29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Ezechiele, dove viene descritta una visione avente come oggetto, appunto, delle<br />

ruote <strong>di</strong> enormi <strong>di</strong>mensioni, dalla forma come “<strong>di</strong> una ruota dentro un‟altra<br />

ruota” 54 (rota in me<strong>di</strong>o rotae), e animate dallo Spirito 55 : tale immagine è in<strong>di</strong>cata<br />

già dai Padri quale figurazione dei due Testamenti, l‟Antico e il Nuovo, uno<br />

all‟interno dell‟altro, poiché il primo è contenuto e portato a compimento dal<br />

secondo 56 , oppure, perché nel primo il secondo è celato in figura 57 .<br />

Il verbo circuire, “girare, andare d‟introrno”, è d‟altronde un chiaro<br />

riferimento a due celebri passi scritturali, contenuti nei libri della Sapienza e<br />

dell‟Ecclesiastico, in cui tale verbo descrive il moto circolare della Sapienza<br />

<strong>di</strong>vina 58 . Lo stesso verbo è utilizzato da Hildegard in <strong>di</strong>versi luoghi della sua<br />

opera, ad evocare, appunto, l‟“andare in circolo” della Sapienza 59 . Inoltre, sul<br />

piano microcosmico, l‟atto del circuire è <strong>di</strong>fatti attribuito dalla mistica anche allo<br />

Spirito, poiché l‟anima, che è uno spiraculum dell‟alito <strong>di</strong>vino infuso nell‟uomo,<br />

attraverso il proprio movimento circolare riproduce il moto dell‟universo tutto 60 .<br />

54 Cfr. Ez 1,16.<br />

55 Cfr. Ez. 1,15-21: «<strong>Cum</strong>que aspicerem animalia apparuit rota una super terram iuxta animalia<br />

habens quattuor facies et aspectus rotarum et opus earum quasi visio maris et una similitudo<br />

ipsarum quattuor et aspectus earum et opera quasi sit rota in me<strong>di</strong>o rotae per quattuor partes earum<br />

euntes ibant et non revertebatur cum ambularent statura quoque erat rotis et altitudo et horribilis<br />

aspectus et totum corpus plenum oculis in circuitu ipsarum quattuor cumque ambularent animalia<br />

ambulabant pariter et rotae iuxta ea et cum elevarentur animalia de terra elevabantur simul et rotae<br />

quocumque ibat spiritus illuc eunte spiritus et rotae pariter levabantur sequentes eum spiritus enim<br />

vitae erat in rotis cum euntibus ibant et cum stantibus stabant et cum elevatis a terra pariter<br />

elevabatur et rotae sequentes ea qui spiritus vitae erat in rotis».<br />

56 Cfr. AMBR. spir. 3, 21, 162, pag. 218, ll. 22sqq.: «Sed sicut “rotam intra rotam” vi<strong>di</strong>t propheta<br />

currentem – quod utique non ad corporalis refertur speciem visionis, sed ad utriusque gratiam<br />

testamenti, quia teres vita sanctorum sit et ita sibi concinens, ut superioribus posteriora<br />

respondeant –, “rota igitur intra rotam” est vita sub lege, vita sub gratia, eo quod Iudaea intra<br />

ecclesiam sit, lex intra gratiam; nam intra ecclesiam est, qui Iudaeus est in occulto, et circumcisio<br />

cor<strong>di</strong>s intra ecclesiae sacramentum est; sed illa Iudaea intra ecclesiam, de qua scriptum est: Notus<br />

in Iudaea deus – ergo sicut “rota intra rotam” currit, similiter alae “stabant” et alae “volabant”».<br />

57 GREG. M. in Ezech. 1, 6, ll. 223sqq.: «Quasi si sit rota in me<strong>di</strong>o rotae, nisi quod in testamenti<br />

ueteris littera testamentum nouum latuit per allegoriam?».<br />

58 Cfr. Sap. 6,17: «Quoniam <strong>di</strong>gnos se ipsa circuit quaerens et in viis osten<strong>di</strong>t se illis hilariter et in<br />

omni providentia occurrit illis»; Eccli. 24,8: «Gyrum caeli circuivi sola».<br />

59 Cfr. ad es. O uirtus Sapientie, vv. 1-2, HILDEGARDIS BINGENSIS, Symphonia, 375 (per l‟analisi<br />

<strong>di</strong> tale carme, cfr. GERMANO 2009); Scivias, 3, 4, 5, ll. 180-2: «Hoc est quod circuiens et uolubilis<br />

in gratia fortitudo Verbi Dei, quam uetus testamentum praesignauit in nouo declarandam»; ibi, 3,<br />

13, ll. 506-9: «Et ut potestas Dei ubique uolans omnia circuit nec ei ullum obstaculum resistit, ita<br />

et rationalitas hominis magnam uim habet in uiuis uocibus sonare et torpentes animas ad<br />

uigilantiam in symphonia excitare»; LVM, 1, 34, ll. 561-4: «Ipsa enim celestia sciendo sapuit ac in<br />

regali ministerio gyrum celi circuiuit, et terram cum seruitio et e<strong>di</strong>ficatione necessitatis omnis<br />

creature transiuit, ac abyssum penetrauit: quemadmodum procurator facit, qui de his nihil perire<br />

permittit, que sibi assunt».<br />

60 Cfr. ad es. Scivias, 2, 1, 2, ll. 139-50: «Anima circuit in terrenis causis, laborans in multis<br />

uicissitu<strong>di</strong>nibus, secundum quod carnales mores expostulant. Spiritus uero erigit se in duobus<br />

89

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!