22.08.2013 Views

newspapper_06_2012.pdf

newspapper_06_2012.pdf

newspapper_06_2012.pdf

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ivnisi<br />

SoTa rusTavelis saxelmwifo universitetis gazeTi #6.ivnisi, 2012.<br />

gaius svetonius trankvilusis<br />

”Tormeti keisris cxovrebis” Targmani,<br />

romlis prezentaciac Sedga,<br />

originalidan, laTinuri enidanaa<br />

Sesrulebuli, rac kidev ufro<br />

mniSvnelovans xdis am gamocemas.<br />

mTargmnelma aRniSna, rom teqstis<br />

qarTul enaze Targmna dasrulebulia<br />

da male darCenili nawilic<br />

gamoqveyndeba.<br />

gv. 3<br />

`universitetis biologiis departamentis<br />

TanamSromlebi CvenTan<br />

xSirad modian skolaSi, gvikiTxaven<br />

leqciebs CvenTvis saintereso<br />

sakiTxebze, gvacnoben fakultetis<br />

saqmianobas, mniSvnelobas. am urTierTobis<br />

CamoyalibebaSi didi wvlili<br />

miuZRvis fakultetis dekans<br />

marina qoriZes, biologiis depatamentis<br />

xelmZRvanels daviT bara-<br />

TaSvils, fakultetis sabunebismetyvelo<br />

mimarTulebis studentTa<br />

biomravalferovnebis klubis xelmZ-<br />

Rvanels eTer jayels, risTvisac<br />

Tqveni gazeTis saSualebiT maT madloba<br />

minda gadavuxado~.<br />

gv. 4<br />

Turme yofilan qveyanaze adamianebi,<br />

romlebsac SeuZliaT studentebis<br />

gulis gaTboba da sasikeTo<br />

saqmeebis keTeba, RmerTma gvimravlos<br />

aseTi leqtorebi, ufali iyos<br />

maTi Semwe.<br />

dawyebiTi ganaTlebis III<br />

kursi Zalian<br />

did madlobas gixdiT ocnebis<br />

axdenisTvis. es dReebi mTeli<br />

cxovrebis manZilze dauviwyari<br />

iqneba CvenTvis.<br />

gv. 5<br />

aWaris mTavrobis Tavmjdomare levan varSalomiZe<br />

da ganaTlebis, kulturisa da sportis ministri<br />

gia abulaZe studentebs Sexvdnen<br />

aWaris mTavrobis Tavmjdomare<br />

levan varSalomiZe da ganaTlebis,<br />

kulturisa da sportis ministri gia<br />

abulaZe baTumis SoTa rusTavelis<br />

saxelmwifo universitetis studentebs<br />

Sexvdnen da axali da mimdinare<br />

miznobrivi programebi gaacnes.<br />

aWaris mTavrobis dafinansebiT studentebis<br />

daxmarebis miznobrivi<br />

programa Seiqmna, romelic umaRlesi<br />

ganaTlebis pirveli safexuris<br />

akreditebul umaRles saganmanaTleblo<br />

programebze Caricxuli studentebis<br />

swavlis safasuris dafarvas<br />

iTvaliswinebs. mravalwliani<br />

programa axali saswavlo wlidan<br />

amoqmeddeba da masSi monawileobis<br />

miReba SeuZliaT aWaris maRalmTian<br />

raionebSi mcxovreb studentebs, obolebs,<br />

mravalSviliani da socialurad<br />

daucveli ojaxis wevrebs. aWaris<br />

ganaTlebis, kulturisa da sportis<br />

saministrom turizmis ganaTlebis<br />

ganviTarebis xelSewyobis miznobrivi<br />

programa SeimuSava, romelic miznad<br />

isaxavs saganmanaTleblo turizmis<br />

sabazro kvlevis Sedegebze dayrdnobiT<br />

turizmis ganaTlebis reformas,<br />

saganmanaTleblo programebis saer-<br />

TaSoriso standartebTan SesabamisobaSi<br />

moyvanas.<br />

ramin cinariZe pirveli doqtorantia,<br />

romelmac baTumis saxelmwifo<br />

universitetis akademiuri sabWos<br />

mier damtkicebuli sadisertacio<br />

debulebiT (axali moTxovnebis Se-<br />

aWaris a. r. ganaTlebis, kulturisa<br />

da sportis saministro aWaris mTavrobis<br />

dafinansebiT 20<strong>06</strong> wlidan axorcielebs<br />

ucxoeTSi staJirebis miznobriv<br />

programas, romelic emyareba evropis<br />

regionTa asambleis gacvliT programas<br />

`evroodisea~. staJireba xorcieldeba<br />

evropis 8 qveyanaSi: safrangeTi, espaneTi,<br />

belgia, Sveicaria, portugalia,<br />

germania, italia da avstria. programaSi<br />

monawileoba SeuZlia umaRlesi an<br />

profesiuli ganaTlebis mqone 18-dan<br />

30-wlamde axalgazrdas. programis<br />

farglebSi staJireba sul 80-ze metma<br />

moqalaqem gaiara. 2012 wels aWaris<br />

mTavrobam aRniSnuli programa dafinansa<br />

40 000 lariT da staJirebas 15<br />

axalgazrda gaivlis.<br />

2011 wels aWaris mTavrobis iniciativiT<br />

Seiqmna ,,ganaTlebis fondi~,<br />

sadac ucxo enebis Seswavla SeuZlia<br />

aWaraSi mcxovreb nebismier moqalaqes<br />

18 wlis asakidan. 2012 wels regionis<br />

municipalitetebSi arsebul ganaTlebis<br />

fondis filialebSi gaixsna kompiuteris<br />

Semswavleli ufaso kursebi.<br />

2012 wels studentebisa da ucxoeT-<br />

Si swavlis msurvelTaTvis daiwyo 130<br />

qveyanis 8 500 umaRles saganmanaTleblo<br />

dawesebulebaSi aRiarebuli TOEFLO L-is FE<br />

Semswavleli ufaso kursebi.<br />

vulocavT<br />

sabamisad) warmatebiT daicva disertacia<br />

Temaze+ + _ ,,regionuli sainvesticio<br />

procesebis regulirebis<br />

safinanso-ekonomikuri meqanizmi” da<br />

mieniWa biznesis marTvis doqtoris<br />

akademiuri xarisxi. cnobilma mecnierebma<br />

givi gamsaxurdiam, eTer<br />

xaraiSvilma, asiko cincaZem (Semfaseblebi)<br />

mis naSroms maRali Sefaseba<br />

misces. sadisertacio komisiis yvela<br />

wevris mxardaWerac erTsulovani<br />

iyo, risi dasturic maRali Sefaseba<br />

gaxldaT.<br />

gv. 6<br />

kursdamTavrebulebis<br />

gacileba<br />

27 ivniss baTumis SoTa rusTavelis<br />

saxelmwifo universitetma 77-e kursdamTavrebulebi<br />

sazeimod gaacila.<br />

universitetis istoriaSi pirvelad,<br />

warCinebul kursdamTavrebulebs mantiebi<br />

moarges, romlebsac samaxsovro<br />

sigelebi da saCuqrebi universitetis<br />

reqtorma, profesorma alioSa bakuriZem<br />

gadasca.<br />

kursdamTavrebulebs gza dauloca<br />

universitetis reqtorma, alioSa<br />

bakuriZem, umaRlesi sabWom Tavmjdomarem<br />

mixeil maxaraZem, aWaris<br />

ganaTlebis, kulturisa da sportis<br />

ministrma gia abulaZem, baTumis<br />

merma robert CxaiZem da RRes ukve<br />

warmatebulma kursdaTavrebulebma.<br />

2012 wlis kursdamTavrebulebis<br />

saxeliT mSobliur universitets da<br />

profesor-maswavleblebs madloba<br />

gadauxada nino nakaSiZem da mis prioritetebze<br />

isaubra. kursdamTavrebulebis<br />

gacilebas abiturientebic<br />

stumrobdnen, romlebmac upiratesoba<br />

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo<br />

universitets mianiWes.<br />

oficialuri nawilis dasrulebis<br />

Semedeg ukve yofilma studentebma<br />

caSi manaTobeli franebi gauSves.<br />

iyo sazeimo foierverkic. saRamos<br />

Jurnalisti neli agirba uZRveboda.<br />

RonisZiebis kulminacia jguf `mgzavrebis~<br />

koncerti gaxda, romelmac<br />

gvian Ramemde gastana.<br />

Speak Up GeorGia-s<br />

programis wardgineba<br />

saaqto darbazSi baTumis SoTa<br />

rusTavelis saxelmwifo universitetis<br />

studentebisaTvis Speak Up in Georgia-s<br />

programis wardgineba gaimarTa.<br />

inglisuri enisa da lideris unar-<br />

Cvevebis ganmaviTarebeli orTviani<br />

kursi mTeli qveynis masStabiT saqarTvelos<br />

sportisa da axalgazrdobis<br />

saqmeTa saministros dafinansebiT<br />

xorcieldeba. saswavlo programa<br />

iseT mniSvnelovan sakiTxebs moicavs,<br />

rogoricaa sajaro gamosvla, reziumes<br />

wera/interviuebi, inglisuri enis<br />

swavlebis efeqturi gzebi, brendingis<br />

xelovneba, lideroba axalgazrdebSi.<br />

programis monawileebi konkursis<br />

wesiT SeirCevian, damatebiTi informacia<br />

gamoqveyndeba veb-gverdze.


ivnisi<br />

sazafulo skola - Savi zRvis regionis qveynebis<br />

sasazRvro TanamSromloba<br />

Savi zRvis regionis qveynebis sasaz-<br />

Rvro TanamSromlobis Temaze baTumis<br />

SoTa rusTavelis saxelmwifo universitetis,<br />

saqarTvelos politikis institutisa<br />

da qalaq venis meriis organizebiT<br />

saerTaSoriso sazafxulo<br />

saqarTvelos respublikis pirveli<br />

prezidentis vaJma rejeb Jordaniam<br />

sajaro leqcia waikiTxa Temaze: `saqarTvelos<br />

pirveli respublika, saqarTvelos<br />

respublikis memkvidreoba da<br />

dRevandeloba~. rejeb Jordania studentebsa<br />

da profesor-maswavleblebs<br />

1918-21 wlebis periodze esaubra,<br />

qveynis damoukideblobis aRdgenasa da<br />

dakargvasTan dakavSirebuli istoriuli<br />

movlenebi gaacno da studentebis<br />

SekiTxvebs upasuxa. noe Jordanias<br />

Svili daibada da gaizarda parizSi.<br />

politikur mecnierebaTa skolis studenti<br />

da ielis universitetis kursdamTavrebuli,<br />

cxovrebis sxvadasxva<br />

periodSi iyo harimanis institutis<br />

miwveuli mecnieri, profesionali<br />

pianisti, kompozitori, mwerali, saz-<br />

skola gaixsna. qarTveli, ukraineli,<br />

Turqi, somexi, azerbaijaneli, rusi<br />

studentebi oTxi dRis ganmavlobaSi<br />

iseT sakiTxebs ganixilaven, rogoricaa<br />

Savi zRvis qveynebis politika<br />

da swori mmarTveloba, mosazRvre<br />

qveynebis TanamSromloba evrokavSir-<br />

Tan da mmarTveloba evropis „axali<br />

mmarTvelobis“ modelze. axalgazrdebi<br />

aseve imsjeleben sazRvrebTan<br />

dakavSirebuli sakiTxebis mogvarebaze,<br />

konfliqtis gadaWris saSualebebze,<br />

konfliqtis mqone sazogadoebaSi<br />

masmediisa da adamianis uflebebis<br />

dacvaze. sazafxulo skola miznad<br />

isaxavs politikuri analizis xarisxis<br />

gaumjobesebas Savi zRvis qveynebTan<br />

urTierTobis ganviTarebis TvalsazrisiT,<br />

akademiuri diskusiis xelSewyobasa<br />

da kooperatiuli qselis Seqmnas<br />

samoqalaqo sazogadoebas da axalgazrda<br />

profesionalebs Soris.<br />

saqarTvelos respublikis pirveli prezidentis vaJma<br />

rejeb Jordaniam sajaro leqcia waikiTxa<br />

akademiuri sabWos gadawyvetilebiT,<br />

norvegiis telemarkis universitetis<br />

xelovnebisa da mecnierebaTa<br />

fakultetis profesors Teimuraz<br />

Rvao istoriis profesori, sazRvao<br />

muzeumis direqtori, ucxouri enebis<br />

saxelmZRvaneloebis avtori da redaqtori.<br />

91 wlis rejeb Jordania universitets<br />

meuRlesTan da qaliSvilTan<br />

erTad ewvia.<br />

profesor Teimuraz abesaZes<br />

sapatio doqtoris wodeba mieniWa<br />

abesaZes baTumis SoTa rusTavelis<br />

saxelmwifo universitetis ganviTarebaSi<br />

Setanili wvlilisaTvis sapatio<br />

doqtoris wodeba mieniWa. qarTveli<br />

mecnieris xelSewyobiT turizmis<br />

fakulteti axorcielebs saerTaSoriso<br />

proeqts ,,norvegiaSi, saqarTveloSi<br />

da yirgizeTSi mdgradi turizmis<br />

ganviTarebisa da inovaciebis<br />

sferoSi ganaTleba~. proeqti iTvaliswinebs<br />

erToblivi saganmanaTleblo,<br />

samecniero proeqtebis amoqmedebas da<br />

profesor-maswavleblebis staJirebas.<br />

turizmis fakultetis studentebi<br />

gacvliTi programebis farglebSi<br />

agvistoSi telemarkis universitet-<br />

Si gaemgzavrebian. aseve SemuSavdeba<br />

kurikulimi inovaciebisa da samewarmeo<br />

swavlebis sferoSi. profesor<br />

Teimuraz abesaZis xelSewyobiT<br />

mimdinareobs inovaciuri da mdgradi<br />

turizmis ganviTarebis sakiTxebis kvleva.<br />

reqtoris sapasuxo viziti germaniasa da sloveniaSi<br />

sapasuxo vizitiT universitetis<br />

reqtori, profesori alioSa bakuriZe<br />

iulixis samecniero centrsa da liublianas<br />

universitets ewvia. xuTi dRis<br />

ganmavlobaSi umaRlesi saswavleblis<br />

pirveli piri sloveniis umaRlesi<br />

saganmanaTleblo dawesebulebis reqtors,<br />

sagareo urTierTobaTa departamentis,<br />

farmaciis fakultetisa da<br />

germaniis sxvadasxva kvleviTi institutis<br />

warmomdgenlebs Sexvda. 13-17<br />

agvistos baTumis SoTa rusTavelis<br />

saxelmwifo universitetSi iulixis<br />

samecniero centris organizebiT<br />

sabunebismetyvelo, sainJinro, agraruli<br />

mecnierebebis aTi mimarTulebiT<br />

sazafxulo skola gaimarTeba,<br />

romelSic monawileobis miReba studentebTan<br />

erTad profesor-maswavleblebsac<br />

SeeZlebaT. germaniis kvleviT<br />

centrTan samomavlo TanamSromloba<br />

memorandumiT ganisazRvreba, romelsac<br />

zafxulSi moewereba xeli. 2012-2013<br />

saswavlo wlis dasawyisSi qimiis specialobis<br />

magistranti liublianas<br />

universitetSi gaemgzavreba saswavlo<br />

kursis gasavlelad.<br />

memorandumi baTumis umaRles saganmanaTleblo<br />

dawesebulebebTan<br />

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo<br />

universitetis reqtorma alioSa<br />

bakuriZem, baTumis saxelmwifo sazRvao<br />

akademiis reqtoris movaleobis Semsrulebelma<br />

irakli SarabiZem, baTumis<br />

garemos dacvis saerTaSoriso dRes<br />

mieZRvna ganaTlebisa da mecnierebaTa<br />

fakultetis biologiis specialobis<br />

studentTa vorq-Sopi Temaze: `Cveni<br />

garemo Cvens xelSia~. RonisZiebaSi<br />

momaval biologebTan erTad Warnalis<br />

sajaro skolis moswavleebi<br />

monawileobdnen. axalgazrdebma moxsenebebi<br />

garemosdacvis problemebze,<br />

zRvispira aWaris iSviaT mcenareebze,<br />

cxovrlebsa da mtiralas erovnuli<br />

parkis biomravalferovnebis sakiTxebze<br />

warmoadgines. vorq-Sopi biologiis<br />

departamentis, ganaTlebisa da<br />

mecnierebaTa fakultetis studentTa<br />

TanamSromlobis klubi ,,skola-universiteti”~ dafuZnda<br />

dafuZnda skolisa da baTumis SoTa<br />

rusTavelisa saxelmwifo universitetis<br />

TanamSromlobis klubi ,,skola-universiteti~.<br />

klubi zogadsaganmanaTleblo<br />

dawesebulebebisa da umaRlesi saswavleblis<br />

daaxloebas, samecniero muSaobis<br />

swavlebas, SemecnebiTi RonisZiebebis<br />

organizebas, saganmanaTleblo<br />

proeqtebis momzadebas, kulturuli<br />

RonisieZebebis Catarebasa da niWieri axalgazrdebis<br />

gamovlenas isaxavs miznad.<br />

TanamSromloba xels Seuwyobs saganmanaTleblo<br />

sivrceSi reformirebis<br />

process, gaaRrmavebs studentTa praqtikul<br />

gamocdilebas da gazrdis maswavlebelTa<br />

sertificirebis xarisxs.<br />

TanamSromlobis klubi ganaTlebisa<br />

da mecnierebaTa fakultetis organizebiT<br />

Seiqmna da masSi gawevrianeba yvela<br />

xelovnebis saswavlo universitetis<br />

reqtorma ermile mesxiam da baTumis<br />

navigaciis saswavlo universitetis<br />

reqtorma parmen xvedeliZem TanamSromlobis<br />

memorandums moaweres xeli.<br />

xelSekrulebis farglebSi ganxorcieldeba<br />

erToblivi saganmanaTleblo<br />

programebi da samecniero proeqtebi,<br />

Catardeba konferenciebi, simpoziumebi,<br />

seminarebi da sazafxulo skolebi.<br />

memorandumi aseve iTvaliswinebs profesor-maswavleblebisa<br />

da studentebis<br />

urTierTgacvlas, bakalavriatisa da<br />

magistraturis saswavlo programebis<br />

SemuSavebas, kurikulumebisa da zogadsauniversiteto<br />

modulebis Sedgenas,<br />

biblioTekiT sargeblobas. mxareebi<br />

izruneben sagranto programebis moZiebasa<br />

da ganxorcielebaze.<br />

garemos dacvis saerTaSoriso dRe aRiniSna<br />

cnobili Svedi diplomatisa da<br />

sazogado moRvawis raul valenbergis<br />

xsovnis saRamo gaimarTa. Sedga<br />

Svedi gmirisadmi miZRvnili dokumenturi<br />

filmis Cveneba da gaixsna mis-<br />

biomravalferovnebis klubisa da<br />

studentTa TviTmmarTvelobis organizebiT<br />

gaimarTa.<br />

raul valenbergisadmi miZRvnili saRamo gaimarTa<br />

germaniis ekonomikuri TanamSromlobisa<br />

da ganviTarebis ministri dirk<br />

nibeli delegaciis wevrebTan erTad<br />

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo<br />

universitets ewvia. stumari umaRlesi<br />

saganmanaTleblo dawesebulebis reqtoris<br />

moadgileebs, administraciis<br />

xelmZRvanelsa da treningis„`turizmi<br />

mediebSi~ monawile studentebs Sexvda.<br />

ministri media-treningis muSaobis<br />

Sedegebs gaecno da proeqtis farglebSi<br />

turizmis Tematikaze momzadebuli<br />

reportaJi Seafasa. xuTdRiani<br />

swavleba ,,doiCe veles~“akademiis organizebiT<br />

Catarda da iiiIII<br />

saerTaSor-<br />

ive cxovrebis amsaxveli posterebis<br />

gamofena. ungreTis respublikis sagangebo<br />

da sruluflebianma elCma<br />

sandor szaborma, baTumis vice-merma<br />

naTia surgulaZem da aWaris qarTulebrauli<br />

asociaciis xelmZRvanelma<br />

erik krupnikma gmiris cxovrebasa<br />

da moRvaweobaze isaubres. ungreTis<br />

saelCos da aWaris qarTul-ebraul<br />

asociaciis organizebuli saRamos<br />

monawileebma pativi miages Svedi diplomatis<br />

xsovnas da gmiris suraTTan<br />

sanTlebi daanTes. raul valenbergma<br />

meore msoflio omis dros Sveduri<br />

pasportebis gacemiTa da TavSesafrebis<br />

- „Sveduri saxlebis“ saSualebiT<br />

aTiaTasobiT ebraeli sikvdils<br />

gadaarCina. RonisZiebas universitetis<br />

studentebi, profesor-maswavleblebi,<br />

diplomatiuri korpusisa da sazogadeobis<br />

warmomadgenlebi.<br />

universitets germaniis ekonomikuri<br />

TanamSromlobisa da ganviTarebis ministri ewvia<br />

iso samecniero-praqtikul konferencias<br />

,,mdgradi turizmi: ekonomika da<br />

biznesi~ eZRvneboda.<br />

msurvels SeeZleba. ,,skola-universitetis~<br />

prezentacia kerZo skolis „nikes“<br />

moswavleebis mier momzadebuli Teatralizebuli<br />

warmodgeniT - `vah, droni,<br />

droni!~ dasrulda.


20 ivniss SoTa rusTavelis saxelmwifo<br />

universitetis ilia WavWava-<br />

Zis sakonferencio darbazSi (aud. #<br />

55), leqsikografiis ii saerTaSoriso<br />

simpoziumis farglebSi, gaimarTa<br />

gaius svetonius trankvilusis `Tor-<br />

meti keisris cxovrebis~ (profesor marina<br />

giorgaZis mier laTinuri enidan<br />

Sesrulebuli Targmanis) prezentacia.<br />

mTargmneli svetoniusis teqstis Targmanze<br />

1982 wlidan muSaobda. teqstis<br />

nawili, neronis cxovreba gamoica 2009<br />

wels antikuri literaturis anTologiis<br />

iii tomSi, 2011 wels ki `saojaxo<br />

biblioTekis~ (qarTuli biografiuli<br />

centri) seriiT, `100 wigni - adamianebi,<br />

romelTac Secvales samyaro~,<br />

daibeWda keisrebis (iuliusi, avgustusi,<br />

tiberiusi, kaligula, klavdiusi,<br />

neroni) cxovreba. Targmanebs specialistebisa<br />

da mkiTxvelTa dadebiTi<br />

gamoxmaureba mohyva.<br />

gaius svetonius trankvilusi<br />

gamoCenili romaeli istorikosia, antikuri<br />

epoqis biografebSi gamorCeuli<br />

Tavisi weris stiliTa da maneriT.<br />

Mmisi cxovrebis Sesaxeb bevri araferia<br />

cnobili, dabadebis da gardacvalebis<br />

zusti TariRebic ucnobia. mwerali,<br />

romelmac keisrebis cxovebis detalebi<br />

Semogvinaxa, Tavisi Tavis Sesaxeb<br />

TiTqmis arafers gvacnobs.<br />

xelnawerebis mixedviT, misi<br />

sa¬xelia gaius svetonius trankvilusi.<br />

mkvlevrebi mis dabadebis TariRad<br />

daaxloebiT Zveli welTaRricxvis Isaukunis<br />

70-ian wlebis da¬sawyiss asaxeleben<br />

(T. momzeni, m. mase). varaudoben,<br />

rom igi romSi daibada da aqve cxovrobda<br />

ojaxTan erTad. misi winaprebi<br />

mxedarTa wridan unda yofiliyvnen.<br />

karieris TvalsazrisiT svetoniusis<br />

win svla imperatorebis _ traianesa da<br />

adrianes epoqas ukavSirdeba: traianes<br />

dros igi `mecnierebis mdivani~ gaxda,<br />

Semdeg saimperatoro biblioTekis<br />

direqtori, adrianem ki imperatoris<br />

karis mniSvnelovan Tanamdebobaze _<br />

laTinurenovani mimoweris mdivnad<br />

(ab epistulis Latinis) daniSna. imperatoris<br />

kancelariaSi muSaobam, imperatoris<br />

arqivebis xelmisawvdomobam didi samsaxuri<br />

gauwia svetoniuss samwerlo<br />

saqmianobaSi, gansakuTrebiT daexmara<br />

keisrebis cxovrebis aRwerisas.<br />

mkvlevrebi svetoniusis `Tormeti<br />

keisris cxovrebis~ Seqmnis TariRad Zv.<br />

w. 119_122 wlebs asaxeleben. 122 wlidan<br />

svetoniusma imperatoris wyalobac<br />

dakarga da Tanamdebobac; mizezi,<br />

savaraudod, imperatoris karis intrigebi<br />

iyo: mas adrianes colTan, sabinasTan<br />

axlo urTierTobaSi dasdes<br />

brali.<br />

am faqtis Semdeg svetoniusis<br />

cxovrebaze cnobebi ar mogvepoveba,<br />

magram 122 wlis Semdeg dawerili<br />

misi Txzulebebis raodenobis gaTvaliswinebiT,<br />

mkvlevrebi fiqroben, rom<br />

mas kidev ramdenime aTeuli weli mainc<br />

unda ecocxla, amitom varaudoben, rom<br />

svetoniusi daaxloebiT 130-160 wlebs<br />

Soris unda gardacvliliyo.<br />

svetoniusi cnobili iyo, rogorc<br />

bevri saintereso Txzulebis avtori.<br />

amas Cvenamde moRweuli fragmentebi da<br />

citatebi mowmobs. Bbizantiur enciklopediur<br />

leqsikonSi (`svida~) svetoniusis<br />

rva Txzulebaa CamoTvlili.<br />

maTgan Cvenamde mxolod orma moaRwia,<br />

esenia: `gramatikos¬TadaritorTa Sesaxeb~<br />

(traianes dros dawerili Txzuleba<br />

`gamoCenil kacTa Sesaxeb~) da<br />

wignis prezentacia<br />

`Tormeti keisris cxovreba~. swored<br />

es ukanaskneli iTvleba misi Semoqmedebis<br />

mwvervalad.<br />

svetoniusis `Tormeti keisris<br />

cxovreba~ pirveli Tormeti keisris<br />

cxovrebas asaxavs. teqsti Cvenamde<br />

arasruli saxiTaa<br />

moRweuli. iulius<br />

keisris cxovrebis<br />

pirveli Tavebi<br />

dakargulia, ker-<br />

Zod, Sesavali,<br />

miZRvna septicius<br />

klarusisadmi, avtoriseuli<br />

sa-<br />

Tauri, keisris<br />

genealogia. teqstis<br />

Cvenamde moRweuli<br />

uZvelesi<br />

xelnawerebi IX<br />

saukuniT TariRdeba.<br />

xelnawerebSi<br />

teqsti sxvadasxvagvaradaa<br />

dasa-<br />

Taurebuli. zogi<br />

versiiT svetoniusma<br />

Txzuleba 8 wignad da hyo, maTgan<br />

eqvsi wigni pirveli eqvsi keisris<br />

cxovrebas asaxavs, dawyebuli iuliusidan,<br />

klavdiusis biografiis CaTvliT;<br />

meSvide da merve wigni ki momdevno<br />

sam-sami keisris cxovrebas asaxavs.<br />

svetoniusis mizani, sxva istorikosebisagan<br />

gansxvavebiT, istoriaSi<br />

keisrebis gansakuTrebuli rolis warmoCena<br />

iyo. svetoniusi CamoTvlis da<br />

ganmartavs maT saxelebsa da metsaxelebs,<br />

mogviTxrobs keisrebis warmomavlobaze,<br />

ojaxze, dabadebaze, cxovrebis<br />

sxvadasxva periodze, karieris etapebze,<br />

samxedro operaciebze, gatarebul<br />

reformebsa da, bolos, gardacvalebaze;<br />

gansakuTrebul yuradRebas amaxvilebs<br />

maT xasiaTsa da zne-Cveulebebze,<br />

adamianur<br />

sisusteebze, yoveldRiurcxovrebiseul<br />

wvrilmanebze,<br />

rac biografis wyaroTa<br />

siuxvesa da<br />

mravalferovnebaze<br />

miuTiTebs. Tavis<br />

TxzulebaSi svetoniusi,<br />

antikuri<br />

tradiciis gaTvaliswinebiT,<br />

aer-<br />

Tianebs rogorc<br />

saistorio, aseve<br />

biografiuli Janris<br />

elementebsa<br />

da Taviseburebebs.<br />

erTis mxriv,<br />

q r o n o l o g i u r i<br />

T a n m i m d e v r o b i T<br />

gadmogvcems imperatorTa<br />

cxovrebas,<br />

meore mxriv, calkeul imeratorTa<br />

cxovrebis aRwerisas, garkveul wilad,<br />

ugulebelyofs qronologias, koncentrirebulia<br />

imperatorTa xasiaTsa<br />

da Sinagan samyaroze da am niSniT<br />

ajgufebs maTi cxovrebis sxvadasxva periodis<br />

epizodebs. svetonusis biografiaTa<br />

sqema garkveuli rubrikebisagan<br />

Sedgeba: jer aRwers keisris cxovrebas<br />

dabadebidan umaRlesi Zalauflebis<br />

mopovebamde, Semdeg detalurad aRwers<br />

mis xasiaTs, pirad cxovrebas, bolos<br />

ki, sicocxlis bolo wuTebsa da<br />

sikvdilis garemoebebs. svetoniusisTvis<br />

mniSvnelovania keisrebi da maTi<br />

cxovreba, misTvis ar arsebobs meorexarisxovani<br />

detalebi, istoriuli<br />

faqtebi da movlenebi mas ainteresebs<br />

imdenad, ramdenadac am procesebSi<br />

mJRavndeba keisarTa pirovnuli Tvisebebi.<br />

epoqis sxva istoriul pirovnebebs<br />

nakleb yuradRebas aqcevs, imdenad,<br />

rom avgustusis biografiaSi<br />

TiTqmis ar axsenebs mecenats, neronis<br />

biografiaSi ki arafers ambobs senekaze.<br />

marTebulad da gonebamaxvilurad<br />

SeniSnavs m. gasparovi, rom svetoniusis<br />

Txzuleba `imperiis istoria ki<br />

ara, imperatorTa istoriaa~.<br />

svetoniusis nawarmoebs kritika ar<br />

dahklebia, mkvlevrebi miuTiTeben Txzulebis<br />

stilis uferulobaze, Txrobis<br />

monotonurobaze, mxatvruli xerxebis<br />

siRaribesa da literaturuli<br />

Rirebulebis, aseve fsiqologizmis<br />

naklebobaze, Tumca unda aRiniSnos,<br />

rom Txzulebis calkeul pasaJebs ar<br />

aklia dramatuloba da eqspresiuli<br />

emociuroba, magaliTad, aseTia neronis<br />

sikvdilis scena.<br />

xSirad miuTiTeben, rom misi,<br />

rogorc istorikosis dideba,<br />

tacitusi¬madajabna, rogorc biografisa<br />

ki _ plutarqosma. miuxedavad<br />

amisa, svetoniusis Txzulebas<br />

seriozuli warmateba xvda wilad.<br />

Txzulebis istoriuli Rirebuleba,<br />

nawarmoebis mTavari personaJebis, romis<br />

imperatorebis _ faqtobrivad,<br />

imdroindeli msoflio mmarTvelebis<br />

mniSvnelobidan gamomdinare, udavod<br />

didi iyo. sagulisxmoa, rom momdevno<br />

saukuneebSi swored misi mibaZviT iqmneboda<br />

istoriuli Janris nawarmoebebi.<br />

Txzuleba ara¬erT enaze iTargmna.<br />

SeiZleba iTqvas, rom svetoniusis<br />

`Tormeti keisris cxovreba~ saukuneebis<br />

ganmavlobaSi erT-erTi yvelaze<br />

popularuli saistorio Txzuleba<br />

iyo, romlis mixedviTac mkiTxveli ecnoboda<br />

`diadi da amayi~ romis istorias.<br />

gaius svetonius trankvilusis<br />

`Tormeti keisris cxovrebis~ Targmani,<br />

romlis prezentaciac Sedga,<br />

originalidan, laTinuri enidanaa<br />

Sesrulebuli, rac kidev ufro mniSvnelovans<br />

xdis am gamocemas. mTargmnelma<br />

aRniSna, rom teqstis qarTul<br />

enaze Targmna dasrulebulia da male<br />

darCenili nawilic gamoqveyndeba.<br />

prof. marina giorgaZis mier Sesrulebuli<br />

Targmanis Sesaxeb isaubres<br />

Tbilisis iv. javaxiSvilis sax.<br />

saxelmwifo universitetis klasikuri<br />

filologiis, bizantinistikisa da<br />

neogrecistikis institutis profesorebma,<br />

cnobilma mTargmnelebma ia<br />

gaguam da nana toniam.<br />

prof. nana tonia: `mTargmnels kargad<br />

aqvs gaTavisebuli svetoniusis wer-<br />

is manera, stili. esaa araCveulebrivad<br />

kargi Targmani, gamarTuli qarTuli<br />

eniT, romelic mxars umSvenebs sxva<br />

brwyinvale qarTul Targmanebs. imeds<br />

gamovTqvam, rom mTargmneli bolomde<br />

miiyvans mis mier ase kargad dawyebul<br />

saqmes da svetoniusis `Tormeti keisris<br />

cxovreba~ qarTveli mkiTxvelisTvisac<br />

samagido wignad iqceva~.<br />

prof. ia gagua: `Targmanis Rirsebebze<br />

aRiniSna da mec veTanxmebi. akmayofilebs<br />

yvela im pirobas, rac karg<br />

Targmans moeTxoveba: Sesrulebulia<br />

dednidan, zustia da kargi qarTuli-<br />

Taa gadmocemuli. didi interesiT da<br />

siamovnebiT gavecani. ramdenime fragmenti<br />

Sevadare dedans da ueWvelia,<br />

rom dednidanaa Sesrulebuli. dasanania,<br />

rom winamdebare gamocemaSi araa<br />

aRniSnuli, rom Targmani laTinuri<br />

enidanaa Sesrulebuli, es unda gaswordes<br />

momdevno gamocemebSi~.“<br />

Targmanis Sesaxeb azri gamoTqves<br />

aseve profesorebma^: Suqia afridoniZem,<br />

marika andrazaSvilma, nino<br />

doborjginiZem, TinaTin margalitaZem,<br />

mamia faRavam, oTar gogoliSvilma.<br />

gamomsvlelebma aRniSnes, rom m. giorgaZis<br />

mier Sesrulebuli Targmani<br />

seriozuli Sromis Sedegia, maRal<br />

donezea Sesrulebuli da kargi Sena-<br />

Zenia mkvlevarTaTvis da mkiTxvelisaTvis.<br />

aseve aRiniSna, rom aucilebelia<br />

Targmanis darCenili nawilis gamocemac.<br />

gaimarTa saintereso diskusia,<br />

zogadad, mTargmnelobiTi saqmianobis<br />

saWirboroto sakiTxebze.<br />

ivnisi<br />

studenturi dReebis<br />

gamarjvebul studentTa<br />

dajildoeba<br />

universitetis reqtorma, profesorma<br />

alioSa bakuriZem, aWaris sportisa<br />

da axalgazrdul saqmeTa departamentis<br />

ufrosma nodar futkaraZem<br />

da fakultetis dekanebma `studenturi<br />

dReebi - 2012~-is, `studenturi universiada<br />

- 2012~-isa da ,,studenturi<br />

dReebi - aWara 2012~-is gamarjvebul<br />

studentebs medlebi, Tasebi, sertifikatebi<br />

da samaxsovro saCuqrebi gadasces.<br />

aWaris mTavrobis mxardaWeriT<br />

SemoqmedebiTi jgufebi TurqeTSi gaemgzavrebian<br />

da rizes universitetSi<br />

koncerts gamarTaven. festivalSi<br />

`studenturi dReebi 2012~ qveynis 30<br />

umaRlesi saswavleblis 2000-mde studenti<br />

monawileobda. axalgazrdebs<br />

saSualeba miecaT sakuTari niWi da<br />

SesaZleblobebi sxvadassxva mimar-<br />

TulebiT warmoeCinaT. konkursi Catarda<br />

rogorc individualur, aseve<br />

jgufur nominaciebSi.<br />

studenturi dReebi TbilisSi,<br />

siRnaRSi, quTaissa da baTumSi erTi<br />

kviris ganmavlobaSi mimdinareobda.<br />

TbilisSi, kus tbaze axalgazrduli<br />

festivalis `studenturi dReebi 2012~<br />

daskvniTi saRamo gaimarTa. RonisZiebaze<br />

Teatralizebuli sanaxaobiT, Tanamedrove<br />

da xalxuri cekviT, simReriTa<br />

da iumoristuli warmodgeniT<br />

festivalis farglebSi gamovlenili<br />

saukeTeso saswavleblebi warsdgnen.<br />

daskvniT saRamoze Jiurim `studenturi<br />

dReebi 2012~-is gamarjvebulebi<br />

gamoavlina sxvadasxva nominaciaSi.<br />

didi warmateba xvda wilad baTumis<br />

SoTa rusTavelis saxelmwifo universitetis<br />

SemoqmedebiT jgufebs. studentebma<br />

pirveloba moipoves sxvadasxva<br />

nomianciaSi, kerZod:<br />

. `saukeTeso Tanamedrove cekva~ _<br />

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo<br />

universitetis Tanamedrove cekvis<br />

jgufi “M-STYLe ”;<br />

. `saukeTeso Tanamedrove instrumentuli<br />

jgufi~ _ baTumis SoTa<br />

rusTavelis saxelmwifo universitetis<br />

bendi `lazguri~;<br />

. `studenturi dReebis aRmoCena~ _<br />

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo<br />

universitetis jgufi “M_STYLE”.<br />

`universiada - 2012~-Si saqarTvelos<br />

25 umaRlesi saganmanaTleblo<br />

dawesebulebis studentebi monawileobdnen.<br />

baTumis SoTa rusTavelis<br />

saxelmwifo universitetis studentebma<br />

Svid saxeobaSi warmoaCines sakuTari<br />

SesaZleblobebi. berZnul-romaul<br />

WidaobaSi 2 oqros, 1 - vercxlis<br />

da 3 - brinjaos medali moipoves; Tavisufal<br />

WidaobaSi 1 oqros, 1 vercxlis<br />

da 2 brinjaos medali, mSvildosnobaSi<br />

- ori oqros, 1 vercxlis da<br />

1- brinjaos.<br />

axalgazrda sportsmenebma warmatebulad<br />

iasparezes aseve mklavWidis,<br />

mZleosnobisa da magidis CogburTis<br />

pirvelobaze. mklavWidSi 1 vercxlis<br />

da 3 brinjaos medali, mZleosnobaSi -<br />

1 vercxlis, xolo magidis CogburTSi<br />

1 brinjaos medali moipoves.<br />

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo<br />

universiteti CarTuli iyo<br />

agreTve aWaris sportisa da axalgazrdobis<br />

saqmeTa departamentis organizebiT<br />

qobuleTSi gamarTul ,,studenturi<br />

dReebi _ aWara 2012~-Si.<br />

universitetis qoreografiulma ansamblma<br />

`tbeTma~ cekvis `qalTa xorumis~<br />

SesrulebiT saukeTeso originaluri<br />

nomris nominaciaSi gaimarjva. minifexburTis<br />

pirvelobaze rsu-s nakrebma<br />

meore adgili daikava.


ivnisi<br />

Cveni garemo Cvens xelSia<br />

marTlac, amodena samyaro-<br />

Si mxolod dedamiwas ergo es<br />

dafaseba, mxolod mis mkerdze<br />

dian yvavilebis lamazi mdeloebiT<br />

damSvenebuli dedamiwis<br />

cisferi ZarRvebi - mdinareebi,<br />

mxolod mas adgas<br />

Tavze samyaros gvirgvini -<br />

adamiani.<br />

da .... am unikalur planetas,<br />

swored adamianis mier<br />

aqvs miyenebuli amdeni<br />

ekologiuri problema da gasaWiri,<br />

amitom isev adamianma<br />

unda umkurnalos mas.<br />

`Cveni garemo Cvens xelSia~<br />

da ufrosi Taobebis gulgri-<br />

lobiT (an ucodinarobiT)<br />

gafuWebuli saqme momavalma<br />

Taobebma unda gamovasworoT,<br />

amisaTvis ki kargad, sworad<br />

unda verkveodeT am problemebSi.<br />

amitom iyo, rom didi interesiT<br />

miviReT monawileoba<br />

5 ivniss garemos dacvis saer-<br />

TaSoriso dRisadmi miZRvnil<br />

RonisZiebaSi: `Cveni garemo<br />

Cvens xelSia~, romelic gaimar-<br />

Ta biologiis departamentis,<br />

ganaTlebisa da mecnierebaTa<br />

fakultetis studentTa biomravalferovnebis<br />

klubisa da<br />

studentTa TviTmmarTvelobis<br />

organizebiT. amave deviziT<br />

Catarebul konferenciaze movusmineT<br />

saintereso moxsenebebs,<br />

davaTvaliereT baTumis<br />

botanikuri baRi, gavecaniT<br />

mis istorias, dRevandelobas,<br />

mniSvnelobas.<br />

Cveni skolis - Warnalis<br />

sajaro skolis da baTumis<br />

saxelmwifo universitetis<br />

biologiis departamentis<br />

urTierTobas ukve tradicia<br />

hqvia. bevri welia, rac Cveni<br />

skolis moswavleebi aqtiur<br />

monawileobas vRebulobT<br />

ganaTlebisa da mecnierebaTa<br />

fakultetis biologiis departamentSi<br />

Catarebul Savi<br />

zRvis, dedamiwis dRis,<br />

garemos dacvis dRisadmi<br />

miZRvnil RonisZiebebSi:<br />

vusmenT da studentebsac vuziarebT<br />

Cvens azrebs, erTad<br />

vTamaSobT saxaliso inteleqtualur<br />

TamaSs: `ra? sad?<br />

rodis?~ ekologiis sakiTxe-<br />

`sicocxle aris mxolod miwaze,<br />

mxolod mis gaSlil gulis ficarze~<br />

bze, erTad vasufTavebT zRvis<br />

sanapiros, vrgavT nergebs<br />

Tikeris tye-parkSi da a.S.<br />

moswavleebi vecnobiT sauniversiteto<br />

cxovrebas, auditoriebs,<br />

laboratoriebs,<br />

vumegobrdebiT studentebs....<br />

es urTierToba calmxrivi<br />

ar aris. Tavis mxriv universitetis<br />

biologiis departamentis<br />

TanamSromlebi Cven-<br />

Tan xSirad modian skolaSi,<br />

gvikiTxaven leqciebs CvenTvis<br />

saintereso sakiTxebze, gvacnoben<br />

fakultetis saqmianobas,<br />

mniSvnelobas. am urTierTobis<br />

CamoyalibebaSi didi wv-<br />

lili miuZRvis fakultetis<br />

dekans marina qoriZes, biologiis<br />

depatamentis xelmZ-<br />

Rvanels daviT baraTaSvils,<br />

fakultetis sabunebismetyvelo<br />

mimarTulebis studentTa<br />

biomravalferovnebis klubis<br />

xelmZRvanels eTer jayels,<br />

risTvisac Tqveni gazeTis sa-<br />

SualebiT maT madloba minda<br />

gadavuxado.<br />

aseve madloba minda vuTxra<br />

Cveni skolis qimiis maswavlebels<br />

naira jayels da sabunebismetyvelo<br />

mecnierebaTa kaTedris<br />

gamges manoli baramiZes,<br />

romlebmac tradiciad Camoayalibes<br />

skolaSi Savi zRvisa<br />

da dedamiwis dRis kvireulebi,<br />

gvexmarebian universitet-<br />

Tan urTierTobaSi.<br />

wels, 5 ivniss, garemos<br />

dacvis saerTaSoriso dRisadmi<br />

miZRvnil RonisZiebaze<br />

gamovxateT Cveni survili,<br />

rom Semdgomi garemos dacvis<br />

saerTaSoriso dRe kvlav er-<br />

Tad aRvniSnoT, oRond Cvens<br />

sofelSi da ulamazes buneba-<br />

Si CavataroT gasvliTi konferencia.<br />

mokled, gafuWebuls mxolod<br />

Rrma codniT Tu gamovasworebT,<br />

amitom meti unda<br />

viswavloT, iqneb gadavarCinoT<br />

garemo, romlis bedi namdvilad<br />

Cvens xelSia.<br />

Warnalis skolis<br />

moswavleTa saxeliT<br />

Xi klasis moswavle<br />

qeTino daviTiani<br />

dedabruli xeli _– qarTuli<br />

kriptografiis erT-erTi saxe<br />

saqarTvelo rom erT-erTi<br />

unikaluri damwerlobis sam-<br />

Sobloa, dRes msoflioSi<br />

yvelasTvis kargadaa cnobili.<br />

Zvel saqarTveloSi Seiqmna<br />

saidumlo damwerlobis sistemebi.<br />

qarTuli saidumlo damwerlobis<br />

uZvelesi nimuSebi me–<br />

10 saukunidan gvaqvs. qarTul<br />

kriptogramebSi sayuradRebo<br />

cnobebia werilobiTi Zeglebis<br />

gadamwerTa, gadaweris adgilisa<br />

Tu TariRis Sesaxeb. swored<br />

qarTuli kriptografiis erTerT<br />

nimuSze gveqneba saubari,<br />

romelic ixmareboda gamahmadianebul<br />

qarTul mosaxleobaSi,<br />

umTavresad qalebSi.<br />

sayovelTaod cnobilia,<br />

rom XVI I I saukunis meore naxevridan<br />

TurqTa batonobis<br />

qveS aWara eqceva. adgilobrivi<br />

mosaxleoba ver urigdeboda<br />

osmalTa mier ZaliT Tavs moxveul<br />

mahmadis sjuls da mis<br />

reJims. dampyroblebi cdilobdnen<br />

aWarlebSi mieZinebinaT<br />

erovnuli grZnoba, daeviwyebinaT<br />

yvelaferi, rac<br />

maT mama-papasTan akavSirebdaT.<br />

“yovel aWarels, SavSels,<br />

livanels, maWaxlels da sxvaTac<br />

metad didi sisxli aqvsT osmalT<br />

winaSe daRvrili sjulisa<br />

da qveynis gulisTvin”- ase<br />

gvauwyeben qarTuli wyaroebi<br />

im avbediTi epoqis Sesaxeb.<br />

mtarvalTa sisastikis<br />

miuxedavad mosaxleoba laparakobda<br />

qarTulad da qarTul<br />

zne-Cveulebebs inarCunebda.<br />

maT Semoinaxes xalxuri sibrZnis,<br />

qarTuli damwerlobis<br />

uZvelesi nimuSebi - sakuTari<br />

identurobis ZiriTadi niSani,<br />

qarTvelobis SenarCunebis um-<br />

Tavresi piroba.<br />

mitacebul provinciebs qarTveli<br />

faSebi da begebi mar-<br />

Tavdnen, ar Seqmnila arcerTi<br />

kulturis Zegli, arcerTi wigni<br />

Tu mxatvruli nawarmoebi.<br />

aRsaniSnavia, rom Cveneburi<br />

qali mudam erTguli coli<br />

da deda iyo. qarTuli enisa<br />

da erovnuli cnobierebis ardamkargavni<br />

mamakacTan erTad<br />

ebrZodnen yofna-aryofnis dam-<br />

Trgunvel gansacdels. eris<br />

dideba da mSveneba qarTuli<br />

ena daicves “xanumebma” - muslimanma<br />

qalbatonebma. amave<br />

xanumebis wyalobiT ar moispo<br />

qarTuli wera.<br />

cnobilia, rom aWarisa da<br />

osmalos mahmadian qarTvelobaSi<br />

ukanasknel dromde daculi<br />

qarTuli damwerlobis gansakuTrebuli<br />

saxe cnobili iyo<br />

“dedabruli xelis” saxelwodebiT,<br />

radgan mas umTavresad<br />

qalebi xmarobdnen.<br />

“dedabruli” damwerlobis<br />

Sesaxeb mwiri cnobebia samecniero<br />

literaturaSi. Mmas gakvriT<br />

exebian: iv. javaxiSvili, sim.<br />

janaSia, dim. baqraZe, T. saxokia,<br />

ap. wulaZe, x. axvlediani<br />

da a. S. T. saxokia aRniSnavs:<br />

“rogorc sxvagan, aqac (aWaraSi<br />

m. x.) Cveni eris burjebad mandilosnebi<br />

iTvlebian. maT Soris<br />

aris daculi Zveleburi<br />

qarTuli wera” da iqve warmogvidgens<br />

maSindeli aWareli<br />

qalebis damwerlobis nimuSs.<br />

aRsaniSnavia, rom Cvenamde<br />

moRweulia “dedabruli xeliT”<br />

Sesrulebuli ramdenime<br />

xelnaweri (qarTul xelnawerTa<br />

aRweriloba, sabuTi 1258 a, da<br />

1258 b). am Canaweridan vigebT,<br />

rom xelnaweri viRac qobule-<br />

Tel muhajirs ruseT-TurqeTis<br />

omis (1877-78 ww.) dros osmaleTSi<br />

wauRia, xolo 1908 wels<br />

ukanve qobuleTSi daubrunebia.<br />

dedabruli xeliTaa Sesrulebuli<br />

zemo aWaris mkvidr sinei<br />

xanum ximSiaSvilis avtografi<br />

erT-erT rusul oficialur<br />

dokumentze.Aap. wulaZe wers:<br />

“Cems ymawvilobaSi aseTi xeliT<br />

swerdnen guriaSi moxucebuli<br />

qalebi” .<br />

Ddamwerlobis am saxis nimuSebi<br />

dResac moipoveba<br />

“TurqeTis saqarTveloSi.” facis<br />

raionis sofel kabaxtarSi<br />

Cvenma maspinZelma, xasan-Taxsim<br />

beJaniZem dagvaTvalierebina<br />

winaparTa mier aSenebuli<br />

saxli, sadac buxarze kargadaa<br />

Semonaxuli “dedabruli xeliT”<br />

Sesrulebuli warwera:<br />

“am qemeris gamkeTebels gaxseneba<br />

unda” (qemeri-Turq., buxris<br />

sartyeli).<br />

stambulis qarTvel kaTolikeTa<br />

monasterTan arsebuli<br />

akaki wereTlis saxelobis biblioTekis<br />

sacavSi, profesorma<br />

SuSana futkaraZem aRmoaCina<br />

gazeT “saqarTvelos” (1916 w.<br />

# 274) erT-erT nomeri, am nomris<br />

asli qalbatonma SuSanam<br />

me gadmomca. apolon wulaZis<br />

statiaSi “qarTveli muslimanebi<br />

da qarTuli wera” vkiTxulobT:<br />

“sakvirveli is aris,<br />

rom qarTuli ena da qarTuli<br />

“wignis” (werilis) wera ar<br />

dauviwyniaT aWara-qobuleTidan<br />

wasulebs - muxajirebs.<br />

lazistanSi (osmaleTis samefo-<br />

Si) q. aTinis maxloblad, sof.<br />

eskitrapizonSi cxovrobs 90<br />

komlamde qarTveli muslimani.<br />

maTSi, garda oriode komlisa,<br />

qobuleTidan arian muxajiraT<br />

wasulni am 40 wlis winad.<br />

cxadia, maT naTesavebi hyavT<br />

darCenili CvenSi (qobuleTaWaraSi)<br />

da maTTan kavSiri ar<br />

gauwyvetiaT.” apolon wulaZe<br />

dasZens, rom eskitrapzonelebi<br />

menaveobas misdeven da am mezRvaurTa<br />

xeliT iqauri xanumebi<br />

(qalebi) aqaurebs mokiTxvis<br />

wigns xSirad ugzavnian.<br />

“dedabruli xeliT” Sesrulebuli<br />

erTi aseTi wigni<br />

am omis Semdegac miiRo erTma<br />

qobuleTelma –wers apolon<br />

wulaZe. iqauri swers: “aqauroba<br />

rusebma eiRes, Tqven<br />

bednieri xarT, rom Tqvens<br />

qveyanaSi xarT, moxajiroba<br />

ar ifiqroT da Tqvens qveyanas<br />

gaufrTxildiTo, omamdi<br />

ki miwer-mowera, misvla-mosvla<br />

xSirad iyo”... gazeT “saqarTveloSi”<br />

dabeWdilia siTboTi<br />

da siyvaruliT savse mokiTxvis<br />

werili, imis sanimuSod, Tu<br />

rogori qarTuliT saubroben<br />

ucxo saxelmwifoSi, ucxoTa<br />

Soris Sexiznuli qarTveli<br />

muslimanebi. es werili ap. wulaZisTvis<br />

qobuleTel qemal<br />

noRaidels “dedabruli xeliT”<br />

Sesrulebuli karabadiniTurT<br />

gadaucia. SemdgomSi<br />

es karabadini wera-kiTxvis<br />

gamavrcelebeli sazogadoebisTvis<br />

gadauciaT. es swored<br />

is karabadinia, razec zemoT<br />

gvqonda saubari.<br />

vinme gurul yenias guria-<br />

Si kaci Semokvdomia, qobuleT-<br />

Si gadavardnila da iq muslimanoba<br />

miuRia, saxelad misTvis<br />

dileveri daurqmeviaT; dileveric<br />

aTinaSi gadasaxlebula.<br />

da ai, misi qaliSvili, noRaidelis<br />

meuRle, mokiTxvis wigns<br />

ugzavnis Tavis muls, sulTanes.<br />

sulTane-xanumi Tavis ZmasTan<br />

yofila eskitrapzonSi da iq<br />

gaucnia Tavisi rZali. saocari<br />

siTboTi da siyvaruliT savse,<br />

dedabruli xeliT Sesrulebuli,<br />

werilis “mxedrul”<br />

versias gvTavazobs ap. wulaZe<br />

Tavis statiaSi: “bedniero,<br />

bednieraT gasaxsenebelo, Cemo<br />

amosavalo sulo da sicocxleo,<br />

Seni gaxsenebis Wirime,<br />

Cemo derdisa da sixarulis<br />

moziarev. gwers Seni umsaxuri<br />

rZali, didis sinatruliT. selams<br />

mogaxseneb, dielav (dao),<br />

Seni gaxsenebis Wirime! dielav.<br />

sikvdili CvenTanaa, dielav,<br />

Semogere... Cven Tu gvikiTxav,<br />

Zalin kargaT varT, Sens karqa<br />

yofnas Tu Segvatyobieb, Sen<br />

ici da Senma qalobam. dielav,<br />

awi Sens qaliSvils, xurmis xanums,<br />

selami da “xeirduas” mim-<br />

irTvi. maTi gaxsenebis Wirime...<br />

Sens Zmiswulebs Tu ikiTxavT,<br />

kargaT arian.”<br />

rogorc Cans, “dedabruls”<br />

muhajiri qarTvelebi iyenebdnen<br />

faruli mimowerisas.<br />

“dedabruli xeliT” Sesrulebuli<br />

mokiTxvis werilebi SeniRbuli<br />

tipisaa.<br />

dimitri baqraZe Tavis<br />

“mogzaurobaSi” wers: “iq<br />

dRemde xmaroben qarTul damwerlobasac,<br />

magram igi, Tu ar<br />

SeeCvie, ZnelaT gaarCev. yovel<br />

SemTxvevaSi qobulur-aWaruli<br />

werilebi, romlebic guriaSi<br />

miCvenes, Znelad ikiTxeba.<br />

maTi Tavisebureba is aris,<br />

rom zogi asos forma sagrZnoblad<br />

Secvlili an damaxinjebulia,<br />

garda amisa sityvebSi<br />

Tanxmovnebs Soris metwilad<br />

CarTulia sruliad arasaWiro<br />

xmovani i”. igi amgvari weris<br />

nimuSsac aqveynebs.<br />

imas, rom “dedabruli xeliT”<br />

wera aqtiurad gamoiyeneboda<br />

guriasa da qobuleT-aWaraSi,<br />

mowmobs baTumis<br />

saxelmwifo muzeumSi daculi<br />

xelnaweri, romelic sam furcelzea<br />

Sesrulebuli da ekuTvnis<br />

aWyvisTavel ruqie inaiSvili<br />

- romanaZes. erT furcelze<br />

mokiTxvis werilia, romelic<br />

nawilobriv amoikiTxa awgansvenebulma<br />

al. qaTamaZem.<br />

profesorma SuSana futkara-<br />

Zem axlaxans momawoda niko ber-<br />

ZeniSvilis saxelobis kvleviTi<br />

institutis sacavSi daculi<br />

1962 wels Sesrulebuli “dedabruli”<br />

anbanis nimuSi, romelic<br />

ekuTvnis 105 wlis Waxa-<br />

Tel xoSneT baJunaiSvils. iqve<br />

aris minaweri: “me mogaxusenefu<br />

xoSeneTi baJunaiSuvili”.<br />

Cvens xelT arsebuli masala<br />

gvaZlevs imis Tqmis saSualebas,<br />

rom “mxedrulis tipis<br />

damwerlobis erT-erT grafikul<br />

maxasiaTebels qmnis asoTa<br />

kuTxovani moxazuloba. rig<br />

SemTxvevaSi igi sakmaod Sordeba<br />

“mxedruls” da ucnauri<br />

soliseburi grafemis saxiTaa<br />

warmodgenili. imdenad ucnauri,<br />

rom sxva analogiuri, Cvens<br />

xelT arsebuli, xelnawerebisagan<br />

sakmaod gansxvavebulia.<br />

miuxedavad imisa, rom ukve<br />

xelT gvaqvs “dedabruli” anbani,<br />

unda aRiniSnos, rom igi<br />

sakmaod rTuli dawerilobaa<br />

da Wirs xelnawerTa srulyofilad<br />

amokiTxva, rasac<br />

arTulebs is, rom sityvebi<br />

gadabmulia, maT Soris intervali<br />

ar aris, ar dasturdeba<br />

arcerTi punqtuaciuri niSani.<br />

yvela am niSanTan erTad,<br />

yvelaze mniSvnelovania, is, rom<br />

TiToeuli maTganisaTvis niSandoblivia<br />

xmovanTa siWarbe:<br />

“suxuva ra mokuwero; mogaxusenef;<br />

madulobeli var...” faruli<br />

mimowerisTvis gamiznuli<br />

xelnawerebi kidev ufro rTulad<br />

ikiTxeba. erTi ram ki cxadia,<br />

“dedabruli xeli,” nimu-<br />

Sia qarTuli kriptografiuli<br />

damwerlobis sistemisa, romelic<br />

ixmareboda gamahmadianebul<br />

qarTul mosaxleobaSi,<br />

umTavresad qalebSi.<br />

da bolos davsZenT, “dedabruli”,<br />

rogorc qarTuli<br />

kriptografiis nimuSi, “qar-<br />

Tul damwerlobaTmcodneobaSi”<br />

ar aris ganxiluli.<br />

saWiroa, igi momavalSi ganvixiloT<br />

anjanuris, anhoeuris,<br />

anCinuris, saTvalavadi, ukudawerilobiTi<br />

sarkiseburi<br />

kriptografiuli damwerlobis<br />

sistemebis gverdiT. Aqve aRvniSnav,<br />

rom ganvagrZobT misi<br />

grafikuli Taviseburebebis<br />

(riTac igi radikalurad gansxvavdeba<br />

yvela sxva qarTuli<br />

kriptografiis sistemebisagan).<br />

Seswavlas da kvlevis Sedegebs<br />

gavacnobT mkiTxvels.<br />

mzia xaxutaiSvili


studentTa naxatebisa da<br />

nakeTobebis gamofena<br />

2012 wlis 25 maiss iuridiul mecnierebaTa departamentis<br />

20 wlis Tavisadmi miZRvnili studentTa naxatebisa<br />

da nakeTobebis gamofena gaixsna, sadac warmodgenili<br />

iyo samarTalmcodneobis specialobis studentebis namuSevrebi.<br />

isini, vinc mosamarTleobasa da prokurorobaze<br />

ocnoben, aRmoCnda rom mravalmxrivi niWiTac<br />

yofilan dajildoebulebni. gamofenas SoTa rusTavelis<br />

saxelmwifo universitetis reqtori, profesori alioSa<br />

bakuriZe da universitetis profesor-maswavleblebi stumrobdnen.<br />

warmodgenilma namuSevrebma didi STabeWdileba<br />

moaxdina damTvalierebelze.<br />

gamofenaze warmodgenili<br />

namuSevrebis avtorebi<br />

iyvnen: ana resuliZe, daviT<br />

ananiZe, sofiko sonRulaSvili,<br />

laSa daviTaZe, Tamar<br />

oganova, nestan abeslamiZe,<br />

rusudan falavandiSvili, ana<br />

gorgaZe. swored ramdenime<br />

maTgani esaubra gazeT `baTumis<br />

universitets~ da zogierTi<br />

saidumloc gaando:<br />

sofiko sonRulaSvili<br />

2010 wels baTumis saxelmwifo<br />

universitetSi socialur<br />

mecnierebaTa, biznesisa<br />

da samarTlmcodneobis<br />

fakultetze Cairicxa. samar-<br />

Tamlcodneobis specialobis<br />

meore kursis studenti<br />

ambobs, rom xatva bavSvobidanve<br />

itacebda: `dRes xatva<br />

Cemi hobia. rogori daRlilic<br />

unda viyo, roca vxatav,<br />

vmSviddebi da sulierad<br />

visveneb. aqve aRvniSnav,<br />

rom samxatvro skolaSi ar<br />

miswavlia da Sesabamisad,<br />

arc specialuri ganaTleba<br />

mimiRia. miuxedavad amisa,<br />

konkursebSi moanawileobis<br />

miReba yovelTvis mitacebda.<br />

TbilisSi, cisfer galeareaSi<br />

mqonda naxatebis gamofena da<br />

saqarTvelos masStabiT mesame<br />

adgili aviRe. rasac dRevandel<br />

gamofenaze xedavT,<br />

amaTgan naxati `Celuskinebi~<br />

Sesulia katalogSi, namuSevarSi<br />

saxelwodebiT `Ta-<br />

Taraoba~, laureatis wodeba<br />

maqvs miRebuli~.<br />

daviT ananiZe: `pirvel rig-<br />

Si, samarTalmcodneobis specialobis<br />

meore kursis stu-<br />

denti var. xatva Cemi hobia.<br />

Zalian patara asakidan vxatav<br />

da arc samxatvro ganaTleba<br />

maqvs, magram sofikosgan gansxvavebiT,<br />

am mimarTulebiT<br />

konkursebSi monawileoba<br />

namdvilad ar mimiRia. aseTi<br />

farTo auditoriis winaSe<br />

Cemi namuSevrebi pirvelad<br />

warvadgine. gvixaria, rom<br />

miuxedavad Cveni araprofesionalizmisa,<br />

gamofenam<br />

didi STabeWdileba datova<br />

damTvalierebelze~.<br />

naxatebis garda gamofenaze<br />

originalurad moqarguli<br />

da naqsovi nivTebic<br />

iyo warmodgenili. es ki nestan<br />

abeslamiZis gatacebaa:<br />

`kinTiT muSaoba Cemi sayvareli<br />

saqmianobaa, rac 6-7<br />

wlis asakSi bebiam maswavla.<br />

Tavisufal dros yovelTvis<br />

kinTviT var dakavebuli.<br />

CemTvis es gantvirTvis erTerTi<br />

saukeTeso saSualebaa~.<br />

laSa daviTaZe, romelic<br />

pirvelkurselia, saskolo<br />

asakidan xatavs. specialuri<br />

ganaTleba ar miuRia. igi mxardaWerisTvis<br />

baton murman<br />

gorgoSaZes madlobas uxdis.<br />

studentTa naxatebisa<br />

da xelnakeTebis gamofena<br />

iuridiul mecnierebaTa departamentis<br />

xelmZRvanelma<br />

batonma murman gorgoSaZem<br />

moawyo. saorganizacio saqmianoba<br />

ki samarTalmcodnebis<br />

specialobis meore kursis<br />

studentma maka doliZem uzrunvelyo.<br />

fotogamofena<br />

ramdenime dRis ganmavlobaSi<br />

gagrZelda.<br />

sikeTis `qmna~ yvelas<br />

rodi ZaluZs. igi rCeul-<br />

Ta xvedria! rCeulTa xvedri,<br />

romlebic fiqroben,<br />

rom mze yvelasTvis erTnairad<br />

anaTebs, rom yvelas<br />

aqvs ufleba, hqondes saSualeba<br />

arsebobis, cxovrebis<br />

warmarTvis. keTili adamianebi<br />

ki cotani arian, magram<br />

vidre isini arian, qveyanaze<br />

feradi sxivebi mudam iarsebebs.<br />

saqarTvelos yoveli<br />

kuTxe Taviseburad lamazia,<br />

TiToeul maTgans gansxvavebuli<br />

xibli da tradiciebi<br />

aqvs. Aamitom ar meguleba<br />

adamiani, romelsac ocnebad<br />

ar hqondes Cveni mSvenieri<br />

samSoblos yoveli kunWulis<br />

daTvaliereba.<br />

erTxel leqciis Semdeg,<br />

Tavisufal dros, Cveni<br />

,,maTematikis swavlebis<br />

meTodikis~ leqtori asocirebuli<br />

profesori – batoni<br />

SoTa maxaraZe gviyveboda im<br />

eqskursiis Sesaxeb, romelic<br />

moawyo svaneTSi gasul wels<br />

dawyebiTi ganaTlebis specialobis<br />

iiiIII,<br />

axlandeli IV<br />

kursisTvis. Ggvesaubreboda<br />

im saocari bunebis Sesaxeb,<br />

romelic RmerTma svaneTs<br />

uxvad uboZa. Astudentebs<br />

Tan axlda Cveni kuratori,<br />

asistent profesori darejan<br />

gelaZe, romelmac wels<br />

Zalian didi survili gamoTqva,<br />

rom Cvenc gvenaxa es<br />

saocari adgilebi. gegmis<br />

ganxorcieleba Zalian did<br />

xarjebTan iyo dakavSirebuli.<br />

am problemuri sakiTxis<br />

mogvarebas batoni SoTa<br />

maxaraZe Segvpirda, amitom<br />

survilic bevrma gamoTqva.<br />

Cven didi sixaruliT velodebodiT<br />

am DdReebs, radgan<br />

batoni SoTa is pirovnebaa,<br />

romelic dapirebas yovelTvis<br />

asrulebs.<br />

Ddadga es nanatri dRec da<br />

2012 wlis 14 ivniss batoni<br />

SoTas da Cveni kuratoris<br />

darejan gelaZis didi mondomebis<br />

wyalobiT 40 studenti<br />

ori mikroavtobusiT<br />

gavudeqiT svaneTis gzas.<br />

Ggza marTlac Zalian didi<br />

aRmoCnda, magram Zalian mxiaruli<br />

da saintereso. Mmgzavrobisas<br />

erTi wuTiT ar<br />

SeCerebula simRera, cekva<br />

da TamaSi, raSic studentebTan<br />

erTad batoni SoTa<br />

da qalbatoni darejanic<br />

monawileobdnen. Ppirvelad<br />

sadac gavCerdiT es iyo en-<br />

Aaxdenili ocneba<br />

gurhesi, rac Zalian saintereso<br />

sanaxavi iyo. Semdeg<br />

isev ganvagrZeT gza: saocari<br />

surneleba xvdeboda ynosvas,<br />

yvavilebis da Taflis surneli<br />

erTmaneTSi ireoda,<br />

kldeebidan CanCqeri eSveboda,<br />

kavkasionze isev Tov-<br />

li moCanda. camde awvdili<br />

qedebi tyiT daburuliyo,<br />

mwvaneSi gaxveuliyo aremare,<br />

am saocnebis mnaxvels<br />

SeuZlebelia ar eTqva: ,,dailocos<br />

Cveni madliani saqarTvelo~.”<br />

sanam mestiaSi SevidodiT,<br />

gavCerdiT sofel latalSi<br />

batoni SoTas Zmadnaficis<br />

muxran girgvlianis ojaxSi.<br />

gagvaoca maTma stumarTmaspinZlobam,<br />

ormoc kacs saxlis<br />

kari gagviRes da sami<br />

dRis ganmavlobaSi yuradRebas<br />

ar gvaklebdnen. am<br />

ojaxisagan SevityveT, rom<br />

Cven vimyofebodiT ubatono<br />

svaneTSi, sadac jer aravis<br />

ubatonia, romelic jer<br />

geografiuli mdebareobiT,<br />

xolo Semdeg am xalxis Zalian<br />

didi simamaciT aris<br />

gamorCeeuli. aseve maT si-<br />

Zliereze Zalian did gavlenas<br />

axdenda svanuri ko-<br />

Skebi, romelic saukeTeso<br />

TavdacviT saSualebas warmoadgenda.<br />

Cven piradad<br />

movinaxuleT svanuri koSkebi<br />

da davrwmundiT, rom es mxare<br />

gansakuTrebiT mdidaria<br />

kulturuli RirsSesaniSnaobebiT.<br />

kerZod, sofel<br />

latalSi vnaxeT macxovris<br />

amaRlebis eklesia, romelic<br />

X-Xii saukuneebiT TariRdeba.<br />

aqve vnaxeT is saocari<br />

adgilebi, sadac gadaRebulia<br />

popularuli qarTuli<br />

filmebi ,,svani~. vnaxeT ioane<br />

ivnisi<br />

winaswarmetyvelis eklesia.<br />

yvelaze mniSvnelovani<br />

rac SemiZlia vTqva is aris,<br />

rom vimyofebodiT sofel<br />

uSgulSi. sityva uSgulis<br />

etimologias ,,uSiSar guls~<br />

ukavSireben. kerZod am soflis<br />

iqeT aris erTi mxriv<br />

ruseTi, xolo meore mxares<br />

yabaldo balkaneTi. aqedan<br />

kargad Cans mwvervali Sxara.<br />

aqve movinaxuleT lamarias<br />

RvTismSoblis saxelobis<br />

taZari, romelic IX-X saukuneebs<br />

ekuTvnis. ,,lamaria~<br />

svanuria da mariams niSnavs.<br />

taZars Semortymuli aqvs galavani,<br />

igi bazilikis tipisaa.<br />

uSgulSi da saerTod<br />

svaneTSi, uamravi ucxoeli<br />

turisti Segvxda, maT Soris<br />

germaneli eqimi, romelsac<br />

piradad vesaubreT, fotoebic<br />

gadaviReT. dasasruls<br />

ki minda aRvniSno, rom ramac<br />

daagvirgvina Cveni es sasiamovno<br />

DdReebi _ es iyo<br />

sabagiro, romlis saSualebiTac<br />

uzarmazar mwvervalze<br />

avediT. iqedan mTeli<br />

mestia xelisguliviT mo-<br />

Canda, iSleboda ulamazesi<br />

xedebi. Semdeg davbrundiT<br />

Cveni maspinZlis ojaxSi, uRrmesi<br />

madloba gadavuxadeT<br />

maspinZlobisaTvis da aRfr-<br />

Tovanebulebi, siaxleebiT<br />

datvirTulebi 16 ivniss<br />

gamovemarTeT baTumisaken,<br />

gamoviareT zugdidSi dadianebis<br />

saxl-muzeumSi.<br />

Turme yofilan qveyanaze<br />

adamianebi, romlebsac Seu-<br />

ZliaT studentebis gulis<br />

gaTboba da sasikeTo saqmeebis<br />

keTeba, RmerTma gvimravlos<br />

aseTi leqtorebi, ufali<br />

iyos maTi Semwe.<br />

dawyebiTi ganaTlebis III<br />

kursi Zalian did madlobas<br />

gixdiT ocnebis axdenisTvis.<br />

es dReebi mTeli cxovrebis<br />

manZilze dauviwyari iqneba<br />

CvenTvis<br />

gmadlobT, es Zalian patara<br />

sityvaa, magram ar arsebobs<br />

sityvebi, romlebsac<br />

SeeZlebaT gamoxaton Cveni<br />

madliereba da aRweron<br />

grZnoba, rac Tqvens mimarT<br />

gvaqvs batono SoTa da qalbatono<br />

darejan. amitom,<br />

mxolod am ubralo, magram<br />

jadosnuri sityviT mogmar-<br />

TavT _ `gmadlobT, mTeli<br />

guliT gmadlobT~!“<br />

dawyebiTi ganaTlebis<br />

specialobis III kursis<br />

saxeliT<br />

marine romanaZe


ivnisi<br />

mieci niWsa gza<br />

farTo...<br />

`mecnierebis naTesi xalxis samkalad<br />

aRmocendeba~, - brZenis es Segoneba<br />

cxovrebis megzurad hqonda<br />

Suaxevis saSualo skolis me-10 klasis<br />

warCinebul moswavles ramin cinariZes,<br />

roca ramdenime TanatolTan er-<br />

Tad, pirvelma moipova memed abaSiZis<br />

saxelobis stipendia.<br />

skola imave wels baTumis saxelmwifo<br />

universitetis finansebisa da<br />

sabanko saqmis specialobis studentobam<br />

Secvala. saSualo skolis msgavsad<br />

mis CaTvlis wignakSi mxolod<br />

friadi Sefasebebi iyo, meoTxe kursidan<br />

ilia WavWavaZis saxelobis stipendiac<br />

moipova. cnobilma mecnierma<br />

daviT diasamiZem niWieri studentis<br />

miswrafeba reagirebis gareSe ar datova.<br />

pirveli samecniero naSromi<br />

misi xelmZRvanelobiT daamuSava.<br />

gangebam ar daacala gonier mwvrTnelsa<br />

da niWier students erTad muSaoba.<br />

axalgazrda mkvlevars universitetis<br />

maSindelma xelmZRvanelobam<br />

gza gauxsna. igi universitetSi datoves<br />

da leqciebis kursis wayvana<br />

andes. 2000 wlidan dRemde uwyvetad<br />

aqtiuradaa CarTuli pedagogiur da<br />

samecniero cxovrebaSi, damsaxurebuli<br />

avtoritetiT sargeblobs kolegebsa<br />

da studentebs Soris. paralelurad,<br />

TbilisSi valerian melqaZis<br />

saxelobis socialur-ekonomikuri<br />

da regionuli problemebis samecniero-kvleviT<br />

institutSi maZieblad<br />

gasaformeblad yvela dokumentaciarekomendacia<br />

waradgina. institutis<br />

direqtori, ekonomikur mecnierebaTa<br />

doqtori, nodar WiTanava momaval kolegas<br />

gaesaubra da kmayofili darCa,<br />

magram dedis mZime avadmyofobam amjeradac<br />

xeli moucara.<br />

2008 wels igi Cairicxa socialur<br />

mecnierebaTa, biznesisa da samarTalmcodneobis<br />

fakultetis doqtoranturaSi.<br />

(mecnier-xelmZRvaneli gaxldaT<br />

vladimer Rlonti), romlis sruli<br />

kursi ,,finansebi, fulis mimoqcevisa<br />

da kreditis~ specialobiT warCinebiT<br />

daamTavra 2011 wels.<br />

ramin cinariZe pirveli doqtorantia,<br />

romelmac baTumis saxelmwifo<br />

universitetis akademiuri sabWos mier<br />

damtkicebuli sadisertacio debulebiT<br />

(axali moTxovnebis Sesabamisad)<br />

warmatebiT daicva disertacia Temaze:<br />

,,regionuli sainvesticio procesebis<br />

regulirebis safinanso-ekonomikuri<br />

meqanizmi~ da mieniWa biznesis marTvis<br />

doqtoris akademiuri xarisxi. cnobilma<br />

mecnierebma givi gamsaxurdiam,<br />

eTeri xaraiSvilma, asiko cincaZem<br />

(Semfaseblebi) mis naSroms maRali Sefaseba<br />

misces. sadisertacio komisiis<br />

yvela wevris mxardaWerac erTsulovani<br />

iyo, risi dasturic maRali Sefaseba<br />

gaxldaT.<br />

cxovrebaSi, gansakuTrebiT mecnierebaSi,<br />

SemTxveviTi araferia, sami<br />

universitetis reqtori _ alioSa<br />

bakuriZe, giorgi RavTaZe da amiran<br />

takiZe daeswrnen disertaciis dacvas.<br />

ramin cinariZis saxiT qarTulma<br />

ekonomikurma mecnierebam Rirseuli<br />

wevri SeiZina. imeda, igi dawyebul<br />

saqmes Rirseulad gaagrZelebs.<br />

mecnierebasTan erTad mosiyvarule<br />

meuRlesa da qal-vaJsac uerTgulebs.<br />

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo<br />

universitetis ,,finansebis,<br />

aRricxvisa da auditis” departamentis<br />

profesor-maswavleblebi, Tanam-<br />

Sromlebi ramin cinariZes ulocaven<br />

biznesis marTvis doqtoris akademiuri<br />

xarisxis miniWebas da Semdgom<br />

warmatebebs usurveben profesiul da<br />

pirad saqmianobaSi.<br />

finansebis, aRricxvisa da auditis<br />

departamentis Tavmjdomare,<br />

ekonomikis akademiuri doqtori<br />

asiko cincaZe<br />

saswavleblad gamgzavrebis molodinSi..<br />

vaxtang nakaSiZe baTumis saxelmwifo<br />

universitetis ganaTlebisa<br />

da mecnierebaTa fakultetis<br />

maTematikis specialobis meore<br />

kursis studentia. igi erasmus<br />

Mundus _is programiT germaniaSi,<br />

gotingenis universitetSi midis<br />

erTi wliT saswavleblad.<br />

_ vaxtang, saidan gaigeT programis<br />

Sesaxeb?<br />

_ programis Sesaxeb qalbaton<br />

lela TurmaniZisgan gavige, romelic<br />

Cveni koordinatori da amave dros<br />

Cemi erT-erTi leqtoria. simarTle<br />

giTxraT, Tavidan didi interesiT<br />

ar mivudeqi am sakiTxs, radganac<br />

yovelTvis megona, rom aseT programebSi<br />

me naklebad gamimarTlebda,<br />

Tumca rogorc Cans Sevcdi.<br />

_ ras iTvaliswinebda wina sakonkurso<br />

pirobebi?<br />

_ wina sakonkurso pirobebi<br />

iTvaliswinebda, pirvel rigSi, akademiur<br />

moswrebas, aseve inglisuri<br />

enis codnas, samotivacio da<br />

sarekomendacio werilebs. Tumca<br />

danamdvilebiT ver getyviT, amaTgan<br />

romels eniWeboda gansakuTrebuli<br />

mniSvneloba.<br />

rogorc vici, Cveni universitetidan<br />

am programis farglebSi 6 studenti<br />

midis saswavleblad, aqedan 4<br />

bakalavria. gamimarTla imaSi, rom<br />

amaTgan erT-erTi Cemi kurseli lia<br />

SavaZea. ramdenadac CemTvis cnobilia,<br />

saqarTvelos masStabiTac sakmaod<br />

bevni varT. ramdenime maTgani<br />

ukve gavicani kidec.<br />

_ ras iTvaliswinebs saswavlo<br />

programa?<br />

_ am programis mTavari mizania<br />

ganviTarebuli evropis qveynebsa da<br />

ganviTarebad amierkavkasiis qveynebs<br />

Soris studentebis gacvla, rac xels<br />

Seuwyobs rogorc swavlebis donis<br />

amaRlebas, sxvadasxva samecniero kvlevaSi<br />

CarTvas da sxvadasxva gamocdilebis<br />

miRebas am sferoSi, aseve<br />

mas socialur-kulturuli daniSnulebac<br />

aqvs.<br />

_ ramdenad mniSvnelovania<br />

TqvenTvis es yovelive?<br />

_ simarTle giTxraT, realisti<br />

var da am yovelives mniSvnelobas<br />

CemTvis mxolod maSin mivxvdi, roca<br />

gavige ukve Cemi warmatebis Sesaxeb.<br />

ra Tqma unda, bevrs niSnavs germanuli<br />

kulturis da ganaTlebis sistemis<br />

gacnoba CemTvis, davinaxav ra<br />

aris gansxvaveba qarTulsa da ger-<br />

saqarTvelos ekonomikisa da<br />

mdgradi ganviTarebis saministros<br />

warmomdgenlebma Temur boloTaSvilma<br />

da vaJa kuxianiZem sainJinroteqnologiuri<br />

fakultetis studentebs,<br />

profeor-maswavleblebsa da<br />

sxvadasxva kompaniis TanamSromlebs<br />

saerTaSoriso samSeneblo kodebi<br />

- ,,Senobis wesebi“ warudgines. stumrebma<br />

Sexvedraze aseve isaubres<br />

saerTaSoriso samSeneblo kodebis<br />

sabWos saqmianobasa da saqarTvelo-<br />

Si samSeneblo saqmianobis maregulirebel<br />

kanonmdeblobaze. saministros<br />

sagranto proeqtis farglebSi<br />

manuls Soris, miT ufro, rom germania<br />

evropuli kulturis erT-erTi<br />

TvalsaCino warmomadgenelia.<br />

_ rogor warmogidgeniaT is<br />

erTi weli, romelsac germaniaSi<br />

gaatarebT?<br />

_ pirvel rigSi bevrs movindomeb,<br />

rom ar gavacruo imedebi, Tumca<br />

mogatyuebT, rom giTxraT mxolod<br />

swavlisTvis mivdivar. gavicnob<br />

bevr sxvadasxva erovnebis adamians,<br />

SeviZen megobrebs. Sevecdebi vnaxo<br />

germaniis bevri RirsSesaniSnavi adgili,<br />

aseve Zalian minda daveswro<br />

germaniis `bundesligis~ romelime<br />

matCs. mokled, Sevecdebi miviRo<br />

maqsimumi yvelafrisgan.<br />

_ rogor fiqrobT, Tqveni<br />

warmateba, Sens mondomebasa da ni-<br />

WTan erTd, risi an visi damsaxurebaa?<br />

_ Cems garda bevri studenti<br />

monawileobda am programaSi, romlebic<br />

aranakleb imsaxurebdnen<br />

gamarjvebas, amitom SeiZleba iRbalsac<br />

mivaweroT es yvelaferi.<br />

_ rogor SefasebT dRevandel<br />

studentur cxovrebas?<br />

_ dRevandel studentur cxovrebas<br />

10-ianze namdvilad ver Sevafaseb.<br />

pirvel rigSi, amaSi albaT damnaSave<br />

is socialuri problemebia, romlebic<br />

uamrav students aqvs. vgulisxmob<br />

imas, rom ver vatyob studenteb-<br />

Si aqtiurobas sxvadasxva proeqtSi,<br />

aseve kargi iqneboda rom SeeZlos<br />

studentTa uravlesobas paralelurad<br />

muSaoba, rac dRes problemas<br />

warmoadgens. Tumca problema studentebSicaa,<br />

maTi sakmao nawilis mTavari<br />

mizani diplomia da ara swavla,<br />

magram aris studentTa nawili, romlebsac<br />

iseTi studenturi cxovreba<br />

aqvT, rogoric warmogvedgina, sanam<br />

studentebi gavxdebodiT.<br />

_ ras urCevT Tanatolebs?<br />

_ axla ufro da ufro vxvdebi<br />

cxovrebis im periodis azrs da mniSvnelobas,<br />

rasac studentoba hqvia<br />

da minda, rom yvela Cemma Tanatolma<br />

gaiazros es.<br />

Tanatolebs pirvel rigSi vurCevdi,<br />

rom arasdros gauSvan xelidan<br />

Tundac minimaluri Sansi imisa, rom<br />

gadadgan win nabiji maTi ganviTarebisaken,<br />

miT umetes maSin, roca<br />

dasakargi araferia. rac ar unda banalurad<br />

JRerdes, `cda bedis monaxevrea~.<br />

_ rogoria vaxtang nakaSiZis,<br />

rogorc baTumis saxelmwifo universitetis<br />

studentis erTi Cveulebrivi<br />

dRis istoria?<br />

_ me maTematikis specialobaze<br />

vswavlob. ra Tqma unda, maTematika<br />

rTuli mecnierebaa da Sesabamisad<br />

misi swavlac Zveli unda iyos,<br />

Tumca mas upiratesoba aqvs, kerZod,<br />

is, rom Tu misi niWi gaqvs, swavlac<br />

Zalian advilia. me amaSi gamimarTla<br />

da mogatyuebT Tu vityvi, rom<br />

Zalian gadatvirTuli dRe maqvs.<br />

dro yvelafrisTvis mrCeba, Tumca<br />

ar var Zalian aqtiuri studenti.<br />

saerTo jamSi kmayofili var Cemi<br />

studentobiT da imedi maqvs, rom am<br />

erTi wlis Semdeg ufro kmayofili<br />

viqnebi.<br />

saerTaSoriso samSeneblo kodebis -<br />

,,Senobis wesebis~“ prezentacia<br />

,,Senobis wesebis~ Targmna mimdinareobs,<br />

romelic uaxloes momaval-<br />

Si saganmanaTleblo programebsa da<br />

samSeneblo procesSi dainergeba.<br />

toponimi Zegli da Zeglis<br />

wminda salocavis naSTebi<br />

mudmivmoqmedi samecniero seminaris<br />

,,sazRvargareT mcxovreb qarTvelTa<br />

dasaxlebebisa da yofis kvlevis~ farglebSi<br />

asocirebulma profesorma malxaz<br />

CoxaraZem studentebsa da profesormaswavleblebs<br />

klarjeTSi warmoebuli<br />

eqspediciis aRmoCena - Zeglis wmida<br />

giorgis eklesia gaacno. istoriuli wyaroebis<br />

mixedviT, salocavi moxseniebulia<br />

,,qarTlis cxovrebaSi~, JamTaaRmwerlis<br />

aswlovan matianeSi, me–19 saukunidan<br />

naxsenebi aqvs araerT mkvlevars, Tumca<br />

bolo periodamde ucnobi iyo misi arseboba.<br />

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo<br />

universitetis 2010 da 2011 wlebis<br />

eqspediciebis wevrebma (malxaz CoxaraZe,<br />

mamia faRava, zaza SaSikaZe) aRmoaCines,<br />

rom dRemdea Semonaxuli toponimi Zegli<br />

da Zeglis wminda salocavis naSTebi.<br />

Zegli opizis maxlobladaa, klarje-<br />

Tis im seqtorSia, sadac Tavmoyrilia<br />

ramdenime monasteri ,,aTormet savane-<br />

Tagan~. kerZod, opiza, miZnaZori, xan-<br />

ZTa, wyarosTavi, mere. Zegli uSualod<br />

emezobleba opizas, samanqane gziT Zeglis<br />

wmida giorgis eklesiidan opizamde<br />

11 kilometria. salocavi moqceulia<br />

grigol xanZTelis moRvaweobis arealSi.<br />

eklesiis adgilmdebareoba, misi<br />

Semogarenis amJamindeli funqcia da mas-<br />

Tan dakavSirebuli rwmena–warmodgenebi<br />

cxadyofs, rom igi Tavis droze mniSvnelovani<br />

savane unda yofiliyo.<br />

Zeglis wmida giorgis eklesia didi<br />

zomis ar unda yofiliyo. igi daaxloebiT<br />

40 kv. m. farTobisaa. kedlebi<br />

CamoSlilia, magram alag–alag qvebis<br />

wyoba 2,5 metris simaRlezea SemorCenili.<br />

nageboba me–8–9 saukuneebisaa, Sesa-<br />

Zloa, ufro adrindelic. mimdebare mikrotoponimika<br />

qarTulia. eklesiis win<br />

ori saflavia, adgilobrivTa TqmiT, Seidebisa,<br />

anu wminda kacebisa. klarjeTis<br />

am seqtorSi qarTuli ena aRar axsovT,<br />

Tumca niSandoblivia, rom araerTi<br />

Tqmuleba ukavSirdeba Tamar mefes, wminda<br />

kacebs, brZolebs da a.S.<br />

Zegli ziareTia. ziareTobis tradicia<br />

asocirdeba wminda adgilebis molocvas-<br />

Tan, garkveuli valdebulebebis SesrulebasTan,<br />

msxverplis SewirvasTan. winaT<br />

gurjebi ziareTSi sanTlebsac anTebdnen.<br />

dRes aseTi ram aRar dasturdeba.<br />

sainteresoa sityva ,,Zeglis~ etimologia<br />

da misi dakavSireba aRmosavleT<br />

saqarTvelos mTis dialeqtebSi<br />

gavrcelebul amave sityvis mniSvnelobasTan.<br />

termini `Zegli~ aRmosavleT saqarTvelos<br />

mTis dialeqtebSi aRniSnavda<br />

garkveul valdebulebas, danapirebs da<br />

es valdebuleba unda aRsrulebuliyo,<br />

rac gulisxmobda salocavze misvlas da<br />

saTanado ritualis aRsrulebas. `Zegli~<br />

ukavSirdeba salocavs, Sesabamisad, mravlismetyvelia,<br />

rom klarjeTSi toponimi<br />

Zegli dasturdeba swored eklesiasTan,<br />

romelic amave dros aris ziareTobis<br />

tradiciasTan dakavSirebuli adgili.<br />

am TvalsazrisiT Zeglis wmida giorgis<br />

idumalebiT moculi eklesia mravali<br />

saintereso daskvnis saSualebas iZleva.<br />

gadamzadebis programis<br />

kursdamTavrebulebs<br />

sertifikatebi gadasces<br />

baTumis SoTa rusTavelis saxelmwifo<br />

universitetis reqtorma, profesorma<br />

alioSa bakuriZem da ivane javaxiSvilis<br />

saxelobis Tbilisis saxelmwifo<br />

universitetis sociologiis departamentis<br />

ufrosma iago kaWkaWiSvilma dasavleT<br />

saqarTveloSi moqmedi socmuSakebis<br />

gadamzadebis programis 38 kursdam-<br />

Tavrebuls sertifikatebi gadasces. gadamzadebis<br />

programa tempusis proeqtis<br />

egdiT da baTumisa da Tbilisis saxelmwifo<br />

universitetebis organizebiT ganxorcielda.<br />

saswavlo kurss rsu-s profesor-maswavleblebi<br />

uZRvebodnen.


giorgi goraZis monografia `federalizmis<br />

perspeqtivebi saqarTveloSi.<br />

kritikuli analizi~ aris mcdeloba<br />

saqarTvelosTvis Sesaferisi teritoriuli<br />

mowyobis koncefciis SemuSavebisa.<br />

es koncefcia, rogorc Tavad avtori<br />

acxadebs, ar SeiZleba eyrdnobodes<br />

federalizms.<br />

avtori ar iziarebs saqarTvelos<br />

federalizaciis ideas, ar miaCnia,<br />

rom es aris saqarTvelos teritoriuli<br />

mowyobis optimaluri varianti<br />

da gamosavali qveynis teritoriuli<br />

mTlianobis aRsadgenad. ufro metic,<br />

`federalizaciam SesaZloa, erTi mxriv,<br />

gaamwvavos is problemebi, romlebic<br />

dgas saqarTvelos winaSe da pirdapir<br />

kavSirSia qveynis teritoriul mowyobasTan,<br />

xolo, meore mxriv, saqarTvelos<br />

saxelmwifos damatebiT Seuqmnas mniSvnelovani<br />

problemebi, rogorc politikuri,<br />

aseve ekonomikuri da samarTlebrivi<br />

TvalsazrisiT~, –_ SesavalSive<br />

acxadebs wignis avtori.<br />

federalizmi ar aris panacea da<br />

SeuZlebelia Tqma imisa, rom federaciuli<br />

saxelmwifoebi ufro demokratiulia,<br />

vidre unitaruli. demokratia<br />

SeiZleba Tanabrad yvaodes rogorc<br />

unitarul, ise federaciul saxelmwifoebSi.<br />

amis Tqmis safuZvels gvaZlevs<br />

Tanamedrove demokratiuli saxelmwifoebis<br />

arseboba, romelTac saxelmwifoebrivi<br />

mowyobis gansxvavebuli modelebi<br />

gaaCniaT.<br />

sakiTxi qveynis federalurad mowyobis<br />

Sesaxeb SeiZleba dadges mxolod<br />

or SemTxvevaSi: 1. rodesac ar arsebobs<br />

saxelmwifo da aseTi iqmneba an 2.<br />

rodesac arsebobs erTiani saxelmwifo<br />

da mas daSlis safrTxe emuqreba (ssrk,<br />

belgia da sxva), ris gamoc federalizmi<br />

erTaderTi gzaa qveynis erTianobis SesanarCuneblad.<br />

am TvalsazrisiT, saqarTvelo ar akmayofilebs<br />

arc pirveli da arc meore<br />

variantis pirobebs. saqarTvelos saxelmwifo<br />

dRes arc Seqmnis stadiazea da<br />

arc kulturul-lingvistur jgufebsa<br />

Tu kuTxeebs Soris arsebobs dapirispireba,<br />

rom amis safuZvelze qveyanas<br />

daSla emuqrebodes. rac Seexeba afxazeTs,<br />

agreTve e.w. yofili samxreT oseTis<br />

avtonomiur olqs, avtoris azriT,<br />

es problemebi mogvarebadia unitarizmis<br />

pirobebSi, miecema ra maT avtonomia<br />

met-naklebad gafarToebuli uflebebiT.<br />

ra Tqma unda, afxazeTis avtonomiurobis<br />

xarisxi gacilebiT maRali unda<br />

iyos, vidre cxinvalis regionis.<br />

miuxedavad STambeWdavi statistikuri<br />

monacemebisa, rom dReisaTvis<br />

federaluradaa organizebuli dedamiwis<br />

25 % da federaciul saxelmwifoebSi<br />

cxovrobs msoflios mosaxleobis<br />

40 %, rom federaciul saxelmwifoebze<br />

modis dasaxlebuli xmeleTisa da<br />

msoflio saxelmwifoebis mTliani Sida<br />

produqtis jamis TiTqmis naxevari da<br />

a.S., federaciul saxelmwifoTa raodenoba<br />

sxvadasxva SexedulebiT 11-dan 25<br />

erTeulamde meryeobs. federaciul saxelmwifoTa<br />

didi wili farTobisa da<br />

mosaxleobis TvalsazrisiT msxvil saxelmwifoebze<br />

modis, didi teritoria ki<br />

obieqturad iTxovs teritoriul decentralizacias.<br />

aqve aRsaniSnavia isic,<br />

rom saxelmwifoebi, romlebic federalurad<br />

iwodebian, xSir SemTxvevaSi Tavisi<br />

arsiT aseTebs ar warmoadgenen.<br />

erTmniSvnelovnad unda iTqvas, rom<br />

dReisaTvis unitarizmi aris saxelmwifoebrivi<br />

mowyobis yvelaze gavrcelebuli<br />

forma. marTalia, bevri unitaruli<br />

saxelmwifo ganicdis garkveul<br />

decentralizacias, magram am procesisaTvis<br />

federalizaciis kvalifikaciis<br />

miniWeba gamarTlebulad ar migvaCnia.<br />

saxelmwifoebi didad ar Cqaroben teritoriuli<br />

mowyobis unitaruli formis<br />

Secvlas federaciuliT.<br />

arsebobs sapirispiro tendenciebic<br />

_ mravali federaciuli saxelmwifo<br />

ganicdis unitarizacias, rom aRaraferi<br />

vTqvaT ruseTis, laTinuri amerikis<br />

qveynebis, aziisa da afrikis calkeul<br />

federaciul saxelmwifoebze, amis magaliTebi<br />

arsebobs Tundac germaniisa da<br />

avstriis saxelmwifoebis saxiT, romlebic<br />

oficialurad federaciulad iwodebian,<br />

magram realurad es ase ar aris<br />

da maTi federaciis subieqtebi, faqto-<br />

wignis _ ,,federalizmis perspeqtivebi<br />

saqarTveloSi“~ prezentacia<br />

sacialur mecnierenaTa, biznesis<br />

da samarTalmcodneobis fakultetis<br />

resurscentrSi gaimarTa samar-<br />

Tlis doqtoris, saqarTvelos<br />

sasjelaRsrulebis, probaciisa<br />

da iuridiuli daxmarebis sakiTx-<br />

Ta saministros samarTlebrivi<br />

uzrunvelyofis departamentis<br />

ufrosis _ giorgi goraZis wignis<br />

,,federalizmis perspeqtivebi<br />

saqarTveloSi~ prezentacia.<br />

saprezentacio wignze isaubres<br />

srulma profesorma murman<br />

gorgoSaZem, asoc. profesorebmaL:<br />

malxaz nakaSiZem da omar maxaraZem.<br />

wignis avtorma dawvrilebiT<br />

isaubra wignSi dasmul<br />

problemebze. avtors araerTi<br />

SekiTxva dausves damswreebma.<br />

brivad, uuflebo rgolebs warmoadgenen.<br />

meore mxriv, avtoris azriT, didia<br />

daintereseba supranacionaluri federalizmisadmi.<br />

mimdinare globalizaciis<br />

fonze wina planze wamoiwevs federalizmis,<br />

rogorc saxelmwifoTaSorisi<br />

urTierTobis formis sakiTxi. amis<br />

niSnebi arsebobs rogorc evropis, ise<br />

amerikis kontinentze. savaraudod, saxelmwifoTa<br />

daaxloebas met stimuls<br />

miscems msoflioSi jer kidev mimdinare<br />

ekonomikuri da safinanso krizisi.<br />

aqedan gamomdinare, avtors miaCnia, rom<br />

evrokavSirSi integraciuli procesebi<br />

kidev ufro gaRrmavdeba.<br />

avtori exeba evraziul kavSirsac da<br />

ambobs, rom saxelmwifoTa integraciis<br />

konteqstSi saubaria evraziuli kav-<br />

Siris, evraziuli federalizmis Seqmnaze<br />

postsabWoTa sivrceSi, Tumca es idea,<br />

civi¬lizebuli msofliosgan gansxvavebiT,<br />

ar emyareba humanur da liberalur<br />

ideologias. evraziuli kavSiris ideis<br />

TiTqmis yvela warmomadgenlisaTvis<br />

damaxasiaTebelia ssrk-sadmi nostalgiuri<br />

damokidebuleba da xSirad sab-<br />

WoTa imperiis dadebiT konteqstSi moxsenieba.<br />

paralelurad, ZiriTadad rusi<br />

mecnierebisa da politikosebis mier,<br />

gaxSirda federalizmisa da imperiis<br />

urTierTmimarTebis sakiTxze msjeloba<br />

da imperiis, rogorc did federaciul<br />

saxelmwifod warmoCena. amdenad, arsebobs<br />

safuZvliani eWvi, rom evraziuli<br />

kavSiri ufro axali imperiis Seqmnisa<br />

Tu Zvelis reanimaciis mcdelobaa da<br />

calkeuli fsevdomecnieruli msjelobebiT<br />

xdeba misi gamarTleba, –_ askvnis<br />

avtori.<br />

avtori calke qveTavs uTmobs saqarTvelos<br />

federalizaciis proeqtebs,<br />

maT Soris e.w. `bodenis dokuments~ da<br />

koncefcias `saqarTvelos saxelmwifoSi<br />

afxazeTis gansakuTrebuli statusis<br />

Sesaxeb~. avtori sakmao siRrmiT ganixilavs<br />

am proeqtebs da maTi analizis<br />

Sedegad gamoTqvams garkveul kritikul<br />

SeniSvnebs. avtori aseve akritikebs<br />

afxazeTis sakiTxebTan da saxelmwifos<br />

mowyobasTan dakavSirebiT saqarTvelos<br />

respublikuri partiis midgomas. avtorisaTvis<br />

gansakuTrebiT miuRebelia<br />

respublikuri partiis erT-erTi<br />

lideris mosazreba, rom TiTqos afxazebs<br />

ufleba aqvT Seqmnan damoukidebeli<br />

saxelmwifo da maTi gadasawyvetia saqarTvelos<br />

SemadgenlobaSi iqnebian Tu<br />

ara. giorgi goraZes miuReblad miaCnia<br />

aseTi midgoma da ambobs, rom „yvelam,<br />

vinc afxazeTis damoukideblobis mizan-<br />

Sewonilobaze akeTebs gancxadebas, unda<br />

gaacnobieros, rom es aris eTnowmendis<br />

gamarTleba da waxaliseba.“<br />

wignSi calke qveTavi eTmoba saqarTvelos<br />

federalizaciis momxreTa<br />

argumentebs. rogorc avtori ambobs,<br />

arsebobs mravali mosazreba, rom saqarTvelo<br />

unda gaxdes federaciuli<br />

saxelmwifo. am mosazrebis avtorTa<br />

upirvelesi argumenti teritoriuli<br />

mTlianobis aRdgenaa, Tumca gaugebaria,<br />

rogor Seuwyobs xels saqarTvelos<br />

calkeuli istoriuli kuTxeebisa¬gan<br />

federaciis subieqtebis Seqmna, vTqvaT,<br />

afxazeTis konfliqtis gadawyvetas?<br />

Tu saubaria orsubieqtian, bipolarul<br />

federaciaze saqarTvelosa da<br />

afxazeTis kavSiris saxiT, mas didi xnis<br />

perspeqtiva ar uweria. aseTi federaciis<br />

Seqmna romc davuSvaT, is didxans ver<br />

iarsebebs da iqneba erT-erTi etapi afxazeTis<br />

ara mxolod de faqto, aramed de<br />

iure damoukideblobis mopovebisa. amis<br />

magaliTebs mravlad icnobs msoflios<br />

uaxlesi istoria. bipolarul federaciaze<br />

msjelobisas avtori calke ganixilavs<br />

belgiis fedracias. rogorc avtori<br />

askvnis, evropis erT-erT yvelaze<br />

ganviTarebul qveyanaSi _ belgiaSic ki,<br />

romelic bevrs devoluciuri da bipolaruli<br />

saxelmwifos warmatebul magaliTad<br />

warmoudgenia, imdenad didia<br />

dezintegraciuli procesi, rom zogierTi<br />

mecnieri da politikosi uaxloes<br />

momavalSi am qveynis daSlas winaswarmetyvelebs.<br />

avtori exeba saqarTvelos federalizaciis<br />

momxreTa sxva argumentebsac da<br />

aRniSnavs, rom isini ar aris saTanadod<br />

dasabuTebuli da naklebad Seesabameba<br />

saqarTvelos sinamdviles.<br />

rac Seexeba iseT arguments, rogoricaa<br />

xelisuflebis geografiulad xalx-<br />

Tan miaxloeba da adgilobrivi problematikis<br />

ukeT codna, saqarTvelos<br />

SemTxvevaSi avtors es uadgilod eCveneba<br />

qveynis masStabebis gamo. am TvalsazrisiT,<br />

ra funqciac akisriaT federaciis<br />

subieqtebs did saxelmwifoebSi,<br />

igive funqcias warmatebiT Seasruleben<br />

municipalitetebi saqarTvelos pirobebSi.<br />

municipalitetebi ufro axlos<br />

iqnebian mosaxleobasTan da ukeT ecodinebaT<br />

adgilobrivi problematika,<br />

vidre maTze maRla mdgom kidev erT<br />

damatebiT rgols federaciis subieqtis<br />

saxiT.<br />

avtoris azriT, bevr upiratesobas,<br />

rac zogadad gaaCnia federalizms, saqarTvelos<br />

sinamdvileSi daCrdilavs federalizmisaTvis<br />

damaxasiaTebeli negatiuri<br />

gamovlinebebi da eqneba uaryofiTi<br />

efeqti. magaliTad, policentrizmma, romelic<br />

xels uwyobs politikuri procesebis<br />

ganviTarebis Tanabrobas qveynis<br />

mTel teritoriaze da ayalibebs politikuri<br />

dialogis kulturas, saqarTveloSi<br />

SesaZloa uaryofiTi aspeqtebiT<br />

iCinos Tavi. kerZod, SesaZlebelia federalizmma<br />

ufro ganamtkicos biurokratiuli<br />

elementebi saxelmwifo marTvaSi,<br />

Seqmnas mTeli rigi problemebi federaciis<br />

subieqtis doneze warmomadgenlobiTi<br />

demokratiis institutebis<br />

saqmianobis TvalsazrisiT. kidev ufro<br />

garTuldeba politikuri gadawyvetilebebis<br />

miRebis procesi, rac isedac warmoadgens<br />

federalizmis erT-erT nakls,<br />

vinaidan xSiri damatebiTi politikuri<br />

dialogis aucilebloba arTulebs<br />

politikuri gadawyvetilebebis miRebis<br />

process. saqarTvelosTvis, romelic<br />

gansakuTrebiT Tanamedrove etapze dgas<br />

didi safrTxebis winaSe, politikuri<br />

gadawyvetilebebis drouli miuRebloba<br />

SeiZleba fataluric ki aRmoCndes.<br />

federaciul saxelmwifoSi metad mwvaved<br />

dgas adgilobrivi politikuri<br />

elitis kontrolis problemac, rac,<br />

savaraudod, Cveni qveynis geopolitikuri<br />

mdgomareobidan, aseve saqarTvelos<br />

calkeuli kuTxeebis specifikidan<br />

gamomdinare, mTeli simwvaviT iCens<br />

Tavs. Sedegad Camoyalibdeba partikularuli<br />

federalizmi, rac iqneba qveynis<br />

sisustis mizezi. saqarTvelos federalizacia<br />

damatebiT stimuls miscems<br />

separatistul tendenciebs da axali<br />

daZabulobis kerebis Seqmnas. aseT Sem-<br />

TxvevaSi saqarTvelos centraluri xelisufleba<br />

iZulebuli iqneba mudmivad<br />

dakavebuli iyos am kerebis CaqrobiT<br />

da ar wamoegos sxvadasxva saxis politikur<br />

provokaciaze.<br />

politikuri elitis kontrolis<br />

problemis mware gakveTili saqarTvelom<br />

ukve gamoscada uaxloes warsulSi<br />

aWaris avtonomiuri respublikis xe-<br />

ivnisi<br />

lisuflebis saxiT da ukan dabrunebis<br />

survili aravis ar unda amoZravebdes.<br />

federalizmisaTvis damaxasiaTebeli<br />

upiratesoba politikuri ambiciis<br />

dakmayofilebisa da politikuri<br />

lideris Camoyalibebis TvalsazrisiT<br />

saqarTvelos federalizaciisaTvis avtors<br />

arsebiT argumentad ar miaCnia.<br />

politikuri ambiciis dakmayofilebisa<br />

da politikuri lideris Camoyalibebis<br />

problema SeiZleba idges did saxelmwifoebSi,<br />

magram ara saqarTveloSi. esec<br />

rom ar iyos, politikuri ambiciis dakmayofilebisa<br />

da politikuri lideris<br />

Camoyalibebis TvalsazrisiT mniSvnelovan<br />

rols TamaSobs adgilobrivi<br />

TviTmmarTveloba da politikuri partia,<br />

ris gamoc damatebiTi saxelmwifo<br />

institutebis SemoReba gamarTlebulad<br />

ar migvaCnia.<br />

federalizmi didi fuli Rirs da,<br />

amdenad, federalizaciis SemTxvevaSi<br />

saqarTvelos xelisuflebis danaxarjebi<br />

kolosalurad gaizrdeba.<br />

garda amisa, rogorc zogierTi ekonomisti<br />

fiqrobs, federalizmis principebi<br />

ver uwyobs xels ekonomikur<br />

integracias. federalizmis SemTxvevaSi<br />

saqarTvelos kuTxeebi erTgvarad Caiketeba.<br />

SesaZlebelia, federalizmis pirobebSi<br />

qveynis calkeuli nawilebi<br />

ufro swrafad ganviTardes, vidre sxva.<br />

aseTi ganviTarebis uaryofiTi Sedegi<br />

ki SeiZleba gamoixatos ara mxolod<br />

qveynis ekonomikuri ganviTarebisadmi<br />

xelis SeSlaSi, aramed am garemoebam<br />

SesaZlebelia realuri safrTxe Seuqmnas<br />

qveynis erTianobasac. federaluri<br />

konkurencia SeiZleba gadaizardos<br />

destruqciul, Tavisi arsiT damangrevel<br />

partikularul konkurenciaSi.<br />

Tu saqarTvelos uaxloes gamocdilebas<br />

da arsebul safrTxeebs gaviTvaliswinebT,<br />

advili SesaZlebelia, rom<br />

saqarTvelos federalizacias mohyves<br />

federaciis calkeuli subieqtebis eko-<br />

nomikuri Caketiloba, xolo qveynis centraluri<br />

biujeti xSirad aRmoCndes<br />

adgilobrivi politikuri elitebis<br />

`tyve~.<br />

avtoris azriT, aseve mcdaria Sexeduleba<br />

imis Sesaxeb, rom TiTqos federalizmi<br />

xels uwyobs mosaxleobis<br />

met-naklebad proporciul gansaxlebas<br />

saxelmwifos calkeul regionebSi da,<br />

Sesabamisad, aRar moxdeba TbilisSi mosaxleobis<br />

didi odenobiT koncentracia.<br />

Tu gaviTvaliswinebT imas, rom msgavsi<br />

problema awuxebs rogorc federaciul,<br />

ise unitarul saxelmwifoebs, SeiZleba<br />

iTqvas, es zogadad megapolisebis problemaa,<br />

rac ufro social-ekonomikur<br />

da finansur faqtorebTan aris dakav-<br />

Sirebuli da ara qveynis teritoriul<br />

mowyobasTan.<br />

saqarTvelos federalizacia ver<br />

daaregulirebs verc teritoriul da<br />

verc sxva problemebs. ufro metic, avtors<br />

miaCnia, rom igi uaryofiTad imoqmedebs<br />

qveynis momaval ganviTarebaze.<br />

saqarTvelos federalizaciis Sedegad<br />

SemoRebuli federaciis subieqtis done<br />

iqneba zedmeti rgoli centralur xelisuflebasa<br />

da municipalitets Soris,<br />

romelic did tvirTad daawveba qveyanas,<br />

rogorc finansuri, ise politikuri da<br />

samarTlebrivi TvalsazrisiT.<br />

amasTanave, Tanamedrove federaciul<br />

saxelmwifoTa didi umravlesoba unitarizacias<br />

ganicdis. da, Tu es asea, ra<br />

saWiroa saqarTveloSi, faqtobrivad<br />

unitarul qveyanaSi, saxelmwifos mowyobis<br />

ufro rTuli modeli davnergoT,<br />

raTa Semdeg kvlav sawyis mdgomareobas<br />

davubrundeT?<br />

avtori askvnis rom saqarTvelo unda<br />

iyos unitaruli saxelmwifo ramdenime<br />

avtonomiiT, romelTa Soris afxazeTis<br />

avtonomiurobis xarisxi iqneba gacilebiT<br />

maRali da igi iqneba aRWurvili<br />

mniSvnelovani kompetenciebiT. paralelurad<br />

unda gaizardos adgilobrivi<br />

TviTmmarTvelobis kompetenciaTa<br />

farglebi. saxelmwifos teritoriuli<br />

mowyobis TvalsazrisiT, avtors erTerT<br />

misabaZ magaliTad dania miaCnia,<br />

romelic aris unitaruli saxelmwifo<br />

ori avtonomiiT.<br />

wigni mdidaria sqolioebiTa da<br />

bibliografiiT. avtors gamoyenebuli<br />

aqvs orasamde wyaro rogorc qarTul,<br />

ise rusul, inglisur da germanul<br />

enebze.


ivnisi<br />

mobiluri telefoni da janmrTeloba<br />

teqnologiuri ganviTarebis<br />

swrafi tempis pirobebSi,<br />

rodesac dro da informacia<br />

gansakuTrebulad<br />

Rirebuli gaxda, prioriteti<br />

swored teqnikur saSualebebs<br />

mieniWa. amis yvelaze TvalsaCino<br />

magaliTi mobiluri<br />

telefoni da kompiuteruli<br />

teqnologiebia.<br />

sxvadasxva adamiani mobilur<br />

telefons gansxvavebuli<br />

daniSnulebiT iyenebs, iqneba<br />

es mobiluri komunikacia<br />

misi sxvadasxva saxiT (xmovani<br />

funqciebi, teqsturi Setyobineba,<br />

eleqtronuli fosta),<br />

suraTebis gagzavna Tu miReba,<br />

foto– da videokamera, interneti,<br />

rogorc garTobis saSualeba<br />

da mravali sxva.<br />

Cvens cxovrebaSi, miuxedavad<br />

misi aseTi didi rolisa,<br />

mobiluri telefonis<br />

mavneblobazec bevrs laparakoben.<br />

erTia fizikuri janmr-<br />

Teloba, xolo meore socialuri<br />

mxare, adamianebis<br />

urTierTobaze mobiluri<br />

telefonis gavlena. magram<br />

miuxedavad Tavisi arsebobis<br />

mesame aTwleulisa, adamianis<br />

janmrTelobaze misi gavlenis<br />

sakiTxi jerac burusiT aris<br />

moculi.<br />

aris Tu ara janmrTelobisTvis<br />

saziano mobiluri<br />

telefoniT sargebloba, es<br />

oficialuri uwyebebis mier<br />

jer savsebiT arc dadasturebulia<br />

da arc uaryofili.<br />

erTni fiqroben, rom sazianoa,<br />

sxvani ki amis damamtkicebels<br />

verafers xedaven, Tumca cvlilebebsac<br />

ver uaryofen.<br />

mobiluri telefoni muSaobis<br />

procesSi gamoasxivebs<br />

garkveuli sixSiris talRebs,<br />

romelTa meSveobiTac sxva<br />

telefonTan kavSiri myardeba.<br />

adamianis organizmze am<br />

gamosxivebis efeqtis Sesaswavlad,<br />

msoflios masStabiT,<br />

milionebi ixarjeba.<br />

IInterphone Study Group-is mier<br />

Catarebul oTxwlian kvlevaSi<br />

13 qveyanaSi mcxovrebi Tavis<br />

tvinis kiboTi daavadebuli<br />

5000 adamiani monawileobda.<br />

kvleva 2004 wels dasrulda<br />

da misma Rirebulebam 20 milioni<br />

evro Seadgina. dadasturda,<br />

rom mobiluri telefonebis<br />

momxmareblebSi Tavis<br />

tvinis kibos gaCenis riski ar<br />

aRemateba aramomxmarebelTaTvis<br />

arsebul risks.<br />

imaves adasturebs kibos<br />

kvlevis saerTaSoriso saagentos<br />

(IARC) dakvirvebebi da<br />

statistikuri gaTvlebi, romelic<br />

10 000 adamianze Catarda<br />

SvedeTsa da sxva iseT<br />

qveynebSi, sadac mobilurebs<br />

ukve wlobiT intensiurad<br />

iyenebdnen. mkvlevrebi amiT<br />

ar kmayofildebian. maT 30wliani<br />

proeqtic ki aqvT<br />

dagegmili, romelSic 250<br />

aTasi adamiani miiRebs monawileobas.<br />

avtoritetulma amerikulma<br />

organizacia eWG-ma<br />

(Environmental Working Group) 2010<br />

wels gamoikvlia mobiluri<br />

telefonis gavlena adamianis<br />

janmrTelobaze. miRebuli<br />

Sedegebi urTierTsawinaaRmdegoa.<br />

mimdinare wlis seqtemberSi<br />

nacionalurma institutma<br />

“rakam” aSS-Si aRniSnul<br />

Temaze gamoaqveyna naSromi.<br />

eqimebi, ZiriTadad, eZebdnen<br />

kavSirs ukabelo telefonebis<br />

moxmarebasa da Tavis tvinis<br />

sxvadasxva saxis simsivnis Camoyalibebas<br />

Soris. sabolood<br />

yvela Tanxmdeba, rom mobiluri<br />

telefonebis gamoyenebam<br />

farTo masStabi imdenad<br />

cota xania rac miiRo, rom<br />

naadrevia daskvnebis gakeTeba.<br />

los-anJelesis universitetisa<br />

da daniuri qalaqis,<br />

orxusis mecnierebma Seiswavles<br />

13 000 mozardis janmr-<br />

Teloba, romlebic 1990-iani<br />

wlebis miwuruls daibadnen.<br />

aRmoCnda, rom patarebs,<br />

romelTa dedebi fexmZimobis<br />

periodSi mobiluri telefoniT<br />

dReSi orjer mainc<br />

laparakobda, 54%-iT meti<br />

midrekileba hqondaT ganviTarebis<br />

Seferxebisken. kerZod,<br />

isini hiperaqtiurebi arian,<br />

maT uWirT TanatolebTan kontaqtis<br />

damyareba, zedmetad<br />

emociurebi arian da gaaCniaT<br />

qceviTi problemebi. xolo Tu<br />

“mobilizebuli” bavSvebi Tvi-<br />

Tonac adre iwyeben mobiluri<br />

telefonebis gamoyenebas, igive<br />

gadaxrebis riski 80%-iT izrdeba.<br />

upirveles yovlisa, mobilurebi<br />

axdenen neirodegeneratiuli<br />

aSlilobis provocirebas<br />

da centraluri<br />

nervuli sistemis moSlas,<br />

- amtkicebs eleqtromagnituri<br />

usafrTxoebis centris<br />

direqtori, neirogamosxivebaTa<br />

dacvis ruseTis erovnuli<br />

komitetis Tavmjdomaris<br />

moadgile, biologiur mecnierebaTa<br />

kandidati oleg<br />

grigorievi.<br />

neirogamosxivebaTagan<br />

sazogadoebis dacvis ruseTis<br />

nacionaluri komitetis specialistebma<br />

moamzades moxseneba<br />

`bavSvebi da mobiluri<br />

telefonebi: momavali Taoba<br />

seriozul safrTxeSia~. bavSvebs,<br />

romlebic iyeneben mobilur<br />

telefonebs, SesaZloa<br />

gamouvlindeT mexsierebis<br />

daqveiTeba, yuradRebis moduneba,<br />

gonebrivi da SemecnebiTi<br />

unarebis daqveiTeba, gaRizianebadoba,<br />

uZiloba, stresuli<br />

reaqciebisken midrekileba,<br />

epileptikuri mzadyofnis<br />

amaRleba.<br />

SesaZloa mogvianebiTi<br />

Sedegebic: `tvinisa da smeniT-vestibularuli<br />

nervuli<br />

sistemis simsivne (25-30 wlis<br />

asakSi), alcheimeris daavadeba,<br />

gonebis daClungeba, depresiuli<br />

sindromi da Tavis tvinis<br />

nervuli struqturebis<br />

degeneraciuli gamovlinebani<br />

(50-60 wlis asakSi)~.<br />

jandacvis msoflio organizaciam<br />

rusi mecnierebis<br />

daskvnebi msoflios mravali<br />

qveynis mTavrobebSi oficialurad<br />

gaavrcela.<br />

aseve Svedi mecnierebi<br />

askvnian, rom mobilurebis<br />

gamoyenebiT bavSvebSi tvinis<br />

simsivnis riski xuTjer izrdeba.<br />

daavadeba, SesaZloa,<br />

maSinve ar gamovlindes da<br />

mogvianebiT iCinos Tavi.<br />

Svedi mecnierebis am mosazrebas<br />

qarTveli eqimebic iziareben.<br />

asociacia “janmrTeli<br />

samyaros” samedicino eqspertis<br />

zurab futkaraZis gancxadebiT,<br />

mobilurebis eleqtromagnituri<br />

gamosxiveba uaryofiTad<br />

moqmedebs adamianis janmrTelobaze.<br />

misi TqmiT, mozardebSi<br />

nervuli sistema jer kidev<br />

Camouyalibebelia, rac riskebs<br />

kidev ufro zrdis. amrigad,<br />

eqimebi gvirCeven, rom ar<br />

Rirs, mobiluri telefonebiT<br />

isargeblon 12 wlamde asakis<br />

bavSvebma.<br />

zogjer telefonebs gulsisxlZarRvTa<br />

daavadebebisa<br />

da tvinis kibos gaCenaSic ki<br />

adanaSauleben.<br />

msgavs kvlevebSi qarTveli<br />

mecnierebic arian CarTulni.<br />

Tbilisis saxelmwifo universitetis<br />

bazaze arsebuli laboratoria<br />

ukve ramdenime welia<br />

TanamSromlobs kompania<br />

motorolasTan. mecnierebaTa<br />

kandidatis, daviT kakulias<br />

mixedviT, kvlevebi ZiriTadad<br />

ori mimarTulebiT tardeba:<br />

pirvel SemTxvevaSi ikvleven<br />

telefonis gamosxivebis energiis<br />

gavleniT adamianis organoebis<br />

temperaturis zrdas.<br />

meore saxis zemoqmedebas biologiur<br />

zemoqmedebas uwodeben.<br />

Tu dasxivebis doza<br />

didia, SesaZloa, organoebi<br />

gadaxurdes, rac Seuqcevad<br />

dazianebebs iwvevs. amis gamo<br />

SemuSavebulia standarti,<br />

romelic zeda zRvars awesebs<br />

telefonis gamosxivebis<br />

simZlavreze. msxvili mwarmoeblebi<br />

am standarts mkacrad<br />

icaven da maTi produqciisgan<br />

miRebuli gamosxivebis energia<br />

TiTqmis aTjer naklebia<br />

zRvrulad dasaSvebze. Tumca,<br />

ulicenziod warmoebuli<br />

telefonebi am mxriv ar kontroldeba<br />

da, SesaZloa, ufro<br />

maRali gamosxiveba hqondeT.<br />

aseTi telefonebi, romlebsac<br />

saqarTveloSi „Cinur“ mobilurebs<br />

uwodeben, qarTul<br />

bazarze mravladaa.<br />

mobiluri telefonis mier<br />

gamosxivebuli energia imazec<br />

aris damokidebuli, ramdenad<br />

Sors imyofeba aparati sadgurebisgan.<br />

rac ufro `cudad<br />

iWers~, miT intensiurad<br />

asxivebs telefoni.<br />

efeqti gansakuTrebiT<br />

mniSvnelovania centraluri<br />

sadgurebisgan moSorebul<br />

adgilebSi, sadac signali<br />

mudmivad sustia. Tumca, am<br />

efeqtis Semcirebac advilia,<br />

Tu telefons Tavisgan mo-<br />

SorebiT daviWerT, ris saSualebasac<br />

distanciuri garnituriT<br />

aRWurvili aparatebi<br />

iZleva.<br />

mecnierebs isic ainteresebT,<br />

ra gavlenas axdens mobiluri<br />

telefoni spermis<br />

xarisxze. klivlendis klinikis<br />

specialistebma axlaxan<br />

ramdenime gamokvlevac ki<br />

Caatares.<br />

erT-erTi eqsperimentis msvlelobisas<br />

32 mamakacis spermis<br />

nimuSi saubris reJimSi<br />

CarTuli mobiluri telefonebis<br />

gverdiT moaTavses.<br />

erTsaaTiani zemoqmedebis<br />

Semdeg spermatozoidebis sicocxlis<br />

unari sagrZnoblad<br />

Semcirda. meore eqsperimentis<br />

Sedegebis Tanaxmad, mobiluri<br />

telefonis dReSi 4 saaTze<br />

metxans gamoyeneba auaresebs<br />

spermis xarisxs.<br />

marTalia, mecnierebi aRiareben,<br />

rom am sferoSi kidev<br />

mravali kvlevaa Casatarebeli,<br />

mamakacebs mainc urCeven, mobiluri<br />

telefonebi Sarvlis<br />

wina jibeSi ar Caidon<br />

da ufro xSirad gamoiyenon<br />

Hands-free garnituri. isini<br />

mflobelebs urCeven, saubrisas<br />

telefoni sxeulidan erTi<br />

metris moSorebiT daiWiron<br />

da gamoiyenon xmamaRali kav-<br />

Siris reJimi, mowyobiloba<br />

`hends-fri~ an sayurisi.<br />

eqimebi mflobelebs ur-<br />

Ceven, SeZlebisdagvarad ar<br />

ataron mobiluri sxeulTan<br />

axlos. da bolos, umjobesia<br />

SMS-is gamoyeneba da saubrisgan<br />

Tavis Sekaveba avtomobil-<br />

iT an matarebliT mgzavrobisas,<br />

radgan liToni kidev<br />

ufro aferxebs kavSiris damyarebas<br />

da ukve gasagebia,<br />

rom kavSiri rac ufro cudia,<br />

miT metia gamosxiveba.<br />

kanadaSi Catarebuli<br />

gamokvlevebis Sedegad dadginda,<br />

rom saWis marTvis<br />

dros mobiluris gamoyeneba<br />

saSiSia, iseve rogorc nasvam<br />

mdgomareobaSi manqanis mar-<br />

Tva, radgan yuradRebis koncentracia<br />

ecema 30%–mde.<br />

amrigad, sabolood unda<br />

aRiniSnos, rom arc erT kvlevas<br />

ar Seaqvs sicxade mobiluri<br />

telefonebis mavneblobisa<br />

Tu uvneblobis<br />

sakiTxSi. arsebobs azrTa<br />

didi sxvadasxvaoba. Tumce,<br />

erTi ram cxadia, rom mobiluri<br />

telefoni aZlierebs<br />

eleqtromagnitur gamosxivebas.<br />

yvela Tanxmdeba imazedac,<br />

rom es gamosxiveba ufro mavnebelia,<br />

vidre sasargeblo.<br />

gasagebia, rom mobilurebs<br />

Tavs aravin daanebebs. magram<br />

SesaZloa minimumamde iqnas<br />

dayvanili ziani, romelisc<br />

SeiZleba man miayenos janmr-<br />

Telobas. amitomac SeimuSaves<br />

garkveuli rekomendaciebi am<br />

mavneblobis xarisxis Sesamsubuqeblad:<br />

1. gamoiyeneT ufro naklebgamosxivebiani<br />

telefonebi;<br />

2. SeamcireT saubrebis<br />

dro mobilurebiT. sasurvelia<br />

dReSi ilaparakoT ara<br />

umetes 15 wuTisa;<br />

3. naklebi ilaparakeT da<br />

meti moismineT, radgan telefoni<br />

metad gamoasxivebs informaciis<br />

gadacemisas, iqneba<br />

es xmovani informacia Tu<br />

teqsturi;<br />

4. ecadeT, telefoni Tqvengan<br />

moSorebiT gqondeT;<br />

5. laparakis dros isargebleT<br />

`hends-fris~ garnituriT;<br />

6. RamiT mobiluri gamor-<br />

TeT. ukidures SemTxvevaSi ki<br />

Tavidan erTi metris moSorebiT<br />

dadeT;<br />

7. SeuzRudeT bavSvebs<br />

mobiluri telefonis gamoyeneba.<br />

aRsaniSnavia, rom msgavsi<br />

akrZalva oficialurad<br />

gamoacxada msoflios eqvsma<br />

qveyanam.<br />

gisurvebT jansaR sicocxles!<br />

gisurvebT janmrTelobas!<br />

guguli dumbaZe<br />

asocirebuli profesori,<br />

ganaTlebisa da<br />

mecnierebaTa fakulteti,<br />

biologiis departamenti<br />

samarTali, mmarTveloba<br />

da masmedia XXI saukuneSi<br />

SoTa rusTavelis saxelmwifo<br />

universitetis, iuridiul mecnierebaTa<br />

departamentis maswavlebeli<br />

nikoloz megreliSvili 2012 wlis<br />

15-19 maiss miwveuli iyo bulgareTis<br />

qalaq blagoevgradSi, sadac Catarda<br />

samxreT-dasavleT ,,neofit rilkis~<br />

universitetis, samarTlisa da istoriis<br />

fakultetis 20 wlisTavisadmi<br />

miZRvnili saerTaSoriso samecniero<br />

konferencia Temaze: ,,samarTali,<br />

mmarTveloba da masmedia XXI Ii saukuneSi~.<br />

SoTa rusTavelis saxelmwifo<br />

universitetsa da blagoevgradis<br />

samxreT-dasavleT ,,neofit rilkis~<br />

universitets Soris wlebis man-<br />

Zilze viTardeboda samecniero da<br />

megobruli urTierTobebi. konferenciis<br />

sazeimo gaxsnaze, romelsac<br />

eswrebodnen samxreT-dasavleT<br />

,,neofit rilkis~ universitetis reqtori,<br />

profesori ivan mirCevi da<br />

sxva oficialuri pirebi, nikoloz<br />

megreliSvilma waikiTxa SoTa<br />

rusTavelis saxelmwifo universitetis<br />

reqtoris, profesor alioSa<br />

bakuriZis milocva. konferencia<br />

gaimarTa bulgareTis evrokavSiris<br />

sakiTxebis marTvis ministris tomislav<br />

donCevis patronaJiT. konferenciaSi<br />

monawileobdnen evropis wamyvani<br />

universitetebis profesorebi:<br />

mixeil geistlingeri (,,zalcburgis<br />

universiteti~, avstria), sergei kaSkini<br />

(`moskovis saxelmwifo iuridiuli<br />

akademia~, ruseTi), milan milanovi<br />

(samxreT-dasavleT ,,neofit<br />

rilkis~ universiteti, bulgareTi),<br />

gabriela belova (samxreT-dasavleT<br />

,,neofit rilkis~ universitetis,<br />

samarTlisa da istoriis fakultetis<br />

dekani,bulgareTi), strasko<br />

stoianovski (,,goce delCevis saxelobis<br />

universiteti~, makedonia)<br />

kirile angelovi (,,sofiis teqnikuri<br />

universiteti~, bulgareTi) da sxv.<br />

nikoloz megreliSvilma konferenciaze<br />

waikiTxa moxseneba Temaze:<br />

,,saqarTvelos konstituciis ganvi-<br />

Tarebis etapebi 1995-2010 wlebSi~.<br />

viqtorina<br />

2012 wlis 8 ivniss baTumis SoTa<br />

rusTavelis saxelmwifo universitetis<br />

511 auditoriaSi Catarda amave<br />

universitetSi iuridiuli fakultetis<br />

daarsebidan 20 wlisTavisadmi<br />

miZRvnili viqtorina, romelSic<br />

monawileobas Rebulobdnen samar-<br />

Talmcodneobis specialobis studentebi.<br />

viqtorinaze gamotanili<br />

SekiTxvebi Seexeboda baTumis SoTa<br />

rusTavelis saxelmwifo universitetis<br />

iuridiuli fakultetis, baTumis<br />

SoTa rusTavelis saxelmwifo<br />

universitetis istoriasa da iuridiuli<br />

ganaTlebis sakiTxebs saqarTveloSi.<br />

viqtorina mihyavda iuridiul<br />

mecnierebaTa departamentis<br />

xelmZRvanels, srul profesors, baton<br />

murman gorgoSaZes. viqtorinaSi<br />

monawileobda 3 gundi. iuridiul<br />

mecnierebaTa departamentis profesor-maswavleblebma<br />

daaweses viqtorinaSi<br />

gamarjvebulisTvis saprizo<br />

Tanxa 100 laris odenobiT.<br />

viqtorinaSi gaimarjva da pirveli<br />

adgili aiRo me-3 kurselTa<br />

gundma Semdegi SemadgenlobiT:<br />

mariam mamulaZe, nana TavdgiriZe,<br />

paata diasamiZe, giorgi gogiCaiSvili,<br />

irma abaSiZe.<br />

iuridiul mecnierebaTa departamenti<br />

studentebs warmatebebsa<br />

da Semdgom gamarjvebebs usurvebs.


aTi yvelaze lamazi eqsperimenti fizikaSi<br />

yvelasaTvis cnobil gazeTSi The New York<br />

Times gamoqveynda niu iorkis universitetis<br />

filosofiis fakultetis TanamSromlis<br />

robert krizis (Robert Crease) da bruqhevenis<br />

nacionaluri laboratoriis istorikosis<br />

stoni brukis (Stony Brook) statia, romelSic<br />

asaxulia amerikeli fizikosebis gamokiTxvis<br />

Sedegebi aTi yvelaze lamazi eqsperimentis<br />

gamovlenis mizniT fizikis ganviTarebis<br />

manZilze. Sedegad aT yvelaze lamaz<br />

eqsperimentad dasaxelebulia:<br />

1. eleqtronebis difraqcia xvrelebze<br />

1961 wels<br />

g e r m a n e l i<br />

f i z i k o s i s<br />

klaus ionsonis<br />

mier<br />

eqsperimentaluraddamtkicda,<br />

rom<br />

i n t e r f e r -<br />

enciisa da<br />

difraqciis movlenebi, romlebic vlindeboda<br />

sinaTlis talRebis SemTxvevaSi, samarTliania<br />

elementaruli nawilakebis nakadisaTvisac.<br />

ionsonis eqsperimenti praqtikulad imeorebda<br />

ori saukunis winandel tomas iungis eqsperiments,<br />

mxolod sinaTlis sxivis nacvlad mis<br />

mier gamoyenebuli iqna eleqtronebis nakadi.<br />

aRsaniSnavia, rom eqsperimentis Sedegebi jer<br />

kidev XX saukunis dasawyisSi iwinaswarmetyveles<br />

albert ainStainma da maqs plankma.<br />

2. galileis cda Tavilufal vardnil<br />

sxeulebze<br />

galileim pirvelad<br />

daadgina, rom<br />

mZime sxeulebi qvemoT<br />

vardeba iseve<br />

swrafad, rogorc<br />

msubuqi. imisaTvis,<br />

rom daedasturebina<br />

es mosazreba, igi<br />

pizis koSkidan er-<br />

Troulad agdebda<br />

naRmtyorcnis birTvs<br />

masiT 80 kg da gacilebiT<br />

msubuq tyvias<br />

masiT 200 grami.<br />

orive sxeuls daaxloebiT<br />

erTnairi<br />

formis moyvaniloba<br />

hqondaT. eqsperimentiT<br />

dadginda, rom<br />

isini miwas erTroulad<br />

aRwevdnen. galileimde batonobda aristoteles<br />

Sexeduleba, romlis mixedviTac msubuqi<br />

sxeulebi garkveuli simaRlidan vardebian nela<br />

mZime sxeulebTan SedarebiT.<br />

3. milikenis cda eleqtronis muxtis<br />

gansazRvraze<br />

a m e r i k e l i<br />

fizikosis, nobelis<br />

premiis lauriatis<br />

robert milikenis<br />

cdiT gansazRvrulia<br />

eleqtronis muxtis<br />

sidide. milikenis<br />

eqsperimentSi<br />

gamokvleulia damuxtuli<br />

zeTis wveTis<br />

yofaqceva kondensatoris<br />

eleqtrul velSi. rentgenis sxivebiT<br />

martivad ionizirdeboda haeris molekulebi<br />

kondensatoris Semonafenebs Soris, rac ganapirobebda<br />

damuxtuli zeTis wveTis muxtis cvlilebas.<br />

milikenma daadgina zeTis muxti icvleboda<br />

diskretulad erTi da imave sididiTe,<br />

romelic elementaluri nawilakis – eleqtronis<br />

muxtis tolada miCneuli.<br />

3. sinaTlis dispersia prizmaze<br />

ingliseli<br />

mecnieri isak<br />

niutoni sinaTlis<br />

sxivs atarebda<br />

minis<br />

prizmaSi. am eqsperimentisSedegad<br />

niutonma<br />

daadgina, rom<br />

TeTri sinaTle<br />

Sedgeba Svidi<br />

ferisagan: wiTeli, narinjisferi, yviTeli,<br />

mwvane, cisferi, lurji da iisferi.<br />

5. sinaTlis difraqcia xvrelze<br />

tomas iungi<br />

mimarTavda sinaTlis<br />

sxivs or<br />

erTmaneTis maxlobladganlagebul<br />

xvrelTan,<br />

Sedegad man aRmoaCina,<br />

rom ekranze<br />

miRebuli gamosaxuleba<br />

araTanabrad<br />

iyo ganaTebuli da<br />

Sedgeboda naTeli<br />

da bneli zole-<br />

biosagan. ase aRmoaCines sinaTlis interferenciis<br />

movlena, romelic adasturebda sinaTlis<br />

talRur bunebas.<br />

6. henri kavendiSis eqsperimenti<br />

gravitaciuli mudmivas gansazRvrisaTvis<br />

ingliselma fizikosma<br />

henri kavendiSma<br />

gansazRvra gravitaciuli<br />

mudmivis sidide.<br />

amisaTvis man gamoiyena<br />

suraTze gamosaxuli<br />

danadgari. eqsperimentis<br />

Sedegad didi sizustiT<br />

gansazRvrulia<br />

gravitaciuli midmivas<br />

ricxviTi mniSvneloba.<br />

am ukanasknelma ki kavendiSs<br />

saSualeba misca<br />

pirvelad ganesazRvra<br />

dedamiwis masa.<br />

7. erastofenis eqsperimenti dedamiwis<br />

radiusis gansazRvraze<br />

es aris erT–<br />

erTi yvelaze Zveli<br />

eqsperimeti<br />

erastofen kirenelis.<br />

is iyo aleqsandriis<br />

biblioTekis<br />

biblioTekari da<br />

moRvaweobda Cvens<br />

welTaRricxvamde<br />

mesame saukuneSi. man<br />

gansazRvra dedamiwis<br />

sferos radiusi (misi Sedegi daaxloebiT<br />

6300 km–ia, rac Tanamedrove Sedegisagan gansxvavdeba<br />

mxolod 5%–iT). zafxulis mzian dReebSi<br />

qalaq sienSi (amJamad asuani) mze imyofeboda zenitSi<br />

da sagnebs Crdili ar hqondaT. imave dRes<br />

da imave dros aleqsandriaSi, romelic 5000 stadiiT<br />

iyo daSorebuli sienidan mze gadaixara zenitidan<br />

daaxloebiT 7 gradusiT, rac Seadgenda<br />

daaxloebiT sruli wris (360o –is) 1/50–s. aqedan<br />

erastofenma daadgina, dedamiwis radiusi, romelic<br />

250 000 stadiis toli unda yofiliyo.<br />

8. galileis eqsperimenti daxril<br />

sibrtyeze mosriale birTvebiT<br />

galileim gamoiyena<br />

daxrili sibryte gluvi<br />

zedapiriT da masze<br />

akvirdeboda latunis<br />

birTvebis srials. wylis<br />

saaTis meSveobiT<br />

gansazRvrul droiT<br />

intervalSi galilei<br />

zomavda manZils,<br />

romelsac es birTvebi<br />

gadiodnen daxrili sibrtyis gaswvriv. galileim<br />

daadgina, rom Tu dros gazrdida orjer, birTvebi<br />

gadiodnen oTxjer met manZils. am eqsperimentma<br />

uaryo aristoteles Sexeduleba imis Taobaze,<br />

rom birTvebis siCqare mudmivi iqneboda.<br />

9. rezerfordis eqsperimenti a-nawilakebis<br />

gabnevaze.<br />

i n g l i s e l i<br />

fizikosis, nobelispremiis<br />

lauriantis<br />

ernst rezerfordiseqsperimentiTdadgenilia<br />

atomis<br />

struqtura. anawilakebis<br />

oqros folgis gavliT da gabnevis<br />

SeswavliT rezerfordi mivida daskvnamde,<br />

rom atomis mTeli dadebiTi muxti Tavmoyrilia<br />

centrSi, Zalian maur da kompaqtur<br />

birTvSi. uaryofiTad damuxtuli nawilakebi<br />

(eleqtronebi) brunaven am birTvis irgvliv<br />

wriul orbitebze. atomis struqturis es<br />

modeli Zireulad gansxvavdeboda im droisaTvis<br />

farTod damkvidrebul tomsonis modelisagan,<br />

romlis Tanaxmadac dadebiTi muxti<br />

Tanabrad iyo ganawilebuli atomis mTel<br />

moculobaSi, xolo eleqtronebi maTTan igi<br />

mimagrebuli. mogvianebiT rezerfordis modelma<br />

miiRo saxelwodeba _ atomis planetartuli<br />

modeli (atomis struqtura realurad<br />

gavs mzis sistemas: mZime birTvi _ mze, xolo<br />

mis irgvlis wriul orbitebze mbrunavi<br />

eleqtronebi _ planetebi).<br />

10. fukos qanqara.<br />

1851 wels frangma<br />

fizikosma Jan bernar<br />

leon fukom eqsperimentalurad<br />

daamtkica,<br />

rom dedamiwa mzis<br />

irgvlis brunavs. eqsperimentisaTvis<br />

man<br />

67 metriani qanqara<br />

gamoiyena, romelic<br />

Camokida parizis pan-<br />

Teonis mwvervalze. msgavsi<br />

qanqara dRemde<br />

arsebobs sankt peterburgSi<br />

isaakis sakaTedro.<br />

profesori nugzar RomiZe,<br />

fizikis departamenti<br />

nivTs, romelic mowyenisa<br />

da modunebis saSualebas aravis<br />

aZlevs da romlis gareSec<br />

dRes cxovreba ubralod warmoudgenelia,<br />

sakmaod STambe-<br />

Wdavi da didi xnis istoria<br />

aqvs. es metad saWiro nivTi, ra<br />

Tqma unda, televizoria.<br />

mas Semdeg, rac adamianma<br />

didi fiqrisa da Sromis<br />

Sedegad radiosignalebis gadacema<br />

moaxerxa, moZravi gamosaxulebis<br />

gadacemaze daiwyo<br />

fiqri. aRniSnuli miznis<br />

ganxorcieleba arc ise advili<br />

aRmoCnda da amaSi Tavadac<br />

darwmundebiT, Tu televizoris<br />

muSaobis princips cotaTi<br />

mainc gaecnobiT.<br />

pirvel rigSi, satelevizio<br />

e.w. videio kamera saganze<br />

fokusirdeba, Semdeg ,,kiTxulobs~<br />

gamosaxulebas zustad<br />

ise, rogorc adamiani kiTxulobs<br />

dabeWdil teqsts gadacemis<br />

msvlelobisas. adamianisgan<br />

gansxvavebiT, satelevizio<br />

kamera gamosaxulebebs xazebad<br />

_striqonebad yofs, romelic<br />

mcire wertilebisagan<br />

_piqselebisagan Sedgeba. adamiani<br />

ki furcelze dawerils<br />

striqonebad aRiqvams.<br />

striqonebad dayofili gamosaxulebebi<br />

eleqtronul<br />

signalebad gardaiqmneba, romlic<br />

SesaZlebelia gadaices<br />

gadamcemi punqtidan mimReb<br />

punqtamde. mimReb puqtSi specialuri<br />

mimRebi mowyobiloba<br />

ivnisi<br />

iciT Tu ara vin Seqmna pirveli<br />

televizori?<br />

dedamiwa mzidan mesame planetaa.<br />

igi udidesia dedamiwis<br />

tipis planetebs Soris da samyaroSi<br />

cnobili erTaderTi<br />

adgilia, romelic cocxali<br />

arsebebiTaa dasaxlebuli. igi<br />

daaxloebiT 4,5 miliardi<br />

wlis win warmoiqmna da maleve<br />

SeiZina Tavisi erTaderTi<br />

bunebrivi Tanamgzavri mTvare.<br />

dedamiwisa da masze sicocxlis<br />

gaCenis Sesaxeb bibliis, Zveli<br />

aRTqmis erT-erTi wigni martivad<br />

mogviTxrobs. rac Seexeba<br />

mecnierul Teoriebs, isini<br />

mravalgvaria.<br />

gamoangariSebulia, rom<br />

dedamiwa daaxloebiT - 5, xolo<br />

qerqi 4,5 miliardi wlis win<br />

warmoiqmna. geoqronologia<br />

anu<br />

geologiuri welaTaRricxvaeonebad,<br />

erebad, periodebad<br />

da epoqebad<br />

yofen.<br />

mecnierTa azriT,<br />

atmosfero<br />

warmoiSva mantiidangamoTavisuflebuliairebisagan.<br />

Tavdapirvelad<br />

dedamiwis atmosfero<br />

Seicavda wylis<br />

orTqls, meTans,<br />

amiaks, azotsa da<br />

sxvas. dedamiwis<br />

zedapiri mTvaris<br />

amJamindel zedapirs<br />

hgavda. didi<br />

arekvlisunarianoba<br />

axasiaTebda, amitom saSualo<br />

temperatura ar aRemateboda 50<br />

graduss. Tavisufali Jangbadis<br />

mniSvnelovani nawili 2,7 miliardi<br />

wlis win gaCnda. am periodSive<br />

gaCnda ozonis Srec.<br />

sicocxlis arsebobis pirveli<br />

niSnebi dedamiwaze mxolod<br />

3,5 miliardi wlis win gaCnda.<br />

mkvlevarTa azriT, Cvens planetaze<br />

sicocxlis gaCenis ori<br />

gza arsebobs: kosmosuri da<br />

dedamiwiseuli. kosmosuri gzis<br />

mixedviT, sicocxle dedamiwaze<br />

sxva ciuri sxeulebidan moxvda.<br />

radgan samyaroSi arsebobs<br />

Cvens planetaze ufro asakovani<br />

eleqtronul signals kvlav gamosaxulebad<br />

gardaqmnis.<br />

Sotlandieli fizikosi<br />

jon berdi pirveli iyo vinc<br />

satelevizio signalis gadacema.<br />

jon berdi erT-erT qarxanaSi<br />

eleqtrikosad muSaobda.<br />

mas surda Seeqmna iseTi aparati,<br />

romlis meSveobiTac Sesa-<br />

Zlebeli iyo moZravi gamosaxulebis<br />

gadacema. didi fiqrisa<br />

da mondomebis Sedegad, man Seqmna<br />

telekameris iseTi diski,<br />

romelzedac ganlagebuli iyo<br />

30 nasvreti. diski brunavda<br />

da nasvretebis meSveobiT gamosaxulebasxazobriv-striqonulad<br />

yofda, Semdeg ki sinaTle<br />

fotoelements ecemoda. fotoelementSi<br />

warmoqmnili signali<br />

telemimRebs gadaecemoda.<br />

mimRebSi signali Zlierdeboda<br />

da Sedegad SesaZlebeli xdeboda<br />

gamosaxulebebis miReba.<br />

1925 wlis 2 oqtombers<br />

eleqtrikosma Tavisi sxvenis<br />

erTi bolodan meoreSi satelevizio<br />

gamosaxulebis gadacema<br />

moaxerxa. piveli, rac ekranze<br />

gamoCnda, biWis SemkrTali saxe<br />

iyo, romelic qveda sarTulze<br />

ganTavsebul oTaxSi muSaobda.<br />

1928 wels jon berdis<br />

pirveli satelevizio gamosaxulebebi<br />

atlantis okeanis gaRmac<br />

gamoCnda. ase, rom swored<br />

jon berdis damsaxurebaa iseTi<br />

saWiro nivTis gamogoneba da Seqmna,<br />

rogoric televizoria.<br />

iciT Tu ara ramdeni wlisaa<br />

dedamiwa?<br />

sxeulebi, fiqroben rom sxvagan<br />

sicocxle ufro adre warmoiSva.<br />

1865 wels germanelma mecnierma<br />

rixterma gamoTqva mosazreba,<br />

rom SesaZloa cocxali<br />

arsebani dedamiwaze kosmosidan<br />

moxvdnen mtvris, meteorebisa<br />

da sxva ciuri sxeulebis dacemiT.<br />

SesaZloa mtvers mikroorganizmi<br />

Semohyoloda. es versia<br />

dasaSvebia, Tumca mecnierTa<br />

didi nawili Tvlis, rom sicocxle<br />

uSualod dedamiwaze<br />

warmoiSva, rasac xeli Seuwyo<br />

mzis siTbom, sinaTlem, wyalma,<br />

haerma.<br />

dedamiwa ramdenime Srisagan<br />

Sedgeba: dedamiwis qerqisagan,<br />

mantiisgan (romelic<br />

dedamiwis qerqTan<br />

erTad liTosferos<br />

Seadgens) da birTvisagan<br />

es agebuleba<br />

seismuri talRis<br />

miwisZvris keridan<br />

zedapiris sxvadasxva<br />

wertilamde<br />

gavrcelebis SeswavliT<br />

dadginda.<br />

seismuri talRis<br />

gavrcelebis siCqare<br />

icvleba erTi fenidan<br />

meoreSi gadasvlisas,<br />

rac fenebis<br />

Sedgenilobis gansxvavebiTaagamowveuli.<br />

dedamiwis qerqi<br />

dayofilia sxvadasxva<br />

sididis liTosferul<br />

filebad,<br />

romlebic erTmaneTis mimarT<br />

gadaadgildebian. am moZraobas<br />

aRwers teqtonika.<br />

dedamiwis Seswavla dResac<br />

grZeldeba da dazustebuli<br />

informacia, Tu rogor warmoiSva,<br />

saidan gaCnda sicocxle<br />

da rogor gaagrZelebs „arsebobas“,<br />

kvlav burusiTaa moculi<br />

miuxedavad imisa, rom es<br />

kiTxvebi mecnierebs mosvenebas<br />

ukargavs mcdelobas ar akleben,<br />

dedamiwis saidumlos farda<br />

axadon, romelic galaktikaSia<br />

Camaluli.<br />

moamzada<br />

miranda xajiSvilma


10 ivnisi<br />

nino doliZis gaxseneba<br />

nino doliZe erTi imaTgania, visma<br />

amqveynidan wasvlamac didi tkivili<br />

miayena axloblebs, nacnob- megobrebs,<br />

kolegebs, studentebs, didsa Tu pataras....<br />

dro midis, cxovreba win miiwevs,<br />

yoveldRiurobiT daRlili Tu sixaruliT<br />

gasxivosnebuli axloblebi<br />

dRiTidRe Zalumad grZnoben, rom maT<br />

gverdiT aRaraa sicocxliT savse qali,<br />

saukeTeso megobari, iSviaTi iumoriT<br />

dajildoebuli adamiani, kompaniis<br />

suli da guli, Wirisa da lxinis<br />

Tanaziari qalbatoni - nino doliZe.....<br />

aklia am patara qalaqs misi Rimiliani<br />

saxe, guliani xiTxiTi, imediani<br />

ganwyobileba, is siTbo da siyvaruli,<br />

rasac nino Tesavda, rasac igi unawilebda<br />

nacnob- megobrebs.... veravin<br />

warmoidgenda, mis gareSe rogori<br />

iqneboda cxovreba, mis gareSe rogor<br />

Caivlida nebismieri RonisZieba.....<br />

vigonebT masTan erTad gatarebul<br />

dReebs, iSviaTi komizmiT savse situaciebs,<br />

vmxiarulobT da am mxiarulebas<br />

moulodnelad cvlis, sevda, si-<br />

Cume, cremlebi ....da gvrCeba jiuti<br />

azri, romelsac vera da ver SevegueT,<br />

rom Sen Cven gverdiT fizikurad<br />

aRara xar, gvrCeba mouSuSebeli<br />

tkivili, rom veRar gagvamxiaruleb.....<br />

vwuxvarT, rom ,,xangrZliv es sofeli<br />

aravis axarebs”, vrwmundebiT, rom<br />

Sen xanmokle wuTisofelSic moaswari<br />

mogexada adamianuri vali, uSurvelad<br />

geTesa sikeTe da siyvaruli.... Sen Cvens<br />

gulebSi isev iseT lamaz, saTno, momxiblav,<br />

marad axalgazrda qalbatonad<br />

darCebi...<br />

nana cecxlaZe<br />

mzia xaxutaiSvili<br />

diana axvlediani<br />

naxiCevanis umaRlesi<br />

mejlisis Tavmjdomarem iusuf<br />

talibovma universitets<br />

saCuqrad maRalteqnologiuri<br />

aparatura gadasca<br />

q. baTumSi azerbaijanis respublikis<br />

generalurma konsulma gusein najafovma<br />

universitets naxiCevanis a.r. umaRlesi<br />

mejlisis Tavmjdomaris, baTumis SoTa<br />

rusTavelis saxelmwifo universitetis<br />

sapatio doqtoris vasif iusif talibovis<br />

saCuqari - Tanamedrove, maRalteqnologiuri<br />

aparatura gadasca. stumrebma<br />

reqtorTan, profesor alioSa<br />

bakuriZesTan, aWaris ganaTlebis, kulturisa<br />

da sportis ministrTan gia abulaZesTan,<br />

administraciis xelmZRvanelTan<br />

ediSer CavleiSvilTan da dekanebTan<br />

gamarTul Sexvedraze samomavlo gegmebze<br />

isaubres. aWaris mTavrobis Tavmjdomaris<br />

levan varSalomiZis iniciativiT<br />

naxiCevanis universitetsa da baTumis<br />

saxelmwifo universitets Soris Tanam-<br />

Sromlobas safuZveli ramdenime xnis<br />

win Caeyara. aWaris a.r. mTavrobis Tavmjdomare<br />

aRmasrulebeli xelisuflebis<br />

warmomadgenlebTan da universitetis<br />

reqtorTan erTad sapasuxo vizitiT<br />

naxiCevanis avtonomiur respublikaSi<br />

imyofeboda, romlis farglebSi ori<br />

regionis umaRles saswavleblebs Soris<br />

memorandumi gaformda.<br />

naxiCevanis avtonomiuri respublikis<br />

umaRlesi mejlisis Tavmjdomarem iusuf<br />

talibovma baTumis SoTa rusTavelis<br />

saxelmwifo universitets saCuqrad 2<br />

,,Wkviani dafa~, 10 kompiuteri Sesabamisi<br />

aRWurvilobiT, 10 printeri, 2 leptopi<br />

da 2 proeqtori gadasca. aparaturiT<br />

ori kabineti aRiWurveba, sadac igegmeba<br />

treningebis, seminarebis, konferenciebis,<br />

sazafxulo skolebis Catareba.<br />

amave kabinetebSi azerbaijanul enovan<br />

moqalaqeebs qarTuli enis, xolo dainteresebul<br />

pirebs - azerbaijanuli enis<br />

Seswavla SeeZlebaT.<br />

baTumis mosaxleoba me-19 saukunesa da me-20<br />

saukunis pirvel ocwleulSi<br />

1807 wels baTumSi imogzaura<br />

frangma mogzaurma Aadrian diuprem,<br />

romlis monacemebis mixedviT, imxanad,<br />

baTumis mTeli mosaxleoba<br />

udrida 2 aTass kacs, romelTagan<br />

qalaqis mosaxleobis ZiriTad<br />

nawils qarTvelebi Seadgendnen.<br />

mogzauri maSindel baTums aseT<br />

Sefasebas aZlevs: ,,aqa-iq mimofantuli<br />

saxlebiT igi ufro vrcel<br />

sofels waagavs, vidre qalaqs. ba-<br />

Tumi gaSenebulia zRvis sanapiroze,<br />

aqvs erTaderTi Ria reidi aRmosavleTis,<br />

Crdilo-aRmosavleTisa da<br />

CrdiloeTis mxridan, dasavleTiT<br />

igi daculia qviSiani koncxiT. reidi<br />

Rrmaa da xomaldebisaTvis iseve<br />

usafrTxoa, rogorc saukeTeso<br />

navsadgurebi~. [1]]]]<br />

aRniSnuli periodisaTvis dRevandeli<br />

baTumi marTlac rom qalaqad<br />

Camoyalibebis stadiaSi<br />

gaxldaT. misi ganaSenianebis daCqarebis<br />

mizniT, osmaleTis xelisufleba<br />

baTumSi Camosaxlebas<br />

(erovnebis mixedviT) didad uwyobda<br />

xels. cnobili mkvlevari s.<br />

anisimova amasTan dakavSirebiT<br />

werda: ,,baTumis axali dasaxlebis<br />

aTvisebis mizniT, 1807 wels osmaleTis<br />

xelisuflebam neba darTo<br />

Turq da berZen emigrantebs, 1866<br />

wlidan ki afxaz muxajirebs, arendiT<br />

aeRoT miwis nakveTebi qalaqis<br />

teritoriaze~. [2]]]<br />

osmaleTis xelisuflebis msgavsma<br />

gadawyvetilebam sagrZnoblad<br />

daaCqara qalaqis ganaSenianebis<br />

procesebi, romlis paralelurad<br />

aseve mniSvnelovnad gaizarda mosaxleobis<br />

raodenoba baTumSi.<br />

1872 wlisaTvis baTumSi mosaxelobis<br />

raodenoba aRemateboda<br />

4970 suls, aqedan berZeni iyo 350<br />

suli, somexi – 120 suli, qarTveli<br />

ki 4500 suli.<br />

baTumSi aRniSnuli periodisaTvis<br />

cxovrobdnen agreTve _ Turqebi,<br />

Cerqezebi, afxazebi da zangebi.<br />

1878 wlisaTvis baTumis mosaxleoba<br />

udrida 3000 suls. mosaxleoba<br />

aseTi Semcireba gamowveuli<br />

gaxldaT ruseT-TurqeTis omiT,<br />

romlis zegavleniTac bevri adgilobrivi<br />

mosaxle gadaixvewa TurqeT-<br />

Si muhajirad.<br />

baTumis porto-frankod gamocxadebam<br />

biZgi misca qalaqSi<br />

vaWrobisa da mrewvelobis ganviTarebas,<br />

romlis paraleluradac izrdeboda<br />

mosaxleobis raodenobac.<br />

1882 wels, qalaq baTumSi Catarda<br />

mosaxleobis erTdRiani aRwera,<br />

romlis drosac gamovlinda, rom<br />

qalaqSi imxanad cxovrobda 8661<br />

suli, maT Soris 6921 mamakaci da<br />

1740 qali.<br />

im droisaTvis qalaqSi cxovrobda<br />

sxvadasxva erovnebis warmomadgeneli<br />

Semdegi raodenobiT: _<br />

]]]qarTvelebi-3156 suli, rusebi _ 980<br />

suli, Turqebi _ 603 suli, somxebi<br />

_ 908 suli, afxazebi _ 377 suli,<br />

sparselebi –_ 112¬ suli, ebraelebi<br />

_ 179 suli, berZnebi _ 11<strong>06</strong> suli,<br />

germanelebi _ 145 suli,¬ frangebi<br />

_ 24 suli, italielebi _ 18 suli,<br />

ingliselebi _ 10 suli.¬[3]]]].<br />

1882 wlisaTvis baTumis mosaxleoba<br />

religiuri mrwamsis<br />

mixedviT aseT suraTs iZleoda: mar-<br />

Tlmadideblebi _ 3158 suli, somex<br />

_ grigorianelebi _ 436 suli,<br />

somex _ kaTolikeni da kaTolikeni<br />

_ 176 suli, protestantebi¬ _ 101<br />

suli, rusi seqtantebi –_ 42 suli,<br />

iudevelebi _ 179 suli, muslimanebi<br />

_ 1282 suli. [4]]]].<br />

mosaxleobis klasifikacia<br />

dasaqmebis mixedviT Semdeg suraTs<br />

iZleva: vaWrebi da noqrebi _ 584<br />

suli, Sinamosamsaxureebi _ 582<br />

suli, muSebi _ 465¬ suli, menaveebi<br />

_ 63 suli, eqimebi _ 18 suli, bebiaqalebi<br />

_ 6 suli, meafTiaqeni _ 7<br />

suli, maswavlebeli _ 15 suli, mxatvari<br />

– 1 suli, gazeTis redaqtori<br />

_ 1 suli, mkinZavi _ 2 suli. [4]] ] ]<br />

1883 wlidan qalaq baTumis garesamyarosTan<br />

sarkinigzo xaziT dakavSirebam<br />

kidev ufro daaCqara<br />

qalaqSi mrewvelobisa da vaWrobis<br />

aRmavloba, amis paralelurad gaizarda<br />

misi mosaxleobac.<br />

1890 wlis 17 ivniss Catarda mosaxleobis<br />

aRwera, romlis safuZvelzec<br />

damtkicda, rom qalaqSi sul<br />

cxovrobda 18123 kaci, romelTagan<br />

mudmivi, ZiriTadi mosaxleoba<br />

Seadgenda 14674 suls. jariskacebi,<br />

reidze mdgar gemTa mezRvaurebi,<br />

mosamsaxureebi, moswavleebi; e. i.<br />

baTumis droebiTi mcxovrebni Seadgendnen<br />

3449 suls. sainteresoa, rom<br />

mamakacTa raodenoba udrida 14180<br />

suls, qalTa raodenoba ki 3943<br />

suls. baTumis mosaxleoba erovnebaTa<br />

mixedviT iZleoda Semdeg suraTs:<br />

qarTvelebi _ 3571 suli, anu<br />

mTeli mosaxleobis 19,¬72 procenti,<br />

rusebi _ 4161 suli, anu 22,95<br />

procenti, somxebi _ 3128 suli,¬<br />

anu 17,25 procenti, berZnebi – 1995<br />

su¬li, anu 11,0 procenti, ebraelebi<br />

_ 862 suli, anu 4,76 procenti,<br />

Tur¬qebi¬_ 1172 suli, anu 6,48 procenti.<br />

1890 wlis aRweris periodSi<br />

socialuri mdgomareobis mixedviT<br />

baTumSi cxovrobdnen: glexebi _<br />

6795, meSCanebi _ 4240 suli, sazRvargareTeli<br />

qveSevrdomebi _ 2030<br />

suli, gaurkveveli wodebisani _<br />

1514 suli, aznaurebi _ 1404 suli,<br />

begebi da aRebi _ 9 suli, TavadTa<br />

wodebisani _ 116 suli, aznaurTa<br />

maZiebeli _ 3 suli, SliaxtiCi _<br />

1 suli, moqalaqeebi _ 1171 suli,<br />

vaWrebi _ 375 suli, dabali Cinis<br />

pirebi _ 216 suli, sasuliero wodebisani<br />

_ 144 suli, Tadarigis<br />

jariskacebi _ 44 suli, Zveli mosaxleoba<br />

_ 24 suli, maRali Cinis<br />

moxeleebi _ 36 suli, ukanonod Sobilni<br />

_ 6 suli, sul _ 18123 suli.<br />

aRniSnuli droisaTvis baTumis mosaxleobis<br />

51,98 procenti gaxldaT<br />

wera-kiTxvis mcodne. [5]]<br />

1897 wlis 28 ianvars Catarda<br />

sruliad ruseTis masStabiT mosaxleobis<br />

aRwera, romlis drosac<br />

dadginda, rom qalaq baTumSi<br />

cxovrobda 28508 suli, maT Soris<br />

20439 mamakaci da 8169 qali. aRniSnuli<br />

droisaTvis qalaqSi droebiT<br />

mcxovrebTa raodenoba Seadgenda<br />

1714 suls. baTumis mosaxleoba<br />

erovnuli Semadgenlobis mixedviT<br />

imxanad iZleoda aseT suraTs: qarTvelebi<br />

_ 6087 suli, rusebi _<br />

7144 suli, somxebi _ 6839 suli,<br />

berZnebi _ 274 suli, ebraelebi _<br />

1<strong>06</strong>4 suli, polonelebi _ 722 su¬li,<br />

germanelebi _ 299 suli, Cerqezebi<br />

_ 65 suli, Turqebi _ 1654 suli<br />

(unda aRiniSnos, rom iqve, TurqebTan<br />

miwerili gaxldaT aWarlebi),<br />

sxva danarCeni erovnebisani _ 1870<br />

suli. religiuri mrwamsis mixedviT<br />

aRniSnuli periodisaTvis ba-<br />

TumSi cxovrobdnen: marTlmadidebelni<br />

_ 15495 suli, raskolnikebi<br />

_ 137 suli, somex-grigorianelebi<br />

_ 6150 suli, somex-kaTolikeni _<br />

662 suli, romael-kaTolikeni _<br />

1385 suli, sxvadasxva protestantebi<br />

_ 334 suli, mahmadianebi _ 3156<br />

suli, iudaelebi _ 1179 su¬li, sxva<br />

sarwmunoebisani _ 10 suli.<br />

baTumSi mosaxleobis zrdas ganapirobebda<br />

mravali samrewvelo<br />

obieqtis Seqmna, romelTa normaluri<br />

funqcionirebisaTvis cxadia,<br />

saWiro iyo didi raodenobiT<br />

muSaxeli.<br />

mTeli 25 wlis ganmavlobaSi, saxeldobr,<br />

1897 wlidan 1922 wlamde<br />

baTumis mosaxleoba sagrZnoblad<br />

gaizarda da 1922 wlisaTvis miaRwia<br />

32¬302¬suls.<br />

baTumis mosaxleobis saSualo<br />

zrda procentebSi wlebis mixedviT<br />

gv¬aZlevs aseT suraTs: 1878<br />

wlidan 1882 wlamde qalaqis mosaxleobis<br />

zrda Seadgenda 47,0<br />

procents, 1882 wlidan 1886 wlamde<br />

- 17,7 procents, 1886 wlidan 1890<br />

wlamde - 5,6 procents, 1890 wlidan<br />

1897 wlamde - 8,2 pr¬o¬cents, 1897<br />

wlidan 1917 wlamde - 1,1 procents.<br />

1917 wlidan 1918 wlamde qalaqis<br />

mosaxleobis klebam Seadgina 56,6<br />

procenti, rac gamowveuli iyo<br />

arastabiluri mdgomareobiT, 1918<br />

wlidan 1920 wlamde mosaxleobis<br />

zrda Seadgenda 97,8 procents,<br />

1920 wlidan 1922 wlamda _ 16, 9<br />

procents, 1922 wlisaTvis baTumSi<br />

sul cxovrobda 60810 suli. aqedan<br />

gamomdinare ar SeiZleba ar<br />

aRiniSnos, rom baTumis mosaxleobis<br />

raodenobis zrda gacilebiT<br />

didia, vidre saqarTvelos Savi<br />

zRvis sanapiros sxva qalaqebisa.<br />

am¬ Cveni ganacxadis dasadastureblad<br />

moviyvanT mosaxleobis<br />

zrdis procentebs sxvadasxva<br />

qalaqebSi (baTumTan SedarebiT)<br />

wlebis mixedviT:<br />

1897 weli 1922 weli 1927 weli<br />

soxumi 5,0 7,5 6,2<br />

FOfoTi<br />

4,6 4,9 4,6<br />

baTumi 17,69 26,1 15,2<br />

baTumSi mosaxleobis procentuli<br />

zrda marTlac rom gacilebiT<br />

didia. [6]]<br />

1917 wlisaTvis baTumis mosaxleoba<br />

udrida 35048 suls. 1918<br />

wlisaTvis igi Seadgenda 15875 suls,<br />

aqedan qarTvelebi- 2238 suls, anu<br />

mTeli mosaxleobis 14,6 procents,<br />

somxebi _ 288 suls (1918 wlisaTvis<br />

somexi mosaxleobis aseTi mkve-<br />

Tri Semcireba gamoiwvia osmaleTis<br />

jaris mier baTumis dakavebam), anu<br />

1,9 procents, rusebi _ 3669 suls,<br />

anu 23,8 procents, ebraelebi _ 750<br />

suls anu 4,9 procents, germanelebi<br />

_ 4878 suls, anu 31,7 procents.<br />

1922 wlisaTvis baTumis mosaxleoba<br />

mTlianad Seadgenda 60810<br />

suls, aqedan qarTvelebi _ 18232<br />

suls, anu 30,0 procents, somxebi<br />

_ 10720 suls, anu¬ _ 17,6 procents,<br />

ebraelebi _ 3699 suls, anu<br />

6,1 procents, berZnebi –7629¬ suls,<br />

anu 12,6 procents.<br />

1922 welTan SedarebiT 1927<br />

wlisaTvis baTumSi mosaxleoba Semcirda<br />

mTeli 20 procentiT. aqedan<br />

berZnebi _ 62,7 procentiT, ebraelebi<br />

_ 48,2 procentiT, somxebi _ 31,6<br />

procentiT, rusebi _ 17,0 procentiT.<br />

rac Seexeba qarTvelobas, igi<br />

Semcirda mxolod 448 suliT, rac<br />

mTeli qarTveli mosaxleobis mxolod<br />

2,5 procents udrida. yovelive<br />

es qarTveli mosaxleobis stabilurobaze<br />

migvaniSnebs. [7]]<br />

oTar gogoliSvili


Wabua amirejibis saymawvilo<br />

moTxrobebs Soris `Sivas<br />

TvaliT~ erT–erTi saukeTesoa.<br />

garda imisa, rom mwerali<br />

klasikuri srulyofiT<br />

xatavs bavSvs, mis sulier<br />

samyaros, mis interesebs da<br />

Taviseburebebs, rasac pedagogikuri<br />

da fsiqologiuri<br />

codnis didi maragi sWirdeba.<br />

moTxroba sayuradReboa<br />

misi filosofiuri mniSvnelobiTac.<br />

mwerali sruliad<br />

bunebrivad da damajereblad<br />

axerxebs 11= =-12 wlis bavSvis<br />

winaSe dasvas filosofiis<br />

urTulesi sakiTxi= =-WeSmaritebis<br />

dadgenis cda.<br />

rogorc cnobilia, WeSmaritebis<br />

dadgena, rogorc<br />

adamianuri sicocxlis sazrisi,<br />

xalxur Semoqmedeba-<br />

Sic gavrcelebuli erT= =-erTi<br />

motivia. simarTlesa da sicrues<br />

Soris erTi mtkaveliao,–=<br />

=_ ityvis xalxuri<br />

mTqmeli da Tvalsa da yurs<br />

Soris daidebs mtkavels. sicruea<br />

yuriT mosmenili, simarTlea<br />

TvaliT danaxuli.<br />

maT Soris manZili erTi mu-<br />

Wis tolia. Wabua amirejibi<br />

agrZelebs saubars am Temaze<br />

da cxadyofs, rom SeiZleba<br />

arc TvaliT danaxuli iyos<br />

unaklo da ueWveli simar-<br />

Tle. maS, ra aris WeSmariteba?<br />

mwerali didaqtikuri<br />

wesebis dacviT warmarTavs<br />

saubars am Temaze, rac filosofiur<br />

da pedagogikur<br />

literaturaSi swavlebis<br />

`sokratuli meTodis~ saxeliTaa<br />

cnobili. dasaxuli<br />

miznis misaRwevad mwerali<br />

Wabua amirejibi irCevs martiv,<br />

magram uaRresad damaxasiaTebel<br />

movlenas, risi<br />

mowmec yoveldRe aris bavSvi.<br />

es aris mxedvelobisaTvis<br />

damaxasiaTebeli Tavisebureba:<br />

cali TvaliT danaxuli<br />

sagani gansxvavebulad Cans,<br />

vidre orive TvaliT danaxuli.<br />

mxatvrul nawarmoebSi es<br />

epizodi asea gadmocemuli:<br />

moxuci kaci kaleidoskopiT<br />

dgas quCaSi da aT kapikad<br />

axedebs bavSvebs uCvenebs<br />

nairnair suraTebs. nawarmoebis<br />

mTavari moqmedi personaJis<br />

aCikos yuradReba<br />

miiqcia indoelTa RmerTis-<br />

Sivas suraTma. RvTaeba Sivas<br />

mravali xeli da sami Tvali<br />

hqonda.<br />

`= =_Zia, is zedmeti Tvali,<br />

Sublis Tvali, marTla<br />

aqvs?= =_vkiTxe isev.<br />

=_ = vera xedav? marTla<br />

aqvs.<br />

=_ = rad unda?<br />

=_ = va, rogor Tu rad unda.<br />

aba cali Tvali daxuWe, mag<br />

suraTs Sexede. ufro sxvanairia<br />

Tu ara?<br />

davxuWe. ufro sxvanairi<br />

iyo, ufro patara meCvena.<br />

=_ = sxvanairia! =_ = davudasture<br />

me.<br />

=_ = hooo! axla eg Tvali<br />

gaaRe da meore daxuWe!<br />

is Tvali gavaxile, meore<br />

davxuWe.<br />

=_ = axla sul sxvanairia Tu<br />

ara?<br />

davakvirdi, marTla sxvanairi<br />

Canda.<br />

==_ ufro sxvanairia!–vTqvi<br />

me.<br />

=_ = maS, ra gamodis? erTi<br />

sxvanairad giCvenebs, meore<br />

sxvanairad. oriveTi erTad<br />

roca uyureb, maSin kidev<br />

sxvanairia... marTali romelia?<br />

=_ = romeli iyo?–= =_gamecina.<br />

=_ = hooo, eg aris indoeTis<br />

RmerTi Siva. xedav, ramdeni<br />

xeli aqvs? qveyanaze ramdeni<br />

saqmea-yvelafers magis<br />

xeli unda daedos. RmerTi<br />

imis RmerTia, marTali xeli<br />

unda daados. ori Tvali<br />

s i b r Z n i s T v a l i<br />

hqonoda, marTals ranairad<br />

gaigebda, imitom sami<br />

Tvali aqvs, eg mesame Tvali<br />

marTali Tvalia. roca ori<br />

TvaliT rames dainaxavs, mere<br />

im danaxuls mesame TvaliT<br />

Sexedavs, marTals ipovis da<br />

xelsac daadebs~.<br />

es aris filosofiuri<br />

azris pedagogizaciis<br />

saukeTeso nimuSi. swavlebaSi<br />

(saSualo, umaRles skolaSi)<br />

amas pedagogiur enaze problemuri<br />

situaciis warmoqmna<br />

hqvia da yvelam, visac surs<br />

ufro saintereso gaxados<br />

swavleba, guldasmiT unda<br />

gaecnos metaforuli saTauriT<br />

cnobil moTxrobas `Sivas<br />

TvaliT~.<br />

aCiko Cveulebrivi, tipuri<br />

bavSvia. misi bavSvuri<br />

xasiaTi kargad Cans mis<br />

dakvirvebebsa da saidumloebebSi.<br />

xalasi bavSvuri<br />

gulubryviloba Cans mis dakvirvebaSi<br />

mamis gabrazebaze<br />

qaliSvilis-aCikos ufrosi<br />

dis qeTinos unebarTvod<br />

gaTxovebis gamo. mama sayvedurs<br />

eubneba meuRles-aCikos<br />

dedas: `ugrove ZonZebi da<br />

zizil-pipiloebi, ara? erTi<br />

suli hqonda rodis momcemeno,<br />

mageebma gaabriyva!~ aCiko<br />

lamazi nivTebiT Tavisi<br />

bavSvuri gatacebiT marTla<br />

darwmunebulia, rom qeTino<br />

gaTxovda lamazi kabebisa da<br />

sakabeebis xelSi CagdebisaTvis.<br />

aCiko fiqrobs: `me mgoni,<br />

mama nawilobriv mainc mar-<br />

Tali iyo. xumroba saqmea amdeni<br />

lamaz-lamazi raRacebis<br />

xelSi Cagdeba? gaTxovdeboda,<br />

aba, ras izamda~.<br />

bavSvuria aCikos aRiareba<br />

qalaqSi Tavisuflad da nebarTviT<br />

gasvlis gamo: `es<br />

iyo Cemi pirveli damoukidebeli<br />

gasvla qalaqSi... nebarTviT,<br />

Torem ise bevrjer<br />

gavparulvar~.<br />

gonieri bavSvis saxasiaTo<br />

Tvisebebi ikiTxeba axali<br />

fexsacmlis mimarT aCikos<br />

damokidebulebaSi. TamaSis<br />

dros aCikom gaixada axali<br />

fexsacmeli, jer, ra Tqma<br />

unda, ufrosi biWis karnaxiT,<br />

magram Sinaganad TviTonac<br />

kmayofilia rom gaixada:<br />

`Custebi erTmaneTs gadavabi<br />

da margalze Camovkide.<br />

ase jobda, ar gamicvdeboda,<br />

Semenaxeboda. dedam xom ramdenjerme<br />

miTxra, Custebs<br />

araferi damarTo, Torem mamaSeni<br />

ar vici ras gizamso~.<br />

aCiko uaRresad STabeWdilebiani<br />

bavSvia. man ise<br />

Rrmad ganicada da gaiazra<br />

Sivas mravali xelisa<br />

da Sublze mesame Tvalis<br />

idea, rom myarad Camoyalibda<br />

masSi samarTlianobis<br />

dacvis gancda. fidos mier<br />

Custebis warTmevis gamo<br />

dasevdianebuli aCiko umal<br />

Sivas fenomenze Cafiqrdeba<br />

da ityvis: `Sivas xelebsa da<br />

Tvalebze Zalian bevri vifiqre<br />

da mgoni, yvelaferi<br />

kargad gavige: Sivas rom<br />

davenaxe, jer cali TvaliT<br />

Semomxedavda, mere- meore<br />

cali TvaliT, mere-oriveTi<br />

erTad. mere orive Tvals<br />

daxuWavda da mesameTi ki ar<br />

Semomxedavda, Sexedavda imas,<br />

rac TiTo–TiTo da orive<br />

TvaliT dainaxa da uceb<br />

gaigebda, risTvis da rogor<br />

waiRo fidom Cemi Custebi.<br />

mere aiRebda da erT–erT<br />

xels am `saqmes daadebda~.<br />

aCiko madlierebis xalasi<br />

grZnobiT gamorCeuli biWia.<br />

is namdvilad madlierebis<br />

niWiT aris dabadebuli da<br />

zogjer gvafiqrebs, rom<br />

madlierebis swavleba ar<br />

SeiZleba, imitom, rom adamianebSi<br />

xSirad yvelaze srulyofilad<br />

umaduroba ufro<br />

vlindeba, vidre madliereba.<br />

paradoqsia, magram faqtia,<br />

rom madlierebis grZnoba<br />

adamianebis umetesobaSi gacilebiT<br />

sustia, vidre Sinaur<br />

cxovelebSi. bevri adamiani<br />

mTeli sicocxlis manZilze<br />

ver maRldeba Sinauri ZaRlis<br />

madlierebamde. ZaRlis<br />

erTguleba da madliereba<br />

TiTqos unakloa. adamianebs<br />

Soris umaduroba ufro<br />

srulyofili Cans, vidre madliereba.<br />

aCiko madlierebis<br />

gansaxierebaa. moTxrobaSi<br />

kargad Cans, rogor viTarebaSi<br />

asesxa axalgazrda mxatvarma,<br />

Tavad uangaro gujam<br />

fexsacmelebis SesaZeni fuli<br />

fexSiSvela aCikos `asesxa~,<br />

Torem misi dabrunebis imedi<br />

ucxo bavSvisagan ar hqonda.<br />

`asesxa~ mxolod imitom, rom<br />

TanaugrZno gaWirvebaSi Cavardnil<br />

biWs, magram aCikos<br />

aRmoaCnda madlierebis niWi<br />

da didis vai-glaxiT miagno<br />

gujas binas da fuli<br />

daubruna. am epizodiT mwerali<br />

did zneobriv gakveTils<br />

sTavazobs ara mxolod mozard<br />

Taobas, aramed yvelas,<br />

visac urTierToba aqvs<br />

meore adamianTan.<br />

zneobrivi grZnobis es-<br />

Tetizacia, anu rac zneobrivia,<br />

_mSvenieria, kargad<br />

ikiTxeba mesaflavesTan<br />

aCikos Sexvedris epizod-<br />

Si. mesaflave gansvenebuli<br />

adamianebis mogonebebiT<br />

cxovrebaze xalxuri sibrZnis<br />

nimuSebs axmianebs. igi<br />

urigo da rigian micvalebulad<br />

yofs Tavis samwysoSi<br />

dasaflavebulebs. erT dasaflavebulis<br />

Sesaxeb ambobs:<br />

`magisi arc avi gamigia,<br />

arc kargi. raxan ise mokvda,<br />

rom xma ar datova, uavkargo<br />

yofila. Seni sicocxle<br />

ijde, prasi Wamo, mokvde,<br />

rigiani micvalebuli ranairad<br />

iqnebi?~“mesaflavis<br />

rwmeniT, kacis avkargianoba<br />

sicocxleSi gakeTebuli<br />

keTili saqmeebiT fasdeba.<br />

amitom meore saflavze ityvis:<br />

`es kai micvalebulia...<br />

amisTana micvalebulebi arcerT<br />

mesaflaves ara hyavs,<br />

rac rame rigiania, sul aq<br />

aris, sul CemTan marxia... am<br />

micvalebuls arasodes uTqvams,<br />

qveyanas jani gavardes,<br />

me Cemi gza maqvso. sul imas<br />

ambobda, qveyanaze rac rame<br />

xdeba, yvelaferi Cemi saqmeao.<br />

saca usamarTlobas gaigebda,<br />

es kaci iq iyo. daCagruls<br />

eSveleboda. saca boroteba<br />

iyo, es kaci iyo iq. avs<br />

kacs Tvalebsa sTxrida. Tavis<br />

moswreba usamarTlobas<br />

eomeboda. samarTlianobas<br />

eqomageboda... vah, kaci iyo,<br />

raRa, namdvili kaci!~“<br />

sagulisxmo Sexedulebas<br />

aviTarebs mesaflave<br />

tyuilebis momgonebel<br />

gansvenebulze. „erTi micvalebuli<br />

myavs, sicocxleSi sul<br />

tyuils ambobda, erTi mar-<br />

Tali ar uTqvams. yvelafers<br />

ujerebdnen, ici, raTa?<br />

=_ = tyuilebi sjerodaT?<br />

sjerodaT. kargi tyuili<br />

icoda da imitom iseTi,<br />

romelsac yvela daijerebs~.<br />

magram roca jeri midga<br />

Custebis dakargvis mizezebze,<br />

riTac Tavi unda emarTlebina<br />

aCikos Tavis mSoblebis<br />

winaSe, mesaflave STaagonebs<br />

mozards: `yvelaze ukeTesi<br />

mainc is iqneba, Sin mixvide<br />

da simarTle Tqva~.<br />

sagangebod unda aRiniSnos<br />

qristianuli taZris<br />

gamakeTilSobilebeli zegavlena<br />

adamianis zneobriv samyaroze.<br />

fexSiSveli da wvimiT<br />

galumpuli aCiko marto<br />

grZnobs Tavs. fexSiSvelad<br />

Sin dabrunebis eSinia, quCa-<br />

Si ki damxmare da Sembralebeli<br />

aravin aris. `saiT<br />

wavsuliyavi, ra meqna, visTvis<br />

SemeCivla Cemi gasaWiri!<br />

qveyanaze iseTi aravin iyo,<br />

gavemxnevebine, nugeSi eca,<br />

arc Sin, arc gareT. Sin mama<br />

gamijavrdeboda, iqneb gavelaxe<br />

kidec. dedac, qeTinoc<br />

masxrad amigdebdnen. bebo<br />

gamebuteboda. ver vitandi<br />

bebos gabutvas. cremls<br />

Zlivs vikavebdi. saiT wavsuliyavi?<br />

arsaiT ar mindoda<br />

wasvla, aravis naxva ar damamSvidebda.<br />

vijeqi da viyavi<br />

martodmarto. Tavze wvima<br />

damdioda, fexebi gubeSi<br />

mqonda da vtirodi. yvelam<br />

mawyenina, yvelam damCagra.<br />

amitom vtirodi da kidev<br />

imitom, rom wvimda da baRi<br />

carieli iyo~. am gancdeb-<br />

Si myofs eklesiis zarebis<br />

xma moesma. imedgadawuruli<br />

bavSvi eklesiaSi Sevida da<br />

Sveba da imedic iq ipova. es<br />

imedi wminda giorgis xatma<br />

STaagona. sanTelic mas<br />

aunTo. mwerali gvTavazobs<br />

epizods araeklesiurad aRzrdili<br />

bavSvis cnobierebaze<br />

saeklesio wmindanebis gamakeTilSobilebelizegavlenis<br />

Sesaxeb. eklesiis xatebi<br />

aCikosTana bavSvebisaTvis ar<br />

aRiqmeba rogorc suraTebis<br />

gamofena. saeklesio xatSi<br />

imedis rwmenas xedavs mozardi.<br />

wminda giorgis xatis<br />

win mdgomi aCiko ase gviziarebs<br />

Tavis gadasvlas axal<br />

samyaroSi: `Zalian kargi saxe<br />

hqonda giorgis da Zalian<br />

sazareli iyo urCxuli. es<br />

kaci rom damxmareboda, fidos<br />

Cems axalTaxal Custebs<br />

wavarTmevdiT. mere sadgurSi<br />

wavidodiT, im gaiZvera kacs<br />

plackarts ukan CavabarebinebdiT.<br />

gavaZevebdiT, saiTac<br />

undoda, iqiT wasuliyo,<br />

oRond iqaurobas gascloda.<br />

axla im xalxs movagrovebdiT<br />

da gavagebinebdiT, rom<br />

me ki ara, aylayuda da misi<br />

kalaTiani qali iyvnen damna-<br />

Saveni, bodiSs movaxdevinebdiT.<br />

im kacs, romelic yviroda<br />

daiWireT, moiparao,<br />

erTs mainc wavartyamdiT<br />

sulel gograSi. movrCebodiT<br />

am saqmeebs da Saba-<br />

Tobaze wavidodiT. aba, iq<br />

iqneboda seiri! vgrZnobdi,<br />

raRac gamomrCa. mexsierebaSi<br />

viqeqebodi da bolos is noqrebi<br />

momagonda, sadguris<br />

pirdapir fexsacmlis maRaziaSi<br />

rom muSaobdnen, Tavi<br />

rom moiyares da daxlis<br />

SuSebze Custebi maxatvines,<br />

sanam ar mobezrdaT. imaT<br />

vaswavlidi Wkuas. rogor egonaT?<br />

yovelive amas naTlad<br />

vxedavdi da Zalian kargad<br />

vgrZnobdi Tavs. yvelafers<br />

me vakeTebdi. giorgi ise<br />

iyo. erTi gavifiqre, mainc<br />

yvelafers me vakeTeb da im<br />

kacs, raRas vacden–meTqi. ma-<br />

ivnisi<br />

gram arc marto darCena mindoda!<br />

zogi ram iseTi kargi<br />

vifiqre, momewona da Tavidan<br />

vifiqre. erTi sityviT, mSvenier<br />

dros vatarebdi, yvelas<br />

javri amoviyare, yvelas Tavisi<br />

adgili mivuCine...<br />

moTxroba `Sivas TvaliT~<br />

sayuradReboa imiTac, rom<br />

karg magaliTs uCvenebs mozardebs<br />

interesTa SeuTavseblobis<br />

SemTxvevaSi, biWurad,<br />

Rirseulad rogor gaarkvion<br />

erTmaneTSi urTierToba,<br />

mxedvelobaSi gvaqvs Cxubis<br />

epizodi. Cxubis gareSe ar<br />

aris bavSvoba. samwuxarod,<br />

axla aseTi Cxubebi imarTeba<br />

biWebs Soris, rac xSirad<br />

tragediiT mTavrdeba mxolod<br />

imis gamo, rom biWebs<br />

ar vaswavliT namusian, raindul<br />

Cxubs, amitom mimarTaven<br />

isini civ iaraRs, zogjer<br />

cecxlsasrolsac. aseT CxubSi<br />

gamoicdeba ara biWi,<br />

aramed iaraRi. mwerali bi-<br />

Wis gamosacdelad surviliT<br />

aRwers erTi Cxubis suraTs:<br />

`kuTxidan biWebma gamouxvies.<br />

samni iyvnen. Cemi nacnobebi<br />

dainaxes Tu ara, ise<br />

etaknen, viTom adreve hqondaT<br />

daTqmuli Cxubis dro,<br />

adgili da wesic... wesi imitom<br />

vaxsene, rom im biWebma<br />

daacades, sanam amaT Custebs<br />

mouares, ese igi, erTma Custi<br />

mucelTan qamarSi gairWo,<br />

meorem gverdze moisrola,<br />

qvafenilze daagdo, Cems fex-<br />

TiT da mxolod amis Semdeg<br />

dascxes erTmaneTs. magari Cxubi<br />

gaimarTa. arc qva uxmariaT,<br />

arc wixli. muStebiT da<br />

TavuriT Cxubobdnen, Zalian<br />

lamazad Cxubobdnen, gansakuTrebiT<br />

Cemi nacnobebi~.<br />

mwerali kidev mraval<br />

saintereso suraTs xatavs<br />

nawarmoebSi mozardi Taobis<br />

Rirseuli CvevebiT aRzrdisaTvis.<br />

magaliTad bevr adamians<br />

uWirs sxvas hkiTxos is,<br />

rac ar icis, es kompleqsi axalgazrdam<br />

bavSvobaSive unda<br />

dasZlios. Wabua amirejibis<br />

gmiri am mxriv sanimuSoa. is<br />

ambobs: `roca raime ar vicodi,<br />

sxvas vekiTxebodi, ara<br />

mrcxvenoda~. es iseTi Tvisebaa<br />

kacis cxovrebaSi, romelic<br />

yovelTvis daicavs mas<br />

uneburi Secdomebisagan, Tavidan<br />

aacilebs samarcxvino<br />

uvicobas.<br />

moTxroba `Sivas TvaliT~<br />

Sesrulebulia maRali mxatvruli<br />

gemovnebiT. mwerali<br />

zomierad iyenebs mxatvruli<br />

gamosaxvis xerxebsa da saSualebebs,<br />

rac pirvel rigSi,<br />

mwerlis frazas xdis sanaxaobad,<br />

aRweril suraTs ki<br />

metyvelad, cocxal sinamdviled.<br />

aseTia, magaliTad<br />

konstrastis xerxiT Sesrulebuli<br />

es suraTi: `deda<br />

laparakobda, me ki vfiqrobdi~.<br />

Sedarebebi: `im gogos<br />

naxvis survili qaviliviT<br />

amityda~; `ise wavidnen, viTom<br />

skolidan Sin midiodnen da<br />

iRliiT wignebi mihqondaT~.<br />

mSvenieria es hiperbolac:<br />

`aq haersac ki vardis surneleba<br />

hqonda. vardisa ki<br />

ara, uamravi sxvadasxva yvavilis<br />

surneleba~.<br />

saTauri `Sivas TvaliT~<br />

mxatvruli metaforaa,<br />

romelSic gamoxatulia adamianis<br />

arsebobis erT-erTi<br />

mTavari sazrisi–veZiebdeT<br />

WeSmaritebas da rac SeiZleba<br />

namdvil, ara moCvenebiT,<br />

WeSmaritebas. Tu es sazrisi<br />

bavSvobidanve gamoumuSavdeba<br />

adamians, igi srulyofil<br />

adamianad Camoyalibdeba<br />

cxovrebaSi.<br />

giorgi (iuri)<br />

bibileiSvili


1 ivnisi<br />

SanSe darCiaSvili _ `Ziebani<br />

qarTul-somxuri urTierTobebis<br />

istoriidan~<br />

masSi Tavmoyrilia somxuri<br />

lapidaruli warwerebis cnobebi<br />

saqarTvelos Sesaxeb Xii-Xiii saukunebiis<br />

pirvel mesamedSi. gamomc.<br />

Tb. artanuji 2010.<br />

zogierTi somxuri warwera, miwerili<br />

nagebobebze da daTariRebuli<br />

zustad an miaxloebiT, qronologiurad<br />

ar ekuTvnis im dros<br />

maSinac ki, rodesac isini SinaarsiT<br />

originalebs warmoadgenen.<br />

isini gadawerilia. warwerebs<br />

akeTebdnen eklesiebis gadakeTebisas<br />

an kidev pergamentidan, gansakuTrebiT<br />

roca gavrcelda sxvadasxva<br />

aqtis miwera taZrebsa da<br />

nagebobebze.<br />

es wigni aris erT-erTi pirveli<br />

cda somxur warweraTa Seswavlisa.<br />

wignSi gadmocemulia somxuri lapidaruli<br />

warwerebis monacemebis<br />

komentireba saqarTvelos istoriasTan<br />

mimarTebaSi, ganxilulia<br />

mxolod socialur-ekonomikuri,<br />

diplomatiuri da politikuri xasiaTis<br />

sakiTxebi.<br />

naSromis qveda qronologiur<br />

zRvrad aRebulia Xii saukune,<br />

radgan am periodSi momravlda<br />

somxur warwerebSi cnobebi saqarTvelos<br />

Sesaxeb, xolo zeda qronologiuri<br />

zRvari Xiii saukunis<br />

pirveli mesamedia, radgan am xanidan<br />

dgeba axali periodi amierkavkasiis<br />

politikuri cxovrebisa<br />

da saqarTvelo-somxeTis urTier-<br />

TobaSic axali safexuri iwyeba.<br />

aq ar aris mocemuli 1222<br />

wliT daTariRebuli orbelTa<br />

gandevnili STamomavlis-liparitis<br />

saxeliT Sesrulebuli noravanqis<br />

somxuri warwera, radgan es<br />

sakiTxi Seiswavla n. berZeniSvilma<br />

naSromSi `epizodi feodalur<br />

sagvareuloTa samamulo brZolidan<br />

Xiii saukunis saqarTveloSi~.<br />

Xiii saukunis somexi istorikosebi<br />

_ kirakos ganZakeki da stefanos<br />

orbeliani somxur epigra-<br />

redaqtori”:<br />

ioseb sanikiZe<br />

specialisti:<br />

nestan mamuWaZe<br />

n a C u q a r i w i g n e b i<br />

ful masalebs iyenebdnen TavinTi<br />

monaTxrobis dasamtkiceblad. iv.<br />

javaxiSvilis, s. janaSias, s. kakabaZis,<br />

n. SoSiaSvilis specialur<br />

kvlevis sagans ar warmoadgenda<br />

somxuri warwerebi, magram isini<br />

iyenebdnen somxur lapidarul<br />

warwerebs. somxur istoriografias<br />

didi Rvawli dasdes h. SahxaTunianis,<br />

sargis jalaliantis, nerses<br />

sargisianis kostaniancis mier<br />

Sedgenilma krebulebma, saidanac<br />

sargeblobdnen levond aliSani,<br />

nikita emini, ervand lalaiani.<br />

somxuri epigrafikiT XiX-XX saukuneebSi<br />

dainteresda rusuli<br />

arqeologiuri sazogadoebis aRmosavluri<br />

ganyofileba, somxuri<br />

eTnografiuli sazogadoeba. samecniero<br />

JurnalebSi ibeWdeboda<br />

n. maris, quCuk ioanesovis, g.<br />

ovsefianis da sxvaTa Sromebi. aRsaniSnavia<br />

i.orbelis da n. maris<br />

iniciativiT mowyobili anisis arqeologiuri<br />

eqspediciis dros Segrovili<br />

warwerebi. k.Rafadarianma<br />

gamoaqveyna haRbatis,sanahonisa da<br />

hovhanavaniis monastris warwerebi.<br />

am mxriv aRsaniSnavia s. eremianis,<br />

l.meliqseT-begis, r. qanfolalianis<br />

da a. Saginianis Sromebi.<br />

somxuri warwerebis udidesi<br />

nawili mTavrdeba wyevla-krulviT,<br />

rac saerTod damaxasiaTebelia<br />

Zveli aRmosavluri teqstebisTvis.<br />

uZvelesia tekoris taZris<br />

warwera (V sauk.). warwerebi Sinaarsis<br />

mixedviT sam jgufad iyofa:<br />

1. samSeneblo; 2. naCuqrobis; 3.<br />

oficialuri.<br />

XII saukunis daviT aRmaSeneblis<br />

droindeli haRbatis monastris<br />

Seuvalobis Sinaarsis mqone<br />

warwerebis Tanaxmad, haRbatisa da<br />

sanahinis monastrebis sagadasaxado<br />

Seuvaloba darRveuli yofila da<br />

daviT aRmaSenebels aRudgenia am<br />

monastrebis pirvandeli samflobeloebi<br />

da Seuvalobis sabuTic<br />

miucia misTvis. warwera 1123-1125<br />

wliT TariRdeba. gadasaxadebi<br />

somxuri eklesiebidan saqarTvelos<br />

saxelmwifo xazinaSi Semodioda.<br />

1240 wels monRolTa laSqris<br />

winamZRol aslan noins qarTvel<br />

orbelTa gasomxebuli STamomavali<br />

eligum orbelia morCilebisTvis<br />

daujildovebia miwebiT garnisis<br />

pirdapir. n. berZeniSvils<br />

es SeuZleblad miaCnia, feodalur<br />

saqarTveloSi arsebuli iuridiuli<br />

normebidan gamomdinare ramdenadac<br />

somxeTis teritoria am<br />

droisaTvis saqarTvelos saxelmwifoSi<br />

Semodidoda da iq qarTuli<br />

samarTlis normebi moqmedebda.<br />

zaqaria mxargrZelma,rodesac<br />

haRbatis monasters soflebi Seswira,<br />

warweris krulobiTi nawiliT<br />

(wyevla-krulva) misi gayidva,<br />

gaCuqeba, gadacema akrZala (`misi<br />

suli satanis iyos~).<br />

somxuri epigrafika sainteresoa<br />

ara marto saqrTvelos so-<br />

cialur-ekomomikuri da politikuri<br />

istoriis Sesaswavlad,<br />

aramed diplomatikuri terminebis<br />

dasadgenadac.<br />

iv. javaxiSvilis mtkicebiT Xi-<br />

XV saukunis qarTuli samefo sabuTebis<br />

aRmniSvneli zogadi terminia<br />

`sigeli~. es termini qarTul<br />

da somxur diplomatiaSi erTdroulad<br />

Cndeba. somxurSi pirvelad<br />

igi gvxvdeba somxeTis mefis<br />

_ sumbat bagratunis 979 wlis<br />

epigrafikul sabuTebSi.<br />

Xiii saukunis somexi istorikosi<br />

stefanos orbeliani Tavis `sivnieTis<br />

istoriaSi~ mogviTxrobs<br />

daviT aRmaSeneblis spasalaris,<br />

ivane orbelis mier TurqTa batonobisagan<br />

somxuri olqebis<br />

gaTavisuflebis Sesaxeb.<br />

qarTul-somxur diplomatiaSi<br />

gamoiyenebida `samamulod dawerili<br />

sigeli~ (samemkvidreo), `wigni~,<br />

`werili~. aaron magistrosi<br />

aRniSnavs, rom man bizantiis dedoflisagan<br />

moitana oqrobeWdiani<br />

Tavisuflebis wigni (sabuTi<br />

anisis mcxovrebTa gadasaxadebisgan<br />

gaTavisuflebis Sesaxeb, qar-<br />

TulSi Sewyalebas, gadasaxadebisagan<br />

anda sasamarTlosagan `sigeli<br />

Seuvalobisa~ erqva, sabuTebis erT<br />

jgufs `simtkicis wigni” ewodeboda,<br />

aseve `utyuari gadawyvetileba~,<br />

`urRvevi piroba, “pirobis<br />

wigni~, `saxsovris wigni~, `wyalobis<br />

wigni~.<br />

gankargulebis Semcveli sabuTis<br />

aRmniSvneli terminia `brZaneba~,<br />

romlis gacema SeeZlo mxolod<br />

mefes, kaTalikoss da umaRlesi<br />

Tanamdebobis moxeleebs.<br />

SeimCneva bizantiis gavlenac.<br />

.bizantiaSi samefo sabuTebis aRsaniSnavad<br />

termini `xrisobulos<br />

logos~ ixmareboda, rac oqrosbe-<br />

Wdian sabuTs aRniSnavda, somxurs<br />

kalkia `oqrobeWedi~ (voski matani<br />

somxurad).<br />

naSromis bolos warmogidgenilia<br />

anisis da haRbatis monastrebis<br />

somxuri warwerebi, romelSic moxseniebulni<br />

arian daviT aRmaSenebeli<br />

da Tamar mefe: haRbatis (Cr.<br />

somxeTi) 1121 wlis warwera: `TviTmpyrobelmZle<br />

da keTilmsaxuri<br />

mefe daviTis dros, giorgis Zisa,<br />

Zisa bagratisa, romelmac daipyro<br />

mxareni da naTesavni, iyo mzrunveli<br />

haRbatisa da sanahinisa, aRsavse<br />

tkbili da keTili RmrTismsaxurebiT~<br />

haRbati aoxrebis sibnelisagan<br />

gaaTavisufla da Seswira am wminda<br />

eklesias venaxi, sofeli yovelive<br />

miwiTa da sanaxebiTa~.<br />

anisis 1207 wlis warwera:<br />

`RmrTiT kurTxeul da keTilmsaxur,<br />

dedofalT dedoflis Tamaris<br />

dros me, misma erTgulma monam<br />

didi iSxanT iSxanis amirspasalar<br />

sargis mxargrZelis Zem, mandatur-<br />

Tuxuces amirspasalar SahanSah zaqariam<br />

RmrTis surviliT aRvmarTe<br />

sveti~.<br />

saredaqcio kolegia”:<br />

iuri bibileiSvili<br />

biWiko diasamiZe<br />

mamia faRava<br />

nana cecxlaZe<br />

merab megreliSvili<br />

guram maisuraZe `qarTul-somxuri<br />

urTierTobis istoriografiidan~<br />

Tb. 2008 w.<br />

`moqcevai qarTlisais~ krebul-<br />

Si Sesuli”`wm. ninos~ cxovrebiT<br />

qarTulsa da wminda ninos mniSvneloba<br />

aRmosavleTis saqristianos<br />

winaSe gacilebiT didia, vidre<br />

somxeTisa da misi ganmanaTleblis<br />

_ grigol parTelisa (gv. 281)<br />

qristianuli rwmenis siZveliTac,<br />

aRniSnavs guram maisuraZe, qarTli<br />

win uswrebs somxeTs, ramdenadac<br />

qarTlisa gansakuTrebuli roli<br />

qristianobis gavrcelebamde winaswar<br />

iyo gansazRvruli da qar-<br />

Tlis am upiratesobas TviT aRiarebs<br />

dvineli somexi miaforic,<br />

amitom moxda rom qristianuli<br />

rwmenis Casaxvisas somxeTi mTlianad<br />

qarTlze aRmoCnda damokidebuli,<br />

vinaidan somexTa eklesiis<br />

safuZveli im adamianTa Zvlebze<br />

daido, romlebic ninos mier<br />

iyvnen moqceulni (rifsimianelebis<br />

da maTTan erTad moevlinnen somxeTs<br />

k. kekeliZe).<br />

*********************************<br />

profesor marina giorgaZis<br />

mier Targmnili gaius svetonius<br />

trankvilusis istoriuli nawarmoebi<br />

,,keisrebi~ qarTul enaze am<br />

wignis gamocemis pirveli cdaa.<br />

samwuxarod, qarTveli sazogadoebisTvis<br />

dRemde TiTqmis ucnobi<br />

iyo laTineli mwerlis Semoqmedeba.<br />

qalbaton marina giorga-<br />

Zis mier Targmnili 12 keisris<br />

cxovreba warmoadgens svetoniusis<br />

umTavres naSroms. misasalmebelia<br />

is faqti, rom svetoniusis keisrebi<br />

naTargmnia uSualod dednidan.<br />

masSi istoriuli sizustiTa<br />

da TanmimdevrobiT aris gadmocemuli<br />

eqvsi keisris cxovreba<br />

da moRvaweoba. Targmani didi<br />

interesiT ikiTxeba, rasac xels<br />

uwyobs mTargmnelis mdidari<br />

leqsika da gadmocemis ostatoba.<br />

wigns Tan erTvis politikur terminTa<br />

ganmartebebi. profesor marina<br />

giorgaZis Targmnili wigni<br />

,,keisrebi~ did daxmarebas gauwevs<br />

Zveli msoflios istoriiT dainteresebul<br />

mkiTxvels.<br />

gverdi moamzada<br />

merab megreliSvilma<br />

gazeTi daibeWda<br />

ss ``poligrafistSi~<br />

27-59-10, 27-59-11<br />

mis.: q. baTumi,<br />

gorgilaZis 91

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!