La Fumado - Eventoj

Ĉapitro XI
Se unua li diris pri ver’
ni punu lin kun sever’
Kanzono de Guy Béart (favoras esperanton)
El la franca tradukis J.P. Danvy
POLITIKE MALKOREKTA
Vero hodiaŭ, eraro morgaŭ. Vero estas moviĝema. Oni devis enlitigi bebojn ventrokuŝe.
Nuntempe oni devas ilin enlitigi dorsokuŝe. La nura virto estas nelacigebla kontestado de ĉiuj
certecoj, obstina serĉado de pruvoj, singardeco en la uzo de tio, kio ŝajnas pruvita. Sen
scienca dubo, la tero estus ankoraŭ plata, kelkaj tritikaj grenoj en poto kovrita per malpura
ĉemizo naskus musojn sen paĉjo kaj panjo. Dubo perturbas, ĉar konservativismo estas
komforta. Fari demandojn ne estas sendanĝere. Plej malatakema persono kapablas faligi
imperiojn. Tial financaj kaj politikaj potencoj deziras kontroli informadon por sekurigi siajn
bazojn.
Mi ne deziras procesi kontraŭ industriaj firmaoj aŭ ŝtato. La mondo estas konstruita
ĉirkaŭ ekonomika sistemo nuntempe superreganta, kies motoro estas profito. Eble oni tion
bedaŭras, sed necesas nuntempe akomodiĝi kun tio. Industrio povas sin konstrui kaj vivi nur
kiam ĝi agas en mondona fako kaj kontentigas konsumpeton, eĉ se reklamo bazita sur kortuŝaj
argumentoj iafoje sukcesas artefarite krei bezonon. Sen antaŭvido de profito, plie kaze de
malgajno, ni neniam estus havintaj novajn medikamentojn, aŭtojn, elektron… La unua kaj
natura celo de ĉiu industrio do ne estas konstrui loĝejojn, provizi per trinkebla akvo, nutri la
popolamason, kuraci malsanojn. Ĝia unua celo estas daŭre sin vivteni. Ĝi devas investi,
funkcii, pagi siajn estrojn, laboristaron kaj anonimajn akciulojn. Per miaj kelkaj akcioj, mi
nesciate eble subtenas aktivaĵojn, kiujn mi mallaŭdas.
Profito estas do vitala zorgo. Sed devie industrio nature instigas serĉi maksimuman
profiton. "Komerculoj" treege premas por akiri tujan rendimenton. Iafoje tio kaŭzas elektojn
kaj kondutojn, kies konsekvencoj estas nocaj, t.e. malkonformaj konstruaĵoj, kiuj falegas,
infektitaj animalaj farunoj, senefikaj eĉ danĝeraj medikamentoj, rubujoŝipoj, kiuj verŝas siajn
petrolajn tajdojn. Tiuj devioj estas korektataj, nur kiam la profito estas minacata de
konsumantoj, kiuj sin deturnas de la nekontentigaj produktoj, eĉ ekprocesas aŭ grupiĝas por
bojkoti. Nur tiam moralaj postuladoj, zorgo pri etiko povas naskiĝi en firmaoj. Tio ekzistas en
iliaj esploradaj sekcioj. Vera esploristo ĉiam preferas, pro scienca pasio, labori por krei
novajn produktojn, pli utilajn kaj malpli nocajn. Plejmulto el ili ne ŝatas fari "esploradondisvolvon",
kiu celas nur doni argumentojn por stimuli la vendojn. Sed la estraro aŭdas plivole
la sirenojn de komercistoj, kiuj tuj gajnigas kaj vivtenigas, ol la voĉon de esploristo, kiun ĝi
taksas multekosta, kaj tro malofte trovanta la taŭgan substancon, kiu saltigus la profiton.
Evidente tabakaj firmaoj ne havas intereson mortigi tro frue siajn bonajn klientojn. La
morto de kiu fumadas po tri paketojn tage, dek jarojn tro frue, konstituas kolosan potencialan
malprofiton. Industrio do havus intereson produkti reale malpli danĝerajn cigaredojn. Sed la
merkatikaj komercistoj preferis la trompan solvon de mildaj cigaredoj, ĉar ili povas esperi el
tiuj tujan profiton. Demonstri realan avantaĝon necesigas malfacilajn daŭrajn esplorojn, dum
reklama slogano pri mildaj cigaredoj tuj efikas. Tiel efika preventado de la devioj ne povas
fidi etikan sencon, spontanan moralon de firmaoj. Necesas, ke la ŝtato intervenu, reglamentu,
kontrolu. Tamen, ĝi estas influita de premgrupoj, financaj argumentoj kaj de ĉantaĝo pri
maldungo. Tiel, nur ĉiama batalo permesas konservi la kvaliton de produktoj kaj servoj.
122