mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ...
mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ... mama grigoli xelnaweris aRwerilobas misi garegnuli mxaris ...
Cveni mosazrebis marTebulobas adasturebs kidev erTi garemoeba. luka moqvelis minawerSi naxsenebi fraza _ `Zmano da dano~, Zalzed gav- rcelebuli da praqtikulad, trafaretuli gamonaTqvamis saxiT gvxvdeba ierusalimis jvris qarTvelTa monastris saaRape wignis CanawerebSi: `...gaviCineT juarisa mamaman ioane moZRuarman da kandelakman da aRdgo- mel(a)man da srulad saR(m)aToman krebulman ZmaTa da daTa: saxarebasa da sÂnaqsarsa zeda dalocva~ (metreveli 1962: 76); `Cuen, juarelTa ZmaTa da daÁTa da sruliad saR(mr)T(o)man krebulman, davdeviT ese wigni...~ (metreveli 1962: 77); `patronsa qaixosros Seundvnes RmerTman, ZmaTa da daÁTaÁca mravali moguces calke...~ (metreveli 1962: 77) da sxv. amrigad, vfiqrobT, danamdvilebiT SeiZleba iTqvas, rom 1363 wels, roca luka moqvelma Ven.4 moixila, garejuli krebuli ukve wmida miwaze iyo daculi da erT-erT adgilobriv qarTul eklesiasa Tu monasterSi inaxeboda. miRebuli daskvna, pirvel rigSi, Ven.4-is kodikologiisaTvis aris mniSvnelovani. marTlac, winamdebare naSromis I TavSi mxolod imis dadgena SevZeliT, rom garejuli krebuli wmida miwaze XV saukunis II naxevris winare xanebSi iyo gadatanili. luka moqvelis kolofonebi gar- kveulwilad azusteben am TariRs da gvauwyeben, rom Ven.4 1363 wels ukve ierusalimis erT-erT qarTul savaneSi iyo daculi. amgvarad, dgindeba, rom 1160 wlis garejuli krebuli saqarTvelodan wmida miwaze gadatanili iyo ara XV saukunis II naxevarSi, aramed gacilebiT ufro adre, 1363 wlis winare xanebSi. luka moqvelis minawerebs didi mniSvneloba aqvs moqvis saepis- koposos istoriisaTvisac. daviwyoT imiT, rom Ven.4-is kolofonebSi mox- seniebuli luka moqvelis saxeli specialuri literaturisaTvis sru- lebiT ucnobia. igi Seyvanili ar aris moqvis episkoposTa arc lia axa- laZis (axalaZe 1998: 73-75), arc beJan xoravas (xorava 1998: 1998. 48-52) da arc giorgi kalandias (kalandia 2002: 208-215) mier Sedgenil qronolo- giur rigebSi. garejuli krebulis 1363 wlis kolofonebi erTgvarad avseben am xarvezs da warmogvidgenen aqamde ucnob mRvdelmTavars _ luka moqvels, 102
omlis moRvaweobac, misive minawerebis TariRidan (1363 w.) gamomdinare, daaxloebiT XIV saukunis 60-iani wlebiT unda ganisazRvros 86 . garda amisa, Ven.4-is kolofonebi Zvirfas cnobebs gvawvdian moqvis saepiskopososa da ierusalimis qarTuli koloniis urTierTobebis Sesa- xebac. rogorc garejuli krebulis minawerebidan irkveva, 1363 wels erT- erTma moqvelma mRvdelmTavarma lukam wmida miwaze imogzaura. man erT- erT adgilobriv, savaraudod, qarTul savaneSi saRmrTo liturgia aRas- rula da vinme mitropolits Jami uwira. wmida miwaze yofnis dros luka moqveli sagangebod gaecno adgilobrivi qarTuli koloniis kuTvnil xelnawerebs da erT-erTi maTganis, 1160 wlis garejuli krebulis aSiebze sakuTari xeliT Seasrula xuTi mxedruli minaweris teqsti 87 . 86 aq usaTuod unda SevexoT kidev erTi ucnobi moqveli episkoposis sakiTxs. samecniero wreebisaTvis kargad aris cnobili 1300 wlis moqvis oTxTavi, romlis minawerebSic moxseniebulia oTxi moqveli mRvdelmTavari _ danieli, abrahami, ambria da filipe: 1. `d[a]n[ie]l moq[ue]l mTavarebiskopozi~; 2. `moqvisaÁ R(mr)TismSobelo! Seiwyale suli Tq(ue)n win mdegisaÁ moqvel mTavar ebiskopozisaÁ abrahamisaÁ, a(mi)n~ (qaragmis gaxsna Cvenia _ T. j.); 3. `mTavar ebiskozsa [!] moqvelsa ambr(i)as S(eundv)n(e)s R(merTma)n, a(mi)n~ (qaragmis gaxsna Cvenia _ T. j.); da 4. `sulsa moq[ve]l mTavar ebikopossa [!] CxetiZesa filipessa S(eundv)nes R(merTma)n, a(mi)n~ (qaragmis gaxsna Cvenia _ T. j.) (bregaZe ... 1959a: 314-315). amaTgan, moqvel episkoposTa qronologiur rigebSi Seyvanilia mxolod sami episkoposi: danieli, abrahami da filipe (axalaZe 1998: 73-75; xorava 1998: 48-52; kalandia 2002: 208-215). rac Seexeba meoTxe mRvdelmTavars _ ambrias, mas mkvlevrebi ratomRac saerTod uvlian gverds. aseTi damokidebuleba, Tavis mxriv, mxolod imiT SeiZleba iyos gamowveuli, rom qronologiuri rigebis Semdgenlebma, romlebic SesaniSnavad icnoben moqvis oTxTavis kolofonebs, abrahami da ambria erTi da imave pirad miiCnies, rac, rasakvirvelia, Secdomaa. daviwyoT imiT, rom bibliuri wignebis Tanaxmad, abrahami||abraami (Sesaqme 26,3; 32,9; isu naves Ze 24,3; esaia 51,2; maTe 3,9; luka 3,8; ioane 8,39; 8,56; saqme mociqulTa 7,2; romaelTa 4,1; 4,12; 4,16) da ambria (III mefeTa 16,16; 16,21; 16,25; 16,30; III mefeTa 8,26; malaqia winaswarmetyveli 6,16) srulebiT sxvadasxva saxelebia. metic, bibliur paralelebs rom davaneboT Tavi, abrahamisa da ambrias sxvadasxvaoba moqvis oTxTavis kolofonebidanac naTlad Cans. aq pirveli saxeli gadmocemulia, rogorc: `abrahami~, xolo meore saxeli,rogorc: `ambr(i)a~ (bregaZe ... 1959a: 314-315). garda amisa, gasaTvaliswinebelia isic, rom ambrias minaweri ufro naklebkaligrafiuli xeliT aris Sesrulebuli, vidre _ abrahamisa (bregaZe ... 1959a: 315), rac, Tavis mxriv, swored imaze miuTiTebs, rom gansaxilavi kolofonebis damweri sxvadasxva piri iyo. es garemoeba ki kidev ufro naklebsarwmunos xdis abrahamisa da ambrias gaigivebas. aqedan gamomdinare, vfiqrobT, rom aRniSnuli xarvezi usaTuod unda gaswordes da moqvel mRvdelmTavarTa rigs, luka oZrxelis garda, daematos kidev erTi piri _ mTavarepiskoposi ambria. calke saubris Temaa ambria moqvelis moRvaweobis qronologia. Cveni dakvirvebiT, am sakiTxis garkveva Sesabamisi kolofonis paleografiuli monacemebis Seswavlis safuZvelze unda moxdes, es ki, scildeba Cveni amJamindeli interesebis farglebs. 87 aqve SevniSnavT, rom moqveli lukas piligrimobis faqti sxva mxrivac aris aRsaniSnavi. kerZod, luka aris pirveli da, jerjerobiT, erTaderTi episkoposi CvenTvis cnobil moqvel mRvdelmTavrebs Soris, visac raime saxis kavSiri hqonda wmida miwaze moRvawe qarTul koloniasTan. 103
- Page 51 and 52: erTgvarad gansxvavebuli xasiaTis te
- Page 53 and 54: ac Seexeba Ven.4-Si Setanil danarCe
- Page 55 and 56: qarTuli mwerlobidan kargad cnobil i
- Page 57 and 58: savaneSi (`kedelsa (?)~), romlsac s
- Page 59 and 60: Tu katalogebs da metad saintereso S
- Page 61 and 62: sityva gadaxlarTuli sazedao asoebiT
- Page 63 and 64: xmarebisaTvis gamousadegari yofila.
- Page 65 and 66: 1955: 79-81), `Tvenis~ erT-erTi nus
- Page 67 and 68: swavlanis~ kolofonic: `movacxovele
- Page 69 and 70: davubrundeT barnaba Tbilels, romelm
- Page 71 and 72: vlase urbnelis mier garejuli krebul
- Page 73 and 74: tiSendorfiseul nusxaSi. am nusxis #
- Page 75 and 76: ogorc aRniSnuli minaweridan irkveva
- Page 77 and 78: Cven zemoT aRvniSneT, rom ioseb xun
- Page 79 and 80: esarion qiotiSvilis biografiis Sesa
- Page 81 and 82: avtori sakmaod sainteresod aRgviwer
- Page 83 and 84: warmoadgina metnaklebad sruli aRwer
- Page 85 and 86: Tavi II. garejuli krebulis (Ven.4)
- Page 87 and 88: giorgi III-is zeobis me-12 indiktio
- Page 89 and 90: Zliv warvides, dakodil-Camogdebuli.
- Page 91 and 92: aq kidev erTxel gavimeorebT, rom am
- Page 93 and 94: sakiTxebi, aq aRarafers vityviT mis
- Page 95 and 96: amrigad, xelT gvaqvs kidev erTi sai
- Page 97 and 98: me-5 weli ukve dawyebuli yofila da
- Page 99 and 100: q. qristes m{i}erno Zmano, dano, y{
- Page 101: sad da romel savaneSi iyo daculi ga
- Page 105 and 106: mimarTulebiT muSaoba sakmaod Sedegi
- Page 107 and 108: Cven zemoT aRvniSneT, rom Ven.4-is
- Page 109 and 110: dekanozi, aramed misi vaJi luka: `q
- Page 111 and 112: ulis, ninowmindeli episkopozis gare
- Page 113 and 114: _ `oZÃeli~ da `oZrÃeleli~ aRniSna
- Page 115 and 116: I kolofonis dasawyisSi, trafaretuli
- Page 117 and 118: 1363 wliT aris daTariRebuli (jojua
- Page 119 and 120: imave sumbatis Tanaxmad, mogvianebi
- Page 121 and 122: SoSiaSvili 1997a; baxtaZe 2003: 265
- Page 123 and 124: saaRape Canaweris teqstSi: `[Tuesa
- Page 125 and 126: aze migvaniSneben aRniSnuli faqtebi
- Page 127 and 128: sakmaod saintereso Strixs matebs ci
- Page 129 and 130: $4. afxazeTis kaTolikosis barTlomes
- Page 131 and 132: aRniSnavs da masTan raime mxriv dak
- Page 133 and 134: `awe, qrisTes (sic) mier kurTxeviT
- Page 135 and 136: wmida miwaze umogzauria, erT-erT qa
- Page 137 and 138: debodnen (lominaZe 1980: 317-318.).
- Page 139 and 140: 1982: 301; beraZe 1999a: 148) da ro
- Page 141 and 142: mdgomareoba kidev ufro unda damZime
- Page 143 and 144: samefo-samTavroebad daSla iuridiula
- Page 145 and 146: gamoCndebodnen mdinaris bolo sanaos
- Page 147 and 148: am mxriv, Zalze mravlismTqmelia is
- Page 149 and 150: dros wmida miwaze imogzaura da erT-
- Page 151 and 152: II. Sesrulebulia 265r-s qveda aSiaz
omlis moRvaweobac, <strong>misi</strong>ve minawerebis TariRidan (1363 w.) gamomdinare,<br />
daaxloebiT XIV saukunis 60-iani wlebiT unda ganisazRvros 86 .<br />
garda amisa, Ven.4-is kolofonebi Zvirfas cnobebs gvawvdian moqvis<br />
saepiskopososa da ierusalimis qarTuli koloniis urTierTobebis Sesa-<br />
xebac. rogorc garejuli krebulis minawerebidan irkveva, 1363 wels erT-<br />
erTma moqvelma mRvdelmTavarma lukam wmida miwaze imogzaura. man erT-<br />
erT adgilobriv, savaraudod, qarTul savaneSi saRmrTo liturgia aRas-<br />
rula da vinme mitropolits Jami uwira. wmida miwaze yofnis dros luka<br />
moqveli sagangebod gaecno adgilobrivi qarTuli koloniis kuTvnil<br />
xelnawerebs da erT-erTi maTganis, 1160 wlis garejuli krebulis<br />
aSiebze sakuTari xeliT Seasrula xuTi mxedruli minaweris teqsti 87 .<br />
86 aq usaTuod unda SevexoT kidev erTi ucnobi moqveli episkoposis sakiTxs. samecniero<br />
wreebisaTvis kargad aris cnobili 1300 wlis moqvis oTxTavi, romlis minawerebSic<br />
moxseniebulia oTxi moqveli mRvdelmTavari _ danieli, abrahami, ambria da filipe: 1.<br />
`d[a]n[ie]l moq[ue]l mTavarebiskopozi~; 2. `moqvisaÁ R(mr)TismSobelo! Seiwyale suli<br />
Tq(ue)n win mdegisaÁ moqvel mTavar ebiskopozisaÁ abrahamisaÁ, a(mi)n~ (qaragmis gaxsna<br />
Cvenia _ T. j.); 3. `mTavar ebiskozsa [!] moqvelsa ambr(i)as S(eundv)n(e)s R(merTma)n, a(mi)n~<br />
(qaragmis gaxsna Cvenia _ T. j.); da 4. `sulsa moq[ve]l mTavar ebikopossa [!] CxetiZesa<br />
filipessa S(eundv)nes R(merTma)n, a(mi)n~ (qaragmis gaxsna Cvenia _ T. j.) (bregaZe ... 1959a:<br />
314-315). amaTgan, moqvel episkoposTa qronologiur rigebSi Seyvanilia mxolod sami<br />
episkoposi: danieli, abrahami da filipe (axalaZe 1998: 73-75; xorava 1998: 48-52; kalandia<br />
2002: 208-215). rac Seexeba meoTxe mRvdelmTavars _ ambrias, mas mkvlevrebi ratomRac<br />
saerTod uvlian gverds. aseTi damokidebuleba, Tavis mxriv, mxolod imiT SeiZleba<br />
iyos gamowveuli, rom qronologiuri rigebis Semdgenlebma, romlebic SesaniSnavad<br />
icnoben moqvis oTxTavis kolofonebs, abrahami da ambria erTi da imave pirad miiCnies,<br />
rac, rasakvirvelia, Secdomaa. daviwyoT imiT, rom bibliuri wignebis Tanaxmad, abrahami||abraami<br />
(Sesaqme 26,3; 32,9; isu naves Ze 24,3; esaia 51,2; maTe 3,9; luka 3,8; ioane 8,39; 8,56;<br />
saqme mociqulTa 7,2; romaelTa 4,1; 4,12; 4,16) da ambria (III mefeTa 16,16; 16,21; 16,25; 16,30;<br />
III mefeTa 8,26; malaqia winaswarmetyveli 6,16) srulebiT sxvadasxva saxelebia. metic,<br />
bibliur paralelebs rom davaneboT Tavi, abrahamisa da ambrias sxvadasxvaoba moqvis<br />
oTxTavis kolofonebidanac naTlad Cans. aq pirveli saxeli gadmocemulia, rogorc:<br />
`abrahami~, xolo meore saxeli,rogorc: `ambr(i)a~ (bregaZe ... 1959a: 314-315). garda amisa,<br />
gasaTvaliswinebelia isic, rom ambrias minaweri ufro naklebkaligrafiuli xeliT<br />
aris Sesrulebuli, vidre _ abrahamisa (bregaZe ... 1959a: 315), rac, Tavis mxriv, swored<br />
imaze miuTiTebs, rom gansaxilavi kolofonebis damweri sxvadasxva piri iyo. es<br />
garemoeba ki kidev ufro naklebsarwmunos xdis abrahamisa da ambrias gaigivebas. aqedan<br />
gamomdinare, vfiqrobT, rom aRniSnuli xarvezi usaTuod unda gaswordes da<br />
moqvel mRvdelmTavarTa rigs, luka oZrxelis garda, daematos kidev erTi piri _ mTavarepiskoposi<br />
ambria. calke saubris Temaa ambria moqvelis moRvaweobis qronologia.<br />
Cveni dakvirvebiT, am sakiTxis garkveva Sesaba<strong>misi</strong> kolofonis paleografiuli<br />
monacemebis Seswavlis safuZvelze unda moxdes, es ki, scildeba Cveni amJamindeli<br />
interesebis farglebs.<br />
87 aqve SevniSnavT, rom moqveli lukas piligrimobis faqti sxva mxrivac aris<br />
aRsaniSnavi. kerZod, luka aris pirveli da, jerjerobiT, erTaderTi episkoposi<br />
CvenTvis cnobil moqvel mRvdelmTavrebs Soris, visac raime saxis kavSiri hqonda<br />
wmida miwaze moRvawe qarTul koloniasTan.<br />
103