29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

profetica è dunque qui probabilmente ispirata a tale tra<strong>di</strong>zione allegorica ed<br />

esegetica.<br />

I profeti sono dunque descritti qui nell‟atto <strong>di</strong> “attraversare, oltrepassare ciò che è<br />

nascosto, occulto”: cioè <strong>di</strong> attraversare, penetrare il mistero che cela le verità<br />

<strong>di</strong>vine, le quali si manifesteranno tuttavia compiutamente solo alla fine dei tempi.<br />

aspicientes per oculos spiritus – L‟immagine <strong>degli</strong> oculi spiritus compare in<br />

<strong>di</strong>versi luoghi dell‟opera <strong>di</strong> Hildegard, sia in riferimento alla <strong>di</strong>vina facoltà,<br />

ispirata nell‟uomo attraverso lo Spirito santo, <strong>di</strong> <strong>di</strong>rigere verso il bene il proprio<br />

operare 9 ; sia a proposito del dono dell‟ispirazione visionaria e profetica – in alcuni<br />

casi la mistica allude, attraverso tale simbolismo, anche alla propria ispirazione in<br />

tal senso – elargito ancora attraverso lo Spirito 10 .<br />

Tale immagine proviene ad Hildegard sostanzialmente da due tra<strong>di</strong>zioni<br />

legate all‟esegesi <strong>di</strong> altrettanti passi scritturali: a proposito <strong>di</strong> due versetti del libro<br />

torrentis, quam pertransire non ualet; quia et intuetur speculando quod libeat, et tamen hoc ipsum<br />

perfecte non ualet intueri quod libet. Propheta ergo ad aquam quandoque peruenit, quam non<br />

pertransit, quia ad contemplationem sapientiae cum ad extremum ducimur, ipsa eius immensitas<br />

quae ex se hominem subleuat ad se, humano animo plenam cognitionem negat, ut hanc et tangendo<br />

amet, et tamen nequaquam pertranseundo penetret».<br />

9 Cfr. ad es. Scivias, 3, 8, 8, ll. 264-6: «Ita scilicet, si aperit interiores oculos spiritus ad bonum et<br />

si negat et abicit in exteriori homine malum quod facere potuit»; ibi, 10, 31, cit. infra in nota;<br />

LDO, 1, 2, 45, ll. 30-6: «Quapropter et sic fluens riuulus de uiuente aqua efficitur, et per donum<br />

Sancti Spiritus omnia opera eius in sanctitate ita fluunt, ut columbini oculi Spiritus Sancti illa<br />

inspiciant; unde et aquę istę fideles sunt, quia nec euacuabuntur nec exsiccabuntur nec homo eis<br />

saturabitur, quoniam ab oriente fluunt; nec altitu<strong>di</strong>nem earum homo, quam<strong>di</strong>u in corpore manet,<br />

uidebit, nec profun<strong>di</strong>tatem ipsarum inueniet; quia etiam aquę, in quibus homo ad uitam renascitur,<br />

Spiritu Sancto perfunduntur».<br />

10 Cfr. ad es. Scivias, 3, 10, 31, dove viene rievocata una delle visioni dell‟Apocalisse <strong>di</strong> Giovanni<br />

(Apoc. 21,10-11), e dove l‟immagine <strong>degli</strong> oculi spiritus compare in entrambe le accezioni appena<br />

descritte: «Et sustulit me in spiritu in montem magnum et altum. Et osten<strong>di</strong>t mihi ciuitatem<br />

sanctam Ierusalem descendentem de caelo, habentem claritatem Dei. Hoc tale est. Spiritus eleuat<br />

spiritum. Quomodo? In uirtute sua Spiritus sanctus trahit hominis mentem de pondere carnis, ut<br />

possit uolare in uisione oculorum Spiritus illius qui interiora uidet, non obscuratus caecitate<br />

carnalium uoluptatum. Quid est hoc? Scilicet Spiritus sanctus sursum eleuat spiritum hominis ad<br />

montem caelestium desideriorum, ut perspicue considerare ualeat opera operan<strong>di</strong> quae in spiritu<br />

peragenda sunt, quod est magnitudo operum Dei cui mille artes <strong>di</strong>abolici operis substratae sunt, ita<br />

quod eis dominatur sicut mons planitiei terrae praefertur […]. Et sic est haec reuelatio per oculos<br />

spiritus uisa et cognita, ut inspiratione Spiritus sancti recta opera in hominibus peracta coram Deo<br />

in supernis apparent»; LDO, prologus, ll. 32-40, dove Hildegard riprende lo stesso versetto del<br />

libro <strong>di</strong> Ezechiele (vide oculis tuis et auribus tuis au<strong>di</strong>, Ez. 40,4 e 44,5), <strong>di</strong> cui si <strong>di</strong>rà più<br />

<strong>di</strong>ffusamente infra: «Quod dum facerem, sursum ad uerum uiuens que lumen aspexi quid scribere<br />

deberem; quoniam omnia quę a principio uisionum mearum scripseram uel quę postmodum<br />

sciebam, in celestibus misteriis uigilans corpore et mente, interioribus oculis spiritus mei ui<strong>di</strong><br />

interioribus que auribus au<strong>di</strong>ui, et non in somnis nec in extasi, quemadmodum in prioribus<br />

uisionibus meis prefata sum, nec quicquam de humano sensu ueritate teste protuli, sed ea tantum<br />

quę in celestibus secretis percepi».<br />

79

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!