mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ...
mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ... mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ...
eklesiaSi anu qarTlis sapatriarqoSi erT-erTi monastris winamZRvrisa Tu moZRvris wodeba etarebina. Sesabamisad, luka moqvelis oZrxis mo- nastris winamZRvrad Tu moZRvrad miCneva, am mxrivac, raime myar safuZvelsaa moklebuli. yovelive zemoTqmulis Semdeg gadavdivarT momdevno savaraudo versiaze da vsvamT kiTxvas _ xom ar aRniSnavda Ven.4-is minawerebSi dadasturebuli leqsikuri erTeulebi _ `oZÃeli~ da `oZrÃeleli~ luka moqvelis gvars da imavdroulad, mis naTesaur kavSirs cixe-qalaqi oZrxis mflobelTa anu oZrxelTa feodalur saxlTan? amgvar daSvebaSi ucnauri da miuRebeli, erTi SexedviT, araferia. kolofonebis teqstSi aRniSnulia maTi damweris saxeli (luka), gvari (oZrxeli||oZrxeleli) da sasuliero wodeba (moqveli). marTlac, CvenTvis cnobilia sxva moqvel episkoposTa minawerebi, sadac am mRvdelmTavarTa saxelisa da saepiskoposo wodebis garda, moxseniebulia maTi gvaric: `sulsa moq[ve]l mTavar ebikopossa [!] CxetiZesa filipessa S(eundv)nes R(merTma)n, a(mi)n~ (qaragmis gaxsna Cvenia _ T. j.) (bregaZe ... 1959a: 315); `ufalo iesu qriste, RmerTo, adide orTave cxorebaTa madidebeli Seni moqvel mTavarebiskoposi efTÂmi sayvarelis- Ze~ (metreveli ... 1957: 52) da sxv. Sesabamisad, TiTqos araferi gviSlis xels, davaskvnaT, rom garejuli krebulis minawerebSi dadasturebuli formebi `oZÃeli~ da `oZrÃeleli~ luka moqvelis aRniSnavda gvars. meore mxriv, amgvar daSvebas, praqtikulad, gamoricxavs erTi metad mniSvnelovani garemoeba _ saistorio wyaroebisaTvis ucnobia cixe-qalaq oZrxis mflobeliTa feodaluri saxli, romlis wevrebic oZrxelis gvars atarebdnen (berZeniSvili 2002). aRniSnulidan gamomdinare, savsebiT cxadi xdeba, rom formebis: `oZÃelisa~ da `oZrÃelelis~ luka moqvelis gvarad miCneva metismetad hipoTetur daSvebas warmoadgens da am versiis gaziareba raime damatebiTi argumentaciis gareSe yovlad SeuZlebelia. amrigad, zemoT daSvebuli sami savaraudo versiidan mxolod erTi, rigiT mesame hipoTeza gvrCeba, romlis Tanaxmadac leqsikuri erTeulebi 112
_ `oZÃeli~ da `oZrÃeleli~ aRniSnavda luka moqvelis sadaurobas, ufro zustad ki, mis warmomavlobas cixe-qalaqi oZrxedan. swored am, mesame versiis sasargeblod metyvelebs garejuli krebulis minawerebsa da vanis qvabebis savedrebelSi dadasturebuli erTi mniSvnelovani garemoeba. kerZod, Cven zemoT vnaxeT, rom luka moqveli Ven.4-is II kolofonis teqstSi sakuTar Tavs `oZÃels~ uwodebda, xolo amave xelnaweris IV minawersa da vanis qvabebis savedrebelSi anu TiTqmis identur konteqstSi, sakuTar Tavs `oZrÃelelad~ moixseniebda. garejuli krebulis II minaweri: `codvili moquli oZÃeli luka geved- rebiT~; Ven.4-is IV kolofoni: `moqulsa oZrÃelelsa lukas RmerTman Se- undvnes~; vanis qvabebis warwera: `q. friad codvilsa oZrÃelelsa, dekanozis Svilsa lukas Seundven RmerTman...~. aRniSnul faqts, ufro zustad ki, leqsikur erTeulebs `oZrxelsa~ da `oZrÃelels~ yuradReba sagangebod miaqcia devi berZeniSvilma. misi dakvirvebiT, forma `oZrxeli~||`ocxeli~ warmomdgaria `oZrxedan~, maSin, roca forma `oZrÃeleli~ nawarmoebi unda iyos `oZrÃevidan~ (berZeni- Svili 2002: 10). Tu devi berZeniSvilis dakvirveba sworia, rac marTlac ase Cans, maSin gamodis, rom Ven.4-is kolofonebSi dadasturebuli leqsikuri erTeulebi _ `oZÃeli~ da `oZrÃeleli~, rogorc formoblivi, ise Sinaarsoblivi TvalsazrisiT, sakmaod gansxvavdebian erTmaneTisagan. kerZod, forma `oZrÃeleli~ warmomdgaria sakmaod vrceli istoriul- geografiuli qveynis _ oZrxevis anu oZrxis xevis saxelwodebidan da aRniSnavs ama Tu im piris Temobriv kuTvnilebas oZrxis xevisadmi. rac Seexeba forma `oZÃels~, is nawarmoebia oZrxis xevis erT-erTi punqtis, cixe-qalaqi oZrxis saxelwodebidan da miuTiTebs, rom esa Tu is piri warmomavlobiT konkretulad cixe-qalaqi oZrxedan iyo. Tu Cveni es dakvirveba sworia, maSin irkveva, rom luka moqveli Tavdapirvelad oZrxis xevSi, igive, oZrxevSi, konkretulad ki, am sakmaod vrceli istoriul-geografiuli qveynis administraciul centrSi _ cixe- qalaq oZrxeSi cxovrobda (Sdr.: berZeniSvili 2002). Sesabamisad, cxadi xdeba isic, rom luka moqveli garejuli krebulis IV minawersa da vanis qvabebis savedrebelSi aqcents akeTebda 113
- Page 61 and 62: sityva gadaxlarTuli sazedao asoebiT
- Page 63 and 64: xmarebisaTvis gamousadegari yofila.
- Page 65 and 66: 1955: 79-81), `Tvenis~ erT-erTi nus
- Page 67 and 68: swavlanis~ kolofonic: `movacxovele
- Page 69 and 70: davubrundeT barnaba Tbilels, romelm
- Page 71 and 72: vlase urbnelis mier garejuli krebul
- Page 73 and 74: tiSendorfiseul nusxaSi. am nusxis #
- Page 75 and 76: ogorc aRniSnuli minaweridan irkveva
- Page 77 and 78: Cven zemoT aRvniSneT, rom ioseb xun
- Page 79 and 80: esarion qiotiSvilis biografiis Sesa
- Page 81 and 82: avtori sakmaod sainteresod aRgviwer
- Page 83 and 84: warmoadgina metnaklebad sruli aRwer
- Page 85 and 86: Tavi II. garejuli krebulis (Ven.4)
- Page 87 and 88: giorgi III-is zeobis me-12 indiktio
- Page 89 and 90: Zliv warvides, dakodil-Camogdebuli.
- Page 91 and 92: aq kidev erTxel gavimeorebT, rom am
- Page 93 and 94: sakiTxebi, aq aRarafers vityviT mis
- Page 95 and 96: amrigad, xelT gvaqvs kidev erTi sai
- Page 97 and 98: me-5 weli ukve dawyebuli yofila da
- Page 99 and 100: q. qristes m{i}erno Zmano, dano, y{
- Page 101 and 102: sad da romel savaneSi iyo daculi ga
- Page 103 and 104: omlis moRvaweobac, misive minawereb
- Page 105 and 106: mimarTulebiT muSaoba sakmaod Sedegi
- Page 107 and 108: Cven zemoT aRvniSneT, rom Ven.4-is
- Page 109 and 110: dekanozi, aramed misi vaJi luka: `q
- Page 111: ulis, ninowmindeli episkopozis gare
- Page 115 and 116: I kolofonis dasawyisSi, trafaretuli
- Page 117 and 118: 1363 wliT aris daTariRebuli (jojua
- Page 119 and 120: imave sumbatis Tanaxmad, mogvianebi
- Page 121 and 122: SoSiaSvili 1997a; baxtaZe 2003: 265
- Page 123 and 124: saaRape Canaweris teqstSi: `[Tuesa
- Page 125 and 126: aze migvaniSneben aRniSnuli faqtebi
- Page 127 and 128: sakmaod saintereso Strixs matebs ci
- Page 129 and 130: $4. afxazeTis kaTolikosis barTlomes
- Page 131 and 132: aRniSnavs da masTan raime mxriv dak
- Page 133 and 134: `awe, qrisTes (sic) mier kurTxeviT
- Page 135 and 136: wmida miwaze umogzauria, erT-erT qa
- Page 137 and 138: debodnen (lominaZe 1980: 317-318.).
- Page 139 and 140: 1982: 301; beraZe 1999a: 148) da ro
- Page 141 and 142: mdgomareoba kidev ufro unda damZime
- Page 143 and 144: samefo-samTavroebad daSla iuridiula
- Page 145 and 146: gamoCndebodnen mdinaris bolo sanaos
- Page 147 and 148: am mxriv, Zalze mravlismTqmelia is
- Page 149 and 150: dros wmida miwaze imogzaura da erT-
- Page 151 and 152: II. Sesrulebulia 265r-s qveda aSiaz
- Page 153 and 154: saukuneebis saqarTveloSi, suzerenis
- Page 155 and 156: TinaTin-yofili ninos cxovreba-moRva
- Page 157 and 158: da saeroni qarTvelni, imerelni da k
- Page 159 and 160: q. ianvars ia (12) alxazas ÃeliT m
- Page 161 and 162: Semonazvnebuli batoniSvilis ZiriTad
_ `oZÃeli~ da `oZrÃeleli~ aRniSnavda luka moqvelis sadaurobas, ufro<br />
zustad ki, mis warmomavlobas cixe-qalaqi oZrxedan.<br />
swored am, mesame versiis sasargeblod metyvelebs garejuli<br />
krebulis minawerebsa da vanis qvabebis savedrebelSi dadasturebuli<br />
erTi mniSvnelovani garemoeba. kerZod, Cven zemoT vnaxeT, rom luka<br />
moqveli Ven.4-is II kolofonis teqstSi sakuTar Tavs `oZÃels~ uwodebda,<br />
xolo amave <strong>xelnaweris</strong> IV minawersa da vanis qvabebis savedrebelSi anu<br />
TiTqmis identur konteqstSi, sakuTar Tavs `oZrÃelelad~ moixseniebda.<br />
garejuli krebulis II minaweri: `codvili moquli oZÃeli luka geved-<br />
rebiT~; Ven.4-is IV kolofoni: `moqulsa oZrÃelelsa lukas RmerTman Se-<br />
undvnes~; vanis qvabebis warwera: `q. friad codvilsa oZrÃelelsa,<br />
dekanozis Svilsa lukas Seundven RmerTman...~.<br />
aRniSnul faqts, ufro zustad ki, leqsikur erTeulebs `oZrxelsa~<br />
da `oZrÃelels~ yuradReba sagangebod miaqcia devi berZeniSvilma. <strong>misi</strong><br />
dakvirvebiT, forma `oZrxeli~||`ocxeli~ warmomdgaria `oZrxedan~, maSin,<br />
roca forma `oZrÃeleli~ nawarmoebi unda iyos `oZrÃevidan~ (berZeni-<br />
Svili 2002: 10).<br />
Tu devi berZeniSvilis dakvirveba sworia, rac marTlac ase Cans,<br />
maSin gamodis, rom Ven.4-is kolofonebSi dadasturebuli leqsikuri<br />
erTeulebi _ `oZÃeli~ da `oZrÃeleli~, rogorc formoblivi, ise<br />
Sinaarsoblivi TvalsazrisiT, sakmaod gansxvavdebian erTmaneTisagan.<br />
kerZod, forma `oZrÃeleli~ warmomdgaria sakmaod vrceli istoriul-<br />
geografiuli qveynis _ oZrxevis anu oZrxis xevis saxelwodebidan da<br />
aRniSnavs ama Tu im piris Temobriv kuTvnilebas oZrxis xevisadmi. rac<br />
Seexeba forma `oZÃels~, is nawarmoebia oZrxis xevis erT-erTi punqtis,<br />
cixe-qalaqi oZrxis saxelwodebidan da miuTiTebs, rom esa Tu is piri<br />
warmomavlobiT konkretulad cixe-qalaqi oZrxedan iyo.<br />
Tu Cveni es dakvirveba sworia, maSin irkveva, rom luka moqveli<br />
Tavdapirvelad oZrxis xevSi, igive, oZrxevSi, konkretulad ki, am sakmaod<br />
vrceli istoriul-geografiuli qveynis administraciul centrSi _ cixe-<br />
qalaq oZrxeSi cxovrobda (Sdr.: berZeniSvili 2002).<br />
Sesabamisad, cxadi xdeba isic, rom luka moqveli garejuli<br />
krebulis IV minawersa da vanis qvabebis savedrebelSi aqcents akeTebda<br />
113