mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ...
mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ... mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ...
monografiuli naSromis `Zveli qarTuli mwerlobis kerebis~ I tomis pirveli nakveTi. wignSi, sxva mravalferovan masalasTan erTad warmodgenili iyo garejis qvabovan savaneebSi gadawerili xelnawerebisa da aq moRvawe mwignobar-kaligrafTa sakmaod vrceli CamonaTvali (menabde 1962: 273-319). CamonaTvalis bolos levan menabdes sqolioSi Catanili hqonda SeniSvnis teqsti, sadac zemoT ganxilul 1940 wlis statiaze dayrdno- biT, aRniSnavda, rom `g. feraZes venaSi unaxavs nikoloz nikrais mier 1160 wels garejSi gadawerili mozrdili krebuli~ (menabde 1962: 319). miuxedavad imisa, rom dasaxelebul wignSi sxva araferi iyo naTqvami Ven.4-is Sesaxeb, am cnobas mainc didi mniSvneloba hqonda qarTveli filologosebisa da istorikosebisaTvis. marTlac, levan menabdis naS- romi warmoadgenda saqarTveloSi dabeWdil pirvel wigns, romlis daxma- rebiTac farTo samecniero sazogadoebam garkveuli informacia miiRo aramxolod qveynis imdroindeli xelisuflebis mier Serisxuli emig- ranti mecnieris erT-erTi publikaciis Taobaze, aramed venis nacionalur biblioTekaSi daculi 1160 wlis garejuli krebulis Sesaxebac 25 . levan menabdis wignis gamocemidan daaxloebiT ori aTeuli wlis Semdeg Ven.4-iT sagangebod dainteresda qarTvel filologosTa erTi jgufi da ramdenime sxvadasxva xasiaTis naSromic miuZRvna garejul krebuls, ufro zustad ki, krebulSi warmodgenil `qebaÁ qebaTaÁs~ teqsts. am mxriv, pirveli rigSi, aRsaniSnavia xelnawerTa institutis mecnier TanamSromlis, profesor zurab sarjvelaZis mier 1983 wels, 25 sabWoTa saqarTvelos oficialuri xelisuflebis mxridan grigol feraZis samecniero moRvaweobisadmi ukiduresad agresiuli damokidebulebis ukeT warmosaCenad moviyvanT nawyvets istorikosi goCa saiTiZis statiidan `wm. mRvdelmowame arqimandriti grigol feraZe (cxovreba da moRvaweoba)~: `...mama grigols misma moRvaweobam saer- TaSoriso samecniero wreebSi udidesi avtoriteti mouxveWa. mis mravalmxriv saqmianobas ignorirebas mxolod sabWoTa sistema uwevda. aq, rogorc wesi, grigol feraZis naSromebis araTu dabeWdva, aramed sqolioSi damowmeba da, ubralod, saxelis xsenebac ki sastikad ikrZaleboda. sailustraciod erT magaliTs movitanT: `1937 wels, rodesac mTels msoflioSi farTod aRiniSneboda SoTa rusTavelis `vefxistyaosnis~ 750 wlis iubile, grigol feraZem am RirsSesaniSnav TariRs erTbaSad sami naSromi uZRvna, varSavaSi gamarTul saerTaSoriso konferenciaze moxsenebac waikiTxa. iubilesTan dakavSirebuli RonisZiebebi, rasakvirvelia, saqarTveloSic tardeboda, gamoicemoda samecniero krebulebi Tu wignebi, romelTagan erT-erTs savalalo bedi ewia: cnobili literatoris _ gaioz imedaSvilis wigni sabWoTa cenzuram akrZala mxolod da mxolod imitom, rom avtors sqolioSi miTiTebuli hqonda grigol feraZis naSromi SoTa rusTavelis Sesaxeb~ (saiTiZe 2003: 17). 24
krebul `mravalTavis~ X tomSi gamoqveynebuli statia `venaSi daculi `qebaÁ qebaTaÁs~ teqstisaTvis~ (sarjvelaZe 1983). statiis Sesaval nawilSi avtori Segvaxsenebs, rom gansaxilavi bibliuri wignis `qebaÁ qebaTaÁs~ teqsti daculia ramdenime qarTul xelnawerSi da iqve CamoTvlis am nusxebs: oSkis biblia (978 w.), mcxeTuri anu sulxan-saba orbelianis mier gadawerili biblia (XVII-XVIII ss.) da baqariseuli pirvelnabeWdi biblia (1743 w.). mkvlevris TqmiT, garda uSualod `qebaÁ qebaTaÁs~ teqstisa, cnobilia `qebaÁ qebaTaÁs Targmanebebi~, romlebic, Tavis mxriv, warmodgenilia Satberdis krebulsa (X s.) da xelnawerTa institutSi dacul or xelnawerSi _ A-55- sa (XII s.) da A-65-Si (1188-1210 ww.). dasasrul, avtori SeniSnavs, rom imave A-65-Si Setanilia Sesabamisi `Targmanebidan~ gamokrebili `qebaÁ qebaTaÁs~ teqstic (sarjvelaZe 1983: 75) 26 . amis Semdeg zurab sarjvelaZe pirdapir gadadis garejul krebulze da gvauwyebs, rom `qebaÁ qebaTaÁs~ sruli teqsti aris daculi avstriaSi, venis nacionaluri biblioTekis #4 qarTul xelnawerSi. es saintereso xelnaweri aRwera gr. feraZem (aq avtors mxedvelobaSi aqvs grigol feraZis 1940 wlis statia _ T. j.). am SemTxvevaSi usaTuod imsaxurebs 26 specialuri literaturis Tanaxmad, zurab sarjvelaZis mier CamoTvlil xelnawereb- Si Semonaxulia `qebaÁ qebaTaÁs~ xuTi gansxvavebuli redaqcia. aqedan, pirveli redaqcia daculia 978 wlis oSkis bibliaSi (Ath.1) (gigineiSvili ... 1989: 559-572; cagareli 1886: 17-56; kiknaZe 1965: 127-134; doCanaSvili 1985: 21-30; solomoni 1987: 164-174, 717). meore redaqcia warmodgenilia XI-XII saukuneebiT daTariRebul A-55-sa (bregaZe ... 1973: 147-153; kiknaZe 1965: 127-134; doCanaSvili 1985: 21-30) da sulxan-saba orbelianiseul bibliaSi (A- 51) (gigineiSvili ... 1989: 609-619; kiknaZe 1965: 133-134; doCanaSvili 1985: 21-31, 61-68), agreTve, XII saukunis grigol noselis TxzulebaTa krebulSi (A-108) (bregaZe ... 1976: 29, 33; kiknaZe 1965: 126), XVIII saukuneSi gadaweril Q-1052-sa (kiknaZe 1965: 126) da aTonis iverTa monastris kuTvnil erT-erT qarTul xelnawerSi (kiknaZe 1965: 126). `qebaÁ qebaTaÁs~ mesame redaqcia Setanilia 1188-1210 wlebis krebulSi _ igive A-65-Si (bregaZe ... 1973: 224-230; gigineiSvili ... 1989: 592-593; kiknaZe 1965: 133; doCanaSvili 1985: 21-30); xolo kidev erTi, rigiT meoTxe redaqcia ki _ qarTlis mefis baqaris (1717-1719 ss.) safasiT 1743 wels moskovSi dabeWdil bibliaSi (gigineiSvili ... 1989: 627-635; kiknaZe 1965: 133; doCanaSvili 1985: 21-30). calke msjelobis sagania `qebaÁ qebaTaÁs Targmanebis~ is teqsti, romelic, saTauris Tanaxmad, ipolite romaels miekuTvneba da romelic, Cvenamde sami xelnaweriT aris moRweuli. es nusxebia: X saukunis Satberdis krebuli (S-1141) (ipolite 1901: V-Áz; gigineiSvili ... 1979: 15-44, 249-268), XII-XIII saukuneebis ierusalimuri xelnaweri #39 (mari 1955: 81-82; gigineiSvili ... 1979: 32-36) da XVII-XVIII saukuneebiT daTariRebuli krebuli (A-165) (bregaZe ... 1976: 244-248; gigineiSvili ... 1979: 32-36). am TxzulebaSi ganmartebuli `qebaÁ qebaTaÁs~ teqsti, zurab sarjvelaZis jerjerobiT gamouqveynebeli naSromis Tanaxmad, ar miekuTvneba zemoT CamoTvlili oTxi redaqciidan arc erTs da maTgan gansxvavebul mexuTe redaqcias qmnis (informaciis mowodebisaTvis madlobas movaxsenebT mkvlevris qaliSvils, Tbilisis saxelmwifo universitetis mecnier TanamSromels, filologos sofio sarjvelaZes). 25
- Page 1 and 2: ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilis
- Page 3 and 4: sakvlevi problemis aqtualoba. S e s
- Page 5 and 6: #2 xelnaweri, igive Ven.2. warmoadg
- Page 7 and 8: 1. akademiuri saxiT davadginoT, saT
- Page 9 and 10: cnobebi da miRebuli daskvnebis safu
- Page 11 and 12: maTSina vnaxeT Rirssaxsovari, gamov
- Page 13 and 14: minaweria gamoyofili; imavdroulad,
- Page 15 and 16: uwodeben. CemTvis mxolod Svidi aseT
- Page 17 and 18: [da Sav nikrasa) SromisaTÂs kurTxe
- Page 19 and 20: xelnaweris `zanduks~ axasiaTebs: `p
- Page 21 and 22: 11. 292v-303r. `cxorebaÁ wmidisa d
- Page 23: orive minaweri cxadyofs, rom XVIII
- Page 27 and 28: 3. `minaweri (igulisxmeba 266r-ze n
- Page 29 and 30: maTSi saerTo wyarodan momdinare nak
- Page 31 and 32: mciretaniani wigni `sinas mTidan gr
- Page 33 and 34: publikaciis momdevno nawilSi qeTeva
- Page 35 and 36: amrigad, qeTevan asaTianma sagrZnob
- Page 37 and 38: qarTul xelnawerebsa Tu ZvelnabeWd w
- Page 39 and 40: dainteresda aq daculi egzetikuri Tx
- Page 41 and 42: wevrebs. mkvlevris TqmiT, sinas mTi
- Page 43 and 44: SeCuenebaÁ~)~ (jojua 2003b) da 3.
- Page 45 and 46: $2. garejuli krebulis (Ven.4) aRwer
- Page 47 and 48: (1rv) msgavsad (ix.: zemoT), agreTv
- Page 49 and 50: `zandukSi~ CamoTvlili Txzulebebi ga
- Page 51 and 52: erTgvarad gansxvavebuli xasiaTis te
- Page 53 and 54: ac Seexeba Ven.4-Si Setanil danarCe
- Page 55 and 56: qarTuli mwerlobidan kargad cnobil i
- Page 57 and 58: savaneSi (`kedelsa (?)~), romlsac s
- Page 59 and 60: Tu katalogebs da metad saintereso S
- Page 61 and 62: sityva gadaxlarTuli sazedao asoebiT
- Page 63 and 64: xmarebisaTvis gamousadegari yofila.
- Page 65 and 66: 1955: 79-81), `Tvenis~ erT-erTi nus
- Page 67 and 68: swavlanis~ kolofonic: `movacxovele
- Page 69 and 70: davubrundeT barnaba Tbilels, romelm
- Page 71 and 72: vlase urbnelis mier garejuli krebul
- Page 73 and 74: tiSendorfiseul nusxaSi. am nusxis #
krebul `mravalTavis~ X tomSi gamoqveynebuli statia `venaSi daculi<br />
`qebaÁ qebaTaÁs~ teqstisaTvis~ (sarjvelaZe 1983).<br />
statiis Sesaval nawilSi avtori Segvaxsenebs, rom gansaxilavi<br />
bibliuri wignis `qebaÁ qebaTaÁs~ teqsti daculia ramdenime qarTul<br />
xelnawerSi da iqve CamoTvlis am nusxebs: oSkis biblia (978 w.), mcxeTuri<br />
anu sulxan-saba orbelianis mier gadawerili biblia (XVII-XVIII ss.) da<br />
baqariseuli pirvelnabeWdi biblia (1743 w.). mkvlevris TqmiT, garda<br />
uSualod `qebaÁ qebaTaÁs~ teqstisa, cnobilia `qebaÁ qebaTaÁs<br />
Targmanebebi~, romlebic, Tavis mxriv, warmodgenilia Satberdis<br />
krebulsa (X s.) da xelnawerTa institutSi dacul or xelnawerSi _ A-55-<br />
sa (XII s.) da A-65-Si (1188-1210 ww.). dasasrul, avtori SeniSnavs, rom imave<br />
A-65-Si Setanilia Sesaba<strong>misi</strong> `Targmanebidan~ gamokrebili `qebaÁ<br />
qebaTaÁs~ teqstic (sarjvelaZe 1983: 75) 26 .<br />
amis Semdeg zurab sarjvelaZe pirdapir gadadis garejul krebulze<br />
da gvauwyebs, rom `qebaÁ qebaTaÁs~ sruli teqsti aris daculi avstriaSi,<br />
venis nacionaluri biblioTekis #4 qarTul xelnawerSi. es saintereso<br />
xelnaweri aRwera gr. feraZem (aq avtors mxedvelobaSi aqvs grigol<br />
feraZis 1940 wlis statia _ T. j.). am SemTxvevaSi usaTuod imsaxurebs<br />
26 specialuri literaturis Tanaxmad, zurab sarjvelaZis mier CamoTvlil xelnawereb-<br />
Si Semonaxulia `qebaÁ qebaTaÁs~ xuTi gansxvavebuli redaqcia. aqedan, pirveli redaqcia<br />
daculia 978 wlis oSkis bibliaSi (Ath.1) (gigineiSvili ... 1989: 559-572; cagareli<br />
1886: 17-56; kiknaZe 1965: 127-134; doCanaSvili 1985: 21-30; solomoni 1987: 164-174, 717). meore<br />
redaqcia warmodgenilia XI-XII saukuneebiT daTariRebul A-55-sa (bregaZe ... 1973: 147-153;<br />
kiknaZe 1965: 127-134; doCanaSvili 1985: 21-30) da sulxan-saba orbelianiseul bibliaSi (A-<br />
51) (gigineiSvili ... 1989: 609-619; kiknaZe 1965: 133-134; doCanaSvili 1985: 21-31, 61-68),<br />
agreTve, XII saukunis grigol noselis TxzulebaTa krebulSi (A-108) (bregaZe ... 1976:<br />
29, 33; kiknaZe 1965: 126), XVIII saukuneSi gadaweril Q-1052-sa (kiknaZe 1965: 126) da aTonis<br />
iverTa monastris kuTvnil erT-erT qarTul xelnawerSi (kiknaZe 1965: 126). `qebaÁ<br />
qebaTaÁs~ mesame redaqcia Setanilia 1188-1210 wlebis krebulSi _ igive A-65-Si (bregaZe<br />
... 1973: 224-230; gigineiSvili ... 1989: 592-593; kiknaZe 1965: 133; doCanaSvili 1985: 21-30);<br />
xolo kidev erTi, rigiT meoTxe redaqcia ki _ qarTlis mefis baqaris (1717-1719 ss.)<br />
safasiT 1743 wels moskovSi dabeWdil bibliaSi (gigineiSvili ... 1989: 627-635; kiknaZe<br />
1965: 133; doCanaSvili 1985: 21-30). calke msjelobis sagania `qebaÁ qebaTaÁs Targmanebis~<br />
is teqsti, romelic, saTauris Tanaxmad, ipolite romaels miekuTvneba da romelic,<br />
Cvenamde sami xelnaweriT aris moRweuli. es nusxebia: X saukunis Satberdis krebuli<br />
(S-1141) (ipolite 1901: V-Áz; gigineiSvili ... 1979: 15-44, 249-268), XII-XIII saukuneebis<br />
ierusalimuri xelnaweri #39 (mari 1955: 81-82; gigineiSvili ... 1979: 32-36) da XVII-XVIII<br />
saukuneebiT daTariRebuli krebuli (A-165) (bregaZe ... 1976: 244-248; gigineiSvili ... 1979:<br />
32-36). am TxzulebaSi ganmartebuli `qebaÁ qebaTaÁs~ teqsti, zurab sarjvelaZis<br />
jerjerobiT gamouqveynebeli naSromis Tanaxmad, ar miekuTvneba zemoT CamoTvlili<br />
oTxi redaqciidan arc erTs da maTgan gansxvavebul mexuTe redaqcias qmnis<br />
(informaciis mowodebisaTvis madlobas movaxsenebT mkvlevris qaliSvils, Tbilisis<br />
saxelmwifo universitetis mecnier TanamSromels, filologos sofio sarjvelaZes).<br />
25