnavT,<br />

rom danaSaulobis gamomwvevi mizezebis arcodniT,<br />

SeuZlebelia saxelmwifos mxridan adekvaturi socialuri<br />

reaqcia, socialuri kontrolis ganxorcieleba danaSaulobaze.<br />

cnobilia, rom movlenaTa Soris mizezobrivi kavSiris<br />

arsis Secnobas safuZvlad udevs materialisturi gageba,<br />

romlis Tanaxmad, mizezobrioba aris obieqturi kavSiri<br />

or movlenas Soris, romelTagan erTi (mizezi) garkveuli<br />

pirobebis SemTxvevaSi, warmoSobs meores (Sedegs). mizezobriobis<br />

materialisturi da ideologiuri gageba arsebiTad<br />

gansxvavdeba erTmaneTisagan, rac gasaTvaliswinebelia mizezobriobis<br />

kategoriis Seswavlisa da cxovrebiseuli realobis<br />

mimarT misi gaazrebis SemTxvevaSi. Zireuli gansxvaveba<br />

mdgomareobs imaSi, rom mizezobriobis materialisturi<br />

gageba dakavSirebulia ZiriTadad, debulebasTan,


omlis Tanaxmad, mizezobriobis Secnobis wyaros warmoadgens bunebisa da sazogadoebis<br />

obieqturi kanonzomierebani, xolo idealisturis mixedviT, es wyaro aris adamianis<br />

goneba, misTvis damaxasiaTebel, apriorul (cdisagan damoukidebeli, imTaviTve arsebuli)<br />

WeSmaritebaTa Secnobis unari. aqedan gamomdinare, zogierTi mecnieri miiCnevs,<br />

rom mtkicebebi mizezobrivi kavSiris Sesaxeb pirobiTia, subieqturia. aRniSnul pozicias<br />

yvelaze mkafiod gamoxatavs amerikeli mecnieri t. selini, romelic ganmartavs,<br />

rom `mecnierebam uari unda Tqvas mizezobriv koncefciaze da mas unda mimarTos mxolod<br />

garkveul elementebsa da faqtebs Soris funqciuri urTierTobebis aRsaniSnavad~.<br />

1<br />

gasuli saukunis mecnierebi danaSaulobis mizezebisa da xelSemwyobi pirobebis Sesaxeb<br />

gvTavazoben saintereso Teoriebs. profesori m. Sargorodski amasTan dakavSirebiT<br />

werda: `danaSaulobis mizezebad, farTo mniSvnelobiT, iTvleba yvela is garemoeba,<br />

uromlisodac is ver warmoiSoboda da ver iarsebebda, magram yvela es garemoeba erTi<br />

da igive rols ki ar asrulebs, aramed zogi maTgani danaSaulebrivi motivebis mxolod<br />

realur SesaZleblobas qmnian, meoreni ki, am SesaZleblobas realobad aqceven. amitom<br />

pirvelni unda ganvixiloT rogorc pirobebi, meoreni ki, rogorc mizezebi. danaSaulobis<br />

mizezebi, rogorc saerTod mizezebi, is aqtiuri Zalebia, romlebic Tavisi qmedebiT<br />

warmoSoben mis arsebobas. amrigad, konkretuli danaSaulis mizezebia is aqtiuri<br />

Zalebi, romlebic iwveven individSi interess da motivebs mis gansaxorcieleblad~. 2<br />

profesori n. kuznecova aRniSnavda, rom `danaSaulobis gamomwvev mizezebSi da xelSemwyob<br />

faqtorebSi erTi<strong>and</strong>ebian ekonomikis, politikis, fsiqologiis, iurisprudenciis<br />

da socialuri praqtikis elementebi. xolo danaSaulobis mizezebis gaSifvriT SesaZlebeli<br />

gaxdeba mecnierul safuZvelze SevimuSaoT da ganvaxorcieloT efeqtiani zomebi<br />

danaSaulobasTan, am negatiur-socialur movlenasTan sabrZolvelad~. 3<br />

amerikeli da ingliseli sociologebi danaSaulobis gamomwvev mizezebSi, upirveles<br />

yovlisa, gamoyofen socialur-ekonomikur faqtorebs, romelTa umniSvnelovanes aspeqts<br />

danaSaulobis gamomwvev mizezebSi ekonomikuri faqtoris wamoweva warmoadgens.<br />

upirvelesad, aRniSnul garemoebas mecnierebi xsnian imiT, rom sazogadoebaSi mkveTri<br />

sxvaobaa mdidrebsa da Raribebs Soris, xolo es sxvaoba mZlavrad moqmedebs danaSaulebrivi<br />

midrekilebis warmoqmnaze. socialur-ekonomikuri mimarTulebis damsaxurebaa,<br />

rom misi mimdevrebi (turati, bongeri) samarTlianad akritikebdnen sxva Teoriebs,<br />

romelTac ar surdaT danaSaulobis mizezebis danaxva socialur sinamdvileSi<br />

individis, misi biologiuri da fsiqologiuri Taviseburebebis sazRvrebs gareT. 4<br />

mocemuli mosazrebis safuZvelze, SesaZloa gakeTdes daskvna, rom ekonomikuri ur-<br />

TierTobebi aris is sawyisi, rac warmoSobs danaSaulobas mTlianad da mis konkretul<br />

saxeebs. aRsaniSnavia is garemoeba, rom ekonomikuri mizezebiT gamowveuli Zaladobrivi<br />

danaSaulobis zrda msoflios TiTqmis yvela qveyanaSi fiqsirdeba. magaliTad, aSS-Si, am<br />

niadagze, ganzraxi mkvlelobebis raodenoba 1994 wlidan gaizarda 3.2%-iT, ruseTSi _ 10.5%iT,<br />

xolo yvelaze ufro maRali piki aRiniSna italiasa da saberZneTSi _ 49% da 33%. 5<br />

danaSaulobas, xSir SemTxvevaSi, iwveven saxelmwifos mier dadgenili an sanqcirebuli<br />

qcevis wesebi, romelnic sisxlis samarTlis kodeqsSi pouloben asaxvas. Sesaba-<br />

97


marTlmsajuleba<br />

98<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

misad, kriminologiis winaSe dgas amocana _ gamoikvlios sakanonmdeblo danaSauloba,<br />

kanonis kriminogenuroba da danaSauloba; fiqcia, romlis Tanaxmad, kanoni xdeba danaSaulobis<br />

warmoSobis mizezi; danaSaulobis iuridiuli da kriminologiuri Semecnebis<br />

Tanafardoba, aseve, Seafasos kanonis kriminologiuri SesaZleblobebi danaSaulobaze<br />

socialuri kontrolis TvalsazrisiT. `kanonis kriminologiis~ Seswavla, SesaZleblobas<br />

mogvcems davadginoT, rogor qmnian kanonebi danaSaulobas da TviTonve rogor<br />

ewinaaRmdegebian mas. kanonmdebeli xSir SemTxvevaSi, ganapirobebs danaSaulTa warmoqmnas,<br />

rodesac ama Tu im qmedebas sisxlissamarTlebrivad dasjadad acxadebs. magali-<br />

Tad, ase iyo aSS-Si, rodesac xelisuflebam SemoiRo e.w. `mSrali kanoni~ da dasjadad<br />

gamoacxada alkoholuri sasmelebis yidva-gayidva. aRniSnulma garemoebam gamoiwvia<br />

danaSaulebrivi dajgufebebis warmoqmna, maT Soris, rogoric aris da dRemde moqmedebs<br />

`koza-nostra~; analogiuri SeiZleba iTqvas yofil sabWoTa kavSirze, rodesac 1936-<br />

1954 ww. sisxlis samarTlis wesiT aikrZala qalebis mier abortebis gakeTeba, ramac<br />

gamoiwvia mzardi tempebiT axalSobilTa mkvlelobebis gaxSireba sakuTari dedebis mier.<br />

6 amdenad, mizanSewonili iqneba, Tuki sxvadasxva saxis kanonproeqtebi, SemuSavebis<br />

stadiaze, winaswar gaivlian kriminologiur eqspertizas, im mizniT, rom dadgindes,<br />

xom ar gamoiwvevs konkretuli kanoni momavalSi danaSaulebrivi qcevis provocirebas.<br />

mizezTa Soris, romlebic iwveven adamianTa mZafr reaqcias, SesaZloa, aseve, miviCnioT<br />

politikuri interesebi da maT niadagze warmoSobili konfliqtebi. mniSvnelovan<br />

rols ganwyobis formirebaze asrulebs ucxour ideologiaTa zegavlena, romelic,<br />

mniSvnelovnad cvlis adamianTa fsiqologias da arwmunebs maT saxelmwifoSi arsebuli<br />

politikis usamarTlobaSi, aqtiurad ubiZgebs mosaxleobis garkveul fenebs politikuri<br />

brZolisaken (yirgizeTis magaliTi). danaSaulobaTa statistika, romelic Cadenilia<br />

politikur niadagze, mowmobs, rom gansakuTrebiT gavrcelebulia mosaxleobis<br />

ideologiuri darwmuneba arsebuli sazogadoebrivi wyobisa da xelisuflebis mier<br />

gatarebuli sagareo da saSinao politikuri kursis mizanSeuwonlobaSi. statistika<br />

cxadyofs, rom politikur danaSaulobaTa 85% Cadenilia mosaxleobis ideologiuri<br />

darwmunebis safuZvelze. 7 politikur danaSaulobaTa mizezebze saubrisas, gansakuTrebiT<br />

aRsaniSnavia e.w. `axali kriminologiis Teoria~, romelic mecnierebaSi konfliqtebis<br />

Teoriis saxelwodebiTaa cnobili. misi fuZemdeblebi iyvnen teilori da iangi.<br />

arsebuli Teoria savsebiT uaryofs mis winamorbed Teoriebs (biologiurs, socialuri<br />

dezorganizaciis, anomiis, stigmatizaciis) da xazs usvams im garemoebas, rom devianturi<br />

qceva da maT Soris, danaSauli Segnebulad Caidineba da atarebs politikur xasiaTs,<br />

individebi Tavad wyveten, mimarTon Tu ara deviantur qcevas da amiT gamoxaton<br />

TavianTi ukmayofileba sazogadoebaSi arsebuli uTanasworobisadmi. am mxriv, e.w.<br />

`kontrkulturebis~ wevrebi, romlebic cnobilni arian sazogadoebis mier deviantebad,<br />

axorcieleben aSkarad politikuri xasiaTis qmedebebs, mimarTuls sazogadoebrivi wesrigis<br />

winaaRmdeg. 8 `axali kriminologiis~ Teoriis Camoyalibebam didi wvlili Seitana<br />

kriminologiis ganviTarebis saqmeSi. mis farglebSi ganxiluli iyo, aseve, iseTi sakiTxebi,<br />

rogoricaa socialuri samarTlianoba, xelisufleba da politika.<br />

sakiTxis kvlevisas mizanSewonilad migvaCnia aRvniSnoT, rom dRes, mizezobriobis<br />

problematikasTan mimarTebiT, ganviTarda sakmaod saintereso tendenciebi, kerZod,


Tanamedrove kriminologiaSi upiratesoba eniWeba korelaciuri (SefardebiTi) damokidebulebis<br />

dadgenas da im faqtorebis gamovlenas, romlebic zemoqmedebas axdenen kvlevis<br />

obieqtze _ danaSaulobaze. aRniSnuli tendenciebis ganviTareba dakavSirebulia<br />

rig faqtorebTan, kerZod: samyaro Zalzed rTuladaa mowyobili, urTierTkavSiri sistemebsa<br />

da maT Semadgenel elementebs Soris metismetad mravalferovania. sakmaod<br />

rTulia, davadginoT mizezobriv-Sedegobrivi damokidebuleba Tundac, fizikuri da<br />

biologiuri sistemebis erTobliobaSic ki, araTu socialur sistemaSi. miT umetes,<br />

rom Tanamedrove saxelmwifoebSi `danaSauloba~ moicavs Tvisebrivad gansxvavebul qmedebebs<br />

_ dawyebuli qurdobidan _ saerTaSoriso terorizmamde, seqsualuri garyvnilebidan<br />

_ ekologiur danaSaulobamde, romlebsac, kriminologiuri xedviT, ar SeiZleba<br />

hqondeT saerTo warmoSobis mizezi, garda erTisa _ maTi warmoSobis mizezi aris<br />

sisxlis samarTlis kanonmdebloba. 9<br />

socialuri deviaciebi mJRavndeba sxvadasxva deviantur qcevebSi, maT Soris iseTeb-<br />

Si, romlebsac mikuTvnebuli aqvT `danaSaulebrivis~ statusi. SesaZlebelia, davasaxeloT<br />

metnaklebad Zlieri faqtorebi danaSaulobis zogierTi kanonzomierebis asaxsnelad.<br />

ase magaliTad, Tanamedrove kriminologiaSi aqtiurad Seiswavleba damokidebuleba<br />

danaSaulobasa da mis calkeul saxeobebs Soris sqesis, asakis, klasisa da rasis<br />

(eTnikuri kuTvnilebis) mixedviT, gansakuTrebuli yuradReba eTmoba damokidebulebas<br />

socialur da ekonomikur uTanasworobas rogorc ganmartebiT models. mniSvnelovan<br />

kriminogenur faqtors warmoadgens winaaRmdegobrivi damokidebuleba adamianTa<br />

moTxovnilebebsa da maT realur SesaZleblobebs Soris daikmayofilon aRniSnuli SesaZleblobebi,<br />

ekonomikuri uTanasworoba; rac ufro dabalia sazogadoebis pasuxismgebloba<br />

_ misi SesaZlebloba daakmayofilos adamianTa moTxovnilebebi, miT ufro<br />

maRalia deviaciebi, danaSaulobis CaTvliT; rac ufro didia ganxeTqileba mdidrebsa<br />

da Raribebs Soris Semosavlebis mxriv, miT metia devianturi qmedebebisa da danaSaulobis<br />

done. erTi mxriv, Tu danaSaulobas ganvixilavT rogorc socialur konstruqts,<br />

maSin danaSaulobis arsebobis axsna unda veZeboT kanonmdeblis moRvaweobaSi. meore<br />

mxriv, miuxedavad imisa, rom danaSauloba pirobiTi xelovnuri konstruqtia, igi aisaxeba<br />

adamianTa saqmianobis realur aspeqtebSi (sxvisi mokvla an daWra, sxvisi qonebis<br />

marTlsawinaaRmdego misakuTreba, motyueba sargeblis miRebis mizniT da a. S.). arsebuli<br />

Teoriebis analizs mivyavarT im daskvnamde, rom danaSaulobis rogori mizezebic<br />

ar unda gamovlindes, isini erTdroulad arian deviaciuri qcevebis: alkoholizmis,<br />

narkomaniis, TviTmkvlelobis, prostituciis, administraciuli gadacdomebis, samoqalaqosamarTlebrivi<br />

deliqtebisa da amoraluri qcevebis mizezebi. 10 sxvagvarad Tu vityviT,<br />

arseboben garemoebebi (faqtorebi) romelTa zemoqmedebiTac warmoiSvebian devianturi<br />

qmedebebi, xolo Tu rogor formas miiRebs yovel konkretul SemTxvevaSi aRniSnuli<br />

devianturi qceva _ es damokidebulia SemTxvevaze an subieqtis individualur<br />

Taviseburebebze. yvela adamianis qmedeba, sabolood, mimarTulia ama Tu im moTxovnilebis<br />

dasakmayofileblad: biologiuris an vitaluris (SimSilis, wyurvilis, seqsualuri<br />

urTierTobis, memkvidreobis gagrZelebis da a. S.); socialuris (statusis amaRlebisaTvis,<br />

prestiJisaTvis, TviTrealizaciisaTvis da a. S.); sulieris an idealuris<br />

99


marTlmsajuleba<br />

100<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

(cxovrebis sazrisis povna, arsebobis miznebi, codnisadmi miswrafeba, Semoqmedeba, xalxisaTvis<br />

samsaxuris gaweva da a.S.). Tanamedrove sazogadoebaSi adamianebs aqvT xarisxiani<br />

kvebis, sufTa haerze, keTilmowyobil sacxovrebelSi cxovrebis, prestiJul<br />

samsaxurSi muSaobis, mravalferovani dasvenebisa da a.S. moTxovnilebebi. amave dros,<br />

surT sistematurad gaiumjobeson cxovrebiseuli pirobebi. xolo am moTxovnilebebis<br />

dakmayofilebis SesaZleblobebi sxvadasxvagvaria, uTanasworoa. miuxedavad imisa, rom<br />

uTanasworobis gansazRvruli done damokidebulia individualur Taviseburebebze<br />

(bavSvia Tu mozardi, mamakacia Tu qali, janmrTelia Tu invalidi, inteleqtualia Tu<br />

ara). moTxovnilebaTa dakmayofilebis gansxvavebuli SesaZleblobebis mTavari safuZveli<br />

aris socialur-ekonomikuri uTanasworoba, individis mier sazogadoebis socialur<br />

struqturaSi dakavebuli pozicia (mosamsaxurea Tu mewarme, skolis maswavlebelia da<br />

a.S.). socialuri statusidan da masTan mWidrod dakavSirebuli individis ekonomikuri<br />

mdgomareobidan gamomdinareobs is SesaZlebloba, romliTac man unda daikmayofilos<br />

Tavisi socialuri moTxovnilebebi. 11<br />

sazogadoebis socialuri struqtura hgavs piramidas, romlis mwvervalze imyofeba<br />

xelisuflebis, ekonomikuri, finansuri, samxedro da religiuri elita. demokratiul,<br />

civilizebul saxelmwifoebSi, sazogadoebis mniSvnelovani nawilia saSualo fena, romelic<br />

momdevno safexurze imyofeba, xolo yvelaze dabal fenas ierarqiulad Seadgenen<br />

Raribebi, soflis meurneobis daqiravebuli muSakebi, e.w. momsaxure personali. dasaxelebuli<br />

socialuri struqturis miRma ki, arian usaxlkaro pirebi, alkoholizmiT<br />

daavadebuli adamianebi, narkomanebi, meZavebi. savsebiT naTelia, rom rac ufro maRali<br />

fenis warmomadgenelia individi, miT ufro meti SesaZlebloba aqvs mas daikmayofilos<br />

Tavisi moTxovnilebebi. Sesabamisad, dabali fenis warmomadgenlebs naklebi, SezRuduli<br />

SesaZleblobebi aqvT. individebis amgvari danawileba ganpirobebulia, upirveles<br />

yovlisa, maTgan damoukidebeli faqtorebiT _ socialuri warmomavlobiT, sazogadoebrivi<br />

feniT, jgufiT. miuxedavad imisa, rom 21-e saukuneSi socialuri mobiloba<br />

gazrdilia, statistikurad, socialuri kuTvnilebisadmi damokidebuleba igive rCeba.<br />

socialur-ekonomikuri uTanasworoba aris sazogadoebrivi Sromis danawilebis Sedegi.<br />

socialuri diferencia, rogorc Sromis danawilebis gaRrmavebis Sedegi, aris obieqturi<br />

da mTlianobaSi progresuli procesi, Tumca, masac aqvs negatiuri Sedegebi. socialuri<br />

klasebis araTanabari mdgomareoba sazogadoebrivi urTierTobis sistemaSi,<br />

ganapirobebs socialur-ekonomikur uTanasworobas. sxvaoba savsebiT arsebiTia realur<br />

SesaZleblobebSi _ daikmayofilon TavianTi moTxovnilebebi, rasac ar SeiZleba ar mohyves<br />

Suri, daukmayofilebloba, socialuri konfliqtebi, saprotesto reaqciebi, romlebic<br />

sabolood, deviantur qmedebebs da maT Soris, danaSaulobas warmoSoben. 12 aqedan<br />

gamomdinare, SeiZleba davaskvnaT, rom danaSaulobis genezisi unda veZeboT ara socialuri<br />

moTxovnilebebis daukmayofilebaSi, aramed im SesaZleblobebSi, romliTac miiRweva<br />

konkretuli moTxovnilebis dakmayofileba. SesaZleblobis arqona individSi ganapirobebs<br />

kanonsawinaaRmdego saqcielis Cadenas, rac sabolood, mimarTulia ama Tu im<br />

socialuri moTxovnilebis dasakmayofileblad. amrigad, umTavresi kriminogenuri faqtori<br />

aris winaaRmdegobrivi damokidebuleba individis socialur moTxovnilebebsa da<br />

maTi dakmayofilebis realur SesaZleblobebs Soris.


gamoyenebuli literatura:<br />

1. z. wulaia, kriminologia, zogadi nawili, Tb., 2003;<br />

2.kriminologia da samarTaldamcavi sistema saqarTveloSi, Tb., 2008;<br />

3. i. goZiaSvili, kriminologia, Tb., 1998;<br />

4. L.T. Winfree, H. Abadinsky, Underst<strong>and</strong>ing Crime, Theory <strong>and</strong> Practice, Chikago, 1966;<br />

5. Maxim P., Whitehead P., Explaining Crime, Fourth Edition, Butterworth-Heinemann. 1998;<br />

6. Í.Ô. Êóçíåöîâà, Ïðîáëåìû êðèìèíîëîãè÷åñêîé äåòåðìèíàöèè. Ì. 1984;<br />

7. Êðèìèíîëîãèÿ, Ïîä. Ðåä. À.È. Äîëãîâîé, Ì., 1997;<br />

8. Ä.À. Øåñòàêîâ, Êðèìèíîëîãèÿ, ÑÏÒ, 2006;<br />

9. ß.È. Ãèëèíñêèé, ‘Äåâèàíòíîñòü, Ïðåñòóïíîñòü, Ñîöèàëüíûé êîíòðîëü~, ÑÏÒ, 2004;<br />

10. À. Ãèääåíñ, Ñîöèîëîãèÿ, Ì., 2005.<br />

SeniSvnebi:<br />

1 ix.: z. wulaia, kriminologia, zogadi nawili, Tb., 2003, gv. 56.<br />

2 ix.: iqve.<br />

3 ix.: Í.Ô. Êóçíåöîâà, Ïðîáëåìû êðèìèíîëîãè÷åñêîé äåòåðìèíàöèè, Ì., 1984, Ñ. 1.<br />

4 ix.: i. goZiaSvili, kriminologia, Tb., 1998, gv. 67-71.<br />

5 ix.: kriminologia da samarTaldamcavi sistema saqarTveloSi, Tb., 2008, gv. 148.<br />

6 ix.: Ä.À. Øåñòàêîâ, Êðèìèíîëîãèÿ, ÑÏÒ, 2006, Ñ. 146.<br />

7 ix.: Êðèìèíîëîãèÿ, Ïîä. Ðåä. À.È. Äîëãîâîé. Ì., 1997, Ñ. 556-558.<br />

8 ix.: À. Ãèääåíñ, Ñîöèîëîãèÿ, Ì., 2005, Ñ. 188-189.<br />

9 ix.: Maxim P., Whitehead P., Explaining Crime, Fourth Edition, Butterworth-Heinemann, 1998,<br />

P.21.<br />

10 ix.: ß.È. Ãèëèíñêèé, "Äåâèàíòíîñòü, Ïðåñòóïíîñòü, Ñîöèàëüíûé êîíòðîëü", ÑÏÒ, 2004, Ñ.156.<br />

11 ix.: ß.È. Ãèëèíñêèé, "Äåâèàíòíîñòü, Ïðåñòóïíîñòü, Ñîöèàëüíûé êîíòðîëü", ÑÏÒ, 2004, Ñ.<br />

156-157.<br />

12 ix.: ß.È. Ãèëèíñêèé, ‘Äåâèàíòíîñòü, Ïðåñòóïíîñòü, Ñîöèàëüíûé êîíòðîëü~, ÑÏÒ, 2004, Ñ.<br />

247-249.<br />

101


marTlmsajuleba<br />

102<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

REASONS CAUSING<br />

THE CRIME<br />

CRIMINOLOGICAL<br />

ASPECTS<br />

MIKHEIL GABUNIA<br />

Doctor of <strong>Law</strong><br />

The Article reviews criminological aspects of the reasons that cause the crime.<br />

Given conclusions are based on the opinions of Georgian as well as foreign<br />

scholars. The works of the Georgian <strong>and</strong> foreign lawyers <strong>and</strong> sociologists are<br />

used as sources. The issue reviewed in the Article (causes) is important from<br />

theoretical as well as practical importance, as it is practically impossible to<br />

carry out social control on such negative occurrence as crime without studying<br />

thoroughly its origin, casing factors <strong>and</strong> circumstances.


danaSaulSi<br />

Tanamonawileoba<br />

kontinenturi<br />

qveynebisa da<br />

iaponiis sisxlis<br />

samarTlis<br />

kodeqsebis mixedviT<br />

elene gvencaZe<br />

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo<br />

universitetis iuridiuli fakultetis doqtoranti<br />

danaSaulSi Tanamonawileoba safrangeTis sisxlis<br />

samarTlis kodeqsis mixedviT<br />

safrangeTis sisxlis samarTlis kodeqsi ar Seicavs Tanamonawileobis<br />

cnebis ganmartebas da mocemulia mxolod<br />

TanamonawileTa saxeebi. safrangeTis sisxlissamarTlebriv<br />

doqtrinaSi Tanamonawileoba gagebulia viwro mniSvnelobiT,<br />

gansxvavebiT amsruleblisa da Tanaamsruleblisagan,<br />

romlebic sakuTari moqmedebiT an umoqmedobiT axorcieleben<br />

danaSaulebriv qmedebas. maTi maxasiaTeblebic<br />

gansazRvrulia safrangeTis sisxlis samarTlis kerZo nawilSi,<br />

Tanamonawile aris piri, romelic aqcesorulad uer-<br />

Tdeba aRniSnuli pirebis danaSaulebriv qmedebas, provocirebs<br />

an aadvilebs mis ganxorcielebas. `Cvens samarTal-<br />

Si, wers J. pradeli _ aRiarebulia danaSaulebrivi qmedebis<br />

erTianoba da monawileTa simravle. erTian danaSaulSi<br />

Tanamonawileoba _ mxolod aqcesoruli elementia~. 1<br />

amgvarad, franguli doqtrina Tanamonawileobis aqcesoruli<br />

bunebidan gamomdinareobs da amsruleblis mier<br />

103


marTlmsajuleba<br />

104<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

Cadenil danaSaulebriv qmedebaSi Tanamonawile `nasesxebia~. am Tezisidan frangi iuristebi<br />

ayalibeben or mniSvnelovan debulebas, kerZod: 1. amsruleblisa da Tanamonawilis<br />

qmedebas aqvs erTi da igive kvalifikacia; 2. Tu amsruleblis qmedeba ar kvalificirdeba<br />

sisxlissamarTlebrivi wesiT, piri, romelic exmareboda danaSaulebrivi qmedebis<br />

ganxorcielebaSi Tanamonawiled ar iTvleba. Tanamonawileobis arsebobis an ararsebobis<br />

sakiTxis gadawyvetisas xdeba danaSaulebrivi qmedebis kategoriis gaTvaliswineba.<br />

kanoniT, danaSaulSi Tanamonawileoba yovelTvis dasjadia (ssk abz. 1, mux. 121-7).<br />

TanamonawileobiT Cadenili danaSaulisaTvis sisxlis samarTlis kodeqsi zogierT Taviseburebas<br />

adgens. wamqezebloba (ssk abz. 2, mux. 121-7), yovelTvis dasjadia, im SemTxvevaSic<br />

ki, Tu kerZo nawilis specialur normaSi ar arsebobs miTiTeba.<br />

piriqiT, Tanamonawileoba danaSaulSi daxmarebis aRmoCenisa (aide) an xelSewyobisaTvis<br />

(assistance), rogorc naklebad saSiSi, ar isjeba. Tumca, zogierT SemTxvevaSi daxmareba<br />

da xelSewyoba isjeba damoukidebeli deliqtebis saxiT. ase magaliTad, darRvevaTa<br />

me-5 klasisadmi mikuTvnebuli ZaladobiTi qmedebebis `ganzrax Semsubuqeba, daxmarebis<br />

an xelSewyobis momzadebis an ganxorcielebis saxiT~ aseve, dasjadia. aseTi midgoma sa-<br />

Sualebas iZleva daisajos rogorc amsrulebeli, agreTve is piric, romelic exmareboda<br />

danaSaulis ganxorcielebaSi. amasTan, aRniSnuli pirebis pasuxismgebloba dgeba<br />

im SemTxvevaSic, roca danaSaulebrivi qmedeba ar iqna miyvanili bolomde amsruleblis<br />

nebisagan damoukidebeli mizezebis gamo e.i. mcdelobisas (ssk abz. 3 mux. 625-1). Tu danaSaulis<br />

CadenaSi damxmare an xelSemwyobi ganixileba rogorc Tanamonawile, maSin misi<br />

sisxlis samarTlis wesiT devna SeuZlebelia, ramdenadac franguli sisxlis samarTali<br />

ar aRiarebs TanamonawileobiT mcdelobas.<br />

safrangeTis sakasacio sasamarTlos sisxlis samarTlis saqmeTa palatis 1952 wlis<br />

27 noembris gadawyvetilebiT, Tanamonawileoba danaSaulis CadenaSi yovelTvis dasjadia.<br />

darRvevaTa sferoSi Tanamonawileoba dasjadia mxolod im SemTxvevaSi, roca amis<br />

Sesaxeb pirdapir naTqvamia normatiul aqtSi. magaliTad, mux. R 625-1 adgens pasuxismgeblobas<br />

iseTi darRvevisaTvis, rogoricaa Zaladobis gamoyeneba, ramac gamoiwvia<br />

Sromisunarianobis sruli dakargva ara umcires an ara umetes 8 dRisa, ganixileba rogorc<br />

me-5 klasis darRveva da ekisreba jarima. mocemuli muxlis abz. 3 Tanaxmad, igive<br />

sasjeli ekisreba maTac, vinc ganzrax daxmareba gauwia an Seumsubuqa danaSaulis momzadeba<br />

an Cadena. msgavs magaliTad iTvleba abz. 3 mux. R 635-1, romelic iTvaliswinebs<br />

pasuxismgeblobas ganzrax sxva piris qonebis ganadgurebis, dazianebis an gafuWebis<br />

CadenaSi TanamonawileobisaTvis, ramac gamoiwvia mxolod umniSvnelo ziani.<br />

ganvixiloT ZiriTadi pirobebi TanamonawileobisaTvis pasuxismgeblobisa, romlebic<br />

miekuTvneba danaSaulis aqtis maxasiaTeblebs. pirveli, mTavari danaSaulebrivi qmedeba<br />

sinamdvileSi unda iyos Cadenili. Tu amsrulebelma danaSaulebrivi qmedeba bolomde<br />

ar miiyvana da nebayoflobiT xeli aiRo mis Cadenaze, Tanamonawile pasuxismgeblobas ar<br />

eqvemdebareba. Tanamonawileoba danaSaulis momzadebis an misi ganxorcielebis stadiaze,<br />

rodesac amsruleblis nebiT wydeba misi ganxorcieleba, Sedegis dadgomamde, aseve<br />

Tanamonawileobis mcdeloba ar isjeba sisxlis samarTlis wesiT. ase, magaliTad, fulis<br />

gadacema imisaTvis, rom meore piri daiyolios mkvlelobis Casadenad, ar eqvemdebareba


sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas, Tu amsrulebelma raime mizezebis gamo, ar<br />

ganaxorciela danaSaulebrivi qmedeba. frangi iuristebi Tvlian, rom mocemul SemTxvevaSi<br />

saubaria Tanamonawileobis mcdelobaze, romelic ar aris dasjadi. amasTanave,<br />

isini miuTiTeben Tanamonawileobis _ Tanamonawileobis mcdelobisagan gamijvnis aucileblobaze,<br />

roca dawyebuli danaSaulebrivi qmedeba wydeba amsruleblis nebisagan<br />

damoukideblad, anu sasjels daqvemdebarebuli faqtis arsebobis dros.<br />

meore, ZiriTadi qmedeba unda eqvemdebarebodes sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas,<br />

anu hqondes danaSaulebrivi xasiaTi. daxmareba an wamqezebloba aradanaSaulebrivi<br />

qmedebisaken ar iTvleba Tanamonawileobad. ase, magaliTad, daxmareba im pirisaTvis,<br />

romelsac TviTmkvleloba aqvs gadawyvetili ar ganixileba Tanamonawileobad,<br />

radganac es ukanaskneli ar idevneba sisxlissamarTlebrivi wesiT; am wesidan aris rigi<br />

gamonaklisebi. zogjer frangi kanonmdebeli adgens damoukidebel sisxlissamarTlebriv<br />

pasuxismgeblobas iseTi qmedebisaTvis, romelic iTvleba waqezebad aradanaSaulebrivi<br />

qmedebisaken an aseTSi daxmarebis aRmosaCenad. magaliTad, ssk mux. 223-12 sami<br />

wliT patimrobas da jarimas iTvaliswinebs qalisaTvis materialuri daxmarebisas abortis<br />

gasakeTeblad. igive sasjeli ekisreba pirs, vinc waaqezebs sxvas TviTmkvlelobisaken,<br />

Tu aseTma provokaciam gamoiwvia Sedegi an TviTmkvlelobis mcdeloba (ssk mux. 223-<br />

13). sasjeli izrdeba xuT wlamde patimrobiT da jarimiT, Tu dazaralebuli arasrulwlovania,<br />

15 wlamde asakis. mocemul SemTxvevebSi pirebi, romlebmac Caidines sisxlis<br />

samarTlis kodeqsiT akrZaluli qmedebebi iTvlebian damoukidebeli danaSaulis amsruleblebad<br />

da ara Tanamonawileebad.<br />

mesame, danaSaulebrivi qmedeba unda iyos obieqturad SesaZlebeli. aseTi SesaZlebloba<br />

ar arsebobs im SemTxvevebSi, roca sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis x<strong>and</strong>azmulobis<br />

vadebi gasulia, <strong>and</strong>a qmedeba eqvemdebareba amnistias an sisxlis samarTlis<br />

kanoniT gaTvaliswinebuli garemoebebiT (aucilebeli mogerieba, Secdoma da a.S.) gamarTlebulia,<br />

<strong>and</strong>a danaSaulis gamoZieba SeuZlebelia, radgan amsrulebels icavs imuniteti.<br />

ase magaliTad, piri romelmac xeli Seuwyo erT meuRles meoris gaqurdvaSi, ar<br />

eqvemdebareba sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas, radganac aseTi qmedeba ar iTvaliswinebs<br />

sisxlis samarTlis wesiT dasjadobas (ssk punqti 2 mux. 311-12).<br />

amasTanave, Tanamonawilis pasuxismgeblobisaTvis ar aris saWiro, rom danaSaulebrivi<br />

qmedeba iyos faqtobrivad dasjadi. frangi iuristebi Tvlian, rom Tanamonawileobis<br />

aqti dakavSirebulia danaSaulebriv qmedebasTan, magram ara amsrulebelTan, amitom<br />

am ukanasknelis pasuxismgebloba ar abrkolebs Tanamonawilis gansjas gansazRvrul<br />

pirobebSi. Tu amsrulebeli faqtis gamo devnilia (magaliTad, Zebnilia), <strong>and</strong>a samarTlis<br />

ZaliT ar ekisreba pasuxismgebloba (fsiqikuri aSlilobisas, sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxismgeblobis asaks miuRwevlobisaTvis, individualuri amnistiis da a.S.), Tanamonawile<br />

SeiZleba ganisajos. safrangeTis sasamarTlo praqtikaSi xSiria SemTxvevebi,<br />

roca Tanamonawiles ekisreba sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba ucnobi amsruleblis<br />

dros. amasTanave, gansja efuZneba mosamarTleTa konstatacias amsruleblis<br />

danaSaulebriv qmedebaSi materialuri da legaluri elementebis arsebobis Sesaxeb.<br />

Tanamonawile eqvemdebareba pasuxismgeblobas im SemTxvevaSi, roca amsrulebels Tumc<br />

105


marTlmsajuleba<br />

106<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

ekisreboda sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba, magram sabolood, gaTavisuflda<br />

misgan raime piradi xasiaTis mizeziT (magaliTad, fsiqikuri aSlilobis an individualuri<br />

amnistiis gamo). Tanamonawilis gansjas ar abrkolebs amsruleblisaTvis gamotanili<br />

gamamtyunebeli ganaCeni, romelic kanonier ZalaSi araa Sesuli.<br />

ganvixiloT Tanamonawileobis aqtisaTvis safrangeTis sisxlissamarTlebrivi doqtriniT<br />

gaTvaliswinebuli ZiriTadi moTxovnebi. ssk muxli 121-7 Sinaarsidan gamomdinareobs,<br />

rom Tanamonawileobis aqti aerTianebs danaSaulebrivi qmedebis materialur<br />

da moralur maxasiaTeblebs. Tanamonawileobis materialuri elementi, dasaxelebuli<br />

muxlidan, mdgomareobs romelime qmedebis ganxorcielebaSi. amgvari qmedebebis CamonaTvali,<br />

romelTa daxasiaTebas ixilavT qvemoT, daxurulia, amitom danaSaulis Cadena-<br />

Si monawileoba, gamoxatuli sxva formebiT, ar iTvleba Tanamonawileobad da mis amsrulebels<br />

aqcevs `ubralo, meorexarisxovan pirad~ (comparse).<br />

safrangeTis sisxlis samarTlis kodeqsSi dasaxelebulia Tanamonawileobis ori<br />

forma: 1. daxmareba an xelSewyoba; 2. wamqezebloba (ssk muxli 121-7).<br />

Tavdapirvelad ganvixiloT Tanamonawileoba gamoxatuli daxmarebiT an xelSewyobiT.<br />

1810 wlis safrangeTis sisxlis samarTlis kodeqsi, daxmarebasTan an xelSewyobas-<br />

Tan erTad asaxelebda kidev erTs, aRniSnulTan sakmaod msgavss _ saSualebebis micemas<br />

danaSaulebrivi qmedebis Casadenad. safrangeTis moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsiT<br />

es forma _ `daxmareba da xelSewyoba~ ufro farTo mniSvnelobisaa, rac marTebulia<br />

frangi iuristebisaTvis.<br />

safrangeTis sisxlis samarTalSi daxmareba an xelSewyoba tradiciulad, xasiaTdeba<br />

ori mniSvnelovani momentiT: daxmareba da xelSewyoba unda gamoixatebodes moqmedebaSi<br />

da ara umoqmedobaSi da droSi win unda uswrebdes danaSaulis aqts (daxmareba), ukidures<br />

SemTxvevaSi, mis dasrulebas (xelSewyoba).<br />

rogorc wesi, daxmareba an xelSewyoba gamoixateba aqtiur moqmedebebSi: mkvlelobis<br />

Casadenad iaraRis miwodeba, yalbi gasaRebebi qurdobisaTvis da a.S. amasTanave, Tanamonawilis<br />

pasuxismgeblobisaTvis ar aris saWiro, rom es sagnebi gamoyenebul iqnes<br />

amsruleblis mier. es aixsneba imiT, rom saSualebebis micema an danaSaulis Cadenisaken<br />

Segulianeba amsrulebels umtkicebs gadawyvetilebas da mzaobas danaSaulis Casadenad.<br />

amgvarad, arsebobs subieqturi da obieqturi safuZvlebi Tanamonawilis sisxlissamar-<br />

Tlebrivi pasuxismgeblobisaTvis.<br />

rac Seexeba umoqmedobas, igi ar SeiZleba ganvixiloT zogadi wesiT, Tanamonawileobis<br />

saxiT. Tanamonawileobad ar iTvleba magaliTad, dumilis dapireba. safrangeTis<br />

sakasacio sasamarTlos sisxlis samarTlis saqmeTa palatis 1948 wlis 15 ianvris gadawyvetilebiT,<br />

Tanamonawiled ar iqna cnobili piri, romelmac danaSaulis adgilze waaswro<br />

qurdebs da gansazRvruli jildos safasurad daTanxmda, rom ar atexda xmaurs da<br />

ar Seatyobinebda samarTaldamcavebs amis Sesaxeb. sakasacio instanciis mier micemuli<br />

saqme Sewyda imis safuZvelze, rom pirs ar Caudenia aranairi pozitiuri qmedebebi damnaSaveTa<br />

dasaxmareblad, da umoqmedobiT xelSewyoba kanoniT SeuZlebelia. amasTanave,<br />

am wesidan praqtikaSi aris gamonaklisebic. xSirad, Tanamonawiled miuCneviaT piri, romelsac<br />

ar Caudenia raime aqtiuri qmedeba, magram mainc ganaxorciela gasakicxi qceva.


aqedan gamomdinare, praqtikaSi gamoiyofa sami saxis qceva, romlebic SeiZleba cnobil<br />

iqnes Tanamonawileobad: 1. faqtobrivad piri Tavisi T<strong>and</strong>aswrebiT aqezebs an fsiqologiurad<br />

mxars uWers amsrulebels (sayvareli eswreba misi sayvarlis orsulobis Sewyvetas);<br />

2. danaSaulis Cadenamde piri amsrulebels uTanxmdeba mis Cadenaze (sabaJos<br />

inspeqtori `Tvals xuWavs~ amsruleblis TaRliTur qmedebebze); 3. piri umoqmedodaa,<br />

Tumca profesiuli an Tanamdebobrivi mdgomareobidan gamomdinare, valdebuli iyo<br />

da SeeZlo kidec xeli SeeSala danaSaulebrivi qmedebisaTvis (policiis agenti gulgrilad<br />

ekideba misi kolegis mier qurdobis Cadenis faqts).<br />

umoqmedobiT Tanamonawileobis cnobis sakiTxis gadasawyvetad sasamarTlo praqtika<br />

gamovida sisxlis samarTlis doqtrinidan, romelic aucileblad dasjadad Tvlis<br />

umoqmedobas im SemTxvevaSi, roca pirs kanoniT evaleboda aRekveTa danaSaulebrivi<br />

qmedeba, SeeZlo SeeCerebina amsrulebeli dabolos, gacnobierebuli hqonda, rom am<br />

ukanasknelma daiwyo ganzraxvis ganxorcieleba an uaxloes momavalSi daiwyebda mas. 2<br />

danaSaulis Semdeg ganxorcielebuli qmedebebi, safrangeTis sisxlis samarTliT ar<br />

iTvleba Tanamonawileobad, Tundac piri sxvis danaSaulebriv qmedebas SeuerTdes. maSasadame,<br />

daxmareba an xelSewyoba unda iqnes dapirebuli mosamzadebal stadiaze, mcdelobisas<br />

<strong>and</strong>a danaSaulebrivi qmedebis ganxorcielebisas. am wess danaSaulebrivi qmedebebidan<br />

gamomdinare, aqvs gamonaklisi. sasamarTlo praqtika dasjadad Tvlis iseT danaSaulebriv<br />

qmedebasac, romlis drosac winaswar Sepirebuli Tanxmoba gankuTvnilia<br />

danaSaulis gasaadvileblad (avtomobiliT dalodeba damnaSavis gasaqcevad). 1915 wlidan,<br />

winaswar Seupirebeli dafarva damoukidebeli deliqti gaxda. aseTi midgoma saSualebas<br />

iZleva daisajon mfarvelebi im SemTxvevaSic, roca amsrulebeli raime mizeziT<br />

ar eqvemdebareba sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas.<br />

ssk abz. 2, mux. 121-7-s Tanaxmad, Tanamonawiles uTanabrdeba piri, romelic saCuqrebiT,<br />

dapirebebiT, muqariT, moTxovniT, samsaxurebrivi uflebamosilebis borotad<br />

gamoyenebiT axdens danaSaulis provocirebas an iZleva brZanebas mis Casadanad. amgvarad,<br />

wamqezebloba (instigation) SeiZleba ganxorcieldes ori formiT: provokaciis<br />

gziT an brZanebiT.<br />

provokacia iTvleba Tanamonawileobad mxolod sami pirobis arsebobisas: pirveli,<br />

mis ganxorcielebas unda axldes is saSualebebi, romlebic miTiTebulia ssk 121-7 muxlSi<br />

(saCuqrebi, fuli da a.S), an im saSualebebiT, romlebic dasaxelebulia (dapireba,<br />

muqara, moTxovna da a.S). msgavsi qmedebebis Tanamonawileobad aRiarebisaTvis sakmarisia<br />

CamoTvlili garemoebebidan erT-erTi, Tumca, xSirad sasamarTlo adasturebs maT<br />

erTobliobas. sasamarTlo praqtikaSi provokaciad iqna miCneuli sayvarlis qmedeba,<br />

romelic misgan daorsulebul qals agulianebda abortisaken da hpirdeboda materialuri<br />

daxmarebas Tanxmobis SemTxvevaSi da emuqreboda, rom uaris SemTxvevaSi miatovebda.<br />

3 meore piris Segulianeba danaSaulebrivi qmedebis Casadenad sxva saSualebebiT<br />

an sxva garemoebebSi, provokaciad ar iTvleba (ssk muxli 121-7).<br />

meore, frangi iuristebi Tvlian, rom provokacia pirdapir unda aqezebdes danaSaulebrivi<br />

qmedebis Cadenisaken da mimarTuli unda iyos uSualod amsrulebelze da<br />

ara sxva pirebze.<br />

107


marTlmsajuleba<br />

108<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

mesame, provokaciam unda gamoiRos Sedegi. mavne Sedegebis ararsebobisas, an Tundac<br />

mcdelobisas, mTavar faqts ara aqvs adgili da es niSnavs, rom ar iqneba Tanamonawileobac.<br />

amasTanave, zogierTi sisxlissamarTlebrivi normebi aseT provokacias miiCnevs damoukidebel<br />

deliqtad, romelic ssk-is 121-7 muxlis pirobebs ar axlavs. aseT deliqtebs<br />

miekuTvneba magaliTad, pirdapiri provokacia romelime danaSaulis Cadenisa, romelsac<br />

iTvaliswinebs safrangeTis sisxlis samarTlis kodeqsis wigni IV, Tavi `Ralati<br />

da SantaJi~. gzadagza aRvniSnavT, rom saubaria provikaciaze, romelsac ar gamouwvevia<br />

mavne Sedegebi amsruleblis nebisagan damoukidebeli mizezebis gamo, e. i. Seumdgar<br />

provokaciaze. aseTi deliqtis Cadenis xerxebs Soris dasaxelebulia zegavlenis moxdena<br />

an ZaladobiTi qmedebebi, romlebsac ssk zogadi nawili provokaciis xerxebad ar<br />

iTvaliswinebs.<br />

xSirad, provokaciad iTvleba iseTi `waqezebac, romelic mimarTulia ganusazRvrel<br />

pirTa jgufze. amis magaliTad SegviZlia movitanoT provokacia, romlisTvisac pasuxismgebloba<br />

gansazRvrulia ssk 223-14 muxliT. sami wliT patimrobiTa da jarimiT isjeba<br />

iseTi produqtebis, nivTebisa da meTodebis propag<strong>and</strong>a an reklamireba, romlebic rekomendirebulia,<br />

rogorc TviTmkvlelobis Casadeni saSualebebi. gasagebia, rom mocemul<br />

SemTxvevaSi, aRniSnul saSaulebebze informacias ar hyavs konkretuli adresati.<br />

winaaRmedg SemTxvevaSi, pasuxismgebloba dadgeba sxva samarTaldarRvevisaTvis, romelsac<br />

iTvaliswinebs ssk 223-13 muxli.<br />

provokaciad SeiZleba CaiTvalos agreTve is qmedebebi, romlebmac ar gamoiRes Sebamisi<br />

Sedegi. zeviT ukve visaubreT saxelmwifos winaaRmdeg mimarTul danaSaulTa<br />

provokaciaze, romelic Tavisi arsiT iTvleba Seumdgarad. es exeba rig sxva danaSaulebriv<br />

qmedebebs, magaliTad, waqezeba narkotikuli saSualebebis moxmarebisaken, romelic<br />

eqvemdebareba dasjadobas saxalxo j<strong>and</strong>acvis kodeqsis mux. L. 630. ganxiluli<br />

`gamonaklisi wesebidan~ mniSvnelovani Taviseburebaa, rom pasuxismgebloba aseTi provokaciisaTvis<br />

dgeba, rogorc damoukidebeli samarTaldarRvevisaTvis da piri icnoba<br />

mis amsruleblad.<br />

provokaciisagan gansxvavebiT, brZanebis micema aris amsruleblisaTvis aucilebeli<br />

monacemebis wardgena danaSaulebrivi qmedebis gansaxorcieleblad. mocemul SemTxvevaSi<br />

ar aris Zaldataneba, romelic damaxasiaTebelia provokaciisaTvis. amasTanave,<br />

Tanamonawilis pasuxismgeblobis aucilebeli pirobaa, rom misi miTiTebebi da instruqciebi<br />

gamoyenebul iqna danaSaulis Cadenisas.<br />

sasamarTlo praqtika mijnavs brZanebas im ubralo cnobebisagan, romelTa mopovebac<br />

ar eqvemdebareba sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas. Tumca, pirvelisa da meoris<br />

gamijvna Zalian rTulia. praqtikaSi iyo SemTxvevebi, roca SemdgomSi msxverplze miRebuli<br />

monacemebi Sefasebul iqna, rogorc gacemuli brZaneba. 1966 wels, gasamarTlda<br />

moqalaqe, romelmac meore pirs uTxra, rom maTi saerTo nacnobi `kargia mxolod sasikvdilod~.<br />

es naTqvami aRiarebul iqna brZanebis micemad dazaralebulisaTvis sicocxlis<br />

mosaspobad. sasamarTlos mier ama Tu im Setyobinebis `ubralo cnobad wardgenis~ aRiareba<br />

iSviaTia. literaturaSi magaliTis saxiT motanilia mxolod erTi _ braldebulma


misTvis dasmul SekiTxvaze upasuxa Tavis sayvarels, rom mas SeuZlia muclis moSla<br />

ineqciiT. sasamarTlom cno, rom am SemTxvevaSi `iZuleba~ imdenad zogadi da ganusazRvreli<br />

xasiaTis iyo, rom es faqti saWiroa CaiTvalos `ubralo cnobis wardgenad~.<br />

Tanamonawileobis moraluri elementis Sefasebisas, franguli doqtrinis amosavalia,<br />

rom Tanamonawileoba unda iyos gacnobierebuli monawileoba danaSaulebrivi qmedebis<br />

CadenaSi. es gamomdinareobs kodeqsidan (abz. 1, muxli 121-7), sadac saubaria `Segnebulobaze~<br />

(sciemment) da imave muxlis meore abzacidan, sadac saubaria wamqezeblobaze,<br />

romelic aris mxolod Segnebuli aqti. piris braleulobis dadgena braldebis<br />

mxares da mosamarTles eyrdnoba. amasTanave, praqtika Tanamonawileobas aRiarebs rogorc<br />

ganzrax, ise gaufrTxileblobiT danaSaulebriv qmedebaSi. mgzavri, romelic aqezebs<br />

mZRols gadaWarbebuli siCqariT svlisaken, ris Sedegadac zaraldeba fexiT mosiarule,<br />

iTvleba Tanamonawiled. amasTanave, safrangeTis sakasacio sasamarTlo gadawyvetilebaSi<br />

imeorebs formulas, romelic Cawerilia 1934 wlis 14 dekembris sisxlis saqmeTa<br />

palatis gadawyvetilebaSi: `mdgomareoba (Tanamonawileoba, ssk mux. 59, 60; 1810 w.)<br />

atarebs zogad xasiaTs da gamoiyeneba yvela danaSaulTan dakavSirebiT da maT Soris,<br />

gaufrTxileblobiTi danaSaulis drosac~.<br />

sisxlissamarTlebrivi doqtrina aseve, cnobs Tanamonawileobis SesaZleblobas<br />

gaufrTxileblobiT deliqtebSi. frangi mecnier-iuristebi Tvlian, rom winaswar Se-<br />

Tanxmeba pirebisa raime saSiS qcevaze, romelic sisruleSi mohyavs erT-erT maTgans, orives<br />

pasuxismgeblobis safuZvels iZleva, ramdenadac orive acnobierebda, rom riskavdnen.<br />

amasTanave, doqtrinaSi aRniSnulia, rom mocemul SemTxvevaSi, ar Rirs mivmarToT<br />

Tanamonawileobis codnas, ramdenadac es pirebi cnobili unda iqnen Tanaamsruleblebad<br />

da ara Tanamonawileebad. meore piris brali (mgzavrze motanil magaliTSi) erwymis<br />

danaSaulebrivi qmedebis Semadgenel ZiriTad maxasiaTeblebs, amitom igi iseTive Tanaamsrulebelia,<br />

rogorc pirveli, rasac sasamarTlo praqtika nawilobriv amtkicebs. ase<br />

magaliTad, teqnikurad gaumarTavi satvirTo manqanis mesakuTre cnobil iqna gaufrTxileblobiT<br />

danaSaulis Tanaamsruleblad da ara Tanamonawiled, misi TanamSromlis<br />

mier mesame piris sicocxlis xelyofisaTvis. sxva SemTxvevaSi, Tanaamsruleblad iqna cnobili<br />

mZRoli, romelmac megobars, romelsac ar hqonda marTvis ufleba, gadasca avtomanqana,<br />

ramac gamoiwvia adamianTa msxverpli.<br />

sasamarTlo praqtikaSi aranakleb problematuria Tanamonawilis qmedebis kvalifikaciasTan<br />

dakavSirebuli sakiTxi amsruleblis eqscesis dros. Tanamonawileobis aqcesoruli<br />

Teoriis Tanmimdevrul gamoyenebas mivyavarT iqamde, rom amsruleblis eqscesi<br />

danaSaulad Seeracxeba Tanamonawilesac. Zarcvis faqtebTan dakavSirebiT, frangi mosamarTleebi<br />

Tanamonawileebs brals debdnen iseT damamZimebel garemoebebze, rogoricaa:<br />

jgufuroba, satexi instrumentebis gamoyeneba, sacxovrebelSi SeRweva, romelTa Sesaxebac<br />

arc icodnen Tanamonawileebma da arc hqondaT ganzraxuli. amasTan dakavSirebiT,<br />

frangi mosamarTleebi adgenen amsruleblis eqscesis Semdeg sam SemTxvevas: 1. amsrulebeli<br />

axorcielebs absoluturad sxva qmedebas, vidre igegmeboda da warmodgenili<br />

hqondaT Tanamonawileebs; 2. qmedeba misi ganxorcielebisas garTulda iseTi garemoebebis<br />

gamo, romlebic Tavdapirvelad ar iyo gaTvaliswinebuli da ar SeiZleboda cno-<br />

109


marTlmsajuleba<br />

110<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

bili yofiliyo TanamonawilisaTvis; 3. Tanamonawiles aqvs ganusazRvreli ganzraxva da<br />

mzadaa miuerTdes amsruleblis qmedebas.<br />

safrangeTis sasamarTlo praqtikas ukavia pozicia, romlis Tanaxmadac mxolod<br />

pirvel SemTxvevaSi Tanamonawilis pasuxismgebloba amsruleblis eqscesisaTvis gamoricxulia.<br />

danarCen SemTxvevebSi, igi srul pasuxismgeblobas akisrebs Tanamonawiles<br />

amsruleblis mier ganxorcielebul qmedebaSi, maSinac ki, Tu isini Tanamonawiles obieqturad<br />

Seeracxeba.<br />

safrangeTis sakasacio sasamarTlos sisxlis samarTlis saqmeTa palatam, 1947 wlis<br />

31 dekembris gadawyvetilebaSi mocemul sakiTxTan dakavSirebiT miuTiTa Semdegi: `Tanamonawilem<br />

unda gaiTvaliswinos yvela makvalificirebeli garemoeba, romelic SeiZleba<br />

mohyves Cafiqrebul danaSauls, yvela garemoeba, romlebic SeiZleba mas Tan axldes~.<br />

es wesi moqmedia, Sesabamisad, gamoiyeneba dResdReobiT da vrceldeba ganusazRvreli<br />

ganzraxviT Tanamonawileobisas.<br />

sisxlis samarTlis doqtrinaSi aseve iTvleba, rom Tu sxvaoba Cafiqrebulsa da faqtobrivad<br />

Cadenil danaSauls Soris exeba danaSaulebrivi qmedebis ZiriTad Semadgenel<br />

elementebs, Tanamonawile ar isjeba amsruleblis mier Cadenili qmedebisaTvis. Tu sxvaoba<br />

exeba danaSaulebrivi qmedebis mxolod calkeul garemoebebs, magaliTad, damamZimebels,<br />

Tanamonawile eqvemdebareba pasuxismgeblobas amgvari qmedebisaTvis. 4<br />

kidev erTi problema TanamonawileTa mier danaSaulze nebayoflobiT xelis aRebas-<br />

Tan aris dakavSirebuli. franguli kanonmdeblobiT ar isjeba, magaliTad, is vinc danaSaulis<br />

Casadenad micemul saSualebebs Semdeg CamoarTmevs da SemdegSi ar exmareba<br />

amsrulebels misi ganzraxvis ganxorcielebaSi. marTalia, pasuxismgebloba ekisreba<br />

mxolod aqtiuri qmedebis ganxorcielebis SemTxvevaSi da ara umoqmedobisas. pirma unda<br />

gaakeTos yvelaferi, raTa danaSaulebrivi Sedegi ar dadges.<br />

safrangeTis moqmedi sisxlis samarTlis kodeqsiT Tanamonawile iseve eqvemdebareba<br />

dasjadobas, rogorc amsrulebeli. amasTan, kanoni ar ixilavs pasuxismgeblobis Semsubuqebas<br />

an gamkacrebas calkeuli TanamonawilisaTvis maT mier Sesrulebul rolebTan<br />

dakavSirebiT.<br />

Tanamonawileobis Seswavlis Sesaxeb Teoria gamomdinareobs misi ori principidan _<br />

`qmedebis gadmoReba~ da `sasjelis gadmoReba~. axalma sisxlis samarTlis kodeqsma<br />

meore principze uari Tqva. ar SeiZleba visaubroT sasjelis gadmoRebaze, magaliTad,<br />

im SemTxvevaSi, roca amsrulebeli iuridiuli piria, ramdenadac am ukanasknelisaTvis<br />

sisxlis samarTlis kodeqsSi gaTvaliswinebulia specifikuri sasjelis saxeebi, romlebic<br />

principSi ar SeiZleba dauniSnoT fizikur pirebs (iuridiuli piris likvidacia da<br />

a.S.).<br />

safrangeTis sisxlis samarTalSi Tanamonawileobis institutis ganxilvasTan dakav-<br />

SirebiT saWiroa ramdenime sityviT SevexoT iseT specifikur instituts, rogoricaa<br />

sxvaTa qmedebebze pasuxismgebloba. aseTi pasuxesmgebloba warmoadgens samoqalaqosamarTlebriv<br />

instituts da pasuxismgebloba ekisrebaT mSoblebs maTi arasrulwlovani<br />

Svilebis mier ganxorcielebul qmedebebze, Tu am qmedebebma gamoiwvies ziani (safrangeTis<br />

samoqalaqo samarTlis kodeqsi, mux. 1384). sisxlis samarTalSi gansxvavebiT


samoqalaqo samarTlisagan moqmedebs piradi pasuxismgeblobis principi, anu TiToeuli<br />

pasuxs agebs mis mier ganxorcielebuli qmedebisaTvis (ssk mux. 121-1).<br />

amasTanave, safrangeTis sisxlis samarTali zRvrul farglebSi uSvebs sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxismgeblobis SesaZleblobas erTi piris danaSaulebrivi qmedebisaTvis,<br />

romelic sinamdvileSi sxva piris mieraa Cadenili. aseT SemTxvevebzea saubari<br />

frangul samarTalSi sxvisi qmedebebis sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobaze<br />

(responsabilité penal du fait d’autrui). axali sisxlis samarTlis kodeqsis miRebiT es instituti,<br />

romelsac franguli warmomavloba aqvs da gamyarebulia sxva saxelmwifoTa samarTlebriv<br />

sistemebSi, magaliTad, inglisSi (vicarious liability), rac zemoT miTiTebuli sisxlissamarTlebrivi<br />

principebidan gamonaklisia. aRsaniSnavia, rom zogierTi iuristi<br />

aq ver xedavs piradi pasuxismgeblobis principis darRvevas, ramdenadac isini Tvlian,<br />

rom `pasuxismgebloba sxvisi qmedebisaTvis warmoadgens, sinamdvileSi pirad brals,<br />

radgan pirma daarRvia zedemxedvelobis movaleoba amsruleblis danaSaulebriv qmedebaze,<br />

<strong>and</strong>a es piri Tavad warmoadgens danaSaulebrivi qmedebis irib amsrulebels~ 5 e. i.<br />

Cadis danaSaulebriv qmedebas mesame piris meSveobiT, romelic sinamdvileSi udana-<br />

Sauloa.<br />

am institutis mniSvnelobaa, rom misi meSveobiT safrangeTis sisxlis samarTalSi<br />

ivseba xarvezi, romelic zogadi wesiT umoqmedobis dasjis nebas ar iZleva. ukanaskneli<br />

eqvemdebareba sisxlis samarTlis pasuxismgeblobas mxolod maSin, roca kanonmdebeli<br />

pirdapir iTvaliswinebs amas.<br />

sxvisi qmedebisaTvis pasuxismgeblobis instituti iZleva saSualebas iseTi umoqmedobis<br />

dasjisas, romelic specialurad araa daTqmuli normatiulsamarTlebriv aqtSi.<br />

samuSaos mimcemi, magaliTad, SeiZleba daisajos danaSaulisaTvis, rodesac ar axorcielebs<br />

masze dakisrebul kontrolsa da zedamxedvelobas mis daqvemdebarebaSi myofebze,<br />

an ar zemoqmedebs maT mier Cadenil danaSaulebriv qmedebebze, Tu pirebTan mimarTebaSi<br />

xelmZRvaneli axorcielebs saxelisuflebo uflebamosilebas, an rogorc frangi<br />

iuristebi amboben, igi aris maTi qmedebebis `garanti~. sasamarTlo praqtikaSi iyo SemTxvevebi,<br />

roca iuridiuli piris generaluri direqtori, romelic flobda uZrav qonebas,<br />

gasamarTlebuli iqna uxarisxo saremonto samuSaoebisaTvis, romelmac gamoiwvia mavne<br />

Sedegebi, miuxedavad imisa, rom es samuSao davalebuli hqondaT mis specialistebs,<br />

romlebmac arakeTilsindisierad Seasrules TavianTi movaleobebi. 6 uZravi qonebis<br />

mesakuTreebi aseve, pasuxs ageben maT mier daqiravebuli muSebis movaleobebis darRvevis<br />

SemTxvevaSi. Tu aseTma darRvevebma gamoiwvia adamianTa janmrTelobis dazianeba<br />

an sxvagvari mavne Sedegebi, samuSaos mimcemebi pasuxs ageben, rogorc uSualo amsruleblebi.<br />

am mesakuTreTa gansja efuZneba maT braleulobas, vinaidan ar ganaxorcieles<br />

maTze dakisrebuli kontroli.<br />

sxvaTa qmedebebze pasuxismgebloba gaTvaliswinebulia sxva SemTxvevebSic. magali-<br />

Tad, sagzao kodeqsis Tanaxmad (abz. 1 mux. L. 21-1), satransporto saSualebebis mesakuTres<br />

ekisreba pasuxismgebloba deliqtisaTvis, romelic dakavSirebulia sadgomis<br />

wesis darRvevasTan, fors-maJoruli garemoebebis SemTxvevebis gamoklebiT, romelTa<br />

damtkiceba an monacemebis wardgena sinamdvileSi samarTaldamrRvevi amsruleblis<br />

111


marTlmsajuleba<br />

112<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

Sesaxeb ekisrebaT maT. magaliTis saxiT SeiZleba movitanoT aseve, im iuridiuli pirebis<br />

sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba, romlebic maTi organoebisa da warmomadgenlebis<br />

mier Cadenili danaSaulebrivi qmedebisaTvis pasuxs ageben (ssk mux. 121-2).<br />

Tanamonawileobis TvalsazrisiT, xelmZRvanelebis, mesakuTreebis, samuSaos mimcemisa<br />

da sxva pirTa qmedebebi, romlebsac SeiZleba sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba<br />

daekisroT sxvaTa qmedebebisaTvis praqtikaSi sxvadasxvagvarad kvalificirdeba.<br />

erT SemTxvevaSi, sasamarTlo aseT pirebs aRiarebda Tanaamsruleblebad, sxva SemTxvevaSi<br />

_ Tanamonawileebad. moceul sakiTxTan dakavSirebiT sasamarTlo praqtika sakmaod<br />

winaaRmdegobrivia. amasTanave, aRiarebulia, rom Tavisi uflebamosilebis nawilis<br />

xelqveiTisaTvis gadacema xelmZRvanels aTavisuflebs pasuxismgeblobisagan. pasuxismgebloba<br />

ar dgeba im SemTxvevaSic, Tu miTiTebuli pirebi daamtkiceben, rom sxva piris<br />

mier Cadenil deliqtSi maTi piradi braleuloba (gaufrTxileblobiTac ki) savsebiT<br />

gamoricxulia.<br />

danaSaulSi Tanamonawileoba italiis sisxlis samarTlis kodeqsis mixedviT<br />

italiis sisxlis samarTlis kodeqsi, gansxvavebiT saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

kodeqsisagan, ar Seicavs Tanamonawileobis cnebis gansazRvrebas, formebsa da Tanamonawilis<br />

saxeebs. TanamonawileTa pasuxismgeblobis sakiTxis gadawyvetaze italiur sisxlis<br />

samarTalSi mniSvnelovani gavlena moaxdina Tanamonawileobis frangulma aqcesorulma<br />

Teoriam. italiis sisxlis samarTlis kodeqsis 110-e muxlSi miTiTebulia, rom<br />

`rodesac ramdenime piri monawileobs erTsa da imave danaSaulis CadenaSi, TiToeuli<br />

maTgani imsaxurebs sasjels am danaSaulisaTvis~. amgvarad, ar xdeba maTi dayofa amsruleblad,<br />

damxmared da wamqezeblad. Tumca, sisxlis samarTlis kodeqsis 117-e muxlSi<br />

aRniSnulia, rom pirobebis an damnaSavis pirovnebis, <strong>and</strong>a damnaSavesa da dazaralebuls<br />

Soris urTierTobebis gaTvaliswinebiT _ romelime TanamonawilesTan mimarTebeSi icvleba<br />

sisxlis samarTaldarRvevisaTvis kvalifikacia, sxva yvela Tanamonawiles ki, pasuxismgebloba<br />

daekisrebaT am sisxlissamarTlebrivi darRvevisaTvis. es mdgomareoba<br />

gamoxatavs TanamonawileTa Soris aqcesorul kavSirs.<br />

italiis sisxlis samarTlis kodeqsi uSvebs Tanamonawileobas gaufrTxileblobiT<br />

Cadenil danaSaulSi. ss kodeqsis 113-e muxli gvauwyebs: `gaufrTxileblobiT danaSaulSi,<br />

rodesac Sedegi gamoiwvia ramdenime piris urTierTqmedebam, TiToeuli maTgani<br />

eqvemdebareba dasjas imis mixedviT, rac gaTvaliswinebulia mocemuli danaSaulisaTvis~.<br />

amgvarad, nebismieri piri, romlis qmedebac mizezobriv kavSirSi iyo gaufrTxileblobiT<br />

danaSaulis Camdeni subieqtis qmedebasTan, eqvemdebareba pasuxismgeblobas<br />

amsruleblis Tanabrad.<br />

italiis sisxlis samarTlis kodeqsis 111-e muxli gansazRvravs pasuxismgeblobas<br />

SualobiTi amsruleblobis dros. magaliTad, rodesac piri gamoiyenebs sisxlis samarTlis<br />

danaSaulis Casadenad Seuracxad pirs, romelsac garkveuli garemoebebis gamo<br />

ar SeiZleba daekisros sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba _ pasuxismgebloba TviT<br />

mas ekisreba. amasTanave sasjeli izrdeba.


italiis sisxlis samarTlis kodeqsi danaSaulSi Tanamonawileobis dros iTvaliswinebs<br />

rig damamZimebel da Semamsubuqebel garemoebebs. ase magaliTad, ss kodeqsis<br />

112-e muxlis 1 nawilis 1 punqtiT sasjeli izrdeba, Tu TanamonawileTa ricxvi xuTi an<br />

metia, im pirobiT Tu kanoni sxva rames ar iTvaliswinebs. aqve aRsaniSnavia, rom dana-<br />

SaulSi xuTi an meti piris monawileobis SemTxvevaSi, saWiro ar aris imis dadgena yvela<br />

monawile erToblivad acnobierebda Tu ara danaSaulSi monawileobis faqts. sakmarisia<br />

xuTi an meti monawile aRmoCndes erT adgilze danaSaulis Cadenis mizniT. 7<br />

italiis sisxlis samarTlis kodeqsi (muxli 112, naw. 1, pun. 2) iTvaliswinebs pasuxismgeblobis<br />

gamkacrebas im pirebisaTvis, vinc organizeba gaukeTa an xelmZRvanelobda<br />

danaSaulis Cadenas.<br />

ss kodeqsis (muxli 112, naw. 1, pun. 3) Sesabamisad, sasjeli izrdeba im pirebisaTvis,<br />

romlebic sargebloben saxelisuflebo, xelmZRvanelobiTi an sazedamxedvelo uflebamosilebiT<br />

da aqezeben maTze daqvemdebarebul pirebs danaSaulis Casadenad.<br />

mZimdeba pasuxismgebloba aseve pirisa, romelmac danaSaulis Casadenad daiyolia<br />

18 wlamde asakis arasrulwlovani <strong>and</strong>a fsiqikurad daavadebuli an ganuviTarebeli<br />

(muxli 112-e. naw. 1, pun. 4). aseTi amsrulebeli ar eqvemdebareba pasuxismgeblobas vinaidan<br />

Seuracxadia an sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis asaks miuRwevelia. danaSaulis<br />

wamqezebels ki, ekisreba gazrdili pasuxismgebloba.<br />

Tumca, danaSaulis Cadenaze daTanxmebis SemTxvevaSi, mosamarTles SeuZlia misi monawileebisaTvis<br />

gamoiyenos usafrTxoebis zomebi. danaSaulis wamqezebels SeiZleba Seefardos<br />

usafrTxoebis zomebi, Tu wamqezebloba warumatebeli iqna (ssk mux. 125, naw. 4).<br />

danaSaulSi TanamonawileobisaTvis Semamsubuqebeli garemoebebi gaTvaliswinebulia<br />

sisxlis samarTlis kodeqsis 114-e muxlSi. am muxlis pirveli nawiliT, sasamarTlos<br />

ufleba aqvs Tanamonawiles, romlis mier ganxorcielebuli qmedebebi umniSvnelo xasiaTisaa,<br />

Seumsubuqos sasjeli. ss kodeqsis 114-e muxlis safuZvelze, sasjeli SeiZleba<br />

Seumsubuqdes im pirebsac, romlebic daiyolia wamqezebelma, aseve, 18 wlis asaks miuRwevlebs,<br />

gonebrivad CamorCenilebs an fsiqikur avadmyofebs, Tu isini ar iyvnen Seuracxadebi.<br />

italiis sisxlis samarTlis kodeqsis 116-e muxli iTvaliswinebs pasuxismgeblobas<br />

amsruleblis eqscesis dros im SemTxvevaSi, roca Cadenilia iseTi marTlsawinaaRmdego<br />

qmedeba, romelsac ar moicavda sxva Tanamonawilis ganzraxva, isic pasuxs agebs am danaSaulisaTvis,<br />

Tu Sedegi gamoiwvia misma moqmedebam an umoqmedobam. Tu Cadenili mar-<br />

TlsawinaaRmdego qmedeba ufro mZimea, vidre pirs surda, maSin sasjeli am pirTan mimar-<br />

TebaSi iklebs.<br />

aseTi mdgomareoba cxadyofs amsruleblis mier TanamonawileTa ganzraxvisa da maT-<br />

Tan SeTanxmebis gareSe Cadenili qmedebis _ TanamonawileTa qmedebasTan obieqturi<br />

Seracxvis SesaZleblobas. ganvixiloT SemTxveva, roca ori piri SeTanxmda qurdobis<br />

Casadenad. erTma gaaRo saketi da darCa gareT, xolo meore Sevida nivTebis gamosatanad.<br />

SenobaSi Sesulma iq myofi arasrulwlovani gogona gaaupatiura da aseve, Caidina qurdoba.<br />

italiis ss kanoniT, meore Tanamonawilemac pasuxi unda agos ara mxolod qurdobisaTvis,<br />

aramed gaupatiurebisTvisac, radgan misi qmedeba xels uwyobda am dana-<br />

Saulis Cadenas, Tumca sasjeli Seumcirdeba.<br />

113


marTlmsajuleba<br />

114<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

italiis ss kodeqsis 118-e muxli Seicavs specialur miTiTebebs damamZimebeli da<br />

Semamsubuqebeli garemoebebis Sesaxeb Tanamonawileobisas obieqturi Seracxvis gamoyenebasTan<br />

dakavSirebiT, romlis Tanaxmadac: `obieqturi garemoebebi, romlebic amZimeben<br />

an amsubuqeben sasjels, maSinac ki, Tu isini ar iyo cnobili yvela TanamonawilisaTvis<br />

(marTlsawinaaRmdego qmedebisas) gaiTvaliswineba maT sawinaaRmdegod an maT<br />

sasargeblod. subieqturi garemoebebi, romlebic ar axasiaTebs danaSaulis Camdens da<br />

amZimeben sasjels erTi monawilisaTvis, iseve gaiTvaliswineba sxva TanamonawileebisaTvisac,<br />

maSinac ki, Tu maT amis Sesaxeb ar icodnen, magram xels uwyobdnen danaSaulis<br />

Cadenas. sasjeli exeba mxolod im pirs, visTanac mas aqvs urTierToba~.<br />

amgvarad, kanonidan gamomdinare, Tu mkvleloba Cadenilia qvena grZnobiT an arasapatio<br />

motiviT, rac ss kodeqsis 61-e da 576-e muxlebis Sesabamisad, mkvlelobis damamZimebeli<br />

garemoebebia, mkvlelobis xelSemwyob Tanamonawiles, romelmac ar icoda<br />

amsruleblis namdvili motivaciis Sesaxeb, ekisreba sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba<br />

damamZimebel garemoebebSi Cadenili mkvlelobisaTvis.<br />

amsruleblis qvena grZnobis an arasapatio motiviT mkvlelobisaTvis pasuxismgebloba<br />

avtomaturad vrceldeba sxva Tanamonawileebzec, romlebsac ar gaaCniT msgavsi<br />

motivacia da ar icodnen amsruleblis am motivis Sesaxeb, exmarebodnen mas magaliTad,<br />

megobrulad.<br />

italiis ss kodeqsi TanamonawileobasTan erTad, Seicavs danaSaulebrivi gaerTianebis<br />

iseT saxes rogoricaa _ mafia, romelic mocemulia ss kodeqsis kerZo nawilis V<br />

ganyofilebaSi _ `sazogadoebrivi wesrigis winaaRmdeg danaSaulobebi~. ssk danaSaulebriv<br />

gaerTianebaSi gulisxmobs sami an meti piris SekavSirebas ramdenime danaSaulis<br />

Casadenad. danaSaulebrivi gaerTianebis organizatori erTi faqtisTvisac ki, isjeba<br />

Tavisuflebis aRkveTiT 3-dan 7 wlamde (ssk 416 m. naw. 1). danaSaulebrivi gaerTianebis<br />

erT faqtSi monawileobisaTvisac ki, pirs ekisreba sasjeli Tavisuflebis aRkveTis<br />

saxiT, 1-dan 5 wlamde (ssk 416 m. naw. 2).<br />

Tu danaSaulebriv gaerTianebaSi gaerTi<strong>and</strong>a aTi da meti piri, am TanamonawileTaTvis<br />

sasjeli izrdeba erTi mesamediT (ssk 416 m. naw. 4).<br />

1982 wlis 13 seqtembris # 646 kanoniT, italiis sisxlis samarTlis kodeqss daemata<br />

416-b muxli, romelmac ganavrco danaSaulebrivi gaerTianebis _ mafiis cneba da mis<br />

TanamonawileTa pasuxismgeblobis reglamentacia. danaSaulebrivi gaerTianebis _ mafiis<br />

cnebaSi igulisxmeba iseTi organizacia, romelTa monawilenic `erTi<strong>and</strong>ebian sxva<br />

pirebis dasaSineblad, raTa moipovon urTierTTavdeboba da daicvan dumilis kanoni<br />

danaSaulis Cadenis mizniT, pirdapiri an iribi gzebiT daeuflon Tanamdebobebs, romelic<br />

saSualebas miscems maT marTon <strong>and</strong>a akontrolon ekonomika, gaanawilon koncesiebi,<br />

gascen nebarTvebi, dadon garigebebi komunalur momsaxurebaze da aseve, moipovon<br />

ukanono privilegiebi TavianTTvis an sxvaTaTvis~ (ssk 416-b mux. naw. 3).<br />

sami an meti pirisagan Semdgari mafiis tipis gaerTianebis monawileni isjebian aseT<br />

gaerTianebaSi monawileobis Tundac erTi faqtisaTvis Tavisuflebis aRkveTiT, 3-dan<br />

6 wlamde (ssk 416-b mux. naw. 1).<br />

mafiis tipis danaSaulebrivi gaerTianebis organizatorebi da wamqezeblebi isjebian<br />

Tavisuflebis aRkveTiT 4-dan 9 wlamde (ssk 416-b mux. naw. 2).


danaSaulSi Tanamonawileoba germaniis sisxlis samarTlis kodeqsis mixedviT<br />

germaniis sisxlis samarTlis kodeqsis zogadi nawilis me-3 Tavi (§§ 25-31) eZRvneba<br />

danaSaulSi Tanamonawileobis institutis samarTlebrivi regulirebis sakiTxebs. sisxlissamarTlebrivi<br />

doqtrina da kanonmdebeli gamoyofs Tanamonawileobis or formas:<br />

amsrulebloba (Taetershaft) da wamqezebloba, daxmareba (Teilnahme). germaniis sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsi ar Seicavs Tanamonawileobis cnebis ganmartebas. doqtrinaSi Tanamonawileoba<br />

gagebulia rogorc ramdenime piris sxvadasxva saxiT monawileoba ganzraxi danaSaulis<br />

CadenaSi. kanonmdebeli gamoyofs Tanamonawileobis or ZiriTad formas: 1.<br />

amsrulebloba; 2. wamqezebloba da daxmareba. amsruleblobis instituti gansazRvrulia<br />

germaniis sisxlis samarTlis kodeqsis §25-Si. am normis analizi saSualebas gvaZlevs<br />

gamovyoT amsruleblis sami forma: erTpirovnuli amsrulebloba (Alleintaetersch<br />

aft), SualobiTi amsrulebloba (Miltetxire Taeterschaft) da Tanaamsrulebloba (Mittaete rschaft).<br />

am paragrafidanve gamomdinareobs, rom amsruleblad iTvleba is, vinc Cadis danaSaulebriv<br />

qmedebas, kerZod: 1. TviTon; 2. sxvisi meSveobiT, romelic iTvleba danaSaulis<br />

Cadenis `iaraRad~. germaniis sisxlis samarTlis doqtrina amsruleblis Semdeg ganmartebas<br />

iZleva: amsruleblad iTvleba is, vinc ganzrax danaSauls Cadis uSualod sakuTari<br />

surviliT. Tu es survili aerTianebs ramdenime pirs, maSin saubaria Tanaamsruleblobaze.<br />

germaniis sisxlis samarTlis kodeqsis 25-e paragrafis 1 abz. qmnis sakanonmdeblo<br />

safuZvels im pirTa qmedebebis samarTlebrivi SefasebisaTvis, romlebic erTsa<br />

da imave qmedebis Semadgenlobas axorcieleben erTmaneTis paralelurad (Nabentaeterschaft).<br />

aseTi situacia gvxvdeba, roca ramdenime piri, romelTaganac TiToeuli axorcielebs<br />

qmedebis Semadgenlobas, miiswrafvis erTi da imave danaSaulebrivi Sedegisaken,<br />

Tumca TiToeuli maTgani moqmedebs erTmaneTisagan damoukideblad. magaliTad, a da b<br />

erTdroulad esvrian g-s mosaklavad. a-m da b-m ar ician erTmaneTis arseboba. a da b<br />

arian egreT wodebuli amsruleblebi.<br />

Tanaamsrulebloba ganimarteba, rogorc marTlsawinaaRmdego qmedebis ramdenime<br />

piris mier erToblivad Cadena. germaniis sisxlis samarTlis doqtrinaSi mocemuli niSani<br />

ganixileba, rogorc Segnebuli da sasurveli urTierTqmedeba.<br />

gaufrTxileblobiTi danaSaulebrivi qmedebebis amsruleblad iTvleba yoveli, vinc<br />

axorcielebs qmedebis Semadgenlobas, ar acnobierebs da ar surs misi Cadena erToblivad.<br />

Tanamonawileobis meore formas warmoadgens wamqezebloba (§26) da daxmareba (§27).<br />

am formis ZiriTadi gansxvaveba amsruleblobisagan mdgomareobs imaSi, rom wamqezebels<br />

da damxmares, rogorc wesi, danaSaulebrivi qmedebis CadenaSi ZiriTadi mniSvneloba ki<br />

ar gaaCniaT, aramed aqvT mxolod daqvemdebarebuli, Tumca, aratolfasovani mniSvneloba.<br />

germaniis sisxlis samarTlis doqtrinaSi da sasamarTlo praqtikaSi `amsrulebloba<br />

moicavs mTel danaSaulebriv qmedebas~. wamqezeblobisa da daxmarebis roli sxvagvaria.<br />

wamqezeblad iTvleba is, vinc ganzrax agulianebs pirs ganzraxi danaSaulis Casadenad,<br />

xolo damxmarea is, vinc xels uwyobs sxvas ganzrax danaSaulis CadenaSi. germaniis<br />

115


marTlmsajuleba<br />

116<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

sisxlis samarTlis kodeqsis §26 adgens, rom wamqezeblis pasuxismgebloba iseTivea,<br />

rogorc amsruleblis. sisxlis samarTlis kodeqsis §27-is safuZvelze damxmaris pasuxismgebloba<br />

damokidebulia amsruleblis pasuxismgeblobaze. am kavSiridan gamomdinare,<br />

SeiZleba visaubroT Tanamonawileobis aqcesorul bunebaze.<br />

germaniis sisxlis samarTlis doqtrina wamqezeblobaSi gulisxmobs sxva piris ganzrax<br />

Segulianebas danaSaulebrivi qmedebis Casadenad. germaniis sasamarTlo praqtika,<br />

rogorc wesi, mocemul situaciaSi gamodis iqidan, rom wamqezebelma unda Camouyalibos<br />

pirs danaSaulebrivi qmedebis Cadenis ganzraxva. mocemul situaciaSi wamqezeblobad<br />

SeiZleba aRiarebul iqnas aseve, pirisaTvis danaSaulebrivi qmedebis Cadenis `gamyareba~<br />

Tu misi Cadenis ganzraxva jer kidev, bolomde ar iyo Camoyalibebuli.<br />

amgvarad, wamqezebloba xasiaTdeba obieqturi da subieqturi maxasiaTeblebiT:<br />

a) sul mcire, ganzraxi marTlsawinaaRmdego qmedebis mcdeloba an damTavrebuli ganzrax<br />

marTlsawinaaRmdego qmedeba; b) qmedebis Cadenisken Segulianeba, misi Cadenis<br />

gadawyvetilebis aRZvra. wamqezeblobis subieqturi maxasiaTebelia misi ormxrivi ganzraxva<br />

_ Segulianeba ganzraxi marTlsawinaaRmdego qmedebis Casadenad da misi Cadenis<br />

gadawyvetilebis ganmtkiceba.<br />

daxmareba gulisxmobs nebismieri formiT xelSewyobas danaSaulebrivi qmedebis<br />

Casadenad. germaniis sisxlis samarTlis kodeqsi adgens, rom damxmare isjeba SedarebiT<br />

msubuqad, vidre wamqezebeli (§49, abz. 1).<br />

amgvarad, daxmareba, iseve rogorc waqezeba, xasiaTdeba obieqturi da subieqturi<br />

maxasiaTeblebiT: a) sul mcire, ganzrax marTlsawinaaRmdego qmedebis mcdeloba da<br />

damTavrebuli ganzraxi marTlsawinaaRmdego qmedeba; b) qmedebis ganxorcielebaSi<br />

xelSewyoba. daxmarebis subieqturi maxasiaTebelia ormxrivi ganzraxvis arseboba _ daxmareba<br />

ganzraxi marTlsawinaaRmdego qmedebis dasadgomad da mocemuli qmedebis CadenaSi<br />

xelSewyoba.<br />

rogorc aRvniSneT, germaniis sisxlis samarTlis kodeqsi ar Seicavs Tanamonawilis<br />

iseT saxes, rogoricaa organizatori (gansxvavebiT saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

kodeqsisagan, sadac Tanamonawilis erT-erT subieqts organizatori warmoadgens, romlis<br />

danaSaulebrivi qmedebebi iTvaliswineben gansxvavebul sisxlissamarTlebriv Sefasebas),<br />

rac danaSaulSi Tanamonawileobis institutis specifikaa germaniis sisxlis samarTalSi.<br />

yovel konkretul SemTxvevaSi, e. w. `organizatori~ iTvleba danaSaulis sxva<br />

Tanamonawiled, rogoricaa: amsrulebeli, wamqezebeli da damxmare. igi umetesad, dana-<br />

Saulebrivi qmedebis amsruleblad (Tanaamsruleblad) iTvleba, anu rogorc zemoT<br />

aRvniSneT, danaSaulSi amsruleblobis centraluri figuraa. germaniis sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsis kerZo nawiliT gaTvaliswinebulia sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba<br />

danaSaulebrivi da teroristuli gaerTianebebis SeqmnisTvis (§§ 129, 129 a).<br />

Tanamonawileoba SesaZlebelia mxolod danaSaulebrivi qmedebis dasrulebamde. dasrulebis<br />

Semdeg ki, ukve saqme gvaqvs sxvadasxva saxis dafarvebTan, romlebic iTvlebian<br />

damoukidebeli saxis danaSaulobad da romelTaTvisac sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba<br />

gaTvaliswinebulia germaniis sisxlis samarTlis kodeqsis kerZo nawilis Sesabamisi<br />

normebiT.


ac Seexeba TanamonawileTa sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas, SeiZleba aRvniSnoT,<br />

rom:<br />

1. TiToeul Tanamonawiles sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba ekisreba misi bralis<br />

Sesabamisad (§ 29 ssk);<br />

2. Tu amsruleblis sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis dasakisreblad aucilebelia<br />

misTvis damaxasiaTebeli niSnebis arseboba (§ 14, abz. 1, e.i. aqvs kanoniT gansazRvruli<br />

specialuri subieqtisaTvis damaxasiaTebeli niSnebi) da Tu aseTi niSnebi<br />

ar arsebobs sxva TanamonawileebTan (wamqezeblis an damxmaris), maSin sasamarTlo<br />

valdebulia am ukanasknelT Seumsubuqos sasjeli;<br />

3. Tu wamqezeblobas da daxmarebas adgili aqvs Tanamonawileobis mcdelobaSi (§ 30<br />

ssk), maSin maT sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba daekisrebaT danaSaulis mcdelobisaTvis;<br />

amasTanave, sasamarTlo umsubuqebs maT sasjels; es samarTlebrivi midgoma<br />

aris im pirebTan mimarTebaSic, romlebic `gamoxataven mzadyofnas danaSaulis<br />

Casadenad, vinc iRebs sxvis winadadebas an vinc Tanxmdeba sxva pirebs Caidinos danaSauli<br />

an iyoliebs danaSaulis Casadenad~;<br />

4. rig SemTxvevebSi, SeiZleba adgili hqondes Tanamonawileobis mcdelobaze nebayoflobiT<br />

xelis aRebas, rac ar iwvevs sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas (§ 31<br />

ssk).<br />

danaSaulSi Tanamonawileoba iaponiis sisxlis samarTlis kodeqsis mixedviT<br />

iaponiis sisxlissamarTlebrivi doqtrina ganixilavs Tanamonawileobis or saxes _<br />

`aucileblobiT gamowveuli Tanamonawileoba~ da `nebayoflobiTi Tanamonawileoba~.<br />

pirvel saxes miekuTvneba SemTxveva, rodesac danaSauli ar SeiZleba Cadenil iqnes sxvagvarad,<br />

Tu ara TanamonawileobiT. meore saxeSi igulisxmeba SemTxvevebi, rodesac danaSauli<br />

SeiZleba Cadenil iqnes erTi amsruleblis mier. iaponiis sisxlis samarTlis kodeqsis<br />

zogadi nawili moicavs mxolod `nebayoflobiT Tanamonawileobas~ da xSirad, Tanamonawileobis<br />

xsenebisas mxedvelobaSi aqvT swored `nebayoflobiTi Tanamonawileoba~.<br />

`aucileblobiT gamowveuli Tanamonawileoba~ aris kategoria, romelic gamomdinareobs<br />

kerZo nawilis normebidan da zogadi nawilis debulebebi `nebayoflobiT Tanamonawileobis~<br />

Sesaxeb masze ar vrceldeba.<br />

`nebayoflobiTi Tanamonawileobis~ formebia: Tanaamsrulebloba, wamqezebloba,<br />

daxmareba, romlebic ganixilebian sisxlis samarTlis kodeqsis zogadi nawilis Sesabamis<br />

muxlebSi (60-62). iaponeli mecnierebi sugiama da vati Tanamonawileobis `xarisxs~<br />

am formebad dayofis kriteriumad Tvlian. `piri, romelic individualurad axorcielebs<br />

danaSaulebriv qmedebas, iwodeba amsruleblad, Tuki danaSauli Cadenilia ramdenime<br />

monawilis mier, saxeze gvaqvs Tanamonawileoba. es ukanaskneli, Tanamonawileobis<br />

xarisxidan gamomdinare, iyofa: Tanaamsruleblad, wamqezeblad da damxmared.~ 8<br />

kerZo nawilis muxlebis umravlesobaSi ganixileba erTi amsruleblis mier Cadenili<br />

danaSaulobebi. rogorc sugiama da vati aRniSnaven _ `danaSaulTa Semadgenlobebi gaT-<br />

117


marTlmsajuleba<br />

118<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

valiswinebulia danaSaulTa ganxorcielebis principis mixedviT, rogorc erTi piris<br />

mier Cadenili qmedeba~. 9<br />

`Tanaamsruleblobis SemTxvevaSi, ori an meti piri erToblivad axorcielebs danaSauls<br />

(ssk mux. 60). yvelani erTad ki, amsruleblebi arian~. 10<br />

Tanaamsruleblobis Sesaxeb arsebobs ori midgoma: 1. danaSaulTa erTobliobis Teoria,<br />

romlis Tanaxmadac, monawileni erTad axorcieleben gansazRvrul qmedebas; 2.<br />

qmedebis erTobliobis Teoria, romlis mixedviTac, gaerTianebul monawileTagan TiToeuli<br />

axorcielebs Tavis qmedebas. gabatonebulad iTvleba pirveli Teoria.<br />

arsebobs amsruleblobis subieqturi da obieqturi pirobebi. subieqturi TvalsazrisiT,<br />

aucilebelia ori an meti piris saerTo danaSaulebrivi ganzraxvis arseboba.<br />

obieqturi TvalsazrisiT ki, aucilebelia qmedebaTa erToblioba. sasamarTlo praqtika<br />

erTobliobas farTod ganixilavs: Tu iyo SeTanxmeba, xolo qmedeba davalebuli hqonda<br />

erTs, pasuxismgebloba TanaamsruleblobisaTvis ekisreba SeTanxmebis yvela monawiles<br />

da isini erTad iTvlebian `erTiani ganzraxvis subieqtad~. sasamarTlo precedentad<br />

aRiarebulia Tanaamsruleblobis kategoria SeTanxmebaSi. es kategoria niSnavs, rom im<br />

SemTxvevaSic ki, rodesac ramdenime piri SeTanxmda da mxolod nawilma ganaxorciela<br />

danaSaulebrivi qmedeba, Tanaamsrulebelia yvela, vinc monawileobda SeTanxmebaSi.<br />

precedentebi amas Teoriulad asabuTeben Semdegi miTiTebiT: adre iTvleboda, rom<br />

SeTanxmebis gziT subieqts uyalibdeba erToblivi neba msgavsad `erT sul _ erT xorcisa~,<br />

magram praqtikulad, am erToblivi qmedebis subieqtad iTvleba ganxorcielebuli<br />

qmedebis mxolod nawili, rac Sedioda SeTanxmebaSi. mogvianebiT, umaRlesi sasamarTlos<br />

plenumis 1958 wlis 28 maisis gadawyvetilebiT `nerimas saqmesTan~ dakavSirebiT, aRiarebul<br />

iqna Tanaamsrulebloba SeTanxmebaSi da amis safuZvelze, gamoyenebul iqna analogia<br />

iribi amsruleblobisa.<br />

amasTan, mecnierul TeoriebSi Warbobs uaryofiTi damokidebuleba SeTanxmebaSi<br />

amgvari Tanaamsruleblobis mimarT. es midgoma mwvave kritikas eqvemdebareba. mecnierebaSi<br />

saTaves iRebs sapirispiro, romlis Tanaxmadac, ubralo monawileoba SeTanxmebaSi<br />

warmoSobs waqezebas an daxmarebas.<br />

dResdReobiT, aqtualuria `iribi amsruleblis problema, anu pirisa, romelmac ganaxorciela<br />

danaSauli faqtis sruliad armcodne mesame piris meSveobiT. magaliTad,<br />

eqimi, romelmac miiRo mkvlelobis nebelobiTi gadawyvetileba, agulianebs misi ganzraxvis<br />

armcodne eqTans, rom gaakeTos sawamlavi nivTierebis Semcveli ineqcia. am SemTxvevaSi,<br />

erTi SexedviT, TiTqos eqims ar Caudenia mkvlelobis aranairi qmedeba, magram<br />

man Caidina qmedeba, gamoiyena ra eqTani iaraRad. es eqimi aris mkvlelobis iribi amsrulebeli~.<br />

11<br />

es avtorebi iribi amsruleblobis analogiad ganixilaven im SemTxvevasac, roca danaSaulebrivi<br />

qmedebis Camdeni miiRebs gadawyvetilebas Caidinos danaSauli Seracxad<br />

mdgomareobaSi da danaSaulis Cadenisas ki, specialurad Caigdebs Tavs Seuracxad mdgomareobaSi:<br />

`magaliTad, danaSaulebrivi qmedeba Cadenili alkoholuri Trobis mdgomareobaSi<br />

ar efuZneba misi Camdeni piris nebas, ar SeiZleba ewodos qmedeba da ar warmo-<br />

Sobs danaSauls. magram iTvleba, rom emTxveva danaSaulis Semadgenlobas, vinaidan pirma


gadawyvita danaSaulis Cadena, romelmac isargebla situaciiT, miiRo gadawyvetileba<br />

danaSaulebrivi qmedebis Casadenad alkoholis miRebamde da ganaxorciela qmedeba<br />

alkoholuri Trobis mdgomareobaSi. msgavs SemTxvevebSi, piri TviTon iyenebs Tavs rogorc<br />

iaraRs msgavsad iribi amsruleblisa, romelsac zemoT SevexeT~. 12<br />

`wamqezebelia, vinc aqezebs pirs, aRuZravs mas danaSaulis Cadenis survils (ssk mux.<br />

61)~. wamqezebloba ganmartebulia, rogorc mdgomareoba, romelic adamians aRuZravs<br />

danaSaulebrivi aqtis ganxorcielebis gadawyvetilebas. misTvis sanqciis Sefardebis<br />

ori Sexeduleba arsebobs: aqcesorobis Teoria _ wamqezebeli dasjadia, Tu aqti, romliskenac<br />

igi aqezebda _ Sedga. damoukidebeli danaSaulis TeoriiT dasjadia TviT<br />

wamqezebloba. praqtikaSic da mecnierebaSic batonobs aqcesorobis Teoria. wamqezeblisa<br />

da amsruleblis sanqciebi Tanazomieria (ssk mux. 61, naw, 1; aseve, mux. 64).<br />

amasTan, zogierT SemTxvevaSi, wamqezebloba dasjadia rogorc damoukidebeli danaSauli.<br />

magaliTad, `saxelmwifo da adgilobrivi saxelmwifo Tanamdebobis pirebis<br />

Sesaxeb~ kanonis Tanaxmad (mux. 61, punqti 4), saxelmwifo da municipaluri personali<br />

gansazRvrul SemTxvevebSi, eqvemdebarebian dasjadobas, magaliTad, gaficvebis mowodebisaTvis,<br />

sabotaJisaTvis da a.S.<br />

`damxmarea, vinc pirs exmareba danaSaulis ganxorcielebaSi an uadvilebs mis Cadenas<br />

(ssk mux. 62)~. daxmareba ganmartebulia, rogorc sxva pirebis daxmareba maT danaSaulebriv<br />

saqmianobaSi da misi gaadvileba. daxmarebis saxeobisagan (fizikuri Tu fsiqikuri,<br />

moqmedebiT Tu umoqmedobiT) damoukideblad igi unda Sedges danaSaulamde an<br />

masTan erTad. amasTan, aucilebelia, rom qmedeba realurad ganxorcieldes da damxmares<br />

Segnebuli hqondes misi danaSaulebrivi xasiaTi. damxmare isjeba msubuqad, vidre<br />

amsrulebeli (ssk mux. 62, 63).<br />

iaponiaSi ar gaiziares Semdgomi daxmarebis idea. magaliTad, damnaSavis dafarva qmedebis<br />

Semdeg, faqtebis ganadgureba sisxlis samarTlis kodeqsiT ganmartebulia rogorc<br />

damoukidebeli danaSauli.<br />

Tanamonawileobis `aucileblobiT gamowveuli~ saxeoba gulisxmobs or variants:<br />

`gaerTianebuli tipis danaSaulobebi~ da `sapirispiro tipis danaSaulobebi~ .<br />

`gaerTianeba~ niSnavs ori an meti piris erTi mizniT qmedebas. magaliTad, Sida ajanyeba<br />

(mux. 77) da areuloba (mux. 106). amasTan, sasjeli diferencirebulia monawileTa kategoriebis<br />

mixedviT (mux. 77): xelmZRvanelebi (sikvdiliT dasja an Tavisuflebis aRkveTa iZulebiTi<br />

Sromis gareSe samudamod), SeTqmulebis monawileni (Tavisuflebis aRkveTa iZulebiTi Sromis<br />

gareSe samudamod an ara umcires sami wlis vadiT), sxva movaleobebis Semsrulebeli pirebi<br />

(Tavisuflebis aRkveTa iZulebiTi Sromis gareSe 1 wlidan 10 wlamde), rigiTi monawileni<br />

(Tavisuflebis aRkveTa iZulebiTi Sromis gareSe sam wlamde).<br />

`sapirispirod~ iwodeba ori an meti piris danaSaulebrivi qmedeba, romlebsac aqvT<br />

Tanmxvedri kavSirebi. rig SemTxvevebSi, isjeba orive mxare, magaliTad, mravalcolianobisas<br />

(mux. 184) an meqrTameobisas (mux. 179 da a.S.) sxva SemTxvevebSi _ erTi mxare ar<br />

isjeba, magaliTad, uxamsi Sinaarsis teqstis gayidvisas (mux. 175).<br />

ramdenadac Tanamonawileobis `savaldebulo~ tipi mxolod sisxlis samarTlis kodeqsis<br />

kerZo nawilSi figurirebs, amdenad sakiTxi sakamaToa _ gamoviyenoT Tu ara am<br />

119


marTlmsajuleba<br />

120<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

sferoSi zogadi nawilis normebi, romlebic exeba `nebayoflobiT~ tips. gavrcelebuli<br />

mosazrebiT _ ar unda gamoviyenoT, roca saubaria dasjad jgufur qmedebebze (`gaer-<br />

Tianeba~); rac Seexeba `Tanmxvedr~ danaSaulobebs (`sapirispiro~), sadac dasjadia mxolod<br />

erTi mxare, aq poziciebi icvleba. magaliTad, bevri Tvlis, rom norma wamqezeblobaze<br />

sisxlis samarTlis kodeqsis zogadi nawilidan gamomdinare, gamoiyeneba myidvelis<br />

mimarT, romelic ganawyobs pirs uxamsi Sinaarsis teqstebis sayidlad. meore<br />

mxriv, sugiama da vati miuTiTeben, rom `bunebrivia, rom `gayidvis~ zogadi cneba gulisxmobs<br />

yidvas an yidvaze Txovnas. amitom sasjelis obieqtad unda CaiTvalos mxolod<br />

gamyidvelis qmedeba da igulisxmeba, rom zogadi nawilis normebi aq ar gamoiyeneba~. 13<br />

SeniSvnebi:<br />

1 Pradel J, Droit penal, t.I, Editions Gujas, Paris, 1997, p.473.<br />

2 Pradel J, Op. cit., P. 481-482.<br />

3 Crim. 25.02.1942, D.A., 1942,91.<br />

4 Pradel J., Op. cit., P. 482-483<br />

5 Stefani G., Levasseur G., Bouloc B., Droit penal general, 15-ed, 1995, n.336.<br />

6 Crim. 11.06.1970, B.C. N 201.<br />

7 Cass. pen., sez. II, 6 giugno 1983. n. 5378 (ud. 30 novembre 1982). LJcciardiello // Cassazione penale.<br />

1984. 1402.<br />

8 ix.: sugiama, vati, iaponiis sisxlis samarTlis kodeqsis komentari, gv. 163;<br />

Kîçî÷êèí È. Ä. óãîëîâíîå ïðàâî çàðóáåæíûõ ãîñóäàðñòâ.<br />

9 sugiama, vati, dasax. naSromi, gv. 163.<br />

10 sugiama vati, dasax. naSromi, gv. 164.<br />

11 sugiama, vati, dasax. naSromi, gv. 163-164.<br />

12 sugiama, vati, dasax. naSromi, gv. 164.<br />

13 sugiama, vati., dasax. naSromi, gv. 253.


COMPLICITY IN A CRIME<br />

ACCORDING TO<br />

THE CRIMINAL CODES OF<br />

CONTINENTAL STATES<br />

AND JAPAN<br />

ELENE GVENTSADZE<br />

PHD Student of the <strong>Law</strong> Faculty of Tbilisi Ivane Javakhishvili Tbilisi State University<br />

The current work presents the institute of complicity in a crime according<br />

to the examples of legal systems of continental states (France, Italy, Germany<br />

<strong>and</strong> Japan).<br />

The Criminal Code of France does not include the definition of the concept<br />

of complicity in a crime, only the types of complicity are indicated. The French<br />

doctrine stems from the accessorial nature of complicity <strong>and</strong> in the criminal<br />

actions undertaken by the executor, the accomplice is « lent ». From this thesis<br />

French lawyers generate two significant provisions : 1) the actions of the executor<br />

<strong>and</strong> the accomplice have the same qualification ; 2) if the executor’s action is<br />

not qualified in accordance with the criminal rule, the person assisting the<br />

executor in his/her unlawful actions is not deemed accomplice. When defining<br />

the issue of existence or absence of the accomplice, the category of criminal<br />

act is taken into consideration. According to the law, complicity in a crime is<br />

always punishable (Criminal Code, Art. 1.121-7).<br />

The French accessorial theory on a complicity in a crime significantly<br />

influenced the issue of liability of accomplices in Italian law. The Italian<br />

Criminal Code admits the accomplice in inadvertent crimes. On September<br />

13, 1982 by #646 law article 416-bis was added to the Criminal Code, which<br />

exp<strong>and</strong>ed the term of criminal organization – MAFIA <strong>and</strong> the regulation of<br />

its accomplices.<br />

Chapter 3 of the General Part of the Criminal Code of Germany ($$25-<br />

31) is devoted to the issues of legal regulation of the institute of complicity<br />

in a crime. The criminal doctrine <strong>and</strong> the legislator distinguish two forms of<br />

121


marTlmsajuleba<br />

122<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

complicity: execution (Taetershaft) <strong>and</strong> instigation, assistance (Teilnahme). The Criminal Code of Germany does<br />

not include the definition of the term complicity; neither does it include such a type of an accomplice as an<br />

organizer. In each specific case, the so called “organizer” is deemed as other accomplice of a crime such as:<br />

executor, instigator <strong>and</strong> assistant. This is exactly the specific of the institute of accomplice in German criminal law.<br />

Criminal doctrine of Japan considers two types of complicity – “complicity caused by necessity” <strong>and</strong> “voluntary<br />

complicity”. The General Part of the Criminal Code includes only “voluntary complicity”. While “necessary<br />

complicity” represents the category which stems from the norms of Private Part <strong>and</strong> provisions of General Part<br />

on “voluntary complicity” do not extend to it. Nowadays the problem of indirect executor or the person, who<br />

executed the crime via the third person totally unconscious of the fact of crime, is very actual.


kriminologiis<br />

mniSvneloba<br />

saxelmwifosa da<br />

sazogadoebaSi<br />

daviT wulaia<br />

saqarTvelos teqnikuri universitetis doqtoranti,<br />

saqarTvelos universitetis asistent-profesori<br />

mecnierebis iseT dargs, rogoricaa kriminologia yvela<br />

ganviTarebul qveyanaSi, sazogadoebriv mecnierebebs Soris<br />

erT-erTi wamyvani adgili ukavia. kriminologiis ganviTareba<br />

saxelmwifosa da sazogadoebas exmareba iseTi<br />

zogadsakacobrio da yoveldRiuri socialuri problemebis<br />

gaanalizebasa da daregulirebaSi, rogoricaa devianturi<br />

qcevebi, konkretuli danaSauli Tu danaSauloba, rogorc<br />

socialuri movlena. dava, Tu ra mecnierebaa kriminologia<br />

an mecnierebis romel dargs miekuTvneba _ yovel-<br />

Tvis iyo, aris da momavalSic gagrZeldeba. TiTqmis yvela<br />

qveyana kriminologias Taviseburad ganixilavs da gansaz-<br />

Rvravs. ase magaliTad, Tavdapirvelad, amerikasa da evropis<br />

zogierT qveyanaSi kriminologia sociologiis Semadgenel<br />

nawilad miiCneoda da sociologias kriminologiis<br />

deda mecnierebasac uwodebdnen 1 . Tumca, kriminologiis<br />

ganviTarebam droTa ganmavlobaSi, romelic saukuneebs iTvlis,<br />

gamokveTa ra Tavisi kvlevis sazRvrebi, XX saukunis<br />

80-ian wlebidan zogierT qveyanaSi ukve damoukidebel mecnierebad<br />

Camoyalibda. miuxedavad amisa, dResac, amerikaSi<br />

gabatonebulia Sexeduleba, rom kriminologi aris sociologi,<br />

romelic specializdeba kriminologiaSi da Seiswavlis<br />

socialur qcevebs. aseTi profesionali Seiswavlis<br />

normebs (qcevis normebs) da sazogadoebaSi damkvidrebuli<br />

normidan gadaxril qcevebs, deviaciebs 2 .<br />

123


marTlmsajuleba<br />

124<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

aRsaniSnavia, rom kriminologiis yvela definicia pirobiT xasiaTs atarebs da ar<br />

arsebobs universaluri, yvelasaTvis misaRebi gansazRvreba. aseTi mdgomareoba ki, bunebriv<br />

kanonzomierebad unda miviCnioT, vinaidan igi dakavSirebulia obieqtur faqtorebTan<br />

da ZiriTadad, imiT aixsneba, rom yvela qveyanas gaaCnia kardinalurad an mciremniSvnelovnad<br />

gansxvavebuli da mxolod misTvis damaxasiaTebeli kultura, tradicia,<br />

istoria, religia, geografiuli mdebareoba, buneba, klimati, da a.S., rac mocemuli<br />

qveynis ganviTarebis sxvadasxva drosa da etapze zegavlenas axdens sazogadoebis azris<br />

formirebaze. es ukanaskneli ki, gavlenas axdens saxelmwifos samarTlebriv sistemebze,<br />

wyobaze da mecnierebebis ganviTarebaze. swored am sawyisebis gaTvaliswinebiT, esa Tu<br />

is qveyana kriminologias sxvadasxva drosa da ganviTarebis sxvadasxva etapze miakuTvnebs<br />

ama Tu im mecnierebis dargs, an Tvlis mas damoukidebel mecnierebad da sxva<br />

qveynebisagan gansxvavebiT iZleva Tavisebur gansazRvrebas.<br />

termini kriminologi, iseve, rogorc kriminologia Sedgeba laTinuri sityvisagan<br />

"crimen" (criminis) _ danaSauli/danaSauloba da berZnuli sityvisagan "logist", rac niSnavs<br />

`pirs, romelic Seiswavlis an eqspertia im dargisa, rac dakavSirebulia "logy"-sTan,<br />

anu romeliRac moZRvrebasTan~. vinaidan "crimen" niSnavs danaSauls, kriminologi sityvasityviT<br />

niSnavs pirs, romelic Seiswavlis danaSauls/danaSaulobas. mokled rom<br />

vTqvaT, kriminologiis dargis specialists ewodeba kriminologi. terminis _ kriminologiis<br />

analogiurad, kriminologis Sinaarsobrivi datvirTva da misi roli saxelmwifosa<br />

da sazogadebaSi qveynebis mixedviT sxvadasxvagvarad ganixileba. sxva sityvebiT<br />

rom vTqvaT, kriminologis universaluri definiciis ararsebobac kriminologiis analogiurad<br />

aixsneba. aRsaniSnavia isic, rom xSirad, kriminologias da kriminologebs<br />

ratomRac aigiveben kriminalistikasTan da kriminalistebTan, rac rbilad, rom vTqvaT,<br />

uxeSi Secdomaa Tu ara ucodinaroba, maSin rodesac kriminologiasa da kriminalistikas<br />

Soris zRvari sakmaod TvalSisacemia araprofesionalisaTvisac. kriminalistika, rogorc<br />

damoukidebeli iuridiuli disciplina aris kriminalistikuri mecnierebis erTi<br />

mTliani dargi, romelic Seiswavlis da ikvlevs danaSaulTa gaxsnisa da Tavidan acilebis<br />

kvlevis meTodologias, teqnikas, taqtikasa da calkeuli saxis danaSaulTa gaxsnis<br />

meTodikas3 . miuxedavad amisa, saqarTveloSi arc Tu ise iSviaTad gaigebT, Teoretikosi<br />

iuristebisaganac, romlebic samarTlebrivi institutebis kvlevisas sakiTxebs aSuqeben<br />

wminda sociologiuri, fsiqologiuri Tu filosofiuri kuTxiT da TavianTi moRvaweobis<br />

periodSic ki, arasdros umuSaviaT wminda kriminalistikur sakiTxebze, rom Tavs<br />

uwodeben `kriminalistebs~. unda vivaraudoT, rom isini `kriminalistebs~ aigiveben<br />

zogadad, danaSaulis problematikaze momuSave specialistebTan. vinaidan kriminalistikaSi<br />

sityva `kriminal _ criminal~ inglisurad niSnavs `kriminalurs~, `danaSaulebrivs~<br />

da `damnaSaves~ da aviwydebaT, an ver garkveulan, rom kriminalisti kriminalistikis<br />

mecnierebis dargis specialistia, xolo imdenad ramdenadac maTi kvlevebi scildeba<br />

iuridiuli mecnierebis sazRvrebs, igi gadadis kriminologiur kvlevaSi. aqedan gamomdinare,<br />

yvela is mecnieri Tu praqtikosi iuristi da ara mxolod iuristi, romelic<br />

damnaSaveobis problematikasTan dakavSirebiT, ama Tu im samarTlebriv da ara mxolod<br />

samarTlebriv sakiTxs ikvlevs, iyenebs sxvadasxva dargis magaliTad, samedicino,


sabunebismetyvelo, sociologiur, filosofiur, fsiqologiur Tu sxva sazogadoebrivi<br />

mecnierebis kvlevis miRwevebs, ewevian kriminologiur kvlevasa da saqmianobas.<br />

Sesabamisad, aseTma specialistebma TavianT Tavs unda uwodon kriminologebi da ara<br />

kriminalistebi.<br />

migvaCnia, rom kriminologis, rogorc profesionalis praqtikuli rolis warmoCena<br />

saxelmwifosa da sazogadoebaSi dagvexmareba kriminologis namdvili portretis<br />

SeqmnaSi. mocemuli sakiTxis Sesaswavlad pirobiTad SeiZleba ori mimarTuleba gamovyoT.<br />

pirvel etapze aucilebelia davadginoT, Tu ra safexurebi unda gaiaros pirma,<br />

rom gaxdes kriminologi da meore SemTxvevaSi, davadginoT, Tu raSi gamoixateba<br />

kriminologis urTierTdamokidebuleba saxelmwifosa da sazogadoebasTan.<br />

pirvel etapze, imisaTvis, rom davadginoT Tu rogor gavxdeT kriminologi sul<br />

mcire, unda gavceT pasuxebi iseT kiTxvebs, rogoricaa:<br />

I. ra ganaTleba unda miiRos pirma, rom gaxdes kriminologi?<br />

II . romeli mimarTulebiT SeuZlia kriminologs specializacia?<br />

I I I . rogoria kriminologis zogadi samuSao aRweriloba da vin arian kriminologiuri<br />

kvlevebis beneficiarebi?<br />

meore etapze unda gavceT pasuxebi iseT kiTxvebs, rogoricaa:<br />

IV. dasaqmebis ra perspeqtiva aqvs kriminologs? romel saxelmwifo uwyebebSi da<br />

arasamTavrobo seqtorSi SeuZlia kriminologs dasaqmeba?<br />

V. rogoria kriminologis anazRaureba?<br />

mizanSewonilad CavTvaleT mocemul sakiTxebze analizi mogvexdina amerikis SeerTebuli<br />

Statebis magaliTze, imdenad, ramdenadac msoflios sxva qveynebTan SedarebiT,<br />

kriminologia, swored am kontinentzea ganviTarebuli.<br />

I. kriminologad gaxdomis moTxovnebSi SeiZleba pirobiTad Semdegi oTxi safexuri<br />

gamovyoT:<br />

1. im unar-Cvevebis SesaZenad, romelic zogadad, saWiroa yvela kriminologis karieruli<br />

warmatebisaTvis aucilebelia bakalavris xarisxis mopoveba iseT dargebSi rogoricaa<br />

fsiqologia, sociologia, sisxlissamarTlebrivi iusticia4 . bakalavris<br />

diplomis aReba SesaZlebelia kriminologiaSic. kriminologis karieruli warmatebisaTvis<br />

bakalavris xarisxis mopoveba warmoadgens erTaderT da aucilebel winapirobas<br />

samarTaldamcav organoSi, sasjelaRsrulebiT sistemaSi samuSaod.<br />

2. amerikis SeerTebul StatebSi aucilebelia Statis an sagrafos kriminologis licenziis<br />

mopoveba (zogierTi StatSi aseTi licenzia aucilebeli moTxovnaa);<br />

3. kriminologebis umetesobas aqvs aseve, magistris xarisxi kriminologiaSi an rogorc<br />

zemoT aRvniSneT, iseT dargebSi, rogoricaa fsiqologia, sociologia da sisxlis-<br />

125


marTlmsajuleba<br />

126<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

samarTlebrivi iusticia. amitom, sasurvelia, rom kriminologiiT dainteresebulma<br />

pirebma Tavidanve Seiswavlon kriminologiasTan axlomdgomi dargebi an uSualod<br />

kriminologia. zogierT SemTxvevaSi, muSaobam SeiZleba swavlis magivroba gaswios.<br />

magaliTad, samarTaldamcvels an gamasworebeli dawesebulebis oficers mxolod<br />

bakalavris xarisxi esaWiroeba, raTa kriminologis pozicia daikavos an kvalificirebul<br />

iqnes kriminologad5 .<br />

kolejebSi, kriminologiis damwyeb studentebs zogadad, moeTxovebaT Semdegi saswavlo<br />

kursebis gavla: mTavrobis struqtura, sisxlissamarTlebrivi sociologia<br />

(danaSaulis sociologia), fsiqologia (kriminaluri fsiqologia, socialuri fsiqologia),<br />

danaSauli, samarTali, sisxlis samarTali, sakonstitucio samarTali, marTlmsajuleba,<br />

kriminaluri Teoria, statistika, sisxlissamarTlebrivi iusticiis<br />

kvlevis meTodebi da sxv6 . damatebiTi swavleba, aseve, moicavs sasamarTlo eqspertizas,<br />

fsiqopaTologias, gamosasworebel dawesebulebebs, adamianTa qcevebs da sxv.<br />

zogierTi studenti irCevs iseT saswavlo kursebs, romelic ukavSirdeba samarTaldamcav<br />

organoebs da penitencialur sistemas, probacias da pirobiT vadamde gaTavisuflebas<br />

da a.S. vinaidan, kriminologebma unda icodnen danaSaulobis donis analizi,<br />

Tanamedrove danaSaulobis winaaRmdeg brZolis teqnologiebi da angariSebis<br />

wera samsaxurebSi, aucilebelia gaiaron marTlweris, kompiuterisa (Sesabamisi kompiuteruli<br />

saofise programebi) da logikis kursebi. zemdgomi xarisxis7 mosapoveblad,<br />

studentebs moeTxovebaT Seiswavlon da ganaxorcielon profesionaluri kvlevebi.<br />

aseTi xarisxis moTxovna aucilebelia kriminologis karieris maRali safexurisaTvis.<br />

4. kriminologiaSi samecniero an pedagogiuri muSaobiT dainteresebulma pirebma unda<br />

moipovon doqtoris xarisxi kriminologiaSi, aseve, SesaZlebelia fsiqologiaSi,<br />

sociologiaSi da sisxlissamarTlebriv iusticiaSi8 . doqtoranturis damTavrebis<br />

Semdeg pirs eniWeba filosofiis doqtoris xarisxi. bevrs aqvs magistris an doqtoris<br />

xarisxi iseT mecnierebebSi, romlebic adamianis qcevebs Seiswavlis (behavioural<br />

sciences). 9<br />

II. wyaroebis analizi gvaZlevs saSualebas movaxdinoT kriminologis diferencireba<br />

sxvadasxva niSnebiT. ase magaliTad, SeiZleba movaxdinoT Teoretikosi<br />

kriminologebis diferencireba:<br />

1. Teoretikosebi, romlebic mxars uWeren sikvdiliT dasjas da xangrZlivi droiT<br />

patimrobas sazareli danaSaulobebis gamo;<br />

2. Teoretikosebi, romlebic, mxars uWeren samarTaldamcavi organoebis mkacrad<br />

reglamentirebul saqmianobas.<br />

3. Teoretikosi kriminologebi, romlebic fiqroben, rom sapatimro sistema ufro unda<br />

daitvirTos sareabilitacio mimarTulebiT, vidre amas klasikuri kriminologiis<br />

Teoretikosebi gvTavazoben, romlebic upiratesobas dasjas aniWeben.


Teoretikos kriminologebs Soris aseve, arian kriminologiis sxvadasxva sferos<br />

eqspertebi. damnaSaveebis profilirebis sfero erT-erTi magaliTia, romlis funqciaa<br />

gansazRvros, magaliTad, ZaladobiTi damnaSaveebis fsiqikuri, emociuri, demografiuli<br />

da avazakuri Tvisebebi. aseve, arian specialistebi, romlebic ufro<br />

danaSaulebrivi qmedebebis motivebs ikvleven. biologiuri kriminologiis Teoretikosebi<br />

ikvleven Tu ra zegavlenas axdens danaSaulebriv qcevaze geni da memkvidreoba.<br />

sociologiuri kriminologiis eqspertebis kvlevis sagania sazogadoeba, aRzrda<br />

da is sociumi da garemo, romelic gavlenas axdens danaSaulebriv tendenciebze10<br />

, Seiswavlon socialuri qcevebi, normebi da normidan gadaxrili is deviantur<br />

qcevebi, romlebic sazogadoebaSi gvxvdeba. isini iZlevian normidan gadaxriTi qcevis<br />

da danaSaulebrivi saqcielis Teoriul axsnas, romelic sazogadoebaSi vlindeba.<br />

aseve, axdenen sisxlis samarTlis kanonmdeblobis analizs da danaSaul(ob)is SeswavliT<br />

aanalizeben damnaSavis qcevas da im meTodebs, romlebsac damnaSaveebi iyeneben<br />

devianturi qcevebis da kanonis darRvevisas.<br />

kriminologi SeiZleba dakvalificirdes konkretul sferoSi, magaliTad, imuSaos<br />

garkveuli asakis jgufebze (dawyebiTi skolis, saSualo da ufrosi asakis jgufebze,<br />

arasrulwlovnebze da srulwlovnebze), konkretuli danaSaulis saxeebze (ganzrax<br />

mkvleloba, SeiaraRebuli Zarcva, gaupatiureba, seriuli mkvlelobebi, TeTrsayeloianTa<br />

danaSuli), danaSaulis prevenciaze, sisxlis samarTlis gamoZiebaze (gamo-<br />

Ziebis daxmarebis mizniT SeuZlia daeswros danaSaulis SemTxvevis adgils an gvamis<br />

eqshumacias; SeuZlia gamokiTxos eWvmitanili an daexmaros policias profilirebaSi<br />

damnaSavis dasakaveblad; xeli Seuwyos sisxlissamarTlebriv devnas mowme-eqspertis<br />

saxiT Cvenebis micemiT), sasamarTlo davaze, damnaSaveTa gamasworebel RonisZiebebze,<br />

reabilitaciaze (sasjelaRsrulebisa da gamasworebel sistemaSi damnaSaveTa<br />

reabilitaciisa da danaSaulis prevenciis programebis SemuSavebis kuTxiT), damnaSaveTa<br />

profilirebaze an kvleviT saqmianobaze, viqtimologiaze, dazaralebulis<br />

uflebebze, iuvenalur samarTalwarmoebaze, sasamarTlo samedicino teqnologiebze,<br />

dnm/rnm-iT 11 mtkicebulebebis mopovebaze da a.S. zogierTi kriminologi<br />

interesdeba sazogadoebrivi sainiciativo RonisZiebebiT, programebSi da proeqtebSi<br />

monawileobiT.<br />

4. komparatisti kriminologebi, romlebic Seiswavlian danaSaulobas da misi kontrolis<br />

meqanizmebs erovnebaTSorisi monacemebis safuZvelze, SedarebiTi meTodebis<br />

gamoyenebiT 12 .<br />

5. zesaxelmwifoebrivi kriminologebi, romlebic Seiswavlian saerTaSoriso danaSauls.<br />

III. gamomdinare iqidan, rom kriminologis saqmianoba sakmaod mravalferovania,<br />

amdenad, mokled SevCerdebiT iseT sakiTxebze, rac zogadad, yvelasaTvis<br />

cnobilia.<br />

kriminologi aanalizebs danaSaulis mizezebs da sazogadoebasa da danaSauls Soris<br />

damokidebulebas, damnaSavis qcevas da im meTodebs romlebsac igi danaSaulisaTvis<br />

127


marTlmsajuleba<br />

128<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

iyenebs. kriminologi, kvlevebis safuZvelze, SeimuSavebs damnaSavis tipologias (criminal<br />

profiling) da danaSaulebriv qcevebs, ikvlevs damnaSavis pirovnebas, mis fsiqologiur<br />

mdgomareobas da qcevas, socialur sakiTxebs, garemo faqtorebs, ganaTlebis dones da<br />

biologiur faqtorebs. kriminologi Seiswavlis da aanalizebs danaSaulTa da dapatimrebis<br />

monacemebs, msjavrdebis monacemebs da gansazRvravs im socialur mizezebs,<br />

ramac ubiZga damnaSaveebs danaSaulis Cadena da SeimuSavebs damnaSaveTa kontrolis<br />

praqtikul meTodebs; amuSavebs konkretuli danaSaulebrivi qcevis saxeebs, reabilitaciis<br />

meTodebs. aqedan gamomdinare, mis yoveldRiur saqmianobaSi Sedis monacemebis<br />

Segroveba da kompiuteruli muSaoba, Cadenili danaSaulobebis SesaZlo mizezebis katalogis<br />

Sedgena, danaSaulTa statistikis Sedgena da resursebis gamoyenebis gaumjobesebis<br />

kuTxiT, winadadebebisa da gzebis SeTavazeba.<br />

kriminologi, aseve, CarTuli SeiZleba iyos danaSaulis SemTxvevis adgilis daTvalierebaSi13<br />

, an daeswros eqshumacias danaSaulis analizisaTvis mtkicebulebis da informaciis<br />

mosapoveblad.<br />

ZiriTadad, kriminologebi cdiloben upasuxon kiTxvebs, rogoricaa `damnaSaveTa<br />

umetesoba Raribia?~ da `ratom sCadian sazogadoebis sxva wevrebi danaSauls?~<br />

kriminologis saqmianobaSi Sedis danaSaulis axali formebis moZieba da gavrcelebis<br />

problemaTa gadaWris gzebi, danaSaulebrivi qmedebebis prognozireba da prevencia;<br />

samarTaldamcavi meTodebis danaSaulobis doneze zegavlenis Sefaseba; damnaSaveTa<br />

da danaSaulebrivi saqmianobis, maT Soris, danaSaulis donisa da danaSaulTa saxeebis<br />

geografiuli adgilmdebareobis mixedviT Sesaswavlad kriminologebi iyeneben statistikas,<br />

damnaSavis pirad saqmeebs, maT istorias, oficialur dokumentacias, sociologiuri<br />

dargis meTodebs.<br />

kriminologi, damnaSavis tipologiiTa da saWiro statistikuri informaciis safuZvelze,<br />

SeimuSavebs danaSaulis prevenciis strategiebs, danaSaulis winaaRmdeg brZolis<br />

samoqmedo gegmebs da sxv., 14 rac aucilebelia samarTaldamcavi organoebisaTvis.<br />

zogierTi kriminologi swavlobs danaSaulis istorias, Teoriebs, aanalizebs sisxlis<br />

samarTlis iusticiis sistemas. magaliTad, isini ikvleven damnaSaveebze dapatimrebisa<br />

da msjavrdebis Sedegebs. SeuZliaT gansazRvron, rom zogierTma sasjelma SeiZleba<br />

gamoiwvios ukuSedegi da ara danaSaulis prevencia.<br />

krimonologebi, romlebic dainteresebulni arian danaSaulis gaxsniT da gamovleniT<br />

(rac mTel rig qveynebSi kriminalistikis sferos ganekuTvneba), samxilis Sesaswavlad<br />

SeimuSaveben iseT mecnierul xerxebsa da meTodebs, rogoricaa, sicruis deteqtoris<br />

testebi da a.S.<br />

zogierTi kriminologi damnaSaveebs damoukideblad da individualurad ikvlevs,<br />

swavlobs maT pirad istorias da avlens im garemoebebs, romlebmac zegavlena moaxdina<br />

damnaSaveebze. kriminologebis daskvnebi aZleven rekomendaciebs riskis qveS myof<br />

pirebs, rom gaiTvaliswinon, vidre danaSaulis gzas daadgebian.<br />

kriminologiuri saqmianobis mniSvnelovani mxarea kriminologiuri eqpertizis Catareba,<br />

sakanonmdeblo da strategiuli dokumentebis revizia, daskvnebisa da rekomendaciebis<br />

SemuSaveba, rac gamoiyeneba xelisuflebisa da mmarTvelobis organoebis mier


adgilobriv da federalur doneebze, sakanonmdeblo da sasamarTlo xelisuflebis<br />

mier, aseve, umaRlesi saswavleblebis, mecnierebis, studentebis, arasamTavrobo organizaciebisa<br />

da samoqalaqo sazogadoebis, samarTaldamcavi organoebis mier da gansakuTrebiT<br />

sisxlissamarTlebriv iusticiaSi CarTuli yvela saxelmwifo uwyebisa<br />

(samarTaldamcavi organoebi) da maTi warmomadgenlebis mier: policieli, deteqtivi,<br />

advokati, prokurori, mosamarTle, probaciis oficeri da a.S. raTa ukeT gaerkvnen<br />

danaSaulobis problematikaSi, damnaSaveebze gamasworebeli RonisZiebebis Sefardebis,<br />

danaSaulis prevenciis politikis gatarebaSi da mTel rig sakiTxebSi, romelic aucilebelia<br />

kriminal-politikuri miznebis ganxorcielebis sferoSi.<br />

IV. kriminologiuri ganaTleba mraval karierul SesaZleblobebs gvTavazobs15 .<br />

kriminologs SesaZlebloba aqvs imuSaos sxvadasxva saxelmwifos sxvadasxva<br />

uwyebaSi, sxvadasxva doneze da mimarTulebiT16 .<br />

saxelmwifo da kerZo seqtoris Semdeg mimarTulebebSi:<br />

_ mTavroba;<br />

_ sakanonmdeblo organo;<br />

_ sasamarTlo sistema;<br />

_ samarTaldamcavi organoebi (policia, prokuratura, gamoZiebis samsaxurebi);<br />

sisxlis samarTlis saqmeebis gamoZieba; sadazRvevo TaRliTobebis gamoZieba da<br />

prevencia (Insurance Fraud Investigation & Prevention); maRaziebSi Cadenili qurdobis<br />

gamoZieba (Retail Investigation) 17 ;<br />

_ sasjelRsrulebis sitema, gamasworebeli dawesebulebebi (alternatiuli sadamsjelo<br />

RonisZiebebi18 _ Diversion Programming);<br />

_ reabilitacia;<br />

_ aSS-s sabaJo samsaxuri;<br />

_ koroneris ofisSi, samedicino gamoZieba (koroneruli gamoZieba);<br />

_ sasamarTlo eqspertiza (sasamarTlo samedicino eqsperti _ Medical Examiner (ME);<br />

_ bankebi da safinanso samsaxurebi (finansuri TaRliTobebis gamoZieba, organo da<br />

prevencia (Financial Fraud Investigation & Prevention);<br />

_ specialuri uwyebebi _ dacvis samsaxurebi (aeroportis dacvis samsaxuri);<br />

_ sadazRvevo kompaniebi;<br />

_ kerZo sagamoZiebo organoebi _ kerZo deteqtiuri samsaxuri (Private Detective) an<br />

dacvis samsaxuri;<br />

_ saadvokato samsaxurebi;<br />

_ sazogadoebrivi (arakomerciuli) organizaciebi;<br />

_ axalgazrdobisTvis RonisZiebebi da rCevebi (intervenciis RonisZiebebi (Intervention<br />

Programming) 19 ;<br />

_ dazaralebulTa daxmarebis aRmomCeni samsaxuri;<br />

_ kvleva (mecnieruli, magaliTad, kvlevebi qalTa, arasrulwlovanTa da a.S. sakiTxebze,<br />

maT Soris, politikuri, strategiuli kvlevebi);<br />

129


marTlmsajuleba<br />

130<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

_ umaRles saswavleblebSi;<br />

_ damatebiT kariera sociologiaSi;<br />

_ da sxva20 .<br />

federaluri mTavroba<br />

_ narkotikuli danaSaulobebis winaaRmdeg brZolis samsaxuri (Drug Enforcement Agency);<br />

_ qveynis SidausafrTxoebis samsaxuri (Homel<strong>and</strong> Security) 21 ;<br />

_ gamoZiebis federaluri biuro (Federal Bureau of Investigations);<br />

_ amerikis SeerTebuli Statebis sazRvris dacvis samsaxuri.<br />

Statis samTavrobo uwyebebi:<br />

_ saxelmwifo samagistralo patruli;<br />

_ reabilitaciisa da gamasworebeli departamenti;<br />

_ axalgazrduli sazogadoebrivi samsaxurebi (Youth Services) 22 ;<br />

_ sazogadoebrivi usafrTxoebis samsaxurebi.<br />

xelisuflebis adgilobrivi organoebi: olqi, qalaqi, municipaliteti:<br />

_ adgilobrivi policiis ganyofilebebi;<br />

_ sazogadoebrivi usafrTxoebis samsaxurebi;<br />

_ xazinis samsaxuri (Department of the Treasurer). 23<br />

samTavrobo uwyebebi kriminologebs qiraoben kvalifikaciis asamaRlebeli kursebis,<br />

kvlevebisa da Sefasebebis Casatareblad. zogadad, kriminologebis umravlesoba xdeba<br />

policiis oficeri, gfb-s24 agenti da a.S. kriminologs SeuZlia imuSaos universitetSi,<br />

aswavlos kriminologia, samarTali, sociologia da sxv. federaluri da Statis samsaxurebi<br />

kriminologebs iyeneben mkvlevar oficrebad, mrCevlebad strategiuli ganvi-<br />

Tarebisa da politikis dargSi, dagegmarebisa da analitikur samsaxurebSi25 .<br />

V. kriminologis anazRaureba.<br />

bakalavris xarisxis mqone kriminologis wliuri saSualo xelfasi Seadgens 30.000<br />

aSS dolars (TveSi 2.500 aSS dolari), magistris xarisxis mqone kriminologis wliuri<br />

saSualo xelfasi 55.000 aSS dolaria (TveSi 4.583 aSS dolari), xolo gamocdilebis<br />

mqone kriminologis xelfasi sakmaod maRalia.<br />

SeiZleba davaskvnaT, rom kriminologias da am dargis specialistebs didi asparezi<br />

gaaCnia amerikis SeerTebul StatebSi. es gasakviri arc unda iyos, vinaidan igi ganpirobebulia<br />

danaSaulobis fenomenis mravalferovnebiT, misi socialuri bunebiT. am<br />

mravalferovnebis gamo, kriminologi valdebulia, zedmiwevniT erkveodes sxvadasxva<br />

dargSi da kriminologiuri kvlevisas problemis gaanalizebasa da gadawyvetaSi iyenebdes.<br />

swored codnis mravaferovnebiT, sakiTx(eb)is multidisciplinuri SeswavliT<br />

gansxvavdeba kriminologi sxva dargis specialistebisagan da amiT aixsneba krimino-


logiis, rogorc mecnierebis dargis unikalurobac. SeiZleba iTqvas, rom amerikuli<br />

kriminologia Seesabameba cnobili amerikeli kriminologis edmund saTerlendis formulas,<br />

romlis Tanaxmad, kriminologia aris mecnierebis dargi, romelic Seiswavlis<br />

samarTalgadacdomas da danaSauls, rogorc socialur fenomens da Tavis farglebSi<br />

moicavs kanonSemoqmedebis, kanondarRvevis da kanondarRvevebze reagirebis process26 ,<br />

romlis implementacias kriminologi saxelmwifo struqturebSi axorcielebs, maT Soris,<br />

samarTaldamcav organoebSi moRvaweobiTa da sazogadoebasTan mWidro TanamSromlobiT.<br />

zemoT moyvanili analizis fonze mizanSewonilad vTvliT, CamovayaliboT kriminologiis<br />

ganviTarebasTan dakavSirebuli samomavlo konceptualuri sakiTxebi. saqar-<br />

Tvelos gaaCnia kriminologiis dargis ganviTarebis mwiri istoria, Tumca, aqvs mdidari<br />

inteleqtualuri potenciali da yvela resursi, rom qarTuli kriminologia ganviTardes<br />

da upasuxos Tanamedrove kriminologiis moTxovnebs. amitom aucileblad migvaCnia,<br />

rom SemuSavdes kriminologiis ganviTarebis koncefcia, strategia da strategiis ganxorcielebis<br />

samoqmedo gegma, romelSic sxva sakiTxebTan erTad gaTvaliswinebuli<br />

iqneba Semdegi konceptualuri sakiTxebi:<br />

_ kriminologiis specializaciis SemoReba. am mizniT aucilebelia SemuSavdes<br />

sakanonmdeblo cvlilebebis paketi da cvlilebebi Sevides saqarTvelos ganaTlebis<br />

Sesabamis kanonmdeblobaSi, romelic saSualebas miscems umaRles saswavleblebs gascen<br />

bakalavrisa da magistris diplomebi kriminologiis specialobiT da mianiWon Sesabamisi<br />

doqtoris xarisxi kriminologiaSi;<br />

_ sabakalavro, samagistro da sadoqtoro swavlebebi. umaRles saswavleblebSi<br />

sabakalavro, samagistro da sadoqtoro swavlebebi unda dainergos iseTi saxiT, rogorc<br />

es aprobirebulia evropisa da amerikis SeerTebuli Statebis wamyvan umaRles<br />

saswavleblebSi. amisaTvis aucilebelia ucxouri gamocdilebis gaziareba da qarTveli<br />

profesionalebis monawileobiT Sesabamisi saswavlo programebisa da meTodologiis<br />

danergva;<br />

_ kriminologebis dasaqmeba. kriminologiis bakalavrisa da magistris diplomisa<br />

da doqtoris xarisxis mqones ufleba unda hqondes da SesaZlebloba mieces imuSaos<br />

saxelmwifo da kerZo seqtorSi, rogorc es evropis qveynebsa da amerikis SeerTebuli<br />

StatebSia aprobirebuli.<br />

dasasruls, vfiqrobT SemoTavazebuli iniciativa saintereso iqneba, rogorc qarTveli<br />

kriminologebis, iuristebisa Tu sxva profesiis warmomadgenlebisaTvis, aseve<br />

kriminologiis dargis ganviTarebiT dainteresebuli saxelmwifo uflebamosili organoebisaTvisac.<br />

131


marTlmsajuleba<br />

132<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

SeniSvnebi:<br />

1 ix.: G.S. Bajpai, Criminology: An Appraisal of Present Status <strong>and</strong> Future Directions, pp. 1.<br />

2 ix.: http://hubpages.com/hub/Careers-in-Criminology.<br />

3 S. fafiaSvili, kriminalistika _ danaSaulTa gaxsnis taqtika, Tb., 2001, gv. 7.<br />

4 sisxlissamarTlebriv iusticiaSi igilisxmeba, is safexurebi, romelsac damna-<br />

Save gaivlis danaSaulis Cadenis momentidan misi post-penitencialuri Ronis-<br />

Ziebebis CaTvliT sisxlis samarTlisa da sisxlis samarTlis procesis normebis<br />

farglebSi. sisxlissamarTlebrivi iusticia xorcieldeba samarTaldamcavi,<br />

sasamarTlo da penitencialuri organoebis meSveobiT (d. wulaia).<br />

5 igulisxmeba, rogorc sasjelaRsrulebis dawesebulebis, aseve probaciis Ta-<br />

namSromeli.<br />

6 ix.: http://www.ulinks.com/aboutcriminologydegree-careerscriminologymajorsdegrees.htm.<br />

7 igulisxmeba magistris xarisxi.<br />

8 ix.: http://www.legal-criminal-justice-schools.com/Criminal-<strong>Justice</strong>-Degrees/How-to-Become-a-<br />

Criminologist.html.<br />

9 ix. : http://en.wikipedia.org/wiki/Behavioural_sciences, termini `behavioural sciences~<br />

iTargmneba, rogorc `qcevebis Semswavleli mecnierebebi~ da moicavs yvela im<br />

disciplinas, romelic ikvlevs bunebriv samyaroSi organizmebis moqmedebasa<br />

da urTierTmoqmedebas. igi, aseve aanalizebs da Seiswavlis adamianur da cxovelur<br />

qcevebs, kontrolirebadi da naturalisturi eqsperimentuli dakvirvebebisa<br />

da zedmiwevniT gawerili formulebis gziT (e.d. klemke, r. holingeri<br />

da a. d. klaini (1980)).<br />

10 www.assoiatedcontent.com.<br />

11 genetikis ganmsazRvreli `dezoqsiribonukleinis mJava da ribonukleinis mJava~.<br />

12 ix.: kriminologia da samarTaldacviTi sistema, mT. redaqtori g. Rlonti, Tb.,<br />

2007, gv., 4.<br />

13 inglisurad pirdapiri Targmani iqneboda danaSaulis SemTxvevis gamoZieba,<br />

Tumca mocemul SemTxvevaSi viyenebT daTvalierebas.<br />

14 ix.: http://www.wisegeek.com/what-is-a-criminologist.htm.<br />

15 ix.: http://www.douglas.bc.ca/programs/criminology/careers.html.<br />

16 ix.: http://hubpages.com/hub/Careers-in-Criminology.<br />

17 igulisxmeba sacalo saqonliT movaWre maRaziebSi Cadenili qurdoba.<br />

18 aseTi saxis RonisZiebebi tardeba policiis, sasamarTlos an prokuraturis<br />

19<br />

organoebis mier.<br />

sareabilitacio RonisZiebebi magaliTad, mimarTuli narkomanebis mimarT.<br />

20 ix.: http://www.douglas.bc.ca/programs/criminology/careers.html.<br />

21 igivea rac Sinagan saqmeTa saministro.<br />

22 aseTi samsaxurebi arsebobs aSS-Si da miznad isaxavs axalgazrdobis aqtiur<br />

CarTulobas sazogadoebriv samuSaoebSi. aseT samuSaoebSi monawileoba Ziri-<br />

Tadad, ar finansdeba da nebayoflobiT xasiaTs atarebs. iSviaT SemTxvevebSi,<br />

gasamrjelo minimaluri da simboluria.<br />

23 aSS-Si Department of Treasure warmoadgens xazinis samsaxurs, romelsac gaaCnia<br />

24<br />

finansur danaSaulebis gamoZiebis samsaxuri.<br />

gamoZiebis federaluri biuro aSS-Si.<br />

25 ix.: Marilyn Morgan, Careers in Criminology, 2000, Los Angeles.<br />

26 ix.: http://www.uplink.com.au/lawlibrary/Documents/Docs/Doc98.html.


IMPORTANCE OF<br />

CIMINOLOGY IN<br />

THE STATE AND SOCIETY<br />

DAVIT TSULAIA<br />

PHD Stuednt of the Georgian Technical University<br />

Assistant Professor of Georgian University<br />

The Article reviews issues of public science, criminology. It analyzes the<br />

role of criminology in the state <strong>and</strong> society on the example of United States,<br />

it focuses on the stages of education in order to reach the success in the<br />

career of criminology, job discription of the crimonologist <strong>and</strong> their job<br />

opportunities in the state <strong>and</strong> private sector.<br />

At the end of the Article, author describes his own vision for the<br />

development of the criminology in Georgia, that includes elaboration of the<br />

concept, startegy <strong>and</strong> implentation action plan, as well conceptual direction<br />

for the development of the criminology as the brancj of sceince.<br />

Article is interesting for the institutions involved in criminal justice, broader<br />

public groups <strong>and</strong> especially for the scholars <strong>and</strong> members of diffrent<br />

professions interested in criminology.<br />

133


marTlmsajuleba<br />

134<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

genocidis cneba<br />

da Semadgenloba<br />

Temur cqitiSvili<br />

ivane javaxiSvilis saxelobis<br />

Tbilisis saxelmwifo universitetis asistent-profesori,<br />

ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo<br />

universitetis iuridiuli fakultetis doqtoranti<br />

genocidi, miuxedavad imisa, mSvidobis dros xdeba YTu<br />

omianobisas, aris danaSauli, romelic arRvevs saerTaSoriso<br />

samarTlis normebs da romlis winaaRmdegac genocidis<br />

konvenciis xelSemkvreli mxareebi valdebulebas kisruloben<br />

miiRon zomebi mis asacdenad da misi CadenisaTvis<br />

dasasjelad.<br />

`genocidis akrZalva iTvleba jus cogens normad da gamoiyeneba<br />

rogorc erga omnes.~ 1 es norma miekuTvneba saer-<br />

TaSoriso samarTlis imperatiul normebs, romlebic saer-<br />

TaSoriso-CveulebiT da saerTaSoriso saxelSekrulebo<br />

samarTalTan SedarebiT ufro maRali rangisaa. 2 genocidi<br />

dasjadia miuxedavad imisa, erovnuli kanonmdeblobiT am<br />

danaSaulisaTvis pasuxismgebloba aris Tu ara gaTvaliswinebuli.<br />

genocidi, rogorc dasjadi qmedeba pirvelad, gaerTianebuli<br />

erebis organizaciis generalurma asambleam 1946<br />

wlis 11 dekembris 96-e (I) rezoluciiT gansazRvra. 1948<br />

wlis 9 dekembers ki, miiRes konvencia `genocidis danaSaulis<br />

dasjisa da misi Tavidan acilebis Sesaxeb~, romelsac<br />

saqarTvelo 1993 wlis 18 maiss SeuerTda, xolo imave wlis<br />

11 oqtombers saqarTvelosaTvis ZalaSi Sevida da Sidasaxelmwifoebrivi<br />

kanonmdeblobis Semadgeneli nawili gaxda.


saqarTvelos 1960 wlis sisxlis samarTlis kodeqsi genocids saxelmwifos winaaRmdeg<br />

mimarTul danaSaulTa TavSi 651-e muxliT iTvaliswinebda da Sesabamisad, saxelmwifos<br />

winaaRmdeg mimarTuli danaSaulis kvalifikacias aZlevda. genocidis xelyofis<br />

obieqtad ki, saxelmwifos suvereniteti, uSiSroeba da konstituciuri wyobileba miiCneoda.<br />

3 ramdenadac saxelmwifo interesi pirovnebis interesze maRla iyo dayenebuli<br />

da saxelmwifo interesis xelmyofi danaSaulic ufro mkacrad isjeboda, vidre adamianis<br />

winaaRmdeg mimarTuli danaSauli, amiT xazgasmuli iyo am danaSaulis simZime da<br />

mniSvneloba.<br />

genocidisaTvis sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba gaTvaliswinebulia saqarTvelos<br />

sisxlis samarTlis kodeqsis 407-e muxliT, romelic genocids ganmartavs, rogorc<br />

qmedebas, Cadenils `...SeTanxmebuli gegmis gansaxorcieleblad romelime erovnuli,<br />

eTnikuri, rasobrivi, religiuri <strong>and</strong>a raime sxva niSniT gaerTianebuli jgufis<br />

mTlianad an nawilobriv mosaspobad, rac gamoixata aseTi jgufis wevrTa mkvlelobiT,<br />

janmrTelobis mZime dazianebiT, maTTvis cxovrebis mZime pirobebis ganzrax SeqmniT,<br />

Sobadobis ZaliT SemcirebiT an bavSvis iZulebiT gadacemiT erTi eTnikuri jgufidan<br />

meoreSi~.<br />

genocidi mimarTulia garkveuli niSniT gaerTianebuli jgufis winaaRmdeg, esenia:<br />

eTnikuri, erovnuli, religiuri, rasobrivi an sxva niSniT gaerTianebuli jgufi. saqar-<br />

Tvelos sisxlis samarTlis kodeqsisagan gansxvavebiT, genocidis konvencia da sisxlis<br />

samarTlis saerTaSoriso sasamarTlos romis wesdebis mixedviT, genocidis SemadgenlobiT<br />

daculi jgufebia mxolod erovnuli, eTnikuri, rasobrivi da religiuri jgufi.<br />

Ggenocidis konvenciis avtorebi Segnebulad Semoifarglnen oTxi daculi jgufiT, ramdenadac<br />

aRniSnuli jgufebisadmi kuTvnilebas aqvs sistematuri, uwyveti da stabiluri<br />

xasiaTi. 4<br />

`dajgufeba aris raime iseTi saerTo niSniT da xangrZlivi droiT dakavSirebuli<br />

pirTa gaerTianeba, romelic mas danarCeni mosaxleobisagan gamoarCevs. dajgufebis<br />

wevrTa gamaerTianebeli niSnebia magaliTad, saerTo erovneba (moqalaqeoba), eTnosi<br />

(kultura, ena), rasa (geografiuli warmoSoba, memkvidreobiT SeZenili garegnuli niSnebi)<br />

da religia.~ 5<br />

ru<strong>and</strong>is sisxlis samarTlis saerTaSoriso tribunalis palatam, kaiSemasa da ruZindanis<br />

saqmeze, `jgufi~ ganmarta, rogorc `danaSaulis CamdenTa CaTvliT sxvaTa mier<br />

aseT jgufad identificirebadi jgufi~. 6 jgufis aseTi gansazRvrebis naklovanebad<br />

SeiZleba CaiTvalos, rom danaSauls gansazRvravs damnaSave. sakiTxisadmi aseTi midgomiT<br />

damnaSave iZens kanonmdeblis an kidev mosamarTlis funqciebs. garda amisa, jgufis<br />

aseTi gansazRvreba qmnis procesualur siZneleebsac.<br />

rafael lemkini Tavis naSromSi `jgufs~ ganmartavs, rogorc erTobas, romelic<br />

samarTlebriv dacvas saWiroebs. lemkini genocidisagan ‘daculi jgufebis~ sinonimad<br />

xSirad, `umciresobaTa jgufebs~ iyenebs. 7<br />

`jgufze~ saubrisas igulisxmeba ara mxolod `umciresobis jgufebi~, aramed is jgufebic,<br />

romlebic umravlesobas Seadgenen. ama Tu im teritoriis okupirebisas genocidis<br />

msxverplni SesaZloa gaxdnen erovnuli, eTnikuri, rasobrivi an religiuri<br />

135


marTlmsajuleba<br />

136<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

umravlesobis warmomadgenlebic. amis magaliTia, 1972 wels burundiSi, hutus tomis<br />

winaaRmdeg ganxorcielebuli genocidi. hutus tomi burundis mosaxleobis umravlesobas<br />

warmoadgenda. 8<br />

`erovnuloba~ gulisxmobs xalxis im jgufs, romelsac aqvs samSoblo, sadac igi ayalibebs<br />

umravlesobas. `eTnikuroba~ moicavs xalxis im jgufs, romelsac ara aqvs samSoblo<br />

im saxelmwifos farglebs gareT, sadac igi umciresobas warmoadgens. 9<br />

erovnuli jgufis SemakavSirebeli elementi pirvel rigSi, aris moqalaqeoba (qveSevrdomoba).<br />

garda amisa, mxedvelobaSi miiReba saerTo istoria, wes-Cveuleba, kultura<br />

da ena. erovnuli jgufis tipiur magaliTs warmoadgenen egreT wodebuli erovnuli<br />

umciresobebi. 10<br />

eTnikuri jgufi gamoirCeva gansakuTrebiT gansazRvruli kulturuli tradiciebiT,<br />

romelzec is aRmocenda. jgufis wevrebi saubroben erTsa da imave enaze, aqvT saerTo<br />

adaTi da wes-Cveuleba da saerTo cxovrebis wesi. eTnikurobisaTvis saerTo `rasobrivi~<br />

niSnebis arseboba ar aris aucilebeli. 11<br />

`erovnuloba~ da `eTnikuroba~ gansxvavdeba `rasis~ cnebisagan. `rasis~ wevri sinamdvileSi<br />

SeiZleba ar atarebdes im niSnebs, romelsac mas miaweren (rogorc rasis wevrs).<br />

rasisaTvis damaxasiaTebeli niSnebi memkvidreobiT gadadis. rasas ar `irCeven~, iseve,<br />

rogorc ver Secvlian memkvidreobiT miRebul niSnebs. gansxvavebuli mdgomareoba gvaqvs<br />

eTnikuri umciresobis SemTxvevaSi. eTnikuri umciresobis axladdabadebuli bavSvi SeiZleba<br />

momavalSi umravlesobis wevri gaxdes (an asimilaciis gziT an misi erT-erTi mSobeli<br />

umravlesobis warmomadgenelia). 12<br />

ama Tu im jgufisadmi kuTvnilebis grZnoba subieqturia. gansazRvruli jgufisadmi<br />

kuTvnilebisaTvis ar aris sakmarisi, rom pirma icis garkveuli ena, cxovrobs gansazRvrul<br />

teritoriaze da misi mSoblebi warmoSobiT dakavSirebuli arian ama Tu im jguf-<br />

Tan.<br />

`religiuri jgufi ukve 1946 wels generaluri asambleis 96 (I) rezoluciaSi iqna<br />

dasaxelebuli, rogorc jgufi, romelic SeiZleba gaxdes genocidis msxverpli da aRmoCnda<br />

yvela proeqtSi qmedebis Semadgenlobis formulirebisas. genocidis konvenciis<br />

avtorebi gamodiodnen iqidan, rom religiuri jgufi _ romlisadmi kuTvnilebac nebayoflobiTobas<br />

efuZneba _ eTnikuri da erovnuli jgufebis msgavsad, istoriulad<br />

warmoiSva, mudmivi maxasiaTeblebiT gamoirCeva da amgvarad stabiluri xasiaTi aqvs.~ 13<br />

`religiuri erTobis wevrebs aqvT erTnairi aRmsarebloba, igive saxis sarwmunoeba,<br />

atareben erTnair sasuliero ideebs an iyeneben religiuri wes-Cveulebis Sesrulebis<br />

erTnair formebs.~ 14<br />

germaneli mecnieri g. verle genocidis konvenciiT dacul religiur jgufs ar miakuTvnebs<br />

aTeistur jgufs. 15 h. zaTcgeric aRniSnavs, rom religiuri jgufi wminda<br />

aTeistur jgufs ar moicavs, vinaidan winaaRmdeg SemTxvevaSi, misi gamijvna politikuri<br />

da msgavsi jgufebisagan SeuZlebeli iqneboda, meore mxriv, dairRveoda „nullum crimen<br />

sine lege” principi. 16<br />

religiur jgufTan dakavSirebiT, gansxvavebuli mosazrebac arsebobs qarTul iuridiul<br />

literaturaSi: `religiuri kuTvnileba~ ar gulisxmobs, rom individi an jgufi


aucileblad iyos romelime religiis an rwmenis mimdevari _ sakmarisia, misi religiuri<br />

Sexeduleba gansxvavdebodes umravlesobis religiisagan. religiur jgufad CaiTvleba<br />

aTeisturi jgufic, romelic cxovrobs religiuri umravlesobis garemocvaSi.~ 17 aseTi<br />

interpretacia ar gamoiyeneba saerTaSoriso sisxlis samarTalSi.<br />

„sxva niSniT gaerTianebul jgufSi~, romelic saqarTvelos ssk 407-e muxlis Tanaxmad,<br />

aseve, miiCneva genocidis SemadgenlobiT dacul jgufad, SeiZleba vigulisxmoT<br />

politikuri, sqesobrivi, enobrivi an socialuri jgufi.<br />

politikur jgufSi igulisxmeba politikuri SexedulebiT gaerTianebuli adamianTa<br />

erToba.<br />

sqesobrivi jgufia gansxvavebuli sqesobrivi orientaciis mqone pirTa gaerTianeba<br />

(magaliTad, homoseqsualebi).<br />

`enobrivi~ kuTvnileba moicavs rogorc dedaenas, ise tomobriv, arasamwerlobo enasac.<br />

enobrivi kuTvnileba ar moicavs dialeqts.<br />

genocidis Semadgenlobis dacvis obieqtia kacobriobis mSvidoba da uSiSroeba, swored<br />

amiT aris pirobadebuli is faqti, rom genocidi gaTvaliswinebulia kacobriobis<br />

mSvidobis, uSiSroebisa da saerTaSoriso humanitaruli samarTlis winaaRmdeg mimar-<br />

Tul danaSaulTa amsaxvel TavSi.<br />

garda kacobriobis mSvidobisa da uSiSroebisa, genocidis Semadgenlobis dacvis obieqtia<br />

jgufis wevrTa sicocxle da janmrTeloba. vinaidan genocidi SeiZleba gamoixatos<br />

mkvlelobaSi, janmrTelobis dazianebaSi da a. S. `amasTan, qmedebis Semadgenloba<br />

icavs msxverplTa adamianur Rirsebasac.~ 18<br />

genocidi aseve, xelyofs saqarTvelos konstituciis me-14 muxliT garantirebul<br />

kanonis winaSe Tanasworobis princips.<br />

sadavo sakiTxia, icavs Tu ara genocidis Semadgenloba jgufis wevrTa individualur<br />

interesebsac. magram Tu gaviTvaliswinebT, rom jgufis wevrebi xdebian Tavdasxmis obieqti<br />

maTi jgufuri kuTvnilebisa da ara sxva ramis gamo, dasmul kiTxvaze miviRebT<br />

pasuxs: qmedebis Semadgenloba imdenad icavs jgufis wevrTa individualur interesebs,<br />

ramdenadac isini miekuTvnebian gansazRvrul jgufs. `individualuri interesebis dazianeba<br />

an safrTxeSi Cagdeba mxolod maSin iZens saerTaSoriso sisxlissamarTlebriv<br />

mniSvnelobas, rodesac TiToeuli zustad jgufisadmi maTi kuTvnilebis mizeziT gaxdeba<br />

Tavdasxmis obieqti.~ 19<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 407-e muxlis mixedviT, genocidi SeiZleba<br />

ganxorcieldes sxvadasxva moqmedebiT: a) mkvlelobiT, b) janmrTelobis mZime dazianebiT,<br />

g) cxovrebis mZime pirobebis ganzrax SeqmniT, d) Sobadobis ZaliT SemcirebiT, e)<br />

bavSvis iZulebiT gadacemiT erTi eTnikuri jgufidan meoreSi.<br />

mkvlelobis aRmniSvnel terminad evropis saxelmwifoTa sisxlissamarTlebriv literaturaSi<br />

gamoiyeneba terminebi _ "killing" da "murder". `im dros, roca "killing" mxolod<br />

zogadad, mkvlelobis ganzraxvas moiTxovs, ‘murder~ zogierT samarTlebriv sistemaSi<br />

gulisxmobs mizniT determinebul ganzraxvas. ru<strong>and</strong>is sisxlis samarTlis saerTaSoriso<br />

tribunalma kaiSemas saqmeze daadgina, `rom "killing"-sa da "murder"-s Soris araviTari<br />

gansxvaveba ar arsebobs.~ sxva palatebis TvalsazrisiT, `cneba "killing" ganzrax da<br />

137


marTlmsajuleba<br />

138<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

ganuzraxvel mkvlelobas20 moicavs, xolo `murder~ mxolod ganzrax mkvlelobas gulisxmobs<br />

da ganzraxvis gareSe mkvlelobas gamoricxavs.~ es palatebi im daskvnamde<br />

mividnen, rom 30-e muxlis Sesabamisad, mkvleloba ganzrax unda ganxorcieldes, Tumca,<br />

ara aucileblobiTi mizniT determinebuli ganzraxviT ("premeditation"). mkvlelobis ganzraxvis<br />

aseT gagebas iqiTken mivyavarT, rom sakmarisi unda iyos _ ganadgurebis mizniT<br />

_ adamianTa sicocxlis TviTimedovnebiT xelyofa, rasac saerTaSoriso CveulebiTi<br />

samarTali da arc samarTlis safuZvlebi zogadad, ar aRiareben.~ 21<br />

am danaSaulebrivi qmedebis ganxorcieleba sxvadasxva formiTaa SesaZlebeli: masobrivi<br />

mkvleloba, dajgufebis wevrebis saxlebis gadawva, infrastruqturisa da sxva<br />

sasicocxlo mowyobilobebis moSla, agreTve, dajgufebis wevrTa moTavseba banakebSi,<br />

rac iwvevs maT sikvdils. 22<br />

erovnuli, eTnikuri, rasobrivi, religiuri an sxva niSniT gaerTianebuli jgufis<br />

wevrTa mkvleloba SeiZleba CaiTvalos genocidad, Tu igi ganxorcielda aseTi jgufis<br />

mTlianad an nawilobrivi mospobis mizniT. swored es mizani ganasxvavebs genocids ssk<br />

109-e muxlis me-2 nawilis `d~ qvepunqtiT (mkvleloba rasobrivi, religiuri, erovnuli<br />

an eTnikuri Seuwynareblobis gamo) gaTvaliswinebuli qmedebis Semadgenlobisagan. 23<br />

garda miznisa, genocidi saqarTvelos ssk 109-e muxlis me-2 nawilis `d~ qvepunqtiT<br />

gaTvaliswinebuli qmedebis Semadgenlobisagan gansxvavdeba sxva niSniTac. genocidi<br />

mimarTulia ara mxolod erovnuli, eTnikuri, rasobrivi, religiuri, aramed sxva niSniT<br />

gaerTianebuli jgufis winaaRmdegac. genocidi SeiZleba Cadenil iqnes ara mxolod<br />

mkvlelobiT, aramed sxva moqmedebiTac: erTi jgufidan meoreSi bavSvis ZaldatanebiT<br />

gadacemiT, Svilosnobis asacileblad gamiznuli moqmedebiT.<br />

saqarTvelos ssk 109-e muxlis me-2 nawilis `d~ qvepunqtiT gaTvaliswinebuli danaSauli<br />

mimarTulia konkretuli adamianis winaaRmdeg, xolo genocidi konkretuli niSniT<br />

gaerTianebuli jgufis winaaRmdeg. adamianTa mkvleloba, rom saqarTvelos ssk-is 407-e<br />

muxliT dakvalificirdes, aucilebelia im miznis arseboba, romelic am muxliT gaTvaliswinebuli<br />

danaSaulis sisxlissamarTlebriv umarTlobas afuZnebs _ erovnuli,<br />

eTnikuri, rasobrivi, religiuri an sxva niSniT gaerTianebuli jgufis mTliani an nawilobriv<br />

mospoba. Tuki mkvleloba ganxorcieldeba rasobrivi, religiuri, erovnuli an<br />

eTnikuri Seuwynareblobis motiviT, magram ara jgufis mospobis mizniT, qmedeba dakvalificirdeba<br />

ara 407-e muxliT, aramed 109-e muxlis me-2 nawilis `d~ qvepunqtiT.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 407-e muxli genocidis konvenciisagan gansxvavebiT,<br />

iyenebs janmrTelobis mZime dazianebis da ara sxeulis seriozuli dazianebis<br />

an gonebrivi moSlilobis cnebas.<br />

janmrTelobis mZime dazianebis cneba mocemulia saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

kodeqsis 117-e muxlis I punqtSi: `janmrTelobis ganzrax mZime dazianeba, e. i. sxeulis<br />

dazianeba, romelic saxifaToa sicocxlisaTvis <strong>and</strong>a romelmac gamoiwvia mxedvelobis,<br />

smenis, metyvelebis an romelime organos an misi funqciis dakargva, fsiqikuri avadmyofoba,<br />

orsulobis Sewyveta, saxis waruSleli damaxinjeba an janmrTelobis sxvagvari<br />

iseTi dazianeba, romelic saxifaToa sicocxlisaTvis da dakavSirebulia saerTo Sromisunarianobis<br />

myar, aranakleb erTi mesamediT dakargvasTan an winaswari SecnobiT profesiuli<br />

Sromisunarianobis srul dakargvasTan.~


mZime fizikur da fsiqikur zianad iTvleba fizikuri an fsiqikuri wameba, araadamianuri<br />

an damamcirebeli mopyroba da devna, aseve seqsualuri Zaladoba, gaupatiureba,<br />

dasaxiCreba da dakiTxva, romelic mimdinareobs cemiT an/da sikvdilis muqariT. fizikuri<br />

an fsiqikuri ziani iseTi simZimisa unda iyos, rom man dajgufebis mTliani an<br />

nawilobrivi ganadgurebis safrTxe Seqmnas. 24 fsiqikuri dazianebis TvalsazrisiT, samarTlebrivi<br />

viTareba naklebad mkafioa. am danaSaulebrivi qmedebis magaliTad literaturaSi<br />

asaxeleben I I msoflio omis dros, iaponelebis mier Cinel msxverplTa mimarT<br />

narkotikebis gamoyenebas. 25<br />

cxovrebis mZime pirobebis ganzrax SeqmnaSi igulisxmeba ekonomikuri blokada, ekologiuri<br />

ubedurebis garemoebaTa ganzrax Seqmna, ekosistemis komponentebiT dasnebovneba,<br />

im saqmianobis akrZalva, romelic pirTa jgufis arsebobis ZiriTadi wyaroa da sxva.<br />

es danaSaulebrivi qmedeba mimarTulia dajgufebis `neli sikvdiliT~ ganadgurebisaken,<br />

romelic gulisxmobs dajgufebis sakuTari saxlebidan gamodevnas, sicocxlisaTvis<br />

aucilebeli samedicino momsaxurebis Semcirebas, zedmeti muSaobis iZulebas an did<br />

fizikur datvirTvas. amgvari sasicocxlo pirobebis Seqmna ar unda iwvevdes dajgufebis<br />

wevrTa uecar ganadgurebas. igi subieqturad iqiTken unda iyos mimarTuli, rom<br />

ganadgurdes dajgufebis wevrebi. obieqturad, aseTi meTodebi vargisi unda iyos<br />

dajgufebis gasanadgureblad. saqme exeba konkretul da ara abstraqtul safrTxes. 26<br />

Sobadobis ZaliT Semcirebis xerxi sxvadasxvagvari SeiZleba iyos: genuri inJineria,<br />

iZulebiTi sterilizacia, kastracia reproduqciul asakSi, iZulebiTi kontracepcia<br />

da sxva; aseve, saxelmwifos mier iseTi normatiuli aqtis gamocema, romelic sasjelis<br />

gamoyenebis muqariT ukrZalavs am jgufis moqalaqeebs Svilis yolas an zRudavs maT<br />

raodenobas. 27 sisxlis samarTlis saqmis ganmxilvelma palatam akaiesus saqmeze daadgina,<br />

rom `patriarqalur sazogadoebaSi, sadac jgufis wevroba mamis xaziT ganisazRvreba,<br />

jgufis SigniT SobadobisaTvis xelis SeSlis magaliTia dasaxelebuli jgufis<br />

wevris gaupatiureba sxva jgufis wevris mier im mizniT, rom man gaaCinos bavSvi, romelic<br />

dedis jgufs ar ekuTvnis.~ 28<br />

ufro metic, sisxlis samarTlis saqmis ganmxilveli palata aRniSnul sakiTxze miuTiTebs:<br />

`erTi jgufis SigniT SobadobisaTvis xelis SeSlisaken mimarTuli meTodebi<br />

SeiZleba iyos fizikuri da fsiqikuri. ase, magaliTad, SobadobisaTvis xelis SeSlisaken<br />

mimarTuli meTodi SeiZleba iyos gaupatiureba, rodesac gaupatiurebuli piri bolos<br />

uars ambobs Svilis gaCenaze. amgvarad, jgufis wevrebi muqariT da ZaladobiT SeiZleba<br />

iqamde miiyvanon, rom uari Tqvan bavSvis gaCenaze.~ 29<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 407-e muxli iyenebs termins _ `Sobadobis<br />

ZaliT Semcireba~, genocidis konvencia _ `Svilosnobis asacileblad gamiznul zomebs~,<br />

xolo romis wesdeba _ `iseTi zomebis gatareba, romelTa mizania aseT jgufSi SobadobisaTvis<br />

xelis SeSla~. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis mixedviT, es danaSaulebrivi<br />

qmedeba Sedegiani danaSaulis Semadgenlobas qmnis. aRniSnuli ar niSnavs, rom<br />

Svilosnobis asacileblad gamiznuli zomebis gatareba qarTuli kanonmdeblobiT<br />

dausjeli rCeba, ramdenadac igi sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas danaSaulis<br />

momzadebisaTvisac awesebs.<br />

139


marTlmsajuleba<br />

140<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 407-e muxlis mixedviT, genocidis ganxorcielebis<br />

erT-erTi xerxia bavSvis iZulebiT gadacema erTi eTnikuri jgufidan meoreSi.<br />

am mxriv saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqssa da genocidis konvencias Soris Seusabamobaa.<br />

qarTuli sisxlis samarTlis kodeqsisagan gansxvavebiT, konvenciaSi saubaria<br />

„erTi jgufidan meoreSi~ da ara, „erTi eTnikuri jgufidan meoreSi~ bavSvis gadacemaze.<br />

Tuki genocidi mimarTulia erovnuli, eTnikuri, religiuri an rasobrivi<br />

jgufis winaaRmdeg, ratom ar SeiZleba am jgufis mospobis mizniT, erTi religiuri (an<br />

erovnuli, rasobrivi) jgufidan meorisaTvis bavSvebis gadacema CaiTvalos genocidad?<br />

bavSvis erTi jgufidan meore jgufisaTvis gadacema iTvleba Tu ara genocidis gamovlenis<br />

formad, iuridiul mecnierebaSi davas iwvevs. genocidis Semadgenloba emsaxureba<br />

jgufis fizikuri da ara kulturuli an sxvagvari formiT arsebobis dacvas. dajgufebis<br />

arsebobis ara fizikuri formebi daculia adamianTa da umciresobis uflebebiT.<br />

amis Sesabamisad, SeiZleba dajgufebis identurobis da ara Tavad wevrebis ganadgurebisaken<br />

mimarTuli moqmedebani genocidad ar CaiTvalos. amgvarad SeiZleba davasabuToT,<br />

rom vinaidan, bavSvis erTi dajgufebidan meore dajgufebaSi gadayvanas mivyavarT<br />

kulturuli identurobis dakargvamde da ara am dajgufebis ganadgurebamde, romelsac<br />

Tavs daesxnen, saqme exeba genocidis kulturul formas. meore mxriv, gadayvanas<br />

jgufisaTvis SeiZleba gamanadgurebeli Sedegebi hqondes. ru<strong>and</strong>is sisxlis samarTlis<br />

saerTaSoriso tribunalis (ICTR) palatis azriT, gadayvana miznad isaxavs ara mxolod<br />

ZaldatanebiTi fizikuri gadayvaniT, aramed muqariT da sulieri SokiT dasjas, romelic<br />

mosdevs bavSvTa Zaladobriv gadayvanas. Tu gadayvanil bavSvebs aiZuleben imuSaon<br />

iZulebiT, amiT dajgufebas, romelic Zaladobas ganicdis, Seeqmneba iseTi sasicocxlo<br />

pirobebi, rac maT fizikur ganadgurebas gamoiwvevs. 30<br />

rodesac vsaubrobT erTi jgufidan meore jgufisaTvis bavSvis gadacemaze, rogorc<br />

genocidis ganxorcielebis xerxze, aucilebelia davazustoT, Tu vin igulisxmeba bavSvis<br />

cnebaSi. bavSvis uflebebis konvenciis pirveli muxlis Tanaxmad, `bavSvad iTvleba<br />

18 wlamde asakis yvela adamiani, Tu im kanoniT, romelic bavSvze vrceldeba, srulwlovanebis<br />

ufro adreuli asaki ar aris gaTvaliswinebuli~. saqarTvelos sisxlis<br />

samarTlis kanonmdebloba ar icnobs `bavSvis~ cnebas da aRiarebs mcirewlovanis da<br />

arasrulwlovanis cnebas. sisxlis samarTlis kodeqsis mixedviT, 18 wels miuRweveli<br />

iTvleba arasrulwlovnad, xolo 14 wels miuRweveli _ mcirewlovnad. ibadeba kiTxva:<br />

bavSvis cneba moicavs mxolod mcirewlovans, Tu arasrulwlovansac? am kiTxvaze SeiZleba<br />

Semdegi pasuxi gaeces: bavSvis cnebis qveS moiazreba ara mxolod mcirewlovani,<br />

aramed arasrulwlovanic. aRniSnuli daskvna gamomdinareobs konvenciis pirveli muxlis<br />

Sinaarsidan, romelmac srulwlovanebis asaks miuRweveli (arasrulwlovani) da<br />

bavSvi erTmaneTTan gaaigiva.<br />

saerTaSorisosamarTlebriv kanonmdeblobasTan saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

kodeqsis 407-e muxlis Seusabamoba mxolod zemoaRniSnuliT ar amoiwureba. saqarTvelos<br />

sisxlis samarTlis kodeqsis aRniSnuli muxli genocidis konvenciisagan gansxvavebiT,<br />

genocids ganmartavs rogorc `SeTanxmebuli gegmis~ ganxorcielebisaken mimar-<br />

Tul qmedebas.


`SeTanxmebuli gegmis~ arseboba gulisxmobs ori an meti piris SeTanxmebas da gegmis<br />

Camoyalibebas garkveul sakiTxze, am SemTxvevaSi, genocidis ganxorcielebaze. Tu Cven<br />

ssk 407-e muxlis teqstis Sinaarss kargad CavukvirdebiT, mivalT daskvnamde, rom<br />

genocidi aucilebeli TanamonawileobiT Casadeni danaSauli yofila. aseTi daskvnis<br />

safuZvels iZleva sityvebi _ `SeTanxmebuli gegma~. e.i. genocidis Camdens unda gaaCndes<br />

`gegma~ da Tanac vinmesTan SeTanxmebuli. sworad aRniSnavs s. kiknaZe, rom `Tu ar arsebobs<br />

SeTanxmebuli gegma or an ramdenime pirs Soris, igi saqarTvelos kanonmdeblobis<br />

Sesabamisad, ver dakvalificirdeba genocidis danaSaulad, radgan saqarTvelos ssk-is<br />

407-e muxlis dispoziciaSi Camoyalibebuli ganmartebidan gamomdinare, igi ar SeiZleba<br />

erTma pirma Caidinos, rac cxadia, am muxlis sakmaod seriozuli xarvezia~. 31 naTqvamis<br />

sisworeSi kidev ufro davrwmundebiT Tu moviSveliebT ru<strong>and</strong>aSi momxdar erT faqts:<br />

1971 wels, tutsis tomis erT erTma wevrma mokla hutus tomis 17 wevri. saxeze iyo<br />

qmedebis Semadgenlobis obieqturi da subieqturi mxaris niSnebi _ eTnikuri jgufis<br />

wevrTa sicocxlis mospoba, pirdapiri ganzraxva da jgufis wevrTa mospobis mizani,<br />

magram danaSaulis amsrulebeli moqmedebda erTpirovnulad, sxvasTan SeTanxmebis<br />

gareSe, ris gamoc, ru<strong>and</strong>is kanonmdeblobiT ver moxerxda am pirisaTvis genocidSi<br />

braldebis wayeneba. 32<br />

Tu gavecnobiT genocidis dasjis konvenciis me-3 muxlis teqsts, kidev ufro davrwmundebiT<br />

zemoT ganviTarebuli azris sisworeSi. aRniSnuli muxlis mixedviT, isjeba<br />

Semdegi qmedeba:<br />

a) genocidi;<br />

b) SeTqmuleba genocidis Cadenis mizniT;<br />

g) pirdapiri da sajaro waqezeba genocidis Casadenad;<br />

d) genocidis Cadenis mcdeloba;<br />

e) genocidSi Tanamonawileoba.<br />

rogorc vxedavT, dasjad qmedebaTa Soris calkea gamoyofili genocidSi Tanamonawileoba.<br />

genocidi aucilebeli TanamonawileobiT Casadeni danaSauli rom yofiliyo,<br />

gaxdeboda ki, saWiro dasjad qmedebaTa Soris genocidSi Tanamonawileobis calke gamoyofa?<br />

rogor unda gadawydes im piris pasuxismgeblobis sakiTxi, romelic gadawyvets,<br />

rom damoukideblad, vinmesTan `SeTanxmebis~ gareSe, erovnuli, eTnikuri, rasobrivi,<br />

religiuri an sxva niSniT gaerTianebuli jgufis mTliani an nawilobrivi mospobis<br />

mizniT ganaxorcielos amave jgufis wevrTa mkvleloba, janmrTelobis dazianeba da a. S.<br />

zemoT ganviTarebuli mosazrebebis gaTvaliswinebiT, mizanSewonilad migvaCnia, saqarTvelos<br />

sisxlis samarTlis kodeqsis 407-e muxlis Semdegi redaqciiT Camoyalibeba:<br />

`genocidi, ese igi qmedeba, romelime erovnuli, eTnikuri, rasobrivi <strong>and</strong>a religiuri<br />

niSniT gaerTianebuli jgufis mTlianad an nawilobriv mosaspobad, rac gamoixata<br />

aseTi jgufis wevris mkvlelobiT, janmrTelobis mZime dazianebiT, cxovrebis<br />

mZime pirobis ganzrax SeqmniT, Sobadobis ZaliT SemcirebiT an bavSvis iZulebiT<br />

gadacemiT erTi jgufidan meoreSi, _ isjeba...~<br />

genocidis danaSauli damTavrebulia ssk 407-e muxlis dispoziciaSi CamoTvlili<br />

erT-erTi qmedebis ganxorcielebis momentidan. genocidis danaSaulis damTavrebisaT-<br />

141


marTlmsajuleba<br />

142<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

vis aucilebeli ar aris erovnuli, eTnikuri, rasobrivi, religiuri an sxva niSniT gaerTianebuli<br />

jgufis mTliani an nawilobrivi mospobis miznis miRweva. genocidis dana-<br />

Sauli damTavrebulia am miznis miRwevamdec.<br />

danaSaulis elementebis mixedviT, genocidi damTavrebulia jgufis mTliani an nawilobrivi<br />

ganadgurebis mizniT Tundac, jgufis erTi wevris mkvlelobisas.<br />

Tumca, qarTul sisxlis samarTlis literaturaSi gamoTqmulia gansxvavebuli Sexedulebac:<br />

`sisxlis samarTlis kodeqsis 407-e muxlSi miTiTebuli sityvebi `mTlianad<br />

an nawilobriv~ miuTiTeben raodenobriv aspeqtze. msxverplis an potenciuri msxverplis<br />

raodenoba mniSvnelovani unda iyos. ar SeiZleba qmedeba genocidiT davakvalificiroT,<br />

Tu jgufis ramdenime wevri iyo mokluli. farTod aris gavrcelebuli mosazreba<br />

imis Taobaze, rom jgufis nawilis mospobisas es nawili unda iyos mniSvnelovani.~ 33<br />

genocidis danaSauli aerTianebs SedeggareSe (e.w. formalur) da Sedegian (e.w. materialur)<br />

Semadgenlobas. 34 Sedegian Semadgenlobas qmnis iseTi danaSaulebrivi qmedebebi,<br />

rogoricaa: jgufis wevrTa mkvleloba, janmrTelobis mZime dazianeba, Sobadobis ZaliT<br />

Semcireba. xolo SedeggareSe Semadgenlobas _ cxovrebis mZime pirobebis ganzrax Seqmna,<br />

bavSvis iZulebiT gadacema erTi jgufidan meoreSi.<br />

vis SeiZleba daekisros pasuxismgebloba genocidisaTvis? aRniSnul sakiTxTan dakav-<br />

SirebiT, saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqssa da romis wesdebas Soris erTgvari<br />

Seusabamobaa, rac gamoixateba am danaSaulisaTvis sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis<br />

gansxvavebuli asakis dadgenaSi. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 33-e<br />

muxlis Sesabamisad, sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis asakia ToTxmeti weli,<br />

romelic aseve, genocidis Camden pirsac exeba, ramdenadac raime specialur daTqmas<br />

aRniSnul danaSaulTan mimarTebaSi ar iTvaliswinebs. romis wesdebiT, pasuxismgeblobis<br />

asakad ganisazRvra 18 weli. amas garda, Tu gaviTvaliswinebT, rom danaSaulis specifikidan<br />

gamomdinare, genocidis ganxorcieleba arasrulwlovanis mxridan nakleb savaraudoa,<br />

mivalT im daskvnamde, rom mizanSewonili iqneba saqarTvelos sisxlis samar-<br />

Tlis kodeqsis 33-e muxlSi cvlilebis Setana da sisxlis samarTlis saerTaSoriso sasamarTlos<br />

iurisdiqciaSi Semavali danaSaulebis, maT Soris, genocidis Camdeni pirebisaTvis<br />

sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis daweseba 18 wlis asakidan. genocidis<br />

Camden pirebad xSir SemTxvevaSi, gvevlinebian Tanamdebobis pirebi, romlebic miRweuli<br />

arian srulwlovanebis asaks. genocidi ar miekuTvneba specialuri amsruleblobiT<br />

Casaden danaSauls, igi SeiZleba Caidinos ara Tanamdebobis pirmac.<br />

pirebi, romlebmac Caidines genocidi an genocidis konvenciis I I I muxlSi CamoTvlili<br />

romelime qmedeba, unda daisajon imis miuxedavad, arian Tu ara konstituciiT pasuxismgebeli<br />

mmarTvelni, Tanamdebobis Tu kerZo pirebi.<br />

romis wesdebis 27-e muxlis Tanaxmad, arc Sidasaxelmwifoebrivi da arc diplomatiuri<br />

imuniteti ar abrkolebs sisxlis samarTlis saerTaSoriso sasamarTlos mier<br />

sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis dakisrebas im pirisaTvis, romelmac Caidina<br />

genocidi. amave wesdebis 28-e muxlis mixedviT, xelqveiTis mier Cadenili genocidisaTvis<br />

meTaurs pasuxismgebloba SeiZleba daekisros Semdeg SemTxvevebSi, Tu:


1. samxedro meTauris an samxedro meTauris saxiT efeqtianad moqmedi piris efeqtian<br />

xelmZRvanelobas an kontrols daqvemdebarebulma Zalebma Caidines genocidis<br />

danaSauli;<br />

2. samxedro meTaurma an pirma, im droisTvis arsebuli garemoebidan gamomdinare, icoda<br />

an unda scodnoda, rom es Zalebi sCadiodnen an ganzraxuli hqondaT am danaSaulis<br />

Cadena;<br />

3. samxedro meTaurma an pirma ver moaxerxa mieRo yvela saWiro da gonivruli zoma<br />

Tavisi uflebamosilebis farglebSi, raTa Tavidan aecilebina an aRekveTa genocidis<br />

danaSaulis Cadena an gadaeca aRniSnuli sakiTxi kompetenturi organoebisaTvis<br />

gamoZiebis warmoebisa da sisxlissamarTlebrivi devnis ganxorcielebisaTvis.<br />

meTauris pasuxismgebloba sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis or erTmaneTisagan<br />

gansxvavebul koncefcias efuZneba: 1. pirdapiri da uSualo pasuxismgebloba,<br />

rodesac meTauri pasuxs agebs kanonsawinaaRmdego brZanebis gacemisaTvis; 2. pasuxismgebloba<br />

daqvemdebarebulis kanonsawinaaRmdego qmedebisaTvis, romelic ar iyo<br />

ganpirobebuli meTauris brZanebiT, Tumca, man ar SeuSala xeli daqvemdebarebuls<br />

amgvari qmedebis CadenaSi an ar dasaja igi qmedebis Cadenis Semdgom. 35<br />

meTauris pasuxismgeblobis principi asaxulia aseve, yofili iugoslaviisa da ru<strong>and</strong>is<br />

sisxlis samarTlis saerTaSoriso tribunalebis wesdebebSi. 36<br />

romis wesdebis mixedviT, meTaurs mis xelmZRvanelobasa da kontrols daqvemdebarebuli<br />

Zalebis mier Cadenili genocidis danaSaulisaTvis daekisreba pasuxismgebloba,<br />

Tu meTaurma im droisaTvis arsebuli garemoebebidan gamomdinare, icoda an unda scodnoda,<br />

rom es Zalebi sCadiodnen an ganzraxuli hqondaT am danaSaulis Cadena (28-e muxli).<br />

rogorc normis teqstidan Cans, meTaurs ekisreba pasuxismgebloba gaufrTxileblobiTi<br />

umoqmedobis SemTxvevaSic, aRniSnuli azri gamomdinareobs sityvebidan _ `unda<br />

scodnoda~. saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi ki, meTaurisaTvis sisxlissamar-<br />

Tlebriv pasuxismgeblobas SesaZleblad miiCnevs misi mxolod ganzraxi umoqmedobis<br />

SemTxvevaSi. amaze miuTiTebs sisxlis samarTlis kodeqsis me-10 muxlis me-4 punqti da<br />

413-e muxlis SeniSvna. ssk 413-e muxlis SeniSvna Semdegi Sinaarsis teqsts moicavs: `am<br />

TaviT gaTvaliswinebuli danaSaulisaTvis SeiaraRebul konfliqtSi monawile Seiara-<br />

Rebuli Zalebis <strong>and</strong>a maTi qvedanayofebis meTauri an/da sxva xelmZRvaneli pasuxs agebs<br />

am Tavis Sesabamisad im SemTxvevaSic, roca aRniSnuli danaSauli Caidina mis xelmZRvanelobas<br />

an/da kontrols daqvemdebarebulma Zalebma, rac gamowveul iyo meTauris an/<br />

da sxva Sesabamisi xelmZRvanelis umoqmedobiT.~ ssk me-10 muxlis me-4 punqtis Tanaxmad,<br />

`gaufrTxileblobiT Cadenili qmedeba mxolod maSin CaiTvleba danaSaulad, Tu amis<br />

Sesaxeb miTiTebulia am kodeqsis Sesabamis muxlSi~. aseT miTiTebas ssk 413-e muxlis<br />

SeniSvna ar Seicavs.<br />

saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsi meTauris ganzraxi umoqmedobisaTvis pasuxismgeblobas<br />

iTvaliswinebs mxolod maSin, rodesac daqvemdebarebaSi myofi pirebi<br />

danaSauls Cadian SeiaraRebul konfliqtSi monawileobis dros. genocidi ki, dasjad<br />

qmedebas warmoadgens miuxedavad imisa, mSvidobis drosaa Cadenili Tu omianobis periodSi.<br />

143


marTlmsajuleba<br />

144<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

romis wesdebasa da saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqss Soris aRniSnuli Seusabamobis<br />

aRmosafxvrelad, saWiroa Semdegi Sinaarsis axali normis SemuSaveba, romelic<br />

samxedro meTauris daqvemdebarebaSi myofi piris mier Cadenili genocidisaTvis<br />

meTauris sisxlissamarTlebriv pasuxismgeblobas daawesebs gaufrTxileblobiTi umoqmedobis<br />

drosac: `samxedro meTauris an samxedro meTauris saxiT moqmedi piris<br />

xelmZRvanelobas an kontrols daqvemdebarebuli Zalebis mier genocidis danaSaulis<br />

ganxorcieleba, Tu samxedro meTaurs an pirs, im droisaTvis arsebuli garemoebebidan<br />

gamomdinare, unda scodnoda, rom es Zalebi sCadiodnen an ganzraxuli<br />

hqondaT am danaSaulis Cadena, isjeba...~<br />

genocidisaTvis pasuxismgeblobis sakiTxSi metad mniSvnelovania xelqveiTis pasuxismgebloba<br />

ufrosis brZanebis Sesrulebisas Cadenili danaSaulisaTvis. aRniSnul sakiTxTan<br />

dakavSirebiT arsebobs ori Teoria: pirobiTi da absoluturi pasuxismgeblobis<br />

Teoria.<br />

pirobiTi pasuxismgeblobis Teoria gamoricxavs xelqveiTis pasuxismgeblobas, garda<br />

im SemTxvevisa, roca es brZaneba an gankarguleba aSkarad ukanono iyo. 37<br />

absoluturi pasuxismgeblobis Teoriis mixedviT, pasuxismgeblobisaTvis mniSvneloba<br />

ara aqvs, icoda Tu ara pirma qmedebis marTlwinaaRmdegobis Sesaxeb. 38<br />

romis wesdeba genocidis danaSaulTan mimarTebaSi absoluturi pasuxismgeblobis<br />

princips aRiarebs.<br />

brZanebis an gankargulebis Sesruleba, rogorc pasuxismgeblobis (bralis) gamomricxveli<br />

garemoeba, gaTvaliswinebulia saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis<br />

37-e muxliTac, magram romis wesdebis moTxovnebidan gamomdinare, aRniSnuli garemoeba<br />

ar SeiZleba gaxdes pasuxismgeblobisagan gaTavisuflebis safuZveli genocidis dana-<br />

Saulis Camden pirTa mimarT. 39<br />

genocidis danaSaulis Camden pirebze x<strong>and</strong>azmulobis vada ar SeiZleba gavrceldes.<br />

miuxedavad imisa, Tu ra dro gavida danaSaulis Cadenidan, aseT pirebs sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxismgebloba aucileblad daekisrebaT. 40<br />

genocidi SeiZleba ganxorcieldes mxolod pirdapiri ganzraxviT, razec araorazrovnad<br />

miuTiTebs ssk-is 407-e muxlis teqsti. genocidis Semadgenlobis konstituciuri<br />

elementia erovnuli, eTnikuri, rasobrivi, religiuri an sxva niSniT gaerTianebuli<br />

jgufis mTliani an nawilobrivi mospobis mizani. swored aRniSnuli mizani afuZnebs<br />

407-e muxliT gaTvaliswinebuli qmedebis sisxlissamarTlebriv umarTlobas. e. i.<br />

genocidi miekuTvneba e. w. `specialuri~ ganzraxviT gansaxorcielebel danaSaulTa<br />

ricxvs. anglosaqsuri samarTlis sistemaSi `specialuri ganzraxva~ gamoiyeneba im dana-<br />

Saulebrivi qmedebisagan gasamijnavad, romelic ar moiTxovs gansakuTrebul ganzraxvas.<br />

`specialuri ganzraxva~ gulisxmobs `mometebul Sinagan tendencias~. 41<br />

ru<strong>and</strong>is sisxlis samarTlis saerTaSoriso tribunali `specialur ganzraxvas~ ganmartavs,<br />

rogorc damnaSavis calsaxa swrafvas qmedebis Semadgenlobis ganxorcielebisaken.<br />

yofili iugoslaviis sisxlis samarTlis saerTaSoriso tribunali warmoadgens<br />

gansxvavebul Tvalsazriss. ielisiCis saqmeSi `specialuri ganzraxva~ ganmartebulia<br />

danaSaulis diskriminaciuli zemoqmedebis mixedviT, anu `specialuri ganzraxva~ gu-


lisxmobs, rom adamiani genocidis msxverpli xdeba genocidis SemadgenlobiT daculi<br />

erT-erTi jgufisadmi misi kuTvnilebis gamo42 .<br />

Tu genocidis danaSaulis CadenaSi monawile pirs ar gaaCnia jgufis ganadgurebis<br />

mizani, maSin igi daisjeba mxolod rogorc Tanamonawile. 43 damxmaris sisxlissamarTlebrivi<br />

pasuxismgeblobisaTvis sakmarisia imis codnac, rom danaSaulis amsrulebels<br />

aqvs jgufis ganadgurebis mizani. 44 rodesac sisxlissamarTlebriv umarTlobas mizani<br />

afuZnebs, aucilebelia, rom amsrulebeli moqmedebdes am miznis gansaxorcieleblad,<br />

xolo, damxmares SeiZleba es mizani ar hqondes da ubralod acnobierebdes mas. am SemTxvevaSi,<br />

amsruleblis mizani gadmova damxmarezec da amsruleblis mier Cadenili umarTloba<br />

bralad Seeracxeba. 45<br />

genocidis danaSauli rom ganzraxvas gulisxmobs, amaze miuTiTebs sisxlis samarTlis<br />

saerTaSoriso sasamarTlos romis wesdebis 30-e muxlic, romlis Tanaxmadac, `Tu<br />

sxvagvarad ar aris gaTvaliswinebuli, pirs ekisreba sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba<br />

da daisjeba sasamarTlos iurisdiqciaSi Semavali danaSaulisaTvis, mxolod<br />

im SemTxvevaSi, Tu obieqturi mxarisaTvis damaxasiaTebeli niSnebiT igi Cadenili iyo<br />

ganzrax da Segnebulad.~<br />

genocidisaTvis pasuxismgeblobasTan dakavSirebuli mTavari problema danaSaulis<br />

amsruleblisaTvis jgufis ganadgurebis ganzraxvis damtkicebaSi mdgomareobs. aRniSnuli<br />

problemis gadasaWrelad sisxlis samarTlis saerTaSoriso tribunalebi materialursamarTlebrivis<br />

nacvlad ufro metad procesualur gadawyvetas gvTavazoben,<br />

romelic iyenebs iribi mtkicebulebis SesaZleblobas, romelSic daskvnebi gamomdinareobs<br />

gansazRvruli arapirdapiri samxilidan, obieqturi faqtorebidan, mowmeTa<br />

Cvenebidan da a. S. 46 akaiesus saqmeze iugoslaviis sisxlis samarTlis saerTaSoriso<br />

tribunalis amosaval wertils warmoadgenda `garkveuli raodenobis savaraudo faqtebi~,<br />

rogoricaa, zogadad ganxorcielebul qmedebebs Soris kavSiri, sisastikis moculoba,<br />

jgufis wevrTa mimarT garkveuli damamcirebeli gamonaTqvamebi da a.S. msgavsi<br />

motiviT daeyrdno sasamarTlo palata ielisiCis saqmeze `faqtebisa da garemoebebis<br />

garkveul raodenobas~ da ixelmZRvanela am jgufis winaaRmdeg Cadenili qmedebebiT,<br />

Cadenili sisastikis moculobiT da a.S. kristiCis saqmeze palata eyrdnoba, rogorc<br />

kulturuli, ise religiuri daniSnulebis qonebaze, aseve jgufis wevrTa saxlebze<br />

Tavdasxmas, rogorc damnaSavis genocidis ganzraxvis damamtkicebel sabuTs. zogadad,<br />

SeiZleba iTqvas, rom yvela moqmedeba, romelic daculi jgufis mimarT aris mimarTuli<br />

da xorcieldeba garkveul dros, garkveul teritoriaze _ srebrenicaSi 7 dReSi 7000-<br />

8000 Tavdacvisunariani bosnieli muslimani mamakacis mkvleloba _ mniSvnelovani mtkicebulebaa<br />

ganadgurebis ganzraxvis arsebobis dasamtkiceblad. 47<br />

genocidis danaSaulis motivia erovnuli, eTnikuri, rasobrivi, religiuri Seuwynarebloba.<br />

genocidis danaSaulis sazogadoebrivi saSiSroeba efuZneba ara mxolod<br />

msxverplTa raodenobas (Tumca, esec mniSvnelovania da zogierT SemTxvevaSi, danaSaulis<br />

sazogadoebrivi saSiSroebis maRali xarisxis ganmsazRvreli swored es faqtori<br />

xdeba), aramed danaSaulis mizansa da motivs. genocidis danaSauli gansakuTrebiT mZime<br />

da saSiSi danaSaulia ara mxolod imitom, rom igi xelyofs garkveuli niSniT<br />

145


marTlmsajuleba<br />

146<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

gaerTianebuli jgufis wevrTa sicocxles da janmrTelobas, aramed am xelyofis safuZveli<br />

xdeba danaSaulis msxverplTa eTnikuri, erovnuli, rasobrivi, religiuri kuTvnileba.<br />

swored ama Tu im jgufisadmi kuTvnilebaa is mTavari faqtori, ris gamoc adamianTa<br />

garkveuli erToba iqceva genocidis msxverplad.<br />

genocidis Semadgenloba zaTcgeris mixedviT, SeiZleba gamosaxul iqnes Semdegi<br />

sqemiT:<br />

calkeuli danaSaulebrivi qmedebebi<br />

magaliTad, jgufis wevris mkvleloba<br />

ganzraxva<br />

mizani<br />

jgufis, rogorc mTliani<br />

an nawilobrivi ganadgureba<br />

winamdebare sqemis mixedviT, genocidis Semadgenloba gulisxmobs calkeul danaSaulebriv<br />

qmedebaTa (jgufis wevrTa mkvleloba, janmrTelobis dazianeba, cxovrebis<br />

mZime pirobebis Seqmna, bavSvis gadacema erTi jgufidan meore jgufisaTvis) mimarT<br />

ganzraxvis, xolo jgufis mTliani an nawilobrivi ganadgurebis mimarT miznis arsebobas.


SeniSvnebi:<br />

1 ix.: m. turava, sisxlis samarTlis saerTaSoriso sasamarTlo, rogorc saerTa-<br />

Soriso humanitaruli samarTlisa da adamianis uflebaTa dacvis instrumenti,<br />

statiaTa krebuli, `adamianis uflebaTa dacva erovnul da saerTaSoriso<br />

samarTalSi~, 2002, gv. 208.<br />

2 ix.: H. Satzger, Internationales und Europäisches Strafrecht, 2008, S. 249.<br />

3 ix.: z. wulaia, saqarTvelos sisxlis samarTlis gansakuTrebuli nawili, pirve-<br />

li tomi, 1996, gv. 48.<br />

4 ix.: G. Werle, Völkerstrafrecht, 2007, gv. 270; K. Ambos, Internationales Strafrecht, 2006. S. 190.<br />

5 ix.: K. Ambos, Internationales Strafrecht, 2006. S. 190.<br />

6 ix.: n. TofuriZe, z. cagareiSvili, saerTaSoriso sisxlis samarTali, Teoria<br />

da praqtika, 2003, gv. 52.<br />

7 ix.: iqve, gv. 50.<br />

8 ix.: iqve, gv. 51.<br />

9 ix.: g. xubua, umciresobaTa uflebebis dacvis konstituciursamarTlebrivi<br />

garantiebi, Jurn. `adamiani da konstitucia~, 2005, #1, gv. 10.<br />

10 ix.: G. Werle, Völkerstrafrecht, 2007, S. 273-274.<br />

11 ix.: iqve, gv. 274.<br />

12 ix.: l. izoria, k. korkelia, k. kublaSvili, g. xubua, saqarTvelos konstituciis<br />

komentarebi, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, 2005, gv. 324-<br />

325.<br />

13 ix.: G. Werle, Völkerstrafrecht, 2007, S. 275.<br />

14 ix.: iqve, gv . 275.<br />

15 ix.: iqve, gv. 276.<br />

16 ix.: H. Satzger, Internationales und Europäisches Strafrecht, 2008, S. 251.<br />

17 ix.: l. izoria, k. korkelia, k. kublaSvili, g. xubua, saqarTvelos konstituciis<br />

komentarebi, adamianis ZiriTadi uflebani da Tavisuflebani, Tb. 2005, gv.<br />

325.<br />

18 ix.: G. Werle, Völkerstrafrecht, 2007, gv. 268.<br />

19 ix.: iqve, gv. 269.<br />

20 evropis zogierTi qveynis sisxlis samarTalSi ganuzraxveloba ar gamoiyeneba<br />

im gagebiT, rasac igi gulisxmobs qarTul sisxlis samarTalSi, aramed mas<br />

xmaroben iseTi ganzraxvis aRmniSvnel terminad, romelic ar aris determinebuli<br />

mizniT.<br />

21 ix.: K. Ambos, Internationales Strafrecht, 2006. S. 196-197.<br />

22 ix.: iqve, gv. 192.<br />

23 ix.: Êîììåíòàðèé ê óãîëîâíîìó êîäåêñó Ðîññèéñêîé Ôåäåðàöèè, Ïîä.ðåä. Â.È. Ðàä÷åíêî,<br />

À.Ñ. Ìèõëèíà, 2008, ñòð. 747.<br />

24 ix.: K. Ambos, Internationales Strafrecht, 2006.S. 192.<br />

25 ix.: iqve, gv. 192.<br />

26 ix.: iqve, gv. 193.<br />

27 ix.: sisxlis samarTlis kerZo nawili, wigni 2, avt. koleqtivi, 2005, gv. 349-350.<br />

28 ix: K. Ambos, Internationales Strafrecht, 2006.S. 193-194.<br />

29 ix: iqve, gv. 194.<br />

30 ix.: K. Ambos, Internationales Strafrecht, 2006.S.194.<br />

31 ix.: s. kiknaZe, genocidi, 2007. gv. 32.<br />

32 ix.: r. RliRvaSvili, genocidi, saqarTvelos axalgazrda iuristTa asociaciis<br />

Jurnali `almanaxi~, 1999, #12, ivnisi, gv. 66.<br />

33 ix.: m. lekveiSvili, g. mamulaSvili, pasuxismgebloba saerTaSoriso danaSaulisaTvis,<br />

2003, gv. 60.<br />

34 T. wereTels miuReblad miaCnia Sedeggare da Sedegiani Semadgenlobis aRmniSvnel<br />

terminebad `formaluri~ da `materialuri~ danaSaulis gamoyeneba: `es<br />

terminebi ver gamoxataven saqmis arsebas, vinaidan yovel danaSauls aqvs ori<br />

mxare _ materialuri (qmedebis sazogadoebrivi saSiSroeba) da formaluri<br />

(qmedebis marTlwinaaRmdegoba).~ ix.: T. wereTeli, sisxlis samarTlis problemebi,<br />

I tomi, TinaTin wereTlis saxelmwifosa da samarTlis instituti, Tb.,<br />

2007, gv. 171.<br />

147


marTlmsajuleba<br />

148<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

35 ix.: T. qoCoraZe, meTauris pasuxismgebloba Tanamedrove saerTaSoriso samarTalSi<br />

iugoslaviisa da ru<strong>and</strong>is tribunalebis statutebis mixedviT, saqarTvelos<br />

axalgazrda iuristTa asociaciis Jurnali `almanaxi~, 2004, #19,<br />

Tebervali, gv. 134.<br />

36 ix.: Äåéñòâóþùåå ìåæäóíàðîäíîå ïðàâî, â òðåõ òîìàõ, òîì ïåðâûé, Ìîñêâà, 1996. ñòð. 750.<br />

37 ix.: i. xerxeuliZe, genocidis danaSaulis Semadgenloba saerTaSoriso materialuri<br />

sisxlis samarTlis mixedviT, Jurnali `marTlmsajuleba da kanoni~,<br />

2007, #2/3, gv. 222.<br />

38 ix.: i. xerxeuliZe, iqve, gv. 222.<br />

39 ix.: m. turava, sisxlis samarTali, zogadi nawilis mimoxilva, merve gamocema,<br />

2010, gv. 238.<br />

40 aRniSnuli moTxovna gamomdinareobs rogorc romis wesdebis 29-e muxlis, ise<br />

`samxedro danaSaulisa da kacobriobis winaaRmdeg Cadenili danaSaulisadmi<br />

x<strong>and</strong>azmulobis vadis miuReblobis Sesaxeb~ 1968 wlis 26 noembris konvenciis<br />

I muxlis teqstidan.<br />

41 ix.: K. Ambos, Internationales Strafrecht, 2006.S.198.<br />

42 ix.: iqve, gv. 199.<br />

43 ix.: A. Schönke, H. Schröder, Strafgesetzbuch, Kommentar, 1978, S. 1476.<br />

44 ix.: K. Ambos, Internationales Strafrecht, 2006. S. 201.<br />

45 ix.: o. gamyreliZe, saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis ganmarteba, meore<br />

Sevsebuli gamocema, Tb., 2008, gv. 193, 203; o. gamyreliZe, sisxlissamarTlebrivi<br />

umarTlobis problema da Tanamonawileobis dasjadobis safuZveli, Tb.,<br />

1989, gv. 176; T. wereTeli, sisxlis samarTlis problemebi, I I tomi, Tb., 2007,<br />

gv. 200.<br />

46 ix.: K. Ambos, Internationales Strafrecht, 2006.S. 200.<br />

47 ix.: iqve. gv. 200.


CONCEPT OF GENOCIDE<br />

AND ITS COMPOSITION<br />

TEMUR TSKITISHVILI<br />

Ivane Javakhishvili Tbilisi State University Assistant Professor,<br />

PHD Student of the <strong>Law</strong> Faculty of Tbilisi Ivane Javakhishvili Tbilisi State University<br />

Despite the fact that Georgia has joined the “Convention on the Prevention<br />

<strong>and</strong> Punishment of the Crime of Genocide” <strong>and</strong> Charter of the International<br />

Criminal Court, there is no full compliance between the Criminal<br />

Code of Georgia <strong>and</strong> the above-mentioned international law acts.<br />

According to the Convention on Genocide, the groups envisaged in the<br />

composition of the genocide are: national, ethnic, racial <strong>and</strong> religious groups,<br />

in the Criminal Code of Georgia broadens the composition of the genocide<br />

<strong>and</strong> includes other groups “applying different signs”. The group protected<br />

through the genocide may be stable group <strong>and</strong> not the one that could be<br />

easily broke up. For example, due to the fast change of political opinions<br />

(orientation), person may become the member of other political group. The<br />

purpose of genocide composition is to protect the group, the membership<br />

of which is (less dependent) not dependent on the choice of the group’s<br />

member.<br />

According the Article 407 of the Criminal Code of Georgia, genocide<br />

crime is an act committed in order to implement an agreed plan, i.e. according<br />

to the working of the Article, person shall agree with another person (or<br />

persons). According to this, genocide is the crime to be committed through<br />

the m<strong>and</strong>atory co-participation, whereas according to the Convention, it is<br />

possible to commit the genocide solely.<br />

According to the Criminal Code of Georgia, Genocide may be expressed<br />

through “forcibly transferring a child of the group to another group”. If the<br />

Genocide is aimed at agreed plan to destroy, in whole or in part, a national,<br />

149


marTlmsajuleba<br />

150<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

ethnic, racial, religious or other group, why should not we consider a genocide when forcible transfer of a child<br />

from one national, racial or religious group to another? The definition given in the Article 407 of the Criminal<br />

Code of Georgia contradicts with the definition given in the Convention.<br />

Taking into consideration all above mentioned, it is recommended to word the Article 407 of the Criminal<br />

Code as following:<br />

“Genocide i.e. an act committed in order to implement an agreed plan to destroy, in whole or in part, a national, ethnic, racial,<br />

religious or other group united on any other grounds, involving killing member of the group, causing grave bodily harm, deliberately<br />

inflicting on the group dire conditions of life, imposing measures intended to prevent births within the group or forcibly transferring a<br />

child of the group to another group...”<br />

One of the major problems of the genocide is the issue of liability of the Head. International Criminal Court<br />

considers liability of the head for negligence on the genocide committed by his / her subordinated i.e. when the<br />

head is not aware of the crime committed by the subordinate, however, had the opportunity to know.<br />

Criminal Code of Georgia (Article 10.4 <strong>and</strong> note of the Article 413) does not envisage liability for the head’s<br />

incautious negligence.<br />

Criminal Code of Georgia envisages liability of the head for the genocide committed by the subordinate<br />

through negligence if the mentioned crime was committed during the armed conflict (note of Article 413). However,<br />

genocide may be committed not only during the armed conflict, but during the peaceful time as well <strong>and</strong> it<br />

should be punished in the same manner.<br />

In order to avoid contradiction between the Rome Statute <strong>and</strong> Criminal Code of Georgia <strong>and</strong> to allow punishment<br />

of the head for incautious negligence as well, it is recommended to introduce the new norm of the following<br />

substance to the Criminal Code of Georgia<br />

“A comm<strong>and</strong>er in chief or/<strong>and</strong> other leader of armed forces or its units participating in an armed conflict shall be held liable for<br />

crimes stipulated by this chapter even in the case when the crime was committed by armed forces under his/her leadership or comm<strong>and</strong>,<br />

which was a result of an omission from the side of the comm<strong>and</strong>er when he knew or should have known according to the given<br />

circumstances that these forces committed or intended to commit the crime...”


axali ambebi<br />

saerTo sasamarTloebSi axali<br />

mosamarTleebi dainiSnen<br />

saqarTvelos iusticiis umaRlesi sabWos 2010 wlis 6<br />

agvistos gadawyvetilebiT, saerTo sasamarTlos sistemaSi<br />

dainiSna iusticiis umaRlesi skolis kursdamTavrebuli,<br />

4 axali mosamarTle:<br />

besik bugianiSvili _ Tbilisis saqalaqo sasamarTlo;<br />

maia gigauri _ rusTavis saqalaqo sasamarTlo;<br />

Salva kakauriZe _ baTumis saqalaqo sasamarTlo;<br />

Tamar oniani _ Tbilisis saqalaqo sasamarTlo.<br />

axladdaniSnulma mosamarTleebma saqarTvelos iusticiis<br />

sabWos winaSe mosamarTlis fici dades. ficis dadebis<br />

sazeimo RonisZieba saqarTvelos uzenaes sasamarTloSi gaimarTa,<br />

romelsac saqarTvelos iusticiis umaRlesi sab-<br />

Wos wevrebi eswrebodnen. mosamarTleebi uflebamosilebis<br />

ganxorcielebas ukve Seudgnen.<br />

151


marTlmsajuleba<br />

152<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

iusticiis umaRlesma skolam<br />

msmenelTa axali nakadi miiRo<br />

iusticiis umaRlesma skolam 6 axali msmeneli miiRo,<br />

romlebic samosamarTlo swavlebis 14-Tvian kurss gaivlian.<br />

tradiciulad, msmenelebs saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos<br />

Tavmjdomare konstantine kublaSvili Sexvda,<br />

romelmac isaubra mosamarTlis profesiis mniSvnelobis,<br />

funqciisa da pasuxismgeblobis Sesaxeb.<br />

msmenelebi Tbilisis saqalaqo sasamarTloSi gaecnen sasamarTlos<br />

muSaobis specifikas, rac samomavlod, xels Seuwyobs<br />

maT mier Teoriuli masalis aRqmasa da savaldebulo<br />

staJirebis warmatebiT gavlas.<br />

msmenelebi siRrmiseulad Seiswavlian samarTlis yvela<br />

dargs, aseve, qarTuli samarTlebrivi sivrcisaTvis axal<br />

instituts _ nafic msajulTa sasamarTlos.<br />

samarTlis TiToeuli disciplinis detaluri Seswavlis<br />

Semdeg, saseminaro muSaobis farglebSi gaimarTeba msjeloba,<br />

romelic swavlebis mesame etaps warmoadgens, sadac<br />

msmenelebi warmoadgenen TavianT mosazrebebs sakanonmdeblo<br />

sakiTxebze. aseve, msmenelebi SeTavazebuli kazusebis<br />

mixedviT warmoadgenen Teoriul da praqtikul gadawyvetilebebs.


garda amisa, msmenelebi gaecnobian mosamarTlis eTikasa<br />

da profesiuli qcevis st<strong>and</strong>artebs, sasamarTlo darbazisa<br />

da sxdomis marTvis safuZvlebs.<br />

Teoriuli kursis ganmavlobaSi ganxiluli iqneba sasamarTlosa<br />

da politikis urTierTgamijvnis sakiTxebi, sasamarTlosa<br />

da mediis urTierTobebi, spikeri mosamarTlis<br />

instituti da sasamarTlos imiji sazogadoebaSi.<br />

swavlebis ganmavlobaSi gaimarTeba samarTlebriv TematikasTan<br />

dakavSirebuli filmebis Cveneba da analizi.<br />

msmenelebi moismenen saleqcio kurss sasamarTlo menejmentis,<br />

mosamarTleTa saerTaSoriso TanamSromlobis<br />

formebis Sesaxeb, aseve, sasamarTlo procesTan dakavSirebul<br />

pedagogikisa da fsiqologiis aspeqtebze _ rogor<br />

unda moaxdinos mosamarTlem jansaRi fsiqologiuri garemos<br />

SenarCuneba sasamarTlo procesze.<br />

yuradReba gamaxvildeba aranakleb mniSvnelovan unar-<br />

Cvevebze, rogoricaa mosamarTlis gamarTuli metyveleba,<br />

dokumentebis gamarTuli eniT wera. agreTve, ganxiluli<br />

iqneba kompiuterisa da sxva sainformacio teqnologiebis<br />

gamoyenebis sakiTxebi.<br />

msmenelebi gaivlian ucxo enis intensiuri swavlebis<br />

kurss.<br />

iusticiis umaRles skolaSi saleqcio kurss kiTxuloben<br />

rogorc mosamarTleebi, aseve TiToeuli dargis gamo-<br />

Cenili da wamyvani specialistebi.<br />

153


marTlmsajuleba<br />

154<br />

N3<br />

da<br />

kanoni<br />

saqarTvelos mosamarTleTa asociacia<br />

JUDGES ASSOCIATION OF GEORGIA<br />

tel-faqsi/Tel-Fax: (+995 32) 92 34 90<br />

saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo<br />

THE SUPREME COURT OF GEORGIA<br />

tel-faqsi/Tel-Fax: (+995 32) 99 70 01

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!