29.06.2013 Views

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

Cum mystica obscuritate - FedOA - Università degli Studi di Napoli ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

uirtutes-troni – I nomi delle schiere angeliche qui elencati nei vv. 8-11 sono<br />

riportati in due versetti delle epistole paoline agli Efesini e ai Colossesi 18 : per<br />

quanto concerne l‟or<strong>di</strong>ne in cui le schiere celesti sono enumerate, qui Hildegard,<br />

come nota Gunilla Iversen 19 , non si ispira alla dottrina angelica dello Pseudo-<br />

Dionigi l‟Areopagita, che <strong>di</strong>vide le nove schiere angeliche in tre gruppi <strong>di</strong> tre<br />

or<strong>di</strong>ni ciascuno; segue bensì la trattazione a tale proposito <strong>di</strong> Gregorio Magno, sia<br />

per quanto riguarda la successione <strong>degli</strong> or<strong>di</strong>ni angelici 20 , sia per quanto riguarda<br />

la sud<strong>di</strong>visione <strong>di</strong> questi ultimi in tre gruppi composti rispettivamente da due<br />

(angeli, arcangeli), cinque (virtù, potestà, principati, dominazioni, troni), e <strong>di</strong><br />

nuovo due schiere celesti (cherubini, serafini) 21 .<br />

quintum secretum numerum – Qui vi è un chiaro richiamo ancora ad un passo<br />

della sesta visione dello Scivias, in cui il numero cinque – costituito dalle schiere<br />

angeliche virtù, potestà, principati, dominazioni, troni – rappresenta, dal punto <strong>di</strong><br />

vista allegorico, il numero delle piaghe che il Cristo subì sulla croce; laddove dal<br />

punto <strong>di</strong> vista tropologico e sul piano microcosmico è invece figura dei cinque<br />

sensi dell‟uomo, guidati verso il bene e verso Dio in virtù l‟infusione dello Spirito<br />

che l‟uomo riceve all‟atto della creazione e che viene ricreata con la Redenzione<br />

operata dal Figlio incarnato 22 .<br />

18<br />

Cfr. Eph. 1,21: «Supra omnem principatum et potestatem et virtutem et dominationem et omne<br />

nomen quod nominatur non solum in hoc saeculo sed et in futuro»; Col. 1,16: «Quia in ipso<br />

con<strong>di</strong>ta sunt universa in caelis et in terra visibilia et invisibilia sive throni sive dominationes sive<br />

principatus sive potestates omnia per ipsum et in ipso creata sunt».<br />

19<br />

Cfr. IVERSEN 2001, 106sqq.<br />

20<br />

Cfr. l‟or<strong>di</strong>ne in cui Gregorio tratta delle funzioni <strong>di</strong> ciascuna schiera celeste in GREG. M. in<br />

evang. 2, 34, 8-10.<br />

21<br />

Cfr. GREG. M. in evang. 2, 34, 7, pag. 305, ll. 160-4: « Dum ergo illis quatuor quae ad Ephesios<br />

<strong>di</strong>xit, id est principatibus, potestatibus, uirtutibus atque dominationibus, coniunguntur throni,<br />

quinque sunt or<strong>di</strong>nes qui specialiter exprimuntur. Quibus dum angeli et archangeli, cherubin atque<br />

seraphin a<strong>di</strong>uncta sunt, procul dubio nouem esse angelorum or<strong>di</strong>nes inueniuntur».<br />

22<br />

Cfr. Scivias, 1, 6, 3, ll. 105-10: «Quod autem hae acies alias quinque acies secundum modum<br />

coronae cingunt: hoc est quod corpus et anima hominis quinque sensus hominis uirtute fortitu<strong>di</strong>nis<br />

suae comprehendentes per quinque uulnera Filii mei emundatos ad rectitu<strong>di</strong>nem interiorum<br />

mandatorum <strong>di</strong>rigere debent». Sulla corripondenza tra il numero delle piaghe subite dal Cristo<br />

sulla croce (ai pie<strong>di</strong>, alle mani, sul fianco) e i cinque sensi guidati cfr. Scivias, 3, 2, 21-22: «Sed<br />

sicut uides quod latitudo huius ae<strong>di</strong>ficii est quinquaginta cubitorum: hoc est quod omnis latitudo<br />

uitiorum hominum, qui in opere Dei ae<strong>di</strong>ficare debuerunt, magis tamen concupiscentias suas<br />

sequentium quam opus Dei colentium, in <strong>di</strong>ffusis quinque uulneribus Filii mei, quae in cruce<br />

passus est, misericor<strong>di</strong>ter abstergitur et remittitur, ita quod uulnera manuum eius opera manuum<br />

inoboe<strong>di</strong>entiae Adae et Euae deleuerunt, et quod uulnera pedum eius liberauerunt itinera humani<br />

exilii, et quod uulnus lateris eius, de quo orta est ecclesia, deleuit culpam Euae et Adae; quoniam<br />

de latere Adae Eua creata est […]. Et altitudo eius est quinque cubitorum: quae est excellentia<br />

69

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!