mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ...
mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ... mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ...
saukunis erTi qarTuli xelnaweri krebulis saistorio cnoba 71 _ 1150 wliT, laSa-giorgisdroindeli mematiane 72 _ 1154 wliT, igive mematiane meoregan da haRarwinis warwera _ 1155 wliT 73 , vardan arevelci, stefanos orbeliani da 1188-1210 wlebis qarTuli xelnaweri krebulis, igive A-85-is kinklosis minaweri ki _ 1156 wliT (javaxiSvili 1913: 550-552). ivane javaxiSvilma gaiTvaliswina am cnobebs Soris arsebuli qronologiuri winaaRmdegoba da maTTan SedarebiT, upiratesoba mianiWa samTavisis taZris lapidarul warweras, romlis Tanaxmadac 1168 weli 71 dasaxelebuli xelnaweri krebuli Sedgeboda erTad akinZuli ramdenime rveulisagan, romelTa didi nawilic dawerili iyo 1763-1793 wlebSi, garejeli mRvdelmonazonis germanes xeliT (TayaiSvili 1913: 35-46). krebulis bolo ori gverdze warmodgenili iyo qronologiurad dalagebul mokle saistorio cnobebi. aRniSnuli cnobebi winasityvaobiTa da SeniSvnebiT 1913 wels gamoaqveyna eqvTime TayaiSvilma (TayaiSvili 1913: 54-66). ivane javaxiSvili CvenTvis saintereso sakiTxze muSaobisas swored am gamocemiT sargeblobda. dasaxelebul publikaciaSi vkiTxulobT: `da amave qo(roni)k(on)sa to (1150 w.) amdons miicvala dimitri mefe. da dajda mefed Svili misi d(avi)T. gangebisagan meti dRe ar edva. wlis gaTavebazed igic mok(u)da. da dajda mefed didi giorgi~ (TayaiSvili 1913: 63-64). rogorc vxedavT, giorgi III-is mefed kurTxevis faqti dasaxelebuli xelnaweri krebulis cnobebSi, vaxuSti bagrationis msgavsad, agreTve, 1150 wliT aris daTariRebuli. 72 qarTul istoriografiaSi aRniSnuli Txzuleba daTariRebulia 1122-1223 wlebiT. igi sruli saxiT `qarTlis cxovrebis~ mxolod erT, ana dedofliseul nusxaSia daculi. garda amisa, misi teqsti nakluli saxiT aris CarTuli WalaSviliseuli `qarTlis cxovrebis~ XVI saukunis nawilSic (yauxCiSvili 1955: 015-016). `qarTveli eris istoriis~ II wignze muSaobisas ivane javaxiSvili anaseuli nusxis xelnaweriT sargeblobda, WalaSviliseul `qarTlis cxovrebas~ ki mkvlevarma mogvianebiT, 1923 wels miakvlia (yauxCiSvili 1955: 05). laSa-giorgisdroindeli mematiane giorgi III-is gamefebis Sesaxeb sapirispiro xasiaTis or cnobas gvawvdis. erTgan vkiTxulobT: mefe demetre I-ma `warvlo cxovreba, da miiwia srul-qmnili siberesa. Seimosa CoÃa da ikurTxa sqemiTa. dayo weliwadi erTi da mokuda. da dasues mefed Ze misi daviT. imefa equs Tue da mokuda. Semdgomad missa dajda Ze misive giorgi qronikonsa samas samocdaTxuTmetsa (1155 w.). amasve welsa demetre mefe mokuda, da daÁ demetresi Tamar, TiRÂsa aRmaSenebeli, igica Semonazonebuli gardaicvala~ (laSa giorgisdroindeli mematiane 1955: 366). cota ufro qvemoT Txzuleba gvamcnobs, rom `demetre mefe beltis cixes miicvala da gelaTs wariyvanes misganve kurTxeulsa axalsa monastersa. qronikoni iyo samas samocdaToTxmeti (1154 w.)~ (laSa giorgisdroindeli mematiane 1955: 367). amrigad, mematiane giorgi III-is gamefebas da demetre I-is gardacvalebas erTsa da imave wels momxdar movlenebad miiCnevs, Tumca ki, am or faqts erTgan _ 1155, xolo meoregan _ 1154 wliT aTariRebs. 73 wyaroTa am jgufSi SeiZleba SevitanoT mefe Tamaris meore istorikosis Txzulebac (XIII s-is I nax.), romelic giorgi III-is mefed kurTxevas, agreTve, 1155 wliT aTariRebs: `dajda mefed giorgi, Ze demetresi, daviTis Svilisa, qoronikonsa samas samocdaTxuTmetsa (1155 w.)~ (basili ezosmoZRuari 1959: 115). rac Seexeba imas, Tu ratom ar gamoiyena ivane javaxiSvilma aRniSnuli cnoba giorgi III-is aRsaydrebis TariRis dadgenisaTvis. saqme is aris, rom mefe Tamaris meore istorikosis Txzuleba `qarTlis cxovrebis~ WalaSviliseul nusxaSia daculi, es ukanaskneli ki ivane javaxiSvilma, rogorc ukve vTqviT zemoT, mxolod 1923 wels aRmoaCina (yauxCiSvili 1959: 015-016) da am nusxaSi dacul cnobasac, cxadia, ver gamoiyenebda 1913 wels dabeWdili `qarTveli eris istoriis~ II wignSi. 86
giorgi III-is zeobis me-12 indiktioni iyo. Sesabamisad, mkvlevarma giorgi III-is aRsaydreba 1156 wliT daaTariRa (javaxiSvili 1913: 551-552). garda amisa, didma mecnierma damatebiT argumentad moixmo vardan arevelcisa da stefanos orbelianis cnobebi, agreTve, XIII-XIV saukuneebis qarTuli xelnaweri krebulis (A-85-is) kinklosis minaweri, xolo kidev ufro mogvianebiT _ tbeTis saxarebis, igive Q-929-is anderZic, romlebic am faqts, avtoris TqmiT, agreTve, 1156 wliT gansazRvravdnen (javaxiSvili 1913: 551-552; javaxiSvili 1948: 229). Cven savsebiT viziarebT ivane javaxiSvilis frTxil damokidebulebas werilobiTi wyaroebisadmi. misaRebia misi principic _ winaaRmdegobrivi xasiaTis cnobebs Soris upiratesoba aRweril movlenebTan qronologiurad yvelaze ufro axlos mdgom cnobas mieces. am mxriv, samTavisis warweras marTlac gadamwyveti mniSvneloba aqvs giorgi III-is gamefebis TariRis dadgenisaTvis, magram ramdenad marTebulia mosazreba, rom es warwera, ise, rogorc mkvlevris mier moxmobili sxva wyaroebi, am faqts maincdamainc 1156 wliT gansazRvravs? mivediT. Cven kritikulad SeviswavleT es cnobebi da sxvagvar daskvnamde samTavisis lapidaruli warwera Semdegi saxiT ikiTxeba: `q. x(a)to R{mr}T{ae}b{i}s{a}o, ad{i}de(?) S{e}n m[ier] d(a)my(a)r(e)b(u)li Z(lieri)(?) da uZ(le)v(e)li R{mr}T{i}v gÂrgÂn(o)s(a)ni, y(ovl)isa aRm{o}s{a}vl{e}Tisa m(e)f(e)T-m(e)fe g(iorg)i. me, i{ova}ne s[(a)mT(avnel)m(a)]n(?), m(e)f(o)bisa m(a)- T(i)s{a} m(iwama)n(?), aRv{a}S{e}n{e} k(a)risbWe ese s(a)l(o)cv(e)l(a)d m{e}f{o}- bisa m{a}Tisa, [in]d(i)kt(io)nsa m{e}f{o}bisa m(a)Tis(a)sa ib (12). q(oroni)k(o)- ni iyo tpÀ (1168 w.)~ (wakiTxva, damyarebuli warweris givi soxaSvilise- ul grafikul pirze da punqtuacia Cvenia _ T. j.) (soxaSvili 1968: 193) 74 . 74 warweriani qva Tavdapirvelad Cadgmuli unda yofiliyo taZaris dasavleT karibWis frontonSi. mogvianebiT, XIX saukunis sarestavracio samuSaoebisas karibWe saerTod aiRes, xolo warwera eklesiis dasavleT fasadSi, kars zemoT CaaSenes. misi Svidstriqoniani asomTavruli teqsti pirvelad 1851 wels mari brosem gamosca. publikaciaSi ramdenime adgili mcdarad aris wakiTxuli (soxaSvili 1968: 193-194). warwera 1892 wels Tedo Jordaniamac gamoaqveyna. teqstis Jordaniaseuli publikacia Semdegi saxiT ikiTxeba: `xato R(mr)Taebisao, adide Sen mier damyarebuli da uZleveli RvTiv gÂrgÂnosani, yovlisa aRmosavleTisa mefeT-mefe giorgi. me, i(ova)ne sam[Tavnelma]n, mefobisa maTisa... (Tedo Jordanias TqmiT, aq erTi sityva `wabRalulia~), aRvaSene karibWe ese salocvelad mefobisa maTisa, indiktionsa mefobisa maTisasa ib (12). qoronikoni iyo tpÀ (1168 w.)~ (qaragmis gaxsna da punqtuacia Cvenia _ T. j.) 87
- Page 35 and 36: amrigad, qeTevan asaTianma sagrZnob
- Page 37 and 38: qarTul xelnawerebsa Tu ZvelnabeWd w
- Page 39 and 40: dainteresda aq daculi egzetikuri Tx
- Page 41 and 42: wevrebs. mkvlevris TqmiT, sinas mTi
- Page 43 and 44: SeCuenebaÁ~)~ (jojua 2003b) da 3.
- Page 45 and 46: $2. garejuli krebulis (Ven.4) aRwer
- Page 47 and 48: (1rv) msgavsad (ix.: zemoT), agreTv
- Page 49 and 50: `zandukSi~ CamoTvlili Txzulebebi ga
- Page 51 and 52: erTgvarad gansxvavebuli xasiaTis te
- Page 53 and 54: ac Seexeba Ven.4-Si Setanil danarCe
- Page 55 and 56: qarTuli mwerlobidan kargad cnobil i
- Page 57 and 58: savaneSi (`kedelsa (?)~), romlsac s
- Page 59 and 60: Tu katalogebs da metad saintereso S
- Page 61 and 62: sityva gadaxlarTuli sazedao asoebiT
- Page 63 and 64: xmarebisaTvis gamousadegari yofila.
- Page 65 and 66: 1955: 79-81), `Tvenis~ erT-erTi nus
- Page 67 and 68: swavlanis~ kolofonic: `movacxovele
- Page 69 and 70: davubrundeT barnaba Tbilels, romelm
- Page 71 and 72: vlase urbnelis mier garejuli krebul
- Page 73 and 74: tiSendorfiseul nusxaSi. am nusxis #
- Page 75 and 76: ogorc aRniSnuli minaweridan irkveva
- Page 77 and 78: Cven zemoT aRvniSneT, rom ioseb xun
- Page 79 and 80: esarion qiotiSvilis biografiis Sesa
- Page 81 and 82: avtori sakmaod sainteresod aRgviwer
- Page 83 and 84: warmoadgina metnaklebad sruli aRwer
- Page 85: Tavi II. garejuli krebulis (Ven.4)
- Page 89 and 90: Zliv warvides, dakodil-Camogdebuli.
- Page 91 and 92: aq kidev erTxel gavimeorebT, rom am
- Page 93 and 94: sakiTxebi, aq aRarafers vityviT mis
- Page 95 and 96: amrigad, xelT gvaqvs kidev erTi sai
- Page 97 and 98: me-5 weli ukve dawyebuli yofila da
- Page 99 and 100: q. qristes m{i}erno Zmano, dano, y{
- Page 101 and 102: sad da romel savaneSi iyo daculi ga
- Page 103 and 104: omlis moRvaweobac, misive minawereb
- Page 105 and 106: mimarTulebiT muSaoba sakmaod Sedegi
- Page 107 and 108: Cven zemoT aRvniSneT, rom Ven.4-is
- Page 109 and 110: dekanozi, aramed misi vaJi luka: `q
- Page 111 and 112: ulis, ninowmindeli episkopozis gare
- Page 113 and 114: _ `oZÃeli~ da `oZrÃeleli~ aRniSna
- Page 115 and 116: I kolofonis dasawyisSi, trafaretuli
- Page 117 and 118: 1363 wliT aris daTariRebuli (jojua
- Page 119 and 120: imave sumbatis Tanaxmad, mogvianebi
- Page 121 and 122: SoSiaSvili 1997a; baxtaZe 2003: 265
- Page 123 and 124: saaRape Canaweris teqstSi: `[Tuesa
- Page 125 and 126: aze migvaniSneben aRniSnuli faqtebi
- Page 127 and 128: sakmaod saintereso Strixs matebs ci
- Page 129 and 130: $4. afxazeTis kaTolikosis barTlomes
- Page 131 and 132: aRniSnavs da masTan raime mxriv dak
- Page 133 and 134: `awe, qrisTes (sic) mier kurTxeviT
- Page 135 and 136: wmida miwaze umogzauria, erT-erT qa
saukunis erTi qarTuli xelnaweri krebulis saistorio cnoba 71 _ 1150<br />
wliT, laSa-giorgisdroindeli mematiane 72 _ 1154 wliT, igive mematiane<br />
meoregan da haRarwinis warwera _ 1155 wliT 73 , vardan arevelci, stefanos<br />
orbeliani da 1188-1210 wlebis qarTuli xelnaweri krebulis, igive A-85-is<br />
kinklosis minaweri ki _ 1156 wliT (javaxiSvili 1913: 550-552).<br />
ivane javaxiSvilma gaiTvaliswina am cnobebs Soris arsebuli<br />
qronologiuri winaaRmdegoba da maTTan SedarebiT, upiratesoba mianiWa<br />
samTavisis taZris lapidarul warweras, romlis Tanaxmadac 1168 weli<br />
71 dasaxelebuli xelnaweri krebuli Sedgeboda erTad akinZuli ramdenime rveulisagan,<br />
romelTa didi nawilic dawerili iyo 1763-1793 wlebSi, garejeli mRvdelmonazonis<br />
germanes xeliT (TayaiSvili 1913: 35-46). krebulis bolo ori gverdze warmodgenili<br />
iyo qronologiurad dalagebul mokle saistorio cnobebi. aRniSnuli cnobebi<br />
winasityvaobiTa da SeniSvnebiT 1913 wels gamoaqveyna eqvTime TayaiSvilma (TayaiSvili<br />
1913: 54-66). ivane javaxiSvili CvenTvis saintereso sakiTxze muSaobisas swored am<br />
gamocemiT sargeblobda. dasaxelebul publikaciaSi vkiTxulobT: `da amave<br />
qo(roni)k(on)sa to (1150 w.) amdons miicvala dimitri mefe. da dajda mefed Svili <strong>misi</strong><br />
d(avi)T. gangebisagan meti dRe ar edva. wlis gaTavebazed igic mok(u)da. da dajda<br />
mefed didi giorgi~ (TayaiSvili 1913: 63-64). rogorc vxedavT, giorgi III-is mefed<br />
kurTxevis faqti dasaxelebuli xelnaweri krebulis cnobebSi, vaxuSti bagrationis<br />
msgavsad, agreTve, 1150 wliT aris daTariRebuli.<br />
72 qarTul istoriografiaSi aRniSnuli Txzuleba daTariRebulia 1122-1223 wlebiT. igi<br />
sruli saxiT `qarTlis cxovrebis~ mxolod erT, ana dedofliseul nusxaSia daculi.<br />
garda amisa, <strong>misi</strong> teqsti nakluli saxiT aris CarTuli WalaSviliseuli `qarTlis<br />
cxovrebis~ XVI saukunis nawilSic (yauxCiSvili 1955: 015-016). `qarTveli eris istoriis~<br />
II wignze muSaobisas ivane javaxiSvili anaseuli nusxis xelnaweriT sargeblobda,<br />
WalaSviliseul `qarTlis cxovrebas~ ki mkvlevarma mogvianebiT, 1923 wels miakvlia<br />
(yauxCiSvili 1955: 05). laSa-giorgisdroindeli mematiane giorgi III-is gamefebis Sesaxeb<br />
sapirispiro xasiaTis or cnobas gvawvdis. erTgan vkiTxulobT: mefe demetre I-ma<br />
`warvlo cxovreba, da miiwia srul-qmnili siberesa. Seimosa CoÃa da ikurTxa sqemiTa.<br />
dayo weliwadi erTi da mokuda. da dasues mefed Ze <strong>misi</strong> daviT. imefa equs Tue da<br />
mokuda. Semdgomad missa dajda Ze <strong>misi</strong>ve giorgi qronikonsa samas samocdaTxuTmetsa<br />
(1155 w.). amasve welsa demetre mefe mokuda, da daÁ demetresi Tamar, TiRÂsa<br />
aRmaSenebeli, igica Semonazonebuli gardaicvala~ (laSa giorgisdroindeli mematiane<br />
1955: 366). cota ufro qvemoT Txzuleba gvamcnobs, rom `demetre mefe beltis cixes<br />
miicvala da gelaTs wariyvanes misganve kurTxeulsa axalsa monastersa. qronikoni iyo<br />
samas samocdaToTxmeti (1154 w.)~ (laSa giorgisdroindeli mematiane 1955: 367). amrigad,<br />
mematiane giorgi III-is gamefebas da demetre I-is gardacvalebas erTsa da imave wels<br />
momxdar movlenebad miiCnevs, Tumca ki, am or faqts erTgan _ 1155, xolo meoregan _<br />
1154 wliT aTariRebs.<br />
73 wyaroTa am jgufSi SeiZleba SevitanoT mefe Tamaris meore istorikosis Txzulebac<br />
(XIII s-is I nax.), romelic giorgi III-is mefed kurTxevas, agreTve, 1155 wliT aTariRebs:<br />
`dajda mefed giorgi, Ze demetresi, daviTis Svilisa, qoronikonsa samas<br />
samocdaTxuTmetsa (1155 w.)~ (basili ezosmoZRuari 1959: 115). rac Seexeba imas, Tu ratom<br />
ar gamoiyena ivane javaxiSvilma aRniSnuli cnoba giorgi III-is aRsaydrebis TariRis<br />
dadgenisaTvis. saqme is aris, rom mefe Tamaris meore istorikosis Txzuleba `qarTlis<br />
cxovrebis~ WalaSviliseul nusxaSia daculi, es ukanaskneli ki ivane javaxiSvilma,<br />
rogorc ukve vTqviT zemoT, mxolod 1923 wels aRmoaCina (yauxCiSvili 1959: 015-016) da<br />
am nusxaSi dacul cnobasac, cxadia, ver gamoiyenebda 1913 wels dabeWdili `qarTveli<br />
eris istoriis~ II wignSi.<br />
86