mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ...

mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ... mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ...

26.07.2013 Views

saukunis erTi qarTuli xelnaweri krebulis saistorio cnoba 71 _ 1150 wliT, laSa-giorgisdroindeli mematiane 72 _ 1154 wliT, igive mematiane meoregan da haRarwinis warwera _ 1155 wliT 73 , vardan arevelci, stefanos orbeliani da 1188-1210 wlebis qarTuli xelnaweri krebulis, igive A-85-is kinklosis minaweri ki _ 1156 wliT (javaxiSvili 1913: 550-552). ivane javaxiSvilma gaiTvaliswina am cnobebs Soris arsebuli qronologiuri winaaRmdegoba da maTTan SedarebiT, upiratesoba mianiWa samTavisis taZris lapidarul warweras, romlis Tanaxmadac 1168 weli 71 dasaxelebuli xelnaweri krebuli Sedgeboda erTad akinZuli ramdenime rveulisagan, romelTa didi nawilic dawerili iyo 1763-1793 wlebSi, garejeli mRvdelmonazonis germanes xeliT (TayaiSvili 1913: 35-46). krebulis bolo ori gverdze warmodgenili iyo qronologiurad dalagebul mokle saistorio cnobebi. aRniSnuli cnobebi winasityvaobiTa da SeniSvnebiT 1913 wels gamoaqveyna eqvTime TayaiSvilma (TayaiSvili 1913: 54-66). ivane javaxiSvili CvenTvis saintereso sakiTxze muSaobisas swored am gamocemiT sargeblobda. dasaxelebul publikaciaSi vkiTxulobT: `da amave qo(roni)k(on)sa to (1150 w.) amdons miicvala dimitri mefe. da dajda mefed Svili misi d(avi)T. gangebisagan meti dRe ar edva. wlis gaTavebazed igic mok(u)da. da dajda mefed didi giorgi~ (TayaiSvili 1913: 63-64). rogorc vxedavT, giorgi III-is mefed kurTxevis faqti dasaxelebuli xelnaweri krebulis cnobebSi, vaxuSti bagrationis msgavsad, agreTve, 1150 wliT aris daTariRebuli. 72 qarTul istoriografiaSi aRniSnuli Txzuleba daTariRebulia 1122-1223 wlebiT. igi sruli saxiT `qarTlis cxovrebis~ mxolod erT, ana dedofliseul nusxaSia daculi. garda amisa, misi teqsti nakluli saxiT aris CarTuli WalaSviliseuli `qarTlis cxovrebis~ XVI saukunis nawilSic (yauxCiSvili 1955: 015-016). `qarTveli eris istoriis~ II wignze muSaobisas ivane javaxiSvili anaseuli nusxis xelnaweriT sargeblobda, WalaSviliseul `qarTlis cxovrebas~ ki mkvlevarma mogvianebiT, 1923 wels miakvlia (yauxCiSvili 1955: 05). laSa-giorgisdroindeli mematiane giorgi III-is gamefebis Sesaxeb sapirispiro xasiaTis or cnobas gvawvdis. erTgan vkiTxulobT: mefe demetre I-ma `warvlo cxovreba, da miiwia srul-qmnili siberesa. Seimosa CoÃa da ikurTxa sqemiTa. dayo weliwadi erTi da mokuda. da dasues mefed Ze misi daviT. imefa equs Tue da mokuda. Semdgomad missa dajda Ze misive giorgi qronikonsa samas samocdaTxuTmetsa (1155 w.). amasve welsa demetre mefe mokuda, da daÁ demetresi Tamar, TiRÂsa aRmaSenebeli, igica Semonazonebuli gardaicvala~ (laSa giorgisdroindeli mematiane 1955: 366). cota ufro qvemoT Txzuleba gvamcnobs, rom `demetre mefe beltis cixes miicvala da gelaTs wariyvanes misganve kurTxeulsa axalsa monastersa. qronikoni iyo samas samocdaToTxmeti (1154 w.)~ (laSa giorgisdroindeli mematiane 1955: 367). amrigad, mematiane giorgi III-is gamefebas da demetre I-is gardacvalebas erTsa da imave wels momxdar movlenebad miiCnevs, Tumca ki, am or faqts erTgan _ 1155, xolo meoregan _ 1154 wliT aTariRebs. 73 wyaroTa am jgufSi SeiZleba SevitanoT mefe Tamaris meore istorikosis Txzulebac (XIII s-is I nax.), romelic giorgi III-is mefed kurTxevas, agreTve, 1155 wliT aTariRebs: `dajda mefed giorgi, Ze demetresi, daviTis Svilisa, qoronikonsa samas samocdaTxuTmetsa (1155 w.)~ (basili ezosmoZRuari 1959: 115). rac Seexeba imas, Tu ratom ar gamoiyena ivane javaxiSvilma aRniSnuli cnoba giorgi III-is aRsaydrebis TariRis dadgenisaTvis. saqme is aris, rom mefe Tamaris meore istorikosis Txzuleba `qarTlis cxovrebis~ WalaSviliseul nusxaSia daculi, es ukanaskneli ki ivane javaxiSvilma, rogorc ukve vTqviT zemoT, mxolod 1923 wels aRmoaCina (yauxCiSvili 1959: 015-016) da am nusxaSi dacul cnobasac, cxadia, ver gamoiyenebda 1913 wels dabeWdili `qarTveli eris istoriis~ II wignSi. 86

giorgi III-is zeobis me-12 indiktioni iyo. Sesabamisad, mkvlevarma giorgi III-is aRsaydreba 1156 wliT daaTariRa (javaxiSvili 1913: 551-552). garda amisa, didma mecnierma damatebiT argumentad moixmo vardan arevelcisa da stefanos orbelianis cnobebi, agreTve, XIII-XIV saukuneebis qarTuli xelnaweri krebulis (A-85-is) kinklosis minaweri, xolo kidev ufro mogvianebiT _ tbeTis saxarebis, igive Q-929-is anderZic, romlebic am faqts, avtoris TqmiT, agreTve, 1156 wliT gansazRvravdnen (javaxiSvili 1913: 551-552; javaxiSvili 1948: 229). Cven savsebiT viziarebT ivane javaxiSvilis frTxil damokidebulebas werilobiTi wyaroebisadmi. misaRebia misi principic _ winaaRmdegobrivi xasiaTis cnobebs Soris upiratesoba aRweril movlenebTan qronologiurad yvelaze ufro axlos mdgom cnobas mieces. am mxriv, samTavisis warweras marTlac gadamwyveti mniSvneloba aqvs giorgi III-is gamefebis TariRis dadgenisaTvis, magram ramdenad marTebulia mosazreba, rom es warwera, ise, rogorc mkvlevris mier moxmobili sxva wyaroebi, am faqts maincdamainc 1156 wliT gansazRvravs? mivediT. Cven kritikulad SeviswavleT es cnobebi da sxvagvar daskvnamde samTavisis lapidaruli warwera Semdegi saxiT ikiTxeba: `q. x(a)to R{mr}T{ae}b{i}s{a}o, ad{i}de(?) S{e}n m[ier] d(a)my(a)r(e)b(u)li Z(lieri)(?) da uZ(le)v(e)li R{mr}T{i}v gÂrgÂn(o)s(a)ni, y(ovl)isa aRm{o}s{a}vl{e}Tisa m(e)f(e)T-m(e)fe g(iorg)i. me, i{ova}ne s[(a)mT(avnel)m(a)]n(?), m(e)f(o)bisa m(a)- T(i)s{a} m(iwama)n(?), aRv{a}S{e}n{e} k(a)risbWe ese s(a)l(o)cv(e)l(a)d m{e}f{o}- bisa m{a}Tisa, [in]d(i)kt(io)nsa m{e}f{o}bisa m(a)Tis(a)sa ib (12). q(oroni)k(o)- ni iyo tpÀ (1168 w.)~ (wakiTxva, damyarebuli warweris givi soxaSvilise- ul grafikul pirze da punqtuacia Cvenia _ T. j.) (soxaSvili 1968: 193) 74 . 74 warweriani qva Tavdapirvelad Cadgmuli unda yofiliyo taZaris dasavleT karibWis frontonSi. mogvianebiT, XIX saukunis sarestavracio samuSaoebisas karibWe saerTod aiRes, xolo warwera eklesiis dasavleT fasadSi, kars zemoT CaaSenes. misi Svidstriqoniani asomTavruli teqsti pirvelad 1851 wels mari brosem gamosca. publikaciaSi ramdenime adgili mcdarad aris wakiTxuli (soxaSvili 1968: 193-194). warwera 1892 wels Tedo Jordaniamac gamoaqveyna. teqstis Jordaniaseuli publikacia Semdegi saxiT ikiTxeba: `xato R(mr)Taebisao, adide Sen mier damyarebuli da uZleveli RvTiv gÂrgÂnosani, yovlisa aRmosavleTisa mefeT-mefe giorgi. me, i(ova)ne sam[Tavnelma]n, mefobisa maTisa... (Tedo Jordanias TqmiT, aq erTi sityva `wabRalulia~), aRvaSene karibWe ese salocvelad mefobisa maTisa, indiktionsa mefobisa maTisasa ib (12). qoronikoni iyo tpÀ (1168 w.)~ (qaragmis gaxsna da punqtuacia Cvenia _ T. j.) 87

giorgi III-is zeobis me-12 indiktioni iyo. Sesabamisad, mkvlevarma giorgi<br />

III-is aRsaydreba 1156 wliT daaTariRa (javaxiSvili 1913: 551-552).<br />

garda amisa, didma mecnierma damatebiT argumentad moixmo vardan<br />

arevelcisa da stefanos orbelianis cnobebi, agreTve, XIII-XIV<br />

saukuneebis qarTuli xelnaweri krebulis (A-85-is) kinklosis minaweri,<br />

xolo kidev ufro mogvianebiT _ tbeTis saxarebis, igive Q-929-is<br />

anderZic, romlebic am faqts, avtoris TqmiT, agreTve, 1156 wliT<br />

gansazRvravdnen (javaxiSvili 1913: 551-552; javaxiSvili 1948: 229).<br />

Cven savsebiT viziarebT ivane javaxiSvilis frTxil<br />

damokidebulebas werilobiTi wyaroebisadmi. misaRebia <strong>misi</strong> principic _<br />

winaaRmdegobrivi xasiaTis cnobebs Soris upiratesoba aRweril<br />

movlenebTan qronologiurad yvelaze ufro axlos mdgom cnobas mieces.<br />

am mxriv, samTavisis warweras marTlac gadamwyveti mniSvneloba aqvs<br />

giorgi III-is gamefebis TariRis dadgenisaTvis, magram ramdenad<br />

marTebulia mosazreba, rom es warwera, ise, rogorc mkvlevris mier<br />

moxmobili sxva wyaroebi, am faqts maincdamainc 1156 wliT gansazRvravs?<br />

mivediT.<br />

Cven kritikulad SeviswavleT es cnobebi da sxvagvar daskvnamde<br />

samTavisis lapidaruli warwera Semdegi saxiT ikiTxeba: `q. x(a)to<br />

R{mr}T{ae}b{i}s{a}o, ad{i}de(?) S{e}n m[ier] d(a)my(a)r(e)b(u)li Z(lieri)(?) da<br />

uZ(le)v(e)li R{mr}T{i}v gÂrgÂn(o)s(a)ni, y(ovl)isa aRm{o}s{a}vl{e}Tisa<br />

m(e)f(e)T-m(e)fe g(iorg)i. me, i{ova}ne s[(a)mT(avnel)m(a)]n(?), m(e)f(o)bisa m(a)-<br />

T(i)s{a} m(iwama)n(?), aRv{a}S{e}n{e} k(a)risbWe ese s(a)l(o)cv(e)l(a)d m{e}f{o}-<br />

bisa m{a}Tisa, [in]d(i)kt(io)nsa m{e}f{o}bisa m(a)Tis(a)sa ib (12). q(oroni)k(o)-<br />

ni iyo tpÀ (1168 w.)~ (wakiTxva, damyarebuli warweris givi soxaSvilise-<br />

ul grafikul pirze da punqtuacia Cvenia _ T. j.) (soxaSvili 1968: 193) 74 .<br />

74 warweriani qva Tavdapirvelad Cadgmuli unda yofiliyo taZaris dasavleT karibWis<br />

frontonSi. mogvianebiT, XIX saukunis sarestavracio samuSaoebisas karibWe saerTod<br />

aiRes, xolo warwera eklesiis dasavleT fasadSi, kars zemoT CaaSenes. <strong>misi</strong><br />

Svidstriqoniani asomTavruli teqsti pirvelad 1851 wels mari brosem gamosca.<br />

publikaciaSi ramdenime adgili mcdarad aris wakiTxuli (soxaSvili 1968: 193-194).<br />

warwera 1892 wels Tedo Jordaniamac gamoaqveyna. teqstis Jordaniaseuli publikacia<br />

Semdegi saxiT ikiTxeba: `xato R(mr)Taebisao, adide Sen mier damyarebuli da uZleveli<br />

RvTiv gÂrgÂnosani, yovlisa aRmosavleTisa mefeT-mefe giorgi. me, i(ova)ne<br />

sam[Tavnelma]n, mefobisa maTisa... (Tedo Jordanias TqmiT, aq erTi sityva `wabRalulia~),<br />

aRvaSene karibWe ese salocvelad mefobisa maTisa, indiktionsa mefobisa maTisasa ib<br />

(12). qoronikoni iyo tpÀ (1168 w.)~ (qaragmis gaxsna da punqtuacia Cvenia _ T. j.)<br />

87

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!