29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Dunque qui secretus numerus va inteso, come traduce a mio parere<br />

giustamente la Newman 23 , nel senso <strong>di</strong> mysticus numerus, “numero che possiede<br />

un significato segreto”, numero che rappresenta una verità inerente il <strong>di</strong>vino 24 .<br />

sigillum secretorum Dei – L‟immagine del sigillum secretorum, del “sigillo” o<br />

dell‟“immagine dei segreti”, pur se certamente debitrice <strong>di</strong> quella, descritta<br />

nell‟Apocalisse, del libro chiuso da sette sigilli 25 , è tuttavia sostanzialmente<br />

originale, ed esprime un concetto peculiare: cherubini e serafini, le schiere celesti<br />

più vicine a Dio, godono <strong>di</strong> una piena visione dei misteri <strong>di</strong>vini 26 ; mysteria che si<br />

riflettono in loro, ma non risultano comprensibili allo sguardo dell‟essere umano,<br />

il quale non può afferrarli con le terrene facoltà concessegli 27 . I due or<strong>di</strong>ni angelici<br />

costituiscono cioè in due sensi un secretum sigillum: poiché sono “immagine”,<br />

sigillum, dei misteri <strong>di</strong>vini oggetto della loro contemplazione, in quanto li<br />

riflettono in se stessi 28 ; ma sono inoltre “sigillo” che cela l‟accesso a quei misteri<br />

<strong>di</strong>uinarum scientiarum in Scripturis quae propter opus Dei sunt in quinque sensibus qui sunt in<br />

homine, quos exspirauit Spiritus sanctus ad utilitatem hominum; quia homo cum quinque sensibus<br />

suis respicit ad altitu<strong>di</strong>nem <strong>di</strong>uinitatis <strong>di</strong>scernens unumquodque bonum scilicet et malum».<br />

23 Cfr. SAINT HILDEGARD OF BINGEN, Symphonia, 157: «Who are reckoned | in the <strong>mystica</strong>l<br />

number of five».<br />

24 Il numero cinque è definito mysticus numerus ad es. in CASSIOD. in psalm. 108, ll. 494-500:<br />

«Primo incohauerunt omnes ex persona domini christi; secundo ab oratione probantur fecisse<br />

sermonem; tertio passionis dominicae gesta <strong>di</strong>xerunt; quarto uerbis euangelii assona ueritate<br />

consentiunt; quinto in spe fidelium magna exsultatione finiti sunt, ut mystico huic numero, qui<br />

quinque uirginibus datus est, quinque libris ascriptus est, <strong>di</strong>gnitas se praesentis psalmi sociata<br />

coniungeret»; sul significato mistico del numero cinque, riferibile al numero dei libri del<br />

pentateuco, ai cinque sensi dell‟uomo, etc., cfr. ad es. AMBR. in Luc. 8, ll. 1078-80: «Denique ex<br />

una decem mnas alius fecit, alius quinque. fortasse istae moralia habent, quia quinque sunt<br />

corporis sensus, illae decem duplicia, id est <strong>mystica</strong> legis et moralia probitatis»; GODEFRIDUS (sive<br />

IRIMBERTUS) ADMONTENSIS, Homiliae in <strong>di</strong>uersos Scripturae locos, 6, col. 1086, ll. 36-9: «Per<br />

quinque autem viros hos prae<strong>di</strong>catores, sub quinque libris Moysi mystice tunc per novae legis<br />

gratiam instructos, significari cre<strong>di</strong>mus, qui post ascensionem Dominicam verbum prae<strong>di</strong>cationis<br />

administrare gentibus missi sunt».<br />

25 Cfr. Apoc. 5,1: «Et vi<strong>di</strong> in dextera sedentis super thronum librum scriptum intus et foris<br />

signatum sigillis septem».<br />

26 Cfr. Scivias, 1, 6, 9, ll. 194-6, sui cherubini: «Qui cherubin sunt scientiam Dei significantes, in<br />

qua ipsi mysteria supernorum secretorum uidentes desideria sua secundum uoluntatem Dei<br />

exspirant […]»; ibi, 10, ll. 206-12, sui serafini: «Qui seraphin sunt, significantes ut sicut ipsi in<br />

amore Dei ardent et ut maxima desideria uisionis eius habent, ita quod etiam in eisdem desideriis<br />

suis cum multa puritate tam saeculares quam spiritales <strong>di</strong>gnitates quae in ecclesiasticis mysteriis<br />

uigent ostendunt, quia secreta Dei in ipsis mirabiliter apparent.<br />

27 Cfr. ibi, ll. 217-21: «Quod uero aliam formam nec in his nec in illis uides, hoc est quod multa<br />

secreta in beatis spiritibus sunt quae homini manifestanda non sunt, quoniam quam<strong>di</strong>u ipse<br />

mortalis exsistit, ea quae aeterna sunt perfecte <strong>di</strong>scernere non poterit».<br />

28 Questo è il senso con cui mi sembra essere usato il termine sigillum, ibi, 4, ll. 136-39, dove è<br />

ancora riferito ad una schiera angelica, ma a quella delle potestates; le quali sono descritte,<br />

analogamente agli angeli dei vv. 1-4 (cfr. il comm. a tali versi) appunto quali sigillum, immagine,<br />

70

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!