L'Africa romana - UnissResearch - Università degli Studi di Sassari

362 Johannes Irmscher
nem perpetuum nominato Titulus flaminis antiquus a Christianis receptus
est; quale officium significaverit, ignoramus.
Sepulcrum episcoporum Romani atque Rustici inscriptio C/L
879/880 ex Africa proconsulari orta annuntiat; postea nomina Exitiosi
episcopi et Constantini subdiaconi addita esse apparet. Ecc1esiae catholicae
addicti erant, cum titulus Numidicus (C/L 2046) formula «Deo laudes»
ornatus sectam Donatistarum memorat; orthodoxi formula «Deo
gratias» utebantur.
Aliae Numidiae inscriptiones alia vocabula Christiana ostendunt:
Spes in Deo et in Christo, CIL 2219; Si Deus pro nobis, quis adversus
nos? - Fide in Deum et ambu/a! CIL 2218. Titulus C/L 5262 anno qui ngentesimo
quinquagesimo septimo scriptus annos secundum aeram Carthaginiensem,
cuius pauca exempla exstant, enumerat. Ex Mauretania
Caesariensi lapidis CIL 9248 mentionem fado, memoriae tribuni militum
inscripti, qui in equestribus numeris Vandalicis a lustiniano distributis
stipendia meruerat.
Nunc ad inscriptiones vere historicas transeamus. Magni momenti
nobilis illas inscriptiones tractantibus Solomo erit, consul, domesticus
Belisarii, magister militum atque praefectus praetorio, qui anno qui ngentesimo
quadragesimo quarto in pugna apud Cillium commissa cecidito
Thevestae, in oppido Numidiae celeberrimo, porta triumphalis inscriptione
CIL 1863 ornata erat quae sequitur: «Nutu divino, felidssimis
temporibus piissimorum dominorum nostrorum /ustiniani et Theodorae
Augustorum post abscisos ex Africa Vandalos extrinctamque per
Solomonem, gloriosissimo et excel/entissimo magistro militum, ex consu/e,
praefecto Libiae [= Libyae] ac patrido, universalem Maurusiam
gentem, providentia eiusdem eminentissimi viri Theveste dvitas a fundamentis
aedificata est».
Sed Madauram quoque a Solomone munitam esse bilinguis inscriptio
C/L 4677 demonstrat: Madaura «aedificata est temporibus piissimorum
dominorum nostrorum Iustiniani et Theodorae, providentia Solomonis
gloriosissimi ex consu/e, magistri militum et praefecti Africae»l.
Etiam Thagurae Solorno bene meritus est; oppidum munitum erat
1tpovoiQ 'tOl> ev&ol;onl'tou tmUnKoù o-rpa:tTlYou Kuì ÈnuPlou "tiic;
'AepPlKi;ç IOAOJ.1CùVOC; (CIL 16851). Praeterea Gadiaufalae (CIL 4799),
in castello Zabi in Mauretania Sitifensi sito (CIL 8805), Sitifi (CI L 8483),
Capsae (CIL 100/101), in civitate Chusira (C/L 700) aeque ac in colonia
l Textus secundum S. GSElL, lnscriptions latines de l'Algérie, t. l, Lutetiae Parisiorurn
1922, p. 196 apparatus.
Inscriptiones Africae Byzantinae 363
Sufes (C/L 259) ad provinciam Byzacenam spectante, Bullae Regiae (C/L
1259) in Africa proconsulari sitae atque in aliis civitatibus memoria Solomonis
inscriptionibus laudatur. Immo vero Arabi rerum scriptores Solomonis
gloriam propagaverunt; al-MarwarrlidhI iudex militaris 2 , qui
saeculo decimo vixit, atque Ibn Chaldun, qui saeculo decimo quarto
exeunte historiam mundi atque imprimis historiam Africae septentrionalis
scripsit, inscriptiones, in quibus nomen Solornonis legebatur, cognoverunt
(CIL 9738). Quae cum ita sint, fontes historiographos aevi lustiniani
exhaurientes inscriptionibus quas recitavimus supplentur et amplificantur.
Praeter inscriptiones Solomonias quas protulimus ceteri tituli enumerandi
sunt, qui memoriam aedifidorum exstructorum conservant. Tiberium
Constantinum Augustum (578-582) municipium Tubernuc in provincia
proconsulari sitam renovavisse titulus CIL 949 demonstrare videturo
Iustinum II imperatorem, Tiberii decessorem dedicationis C/L 1020,
quae Carthagine reperta est auctorem fuisse putamus. Nomen eiusdem
imperatoris in inscriptione C/L 1434legimus, quae in oppido quod Thibursicum
nominatur in provincia Africa proconsulari iacente notuit:
«Hanc munitionem Thomas excellentissimus praefectus feliciter aedificavit».
Tiberiam urbem a Tiberio imperatore refectam atque renovatam
esse testatur inscriptio e/L 2245 versi bus hexametris concinnata; titulum
quoque C/L 14098 ad hunc eventum pertinere verisimile est.
Sepulcrum episcopi Faustini signo crucis atque inscriptione C/L 2079
ornatum prope viam Romanam repperitur, quae in provincia Numidia
a loco, qui Theveste nominatur, utque ad Capsam ducta est. Prope hanc
viam C/L 2095 de castello redintegrato loquitur. Inscriptionis maxima
pars deleta est; sed viri historiae illius temporis periti nomen Solomonis,
quem supra saepius commemoravimus, restituendum esse putant. Titulus
sepu1cri C/L 2096 est Flaviae Secundae, nec tamen C/L 2095.
Difficile est inscriptionem C/L 2389 interpretari, quae supra portam
basilicae in urbe Thamugadi invenitur in provincia Numidia sita: «/n
temporibus Constantini imperatori(s?) Be/(lido?) Gregorio patrido /oannes,
dux de Tigisi offeret domum Dei. Armenus». Constans II (641-668)
occasione data Constantinus nominabatur; qualis est status istius inscriptionis?
Patricium Gregorium bulla plumbea CIL 10965 Tipasa Numidica
orta commemorat. Gregorius Carthaginis exarchus anno sescentesimo
quadragesimo sexto contra imperatorem rebellavit; suntne autem Gregorius
patricius et Gregorius exarchus eadem persona? lohannes Armenius
temporibus Iustiniani 1 contra Vandalos prospere bellum gesserat, 10-
2 Cf. H. HAHN, «Historia», 36, 1987, p. 250 sq.