29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Commento<br />

vv. 1-3: O spectabiles-spiritus<br />

Nei primi tre versi i profeti e i patriarchi 1 vengono rappresentati nell‟atto <strong>di</strong><br />

penetrare, penetrando con “gli occhi dello Spirito”, cioè attraverso il dono <strong>di</strong>vino<br />

della visione loro infuso attraverso lo Spirito santo, negli occulta, nei misteri<br />

recon<strong>di</strong>ti della <strong>di</strong>vinità.<br />

spectabiles viri – L‟espressione spectabilis vir, o spectabiles viri – laddove<br />

all‟aggettivo spectabilis è da attribuire il significato traslato <strong>di</strong> “mirabile,<br />

spettabile” – è attestata già nella letteratura latina <strong>di</strong> età imperiale 2 e in seguito in<br />

quella <strong>di</strong> età patristica 3 .<br />

Barbara Newman osserva che qui l‟aggettivo spectabilis sembra, oltre che<br />

esprimere l‟elevata <strong>di</strong>gnità accordata ai profeti, anche alludere alla loro facoltà<br />

visionaria (spectare) 4 . Tale ipotesi mi sembra suggestiva: non ho potuto tuttavia<br />

riscontrare attestazioni precedenti <strong>di</strong> un tale uso dell‟aggettivo spectaculis; né,<br />

d‟altronde, lo stesso verbo spectare è utilizzato con elevata frequenza in<br />

riferimento alla facoltà visionaria dei profeti 5 . Tuttavia, un uso analogo a quello<br />

1<br />

Il titolo <strong>di</strong> patriarcha è riferito, nel NT, ad Abramo (cfr. Heb. 7,4), a Davide (cfr. Act. 2,29), e ai<br />

do<strong>di</strong>ci figli <strong>di</strong> Giacobbe (cfr. Act. 7,8-9); quali “patriarchi” sono in ogni caso generalmente definiti<br />

i Padri del popolo ebraico, cioè Abramo, Isacco, Giacobbe e i suoi do<strong>di</strong>ci figli. I prophetae e i<br />

patriarchae sono evocati in modo congiunto già negli scritti dei Padri della Chiesa, cfr. ad es.<br />

TERT. praescr. 13, ll. 5sqq. (cit. infra in nota); CYPR. patient. 10, l. 174; AMBR. patr. 11, 52, pag.<br />

154, ll. 7sqq.<br />

2<br />

Cfr. ad es. SEN. epist. 102, 8: «Consentire in hoc plures insignes et spectabiles viri debent, ut<br />

claritas sit».<br />

3<br />

Cfr. ad es. AUG. epist. 209, 57, 5, pag. 350, ll. 2-6: «Quorum talis animus etiam tunc, quando<br />

cum eis de illo episcopi egerunt, euidenter apparuit, cum iam uir spectabilis celer, de cuius<br />

aduersum se praepotenti administratione conquestus est, nullam gerat uel in africa uel uspiam<br />

potestatem»; CASSIOD. var. 2, 11, ll. 9-16: «Quorum talis animus etiam tunc, quando cum eis de<br />

illo episcopi egerunt, euidenter apparuit, cum iam uir spectabilis celer, de cuius aduersum se<br />

praepotenti administratione conquestus est, nullam gerat uel in africa uel uspiam potestatem»;<br />

GREG. M. <strong>di</strong>al. 4, 32, ll. 5-6: «Qui mihi narrabat, <strong>di</strong>cens: "gothorum tempore quidam spectabilis<br />

uir, reparatus nomine, uenit ad mortem».<br />

4<br />

Cfr. SAINT HILDEGARD OF BINGEN, Symphonia, 284. La stu<strong>di</strong>osa offre in effetti ibidem, 159, una<br />

traduzione coerente con tale osservazione («O clear-sighted men!»), mentre le traduzioni offerte<br />

dalla Führkhötter (cfr. HILDEGARD VON BINGEN, Lieder, 237: «Ihr Männer der Würde») e da<br />

Walter Berschin (cfr. HILDEGARD VON BINGEN, Symphonia, 71: «Ehrwür<strong>di</strong>ge Männer») non<br />

sembrano tenere in conto tale ipotesi.<br />

5<br />

Tra i non numerosi esempi <strong>di</strong> tale uso cfr. ad es. PS. AMBR. apol. Dav. 7, 35, pag. 381, ll. 19-20:<br />

«Nemo enim sine spiritus sancti infusione tantos <strong>di</strong>uini recessus potest spectare mysterii»;<br />

RUPERTUS TUITIENSIS, Commentaria in duodecim prophetas minores, In Amos, 3, PL 168, 339c:<br />

77

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!