La Fumado - Eventoj

klientoj amasiĝis. Li hejmiĝis tagiĝe, sed li ne estis drinkinta pli ol du aŭ tri glasojn da roza
vino. Oni invitis lin al nuptoj kaj diversaj bankedoj. Sen averti iun ajn, li kelkfoje malaperis.
Onidiro nin eksciigis, ke li kantadas de tri tagoj en dancdrinkejo apud la ponto de Cournon, aŭ
en la montpasejo Goules por edziĝofesto.
Oni lin forrabis al mi en 1937. Li foriris al la milita servo, plenumis kromaĵan tempon
post la krizo de Munkeno, revenis hejmen dum 15 tagoj. Poste komenciĝis la milito. Li fariĝis
militkaptito en Dresdeno.
Tie la kaprica ventkapulo pruvis, ke li ne malhavas volon, firmecon. Li decidis, ke
kaptiteco al li ne plaĉas. Li komencis lerni la germanan lingvon, fabrikis kelkajn guĝojn,
ŝakris iomete siajn skulptaĵojn kun provosoj, sin provizis per iomete da mono, akiris civilajn
vestojn kaj eskapis. Oni lin rekaptis. Obstina li reeskapis. Mi kaŝis legitimaĵojn en plando de
pantoflo, kiun ni sendis en pakaĵo. Oni lin rekaptis. Ree. Oni malkovris lin, kaŝita sub
karbamaso en la kelo de ŝipo marveturonta al Svedio. Oni rekaptis lin. Ĉiufoje, oni sendis lin
pli malproksimen. La kvaran fojon, li estis sendita al Pollando, en la koncentrejo de Rawa-
Ruska. Tie li restis ĝis Rusoj liberigis lin. Kiam ni iris al la stacidomo por akcepti lin, li pezis
nur 32 kilogramojn. Sed la pakaĵoj, kiujn familio rajtis sendi al militkaptitoj, kutime enhavis
cigaredojn. Tiel li alkutimiĝis al fumado. Post kelkaj monatoj, li estis refortiĝinta…sed
tabakdependa.
Mi estis veninta en Parizon por studi medicinon. Kiam mi revenis al Clermont-Ferrand,
mia onklo ankoraŭ kantis, sed lia voĉo ne estis tiel klara kiel antaŭe. Tusatakoj ofte
interrompis lin. Nokte okazadis senfinaj tusadoj, kiuj rememorigis pri mia avo Siméon.
Tamen, dum lia milito, toksaj gasoj ne estis uzataj. Ĉu la tabakodoro estis la nevidebla fadeno
kiu, tra ĉiuj suferaj elprovadoj, lin kunligis kun la hejmo, kun la tabakdeponejo, kun la
memoro de lia patro, kiu mortis dum li estis ĉe la fronto? Tiu nostalgio kristaliĝis kiel povega
nemalligebla ligilo inter li kaj cigaredo. Io certas: mi ne sukcesis persvadi lin fumĉesi.
Ĉirkaŭ la 1968-a jaro, li eksentis surodolorojn, kiam li marŝis rapide. "Ne gravas", li
diris al mi, "la doloro ĉesas tuj kiam mi haltas". Ne necesas esti scioplena kuracisto por
diagnozi arteriiton. Liaj arterioj allasis sufiĉe da sango, kiam li ripozis, sed nesufiĉe kiam liaj
muskoloj streĉiĝis. Tiam ekdoloris. Mi iĝis pli insistema. Li nepre fumĉesu. Ĉar mi jam ne plu
fumis de ok jaroj, mi kredis min pli konvinkiva. Vane. Do mi konfesas ke "Neniu estas
profeto en sia lando", kaj mi ŝanĝis mian taktikon. Mi lin persvadis veni en Parizon, por
konsulti unu el miaj estintaj profesoroj, fame konatan specialiston pri arteriito. Li enirigis la
onklon, kaj montrofingris al li: "Sinjoro Sauvanet, se vi ne konsentu, ke via lasta cigaredo
estas jam fumita, eliru el mia kabineto, mi rezignas kuraci vin!". Vortoj "lastan" kaj "jam"
estis tre laŭtigitaj. Humile la onklo jesis! Mi ĝojegis, sekrete admirante la lecionon de
medicino. Poste li ekzamenis detaleme la onklon. Kiam alvenis la momento de la preskribo,
alvenis nekredeblo: dum li ĝin skribis kaj komentis, aŭtomate, pretervole, naive, la majstro
ekbruligis cigaredon, fronte al sia paciento!
Tamen, la onklo fumĉesis. Sed nur dum deca daŭro, por pravigi la vojaĝon al Parizo:
unu monato. Poste li refumadis. Sed la arteriito ne plimalboniĝis. Ĝi ne havis tempon evolui
ĝis amputo: post sep jaroj li havis pulmokanceron.
Operacio. Recidivo. Mi vidis la kirurgon post la dua operacio. Elirante el la operaciejo,
li diris: "Mi estas feliĉa, mi povis forigi totale la kanceron". Per sia vertoĉapo, li viŝis sian
frunton. Piedon sur tabureto, li mallaĉis siajn tolbotojn. Li duonfermis siajn okulojn pro la
fumo de sia cigaredo. Li estis bonega kaj humana kirurgo, specialisto de torakokirurgio.
Ĉiutage, li eligis almenaŭ unu pulmokanceron. Lia propra pulmokancero mortigis lin du aŭ tri
jarojn poste.
10