mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ...

mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ... mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ...

26.07.2013 Views

Cveni mosazrebis marTebulobas adasturebs kidev erTi garemoeba. luka moqvelis minawerSi naxsenebi fraza _ `Zmano da dano~, Zalzed gav- rcelebuli da praqtikulad, trafaretuli gamonaTqvamis saxiT gvxvdeba ierusalimis jvris qarTvelTa monastris saaRape wignis CanawerebSi: `...gaviCineT juarisa mamaman ioane moZRuarman da kandelakman da aRdgo- mel(a)man da srulad saR(m)aToman krebulman ZmaTa da daTa: saxarebasa da sÂnaqsarsa zeda dalocva~ (metreveli 1962: 76); `Cuen, juarelTa ZmaTa da daÁTa da sruliad saR(mr)T(o)man krebulman, davdeviT ese wigni...~ (metreveli 1962: 77); `patronsa qaixosros Seundvnes RmerTman, ZmaTa da daÁTaÁca mravali moguces calke...~ (metreveli 1962: 77) da sxv. amrigad, vfiqrobT, danamdvilebiT SeiZleba iTqvas, rom 1363 wels, roca luka moqvelma Ven.4 moixila, garejuli krebuli ukve wmida miwaze iyo daculi da erT-erT adgilobriv qarTul eklesiasa Tu monasterSi inaxeboda. miRebuli daskvna, pirvel rigSi, Ven.4-is kodikologiisaTvis aris mniSvnelovani. marTlac, winamdebare naSromis I TavSi mxolod imis dadgena SevZeliT, rom garejuli krebuli wmida miwaze XV saukunis II naxevris winare xanebSi iyo gadatanili. luka moqvelis kolofonebi gar- kveulwilad azusteben am TariRs da gvauwyeben, rom Ven.4 1363 wels ukve ierusalimis erT-erT qarTul savaneSi iyo daculi. amgvarad, dgindeba, rom 1160 wlis garejuli krebuli saqarTvelodan wmida miwaze gadatanili iyo ara XV saukunis II naxevarSi, aramed gacilebiT ufro adre, 1363 wlis winare xanebSi. luka moqvelis minawerebs didi mniSvneloba aqvs moqvis saepis- koposos istoriisaTvisac. daviwyoT imiT, rom Ven.4-is kolofonebSi mox- seniebuli luka moqvelis saxeli specialuri literaturisaTvis sru- lebiT ucnobia. igi Seyvanili ar aris moqvis episkoposTa arc lia axa- laZis (axalaZe 1998: 73-75), arc beJan xoravas (xorava 1998: 1998. 48-52) da arc giorgi kalandias (kalandia 2002: 208-215) mier Sedgenil qronolo- giur rigebSi. garejuli krebulis 1363 wlis kolofonebi erTgvarad avseben am xarvezs da warmogvidgenen aqamde ucnob mRvdelmTavars _ luka moqvels, 102

omlis moRvaweobac, misive minawerebis TariRidan (1363 w.) gamomdinare, daaxloebiT XIV saukunis 60-iani wlebiT unda ganisazRvros 86 . garda amisa, Ven.4-is kolofonebi Zvirfas cnobebs gvawvdian moqvis saepiskopososa da ierusalimis qarTuli koloniis urTierTobebis Sesa- xebac. rogorc garejuli krebulis minawerebidan irkveva, 1363 wels erT- erTma moqvelma mRvdelmTavarma lukam wmida miwaze imogzaura. man erT- erT adgilobriv, savaraudod, qarTul savaneSi saRmrTo liturgia aRas- rula da vinme mitropolits Jami uwira. wmida miwaze yofnis dros luka moqveli sagangebod gaecno adgilobrivi qarTuli koloniis kuTvnil xelnawerebs da erT-erTi maTganis, 1160 wlis garejuli krebulis aSiebze sakuTari xeliT Seasrula xuTi mxedruli minaweris teqsti 87 . 86 aq usaTuod unda SevexoT kidev erTi ucnobi moqveli episkoposis sakiTxs. samecniero wreebisaTvis kargad aris cnobili 1300 wlis moqvis oTxTavi, romlis minawerebSic moxseniebulia oTxi moqveli mRvdelmTavari _ danieli, abrahami, ambria da filipe: 1. `d[a]n[ie]l moq[ue]l mTavarebiskopozi~; 2. `moqvisaÁ R(mr)TismSobelo! Seiwyale suli Tq(ue)n win mdegisaÁ moqvel mTavar ebiskopozisaÁ abrahamisaÁ, a(mi)n~ (qaragmis gaxsna Cvenia _ T. j.); 3. `mTavar ebiskozsa [!] moqvelsa ambr(i)as S(eundv)n(e)s R(merTma)n, a(mi)n~ (qaragmis gaxsna Cvenia _ T. j.); da 4. `sulsa moq[ve]l mTavar ebikopossa [!] CxetiZesa filipessa S(eundv)nes R(merTma)n, a(mi)n~ (qaragmis gaxsna Cvenia _ T. j.) (bregaZe ... 1959a: 314-315). amaTgan, moqvel episkoposTa qronologiur rigebSi Seyvanilia mxolod sami episkoposi: danieli, abrahami da filipe (axalaZe 1998: 73-75; xorava 1998: 48-52; kalandia 2002: 208-215). rac Seexeba meoTxe mRvdelmTavars _ ambrias, mas mkvlevrebi ratomRac saerTod uvlian gverds. aseTi damokidebuleba, Tavis mxriv, mxolod imiT SeiZleba iyos gamowveuli, rom qronologiuri rigebis Semdgenlebma, romlebic SesaniSnavad icnoben moqvis oTxTavis kolofonebs, abrahami da ambria erTi da imave pirad miiCnies, rac, rasakvirvelia, Secdomaa. daviwyoT imiT, rom bibliuri wignebis Tanaxmad, abrahami||abraami (Sesaqme 26,3; 32,9; isu naves Ze 24,3; esaia 51,2; maTe 3,9; luka 3,8; ioane 8,39; 8,56; saqme mociqulTa 7,2; romaelTa 4,1; 4,12; 4,16) da ambria (III mefeTa 16,16; 16,21; 16,25; 16,30; III mefeTa 8,26; malaqia winaswarmetyveli 6,16) srulebiT sxvadasxva saxelebia. metic, bibliur paralelebs rom davaneboT Tavi, abrahamisa da ambrias sxvadasxvaoba moqvis oTxTavis kolofonebidanac naTlad Cans. aq pirveli saxeli gadmocemulia, rogorc: `abrahami~, xolo meore saxeli,rogorc: `ambr(i)a~ (bregaZe ... 1959a: 314-315). garda amisa, gasaTvaliswinebelia isic, rom ambrias minaweri ufro naklebkaligrafiuli xeliT aris Sesrulebuli, vidre _ abrahamisa (bregaZe ... 1959a: 315), rac, Tavis mxriv, swored imaze miuTiTebs, rom gansaxilavi kolofonebis damweri sxvadasxva piri iyo. es garemoeba ki kidev ufro naklebsarwmunos xdis abrahamisa da ambrias gaigivebas. aqedan gamomdinare, vfiqrobT, rom aRniSnuli xarvezi usaTuod unda gaswordes da moqvel mRvdelmTavarTa rigs, luka oZrxelis garda, daematos kidev erTi piri _ mTavarepiskoposi ambria. calke saubris Temaa ambria moqvelis moRvaweobis qronologia. Cveni dakvirvebiT, am sakiTxis garkveva Sesabamisi kolofonis paleografiuli monacemebis Seswavlis safuZvelze unda moxdes, es ki, scildeba Cveni amJamindeli interesebis farglebs. 87 aqve SevniSnavT, rom moqveli lukas piligrimobis faqti sxva mxrivac aris aRsaniSnavi. kerZod, luka aris pirveli da, jerjerobiT, erTaderTi episkoposi CvenTvis cnobil moqvel mRvdelmTavrebs Soris, visac raime saxis kavSiri hqonda wmida miwaze moRvawe qarTul koloniasTan. 103

omlis moRvaweobac, <strong>misi</strong>ve minawerebis TariRidan (1363 w.) gamomdinare,<br />

daaxloebiT XIV saukunis 60-iani wlebiT unda ganisazRvros 86 .<br />

garda amisa, Ven.4-is kolofonebi Zvirfas cnobebs gvawvdian moqvis<br />

saepiskopososa da ierusalimis qarTuli koloniis urTierTobebis Sesa-<br />

xebac. rogorc garejuli krebulis minawerebidan irkveva, 1363 wels erT-<br />

erTma moqvelma mRvdelmTavarma lukam wmida miwaze imogzaura. man erT-<br />

erT adgilobriv, savaraudod, qarTul savaneSi saRmrTo liturgia aRas-<br />

rula da vinme mitropolits Jami uwira. wmida miwaze yofnis dros luka<br />

moqveli sagangebod gaecno adgilobrivi qarTuli koloniis kuTvnil<br />

xelnawerebs da erT-erTi maTganis, 1160 wlis garejuli krebulis<br />

aSiebze sakuTari xeliT Seasrula xuTi mxedruli minaweris teqsti 87 .<br />

86 aq usaTuod unda SevexoT kidev erTi ucnobi moqveli episkoposis sakiTxs. samecniero<br />

wreebisaTvis kargad aris cnobili 1300 wlis moqvis oTxTavi, romlis minawerebSic<br />

moxseniebulia oTxi moqveli mRvdelmTavari _ danieli, abrahami, ambria da filipe: 1.<br />

`d[a]n[ie]l moq[ue]l mTavarebiskopozi~; 2. `moqvisaÁ R(mr)TismSobelo! Seiwyale suli<br />

Tq(ue)n win mdegisaÁ moqvel mTavar ebiskopozisaÁ abrahamisaÁ, a(mi)n~ (qaragmis gaxsna<br />

Cvenia _ T. j.); 3. `mTavar ebiskozsa [!] moqvelsa ambr(i)as S(eundv)n(e)s R(merTma)n, a(mi)n~<br />

(qaragmis gaxsna Cvenia _ T. j.); da 4. `sulsa moq[ve]l mTavar ebikopossa [!] CxetiZesa<br />

filipessa S(eundv)nes R(merTma)n, a(mi)n~ (qaragmis gaxsna Cvenia _ T. j.) (bregaZe ... 1959a:<br />

314-315). amaTgan, moqvel episkoposTa qronologiur rigebSi Seyvanilia mxolod sami<br />

episkoposi: danieli, abrahami da filipe (axalaZe 1998: 73-75; xorava 1998: 48-52; kalandia<br />

2002: 208-215). rac Seexeba meoTxe mRvdelmTavars _ ambrias, mas mkvlevrebi ratomRac<br />

saerTod uvlian gverds. aseTi damokidebuleba, Tavis mxriv, mxolod imiT SeiZleba<br />

iyos gamowveuli, rom qronologiuri rigebis Semdgenlebma, romlebic SesaniSnavad<br />

icnoben moqvis oTxTavis kolofonebs, abrahami da ambria erTi da imave pirad miiCnies,<br />

rac, rasakvirvelia, Secdomaa. daviwyoT imiT, rom bibliuri wignebis Tanaxmad, abrahami||abraami<br />

(Sesaqme 26,3; 32,9; isu naves Ze 24,3; esaia 51,2; maTe 3,9; luka 3,8; ioane 8,39; 8,56;<br />

saqme mociqulTa 7,2; romaelTa 4,1; 4,12; 4,16) da ambria (III mefeTa 16,16; 16,21; 16,25; 16,30;<br />

III mefeTa 8,26; malaqia winaswarmetyveli 6,16) srulebiT sxvadasxva saxelebia. metic,<br />

bibliur paralelebs rom davaneboT Tavi, abrahamisa da ambrias sxvadasxvaoba moqvis<br />

oTxTavis kolofonebidanac naTlad Cans. aq pirveli saxeli gadmocemulia, rogorc:<br />

`abrahami~, xolo meore saxeli,rogorc: `ambr(i)a~ (bregaZe ... 1959a: 314-315). garda amisa,<br />

gasaTvaliswinebelia isic, rom ambrias minaweri ufro naklebkaligrafiuli xeliT<br />

aris Sesrulebuli, vidre _ abrahamisa (bregaZe ... 1959a: 315), rac, Tavis mxriv, swored<br />

imaze miuTiTebs, rom gansaxilavi kolofonebis damweri sxvadasxva piri iyo. es<br />

garemoeba ki kidev ufro naklebsarwmunos xdis abrahamisa da ambrias gaigivebas. aqedan<br />

gamomdinare, vfiqrobT, rom aRniSnuli xarvezi usaTuod unda gaswordes da<br />

moqvel mRvdelmTavarTa rigs, luka oZrxelis garda, daematos kidev erTi piri _ mTavarepiskoposi<br />

ambria. calke saubris Temaa ambria moqvelis moRvaweobis qronologia.<br />

Cveni dakvirvebiT, am sakiTxis garkveva Sesaba<strong>misi</strong> kolofonis paleografiuli<br />

monacemebis Seswavlis safuZvelze unda moxdes, es ki, scildeba Cveni amJamindeli<br />

interesebis farglebs.<br />

87 aqve SevniSnavT, rom moqveli lukas piligrimobis faqti sxva mxrivac aris<br />

aRsaniSnavi. kerZod, luka aris pirveli da, jerjerobiT, erTaderTi episkoposi<br />

CvenTvis cnobil moqvel mRvdelmTavrebs Soris, visac raime saxis kavSiri hqonda<br />

wmida miwaze moRvawe qarTul koloniasTan.<br />

103

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!