Prolil endopeptidasa eta piroglutamil peptidasa I ... - Euskara
Prolil endopeptidasa eta piroglutamil peptidasa I ... - Euskara
Prolil endopeptidasa eta piroglutamil peptidasa I ... - Euskara
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Garun garapena<br />
Mielinizazioa osatzen den <strong>eta</strong> garuna heltze morfologiko <strong>eta</strong> funtzionala lortzen<br />
duen denboraldia da. Garai hon<strong>eta</strong>n zehar, dendritak garatu ondoren <strong>eta</strong> nerbiozirkuitoak<br />
eratu ostean, erantzun-akzioa hasten da. Orduan animaliak kanpoko kinadei,<br />
normaltasunez erantzun ahal die. Neurona arteko zirkuitoen garapenarekin, ikastea <strong>eta</strong><br />
nerbio-integrazio zentrala posible egiten dira. Neurona edo zirkuitu lokalen egokitzealdak<strong>eta</strong>k<br />
gertatu ahal dira esperientzia <strong>eta</strong> ikastearen ondorioz. Aldak<strong>eta</strong> hauek<br />
guztiak nerbio-zelulen desberdintzapenaren azken aldiko adierazle dira.<br />
Nerbio sistemaren garapena <strong>eta</strong> funtzionamenduari buruz dugun ikuspuntua, bi<br />
oinarrizko kontzeptuek moldatzen dute: geneen <strong>eta</strong> ingurunearen arteko menpekotasun<br />
dinamikoa <strong>eta</strong> neuronen <strong>eta</strong> glia zelulen artekoa.<br />
Neuronen tamaina <strong>eta</strong> kopurua, animaliaren tamainak partzialki mugatzen du.<br />
Honela bada, bai ornodun, zein ornogabe<strong>eta</strong>n, gehien<strong>eta</strong>n espezie handienek txikienek<br />
baino neurona kopuru handiagoa dute, tamaina handiagokoak dira <strong>eta</strong> adarkadura<br />
gehiago dituzte (Purves <strong>eta</strong> Lichtman, 1985).<br />
Sistema biologiko konplexuak eratzeko funtsezko taktika erabiltzen da:<br />
hasieran osagai gehiegi eratzen dira <strong>eta</strong>, zenbait prozesu selektibo direla bide,<br />
azkeneko antolakuntza ereduan egongo diren osagaiak zehazten dira. Izan ere,<br />
heldutasunean dagoen neurona kopurua, neurogenesian zehar gertatzen den<br />
proliferazio zelularra <strong>eta</strong> heriotza zelularraren arteko balantzeak mugatzen du.<br />
Animalia helduan bizirik iraungo duten neuronen hautezpena, eraginkortasun<br />
funtzionalaren arabera egiten da, prozesu honi “balioztapen funtzionala” deitzen zaio.<br />
Teoria honen arabera, neuronen arteko lehiak, biziraupena edo neuronen heriotza<br />
dakar (Jacobson, 1991; Oppenheim, 1991). Neuronen kopuru handia bizirik manten<br />
daiteke, inguruko itu egokiez hornitzen bada, ondorioz, badirudi heriotz-zelularra ez<br />
dagoela erabat aurretik zehaztua <strong>eta</strong> itu-zelul<strong>eta</strong>ko faktoreak direla medio (Patterson,<br />
1992) zehaz daitekela. Garapenean, neuronen talde bakoitzak, ituaren menpeko<br />
heriotz-zelularraren maila berezia du. Honela, talde batzuk kopuruan nahiko egonkor<br />
mantentzen diren bitartean, beste batzuk zelula aitzindarien herenak gal ditzakete<br />
heltze prozesuan.<br />
Migrazio zelularrak, eginkizun esanguratsua du garuneko morfogenesian.<br />
Neurona gehienek, garapenean dagoen enbrioian, distantzia handiak egiten dituzte<br />
beren azkeneko kokalekura iritsi arte. Neuronek migraziorako gehien erabiltzen duten<br />
34<br />
Sarrera
Change language